دەقی پەیامەکەی سەرۆکی ھەرێمی کوردستان:

بە نیگەرانییەکی قووڵەوە لە دۆخی سیاسیی عێراق و پێشھاتەکانی دەڕوانین، داوا لە لایەنە سیاسییە ناکۆکەکان دەکەین ئەوپەڕی دان بە خۆیاندا بگرن و بۆ چارسەرکردنی کێشەکان گفتوگۆی ڕاستەوخۆ دەستپێ بکەن. لەم دۆخە ھەستیارەدا ئاڵۆزبوونی زیاتری دۆخەکە، ئاشتیی کۆمەڵایەتی و ئاسایش و سەقامگیریی وڵات دەخاتە مەترسییەوە.

لە کاتێکدا ڕێز لە خواستی خۆپیشاندانی ئاشتیانەی جەماوەر دەگرین، جەخت لە پاراستنی دامەزراوەکانی دەوڵەت و ئاسایش و سەر و ماڵی ھاووڵاتییان و کارمەندانی دەوڵەت دەکەینەوە. گەلی عێراق شایانی ژیان و ئێستا و داھاتوویەکی باشترە و ئەرک و بەرپرسیاریەتیی ھاوبەشی ھەموو ھێز و لایەنەکانە پێکەوە عێراق لەم دۆخە ھەستیار و مەترسیدارە دەرباز بکەن.

ھەرێمی کوردستان وەک ھەمیشە بەشێک دەبێت لە چارەسەر، بۆیە لایەنە سیاسییە پەیوەندارەکانی عێراق بانگھێشت دەکەین بێن لە ھەولێری پایتەختی دووەمیان دەست بە گفتوگۆیەکی کراوەی کۆکەرەوە بکەن و لە سەر بنەمای بەرژەوەندییە باڵاکانی وڵات بگەنە لێکگەیشتن و ڕێککەوتن. ھیچ کێشەیەک نییە بە گفتوگۆ چارەسەر نەکرێت.

نێچیرڤان بارزانی

 سەرۆکی ھەرێمی کوردستان

سەرچاوەیەک کە ژمارەیەکی زۆر لە مەڕوماڵاتی خۆی داوە بەو کەسە، بە کوردسات نیوزی راگەیاند، ئەو کەسە مەڕوماڵات و پارە و چەندین کەرەستەی تری لە ھاوڵاتیان وەرگرتووە و ماوەیەکە دیار نەماوە.

لەوبارەیەشەوە، شۆڕش ئیسماعیل وتەبێژی پۆلیسی راپەڕین بە کوردسات نیوزی راگەیاند،  لەسەر ئەو بابەتە تا ئێستا ھیچ سکاڵایەک تۆمار نەکراوە .

 

لیژنەی باڵای ئەزمونەکان لە وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی ھەرێمی کوردستان لە روونکردنەوەیەکدا ئاماژەی بەوەکردووە، ھاوڵاتییەک دوێنێ شەو ھەندێک قسەی کردوە لەسەر بابەتی گزیکردن و ئێمە وەک لیژنەی باڵا لە کۆنگرەی رۆژنامەوانیشدا ئاماژەمان پێدا کە لە تۆرە کۆمەڵایەتییەکان بابەتی فرۆشتنی بلوتوپ ھەیە و خوێندکاری پێ فریو دەدرێت، بەڵام ١١١ حاڵەتی ھەوڵی گزیکردن لەکاتی تاقیکردنەوەکان تۆمارکراوە و رێکاری پێویستیان بەرامبەر گیراوەتە بەر. 

دەشڵێت، ئەوەی ناوبراو ئاماژەی پێدەدات لەلایەن وەزارەت بەھەماھەنگی ھێزەکانی ئاسایش کۆنترۆڵکراوە و بەکارھێنەرانیشی کە ژمارەیان زۆر کەم بووە و لەناو تاقیکردنەوە ئەو کارەیان کردوە، ئەنجامەکەیان بە گزیی بۆ ھەژمارکراوە.

