کوردستان
بەڕێوەبەری تەندروستی سلێمانی لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ژمارەیەک تێستیان بۆ بەغداد ناردووە و بەپێی ئەنجامەکانی بەغداد ١٠ حاڵەتی نەخۆشی کۆلێرا لە سلێمانی تۆمار کراوە.
وتیشی، بەپێی ئەو پشکنینانەی لە سلێمانی کراون ٥٦ حاڵەتی نەخۆشییەکە تۆمارکراوە. راشیگەیاند، ھەموو ئامادەکارییەکان بۆ کۆنترۆڵکردنی نەخۆشییەکە گیراوەتەبەر.
ھاوکات د. ھەڤاڵ ئەبوبەکر پارێزگاری سلێمانی رایگەیاند، داوایان لە حکومەتی ھەرێم کردووە بودجە بۆ رووبەرووبونەوەی کۆلێرا لە سلێمانی و دەوروبەری تەرخان بکات.
لە بارەی دەنگۆی گیان لەدەستدانی زیندانییەک لە چاکسازی گەورانی سلێمانی بەھۆی نەخۆشی کۆلێرا، کوردسات نیوز بەدواداچوونی بۆ ھۆکاری گیان لەدەستدانەکە کرد و سۆران باجەلان، بەڕێوەبەری چاکسازیی گەورانی سلێمانی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، زیندانییەکە ئێوارەی دوێنێ گیانی لەدەستداوە و بۆ ئاشکرابوونی ھۆکاری گیان لەدەستدانی تەرمی زیندانییەکە رەوانەی پزیشکی دادی سلێمانی کراوە و تا ئێستا ئەنجامەکەی دەرنەچووە.
ئاشکراشیکرد، ژمارەیەک حاڵەتی سکچوون و ڕشانەوە لەناو زیندانییەکان ھەیە و چارەسەری پزیشکیان بۆ دەکرێت.
بەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی سلێمانی لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، لەدرێژەی کار و چالاکییەکانیان و لەسەر ڕاسپاردەی قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی حکومەتی ھەرێمی کوردستان و بەمەبەستی بەگژداچونەوەی توندوتیژی دژی ژنان و ڕێگریکردن لەمەترسی پەرەسەندنی ئەو جۆرە تاوانانە، ھێزەکانیان لەماوەی پێنج مانگدا ٣٨ تۆمەتباریان دەستگیرکردووە.
ئاماژە بەوەشکراوە، ئەو کەسانە بە تۆمەتی ھەڕەشەکردن و ترساندن و ھەڵخەڵەتاندن و چەندین تاوانی جۆراوجۆر، کە لە ڕێگەی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان و سۆشیال میدیاوە، ئەنجام دراون، دەستگیر کراون و تۆمەتباران ڕووبەڕوی یاسا کراونەتەوە.
د. ڕێواز فایەق سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان رایگەیاند، "ئەم یاسایە یەکێک دەبێت لەو یاسا ھەرەباشانەی کە پارێزگاری لە ژینگەی کوردستان دەکات، ھاوکات سنوورێک دادەنێت بۆ مامەڵەکردنی خەڵک لەگەڵ ئاژەڵە ماڵییەکان و کڕین و فرۆشتن پێیانەوە".
وتیشی، "دیاردەی زۆربوونی ئاژەڵی بێلانە لەسەر شەقامەکان و شوێنە گشتییەکان مەترسییەکی گەورەیە بۆ سەر ژیان و گیانی خەڵک، لە رووی تەندروستیشەوە گونجاو نییە، بێجگە لەوەی کە ئاژەڵەکانیش پارێزراو نین و دیمەنی لەناوچوونیان بەھۆی ڕووداوەکانی ھاتوچۆوە ڕۆژانە ئازاربەخشن و مایەی دڵتەنگین".
لای خۆیانەوە بەرپرسی شێڵتەرەکانی پاراستنی ئاژەڵە بێلانەکان، لەگەڵ پزیشکانی ڤێتەرنەری و چالاکوانانی بواری پاراستنی ئاژەڵە ماڵی و کێوییەکان، بە سەرنج و تێڕوانینەکانیان خۆیان خستەڕوو و بڕیار درا سەرجەم پێشنیاز و سەرنجەکان یەکبخرێن و ڕاوبۆچوونی شارەزایانی زیاتری لەبارەوە وەربگیرێت، بۆئەوەی دواتر وەک پێشنیازەیاسایەکی تێروتەسەل بخرێتە بەرنامەی کاری دانیشتنەکانی پەرلەمان و خوێندنەوەی یەکەمی بۆ بکرێت.
سەرچاوەیەک لە بەرێوەبەرایەتی چاکسازی گەورانی سلێمانی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، ئەمڕۆ سێ زیندانی بەھۆی سکچون و رشانەوە گیانیان لەدەست داوە و رۆژی ھەینی و شەممەش دوو سزادراوی تر بەھەمان ھۆکار گیانیان لە دەستداوە.
سەرچارەکەی چاکسازی گەورانی سلێمانی وتیشی، زیندانییەکان نەخۆشی درێژخایەنیان ھەبووە.
ئەمەش لە کاتێکدایە ماوەکە پەتای سکچون رشانەوە لە سلێمانی بڵاو بووەتەوە و بەھۆیەوە تەندروستی سلێمانی بۆ رێگریکردن لە پەتاکە چەنین رێکاری گرتووەتەبەر و ھەر ھەمڕۆش بەرێوەبەری گشتی تەندروستی سلێمانی ئاشکرایکرد کە چەندین حاڵەتی توشبوون بە کۆلێرا لە سلێمانی تۆمارکراوە.
بەپێی راگەیەندراوێکی وەزارەتی تەندروستی حکومەتی ھەرێمی کوردستان ژمارە و ڕێژەی تووشبوون بە نەخۆشیەکانی سکچوونی توند زیادیکردووە و تیمەکانی پەتازانی بەپێی ستانداردی پەتازانی ڕێژەی پشکنین بۆ دۆزینەوەی حاڵەتەکانی کۆلێرا ئەنجامدراوە، بەمەش ژمارەیەک لە حاڵەتەکانی کۆلێرا لە تەمەنە جیاوازەکان لە ھەردوو پارێزگای سلێمانی و ھەولێر دەستنیشانکراون.
وەزارەتی تەندروستی راشیگەیاندووە، دوای پشتڕاستکردنەوەی تاقیگەیی، بۆ ئەم مەبەستە وەزارەتی تەندروستی حکومەتی ھەرێمی کوردستان ڕێکاری زیاتر و توندتری لەگەڵ لایەنە پەیوەندارەکانی کشتوکاڵ و شارەوانی و ناوخۆ و پارێزگا و ئیدارەسەربەخۆکان گرتووەتەبەر بەھەماھەنگی لەگەڵ ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی WHO و تەندروستی پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆکان لەبواری خۆپارێزی و چارەسەری و دابینکردنی پێداویستی پزیشکی.
وەزارەتی تەندروستی داوا لە ھاوڵاتیان دەکات پابەندی ڕێنماییەکانی پاکوخاوێنی کەسی و دڵنیابوونەوە لە ئاوی پاکی خواردنەوە و خۆراک بن و لەکاتی دەرکەوتنی نیشانەکانی سکچوون بەزووترین کات پەیوەندی بە دەزگاکانی تەندروستی بکەن لەپێناو ڕێگریکردن لە ئاڵۆزکانییەکان و سەلامەتیان.
محەمەد عەبدی بەڕێوەبەری پۆلیسی چەمچەماڵ بە کوردسات نیوزی راگەیاند، بەھۆی کێشەیەکی کۆمەڵایەتییەوە کەسێک کوژرا و ھۆکاری رووداوەکەش دەگەڕێتەوە بۆ کێشەیەکی پانزەساڵ بەر لەئێستای نێوان بکوژ و کوژراوەکە.
وتیشی، چەند ساڵێک پێش ئێستاش برایەکی ئەو کەسەی ئەمڕۆ کوژراوە، لە مەیدانی ئاژەڵانی ناحییەی شۆڕش کەسێکی بەناوی ھـ.غ، کوشتووە، ئەمڕۆش برایەکی بکوژی پێشوو سەردانی چەمچەماڵی کردووە و لەلایەن کەسوکاری کوژراوی پێشووەوە بینراوە و لەنێوانیاندا گرژی دروستبووە.
ئاشکراشیکرد، بەھۆی ئەو گرژیەی دروستبووە کەسێک بەسەختی بریندار بوو پاش گەشتنی بەنەخۆشخانە گیانی لەدەستدا.
بەرێوەبەری پۆلیسی چەمچەماڵ رونیکردەوە، ھێزەکانی پۆلیس دەستیان بە لێکۆڵینەوە لە رووداوەکە کردووە.
بە مەبەستی رێگریکردنی لە پەتای سکچون و رشانە و کۆلێرا وەزارەتی تەندروستی ھەرێمی کوردستان دوو نووسراو ئاڕستەی پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆکان و وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار کرد.
دەقی نووسراوەکان...
قائیمقامیەتی قەزای چەمچەماڵ لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، ئێوارەی ئەمڕۆ ١٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٢ ڕەمک ڕەمەزان قائیمقامی چەمچەماڵ لەگەڵ بەڕێوەبەری ئاوی دەوروبەری سلێمانی و بەڕێوەبەری فەرمانگەکانی ئاوی چەمچەماڵ و شۆڕش سەردانی نوسینگەی جێگری سەرۆکی حکومەتی ھەرێمیان کردوو لەگەڵ قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران کۆبوونەوە.
راشیگەیاند، کۆبونەوەکە بەمەبەستی گفتوگۆکردن بوو لەسەر گرفتەکان و ھۆکارەکانی کەم ئاوی لە سنوری چەمچەماڵ و دەوروبەری و رێکارەکانی چارەسەر کردنیان.
لە بەشێکی تری راگەیەندراوەکەدا ھاتووە، لە کۆبوونەوەکە کە بەڕێوبەری ئاوی سلێمانی ئامادەی بوو، پێداویستییەکانی چارەسەرکردنی کەمئاوی خرایەروو، قوباد تاڵەبانی بڕیاریدا بودجەی پێویست تەرخان بکرێت بەمەبەستی دابینکردنی ئاوی زیاتر بۆ سنوری چەمچەماڵ و شۆڕش و تەکیە و ناوچەکانی تریش، لەگەڵ دابینکردنی بودجەیەک بۆ بەردەستی فەرمانگەکانی ئاو بەمەبەستی چاککردنی تۆڕی ئاو و بیر و پرۆژەکانی سنورەکە.
عەلی حەمە ساڵح سەرۆکی لیژنەی وزە و سامانە سروشتییەکان لە پەرلەمانی کوردستان لە بەرنامەی پانۆرامای کوردسات نیوز رایگەیاند، ھەرێمی کوردستان رۆژانە پێویستی بە پێنج بۆ شەش ملیۆن لیتر بەنزینە بۆ چارەسەر گرانی نرخی بەنزینیش دەبێت پشت بە پاڵاوتنی ناوخۆ ببەسترێت و لە ئێستادا یەک ملیۆن لیتر بەزینی کار ھەیە و وەزیری سامانە سروشتییەکانی پێی راگەیاندین لە سبەینێوە رۆژانە ٤٠٠ ھەزار لیتر بەنزینی ٦٩٠ دیناری دێت بۆ پارێزگای سلێمانی و ھەڵەبجە و ئیدرەی گەرمیان و راپەڕین.
وتیشی، وەزارەتی سامانە سروشتییەکان پلانیان ھەیە بەنزینی ٨٠٠ دیناری بگەیەنێتە سێ ملیۆن دینار و داواشمان کردووە کوالیتی بەنزینەکەی باشبکرێت و لەگەڵ بەنزینی ٦٩٠ دینارێکدا برەکەی دەگاتە چوار ملیۆن دینار و ئەگەر بەم شێوەیە بەرداوام بێت کێشەی گرانی بەنزین چارەسەر دەبێت.
راشیگەیاند، ئەو نرخەی بۆ بەنزین دانراوە لە خواستی ئەوان نەبووە، بەڵام وەزارەتی سامانە سروشتییەکان باسیان لەوەکرد ئەو بەنزینەی دەدرێت بە ٨٠٠ دینار نزیکەی ١٢٠٠ دینار لەسەر حکومەت دەکەوێت و ئەگەر بڕی پاڵاوتنی نەوتیش بۆ بەنزین زیاد بکەن کاریگەری لەسەر داھات و مووچە دەبێت.
لەبارەی کۆلیتی بەنزینی ٨٠٠ دیناری ئەندامەکەی لیژنەی وزە و سامانە سروشتییەکان لە پەرلەمانی کوردستان وتی، داوایان کردووە کوالیتی بەنزینەکە باشتر بکرێت و بریاریش لە سبەینێوە ئەو کارە بکرێت.
سامان بەرزنجی وەزیری تەندروستی ھەرێمی کوردستان لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا لە سلێمانی رایگەیاند، لە ئێستادا بەھۆی گەرماوە وەرزی زیادبوونی سکچونە و ژمارەیەکی زۆری ئەوانەشی توشی سکچون دەبن پشکنینی بەکتریایان بۆ دەکرێت و ژمارەیەکیشیان لە ھەولێر و سلێمانی توشی کۆلێرا بوون و پێویستیان بە مانەوەیە لە نەخۆشخانە تا چارەسەری پێویستیان بۆ بکرێت.
وتیشی، بۆ رووبەڕووبوونەوەی پەتاکە چەندین رێکاری پێویستیان گرتووەتەبەر و سەرچاوەکانی ئاو و خۆراکیش ھۆکاری بڵاوبوونەوەی پەتاکەن و پێویستیشە ھاوڵاتیان رێنماییەکانی تەندروستی جێبەجێبکەن تا بە دووربن لە نەخۆشییەکە و لەگەڵ وەزارەتی شارەوانیش ھەماھەنگیان ھەیە بۆ کۆنترۆڵکردنی سەرچاوەکانی ئاوی خواردنەوە و بە بەردەوامی پشکنینی ئاوی خواردنەوە دەکەن و ئەو سەرچاوانەی ئاو، کە شیاو نەبن بۆ خواردنەوە دادەخرێن.
راشیگەیاند، بۆ رووبەڕووبوونەوەی پەتاکە پاڵپشتی تەواوی پارێزگای سلێمانی دەکەن و بڕی دە تۆن پێداویستی پزیشکیان گەیاندووەتە سلێمانی.
ئاشکراشیکرد، بە دڵنیابوونەوە لە سەرچاوەی توشبوون بە کۆلێرا بە دڵنیاییەوە پەتاکە کۆنترۆڵ دەکەن و پێویست بە دڵەڕاوکێ ناکات، بەڵام ئەوەی زۆر گرنگە پاکوخاوێنی کەسی و ئاوی خواردنەوە و خۆراک و لەکاتی توشبوونی سکچونیش زوو گەیاندنی نەخۆشەکەیە بە نەخۆشخانە.
ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنی ھێزەکانی پاراستنی گەل "ھەپەگە" رایگەیاند، لە روبەڕوبونەوەکانیان لەگەڵ سوپای تورکیا لە ناوچەکانی ئاڤاشین و زاپ و مەتینا لە ماوەی ٤ رۆژی رابردوودا ٢٥ سەربازی سوپای تورکیا کوژراون، کە یەکێکیان ئەفسەری باڵایە، ئۆتۆمبێلێکی زرێپۆش و سیستمێکی کامێرای حەراریش تێکشکێنراون.
لە بەشێکی تری راگەیەندراوەکەدا ھاتووە، لەو ماوەیەدا سوپای تورکیا ٩ جار بە فڕۆکەی جەنگی و ٣٤ جار بە فڕۆکەی ھەلیکۆپتەر ناوچەکانی بۆردومان کردووە.
د.پشدەر عەبدوڵا بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی د.جەمال ئەحمەد ڕەشیدی منداڵان لە سلێمانی لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، چەند حاڵەتێکی گیانلەدەستدانی منداڵان بەھۆی بەکارھێنانی دەرمانی گیاییەوە روویانداوە و چەند منداڵێکیش مەترسی بۆسەر ژیانیان دروستبووە، ساڵی رابردوویش لەماوەی دوو ھەفتەدا سێ منداڵ گیانیان لەدەستداوە.
وتیشی، لە ئێستادا دەرمانی گیای بووەتە بەشێک لە چارەسەر لە جیھاندا و ئەوانیش بەکاری دەھێنن کە کەمترین لێکەوتەی ھەیە بەراورد بە دەرمانەکانی تر، بەڵام ئەو دەرمانە گیاییانەی ئەوان بەکاری دەھێنن چەندین توێژینەوەی لەبارەوە کراوە و رێگەپێدراوە، لەکاتێکدا ئەو دەرمانە گیاییانەی لەناو ھاوڵاتیاندا بەکاردەھێنرێت چەندین کاریگەری خراپی ھەیە و ھەندێکجار وەکو ژەھر مامەڵە دەکات.
راشیگەیاند، داواکارن لەو کەسانەی دەرمانی گیاییان ھەیە بە دروستی مامەڵە لەگەڵ ئەم بابەتە بکەن و ھەموو دەرمانێک بەکارنەھێنن، چونکە لەوانەیە کارەساتی لێبکەوێتەوە.
د.پشدەر عەبدوڵا تەئکیدیکردەوە، ساڵانە چەندین منداڵ گیانیان لەدەستداوە و مەترسی بۆسەر ژیانیان دروست دەبێت بەھۆی ئەوەی دەرمانی گیاییان بۆ بەکاردەھێنرێت یان پزیشک ھەیە، کە پزیشکی منداڵان نییە و منداڵ دەبینێت و چارەسەری بۆ دەنووسێت، بۆیە پێویستە لێپرسینەوەیەکی جدی بکرێت و رێگە لەوکارانە بگیرێت و دووبارە نەبێتەوە.
"د.ئازاد مزوری" جێگری بەڕێوەبەری نەخشخانەی منداڵانی دھۆک لە لێدوانێکدا بۆ کوردسات نیوز رایگەیاند، ساڵانە بەھۆی گۆڕینی وەرزەکان بە تایبەتی وەرزی گەرما نەخۆشی سکچون و رشانەوە بڵاودەبێتەوە، وتیشی، لە ئێستادا رۆژانە نزیکەی ٢٥٠ کەس بەھۆی سکچونەوە سەردانی نەخۆشخانە دەکەن، سامپڵیان لێوەرگیراوە و تائێستا ھیچ حاڵەتێکی کۆلێرا تۆمارنەکراوە.
"ئەحمەد زرار" لێپرسراوی مەڵبەندی راپەرینی یەكێتی نیشتمانیی كوردستان لە لێدوانێكدا بۆ كوردسات نیوز رایگەیاند، ئاستەنگەكانی بەردەم هەڵبژاردن لە سیمینارێكدا بۆ كادێرانی یەكێتی رونكرایەوە، وتیشی، یەكێتی پرۆژەی هەیە بۆ هەڵبژاردن، داواش دەكەن تۆماری دەنگدەران پاكبكرێتەوە.