راشیگەیاند، وەزارەت ھەماھەنگی ھەبووە لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکان و بەسەرکەوتوویی توانیویەتی کۆنترۆڵی ئەو بابەتە بکات، لەسەر بەکارھێنانی نامەی مۆبایل بۆ گزیکردن کە لەسەرەتادا بەھۆی کەمتەرخەمی لە پشکنین لە چەند ھۆڵێکی دیاریکراوی تاقیکردنەوە مۆبایل براوەتە ژوورەوە.

رونیشکردەوە، لایەنە ئەمنییەکان ژمارەی ئەو سیمکارتانەمان داونەتێ وردەکاریی و تەنانەت فۆرمی ژمارەکەشیان بۆ ناردوینەتەوە و ئاسایش کاری پێویستی لەسەر کردوە و دۆسیەکەیان ڕەوانەی پۆلیس و پاشان دادگاش کردووە.

وەزارەتی پەروەردە ئاماژەی بەوەشکردووە، ھەوڵی گزیکردن لەناو یان لە کاتی تاقیکردنەوە ھەیە، بەڵام گرنگ کۆنترۆڵکردنی ھەوڵی گزییەکەیە، ئەمەش بەڵگەکانە بەوەی کە ئەو کەسەش ئاماژەی پێداوە کە خۆشی دەڵێت ئەوەی من باسی دەکەم لە چوارچێوەی ئەو حاڵەتەیە کە وەزارەت کۆنترۆڵی کردوە، بەڵام ئێمە ئەم رێکارە وردانەی کە کردومانە بەئەرکمان زانیوە و منەتمان لەسەر کەس نەکردوە تا باسی ھەموو ھەوڵەکان و وردەکارییەکان بکەین .

عومەر فەقێ راھێنەری بواری گەشەپێدان لە بەرنامەی دوێنێ شەوی پانۆرامای کوردسات نیوزدا باسی لە چەند حاڵەتێکی گزیکردن لە تاقیکردنەوەکانی پۆلی ١٢ی ئامادەیی و فرۆشتنی پرسیارەکان کرد پێش تاقیکردنەوەکان. 

بەڕێوەبەرایەتی گشتی چاودێری و گەشەپێدانی کۆمەڵایەتی ھەولێر بڵاویکردووەتەوە، دوای ئەوەی لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان و چەند میدیایەک بڵاو بوویەوە ژنێک لە گەڕەکی تەیراوە لە ھەولێر لەسەر شەقامەکان دەمێنێتەوە، کە براکانی فڕێیان داوە و لیژنەیەکیان ڕاسپارد بەدواداچوون بۆ بابەتە بکات.

راشیگەیاند، دوای بەدواداچوون دەرکەوت ئەو کەسە ژن نییە و پیاوە خۆی کردووە بە ژن، فێڵی لە میدیاکاران و ھاوڵاتییان کردووە، ویستوویەتی لەڕێی ڕاکێشانی ھەست و سۆزی ھاوڵاتییان پارە کۆ بکاتەوە.

بەڕێوەبەرایەتی گشتی چاودێری و گەشەپێدانی کۆمەڵایەتی ھەولێر داوا لە میدیاکاران دەکات نەکەونە ژێر کاریگەری ئەو جۆرە کەسانە و ھەرکاتێک حاڵەتێکی لەو شێوەیە ھەبوو ئاگاداریان بکەنەوە تا بەدواداچوون بکەین.

راگەیاندنی پارێزگای ھەولێر لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، حکومەتی ھەرێمی کوردستان، ڕەزامەندی دەربڕی بە تەرخانکردن و خەرجکردنی گوژمەی (٣٥,٧٢٨,٤٦٤,١٥٠) سی و پێنج ملیار و حەوت سەد و بیست و ھەشت ملیۆن و چوارسەد و شست و چوار ھەزار و سەد و پەنجا دینار، بۆ جێبەجێکردنی پڕۆژەکانی چارەسەری کێشەی لافاو لەدەوروبەری شەقامی ١٥٠م خێرای شاری ھەولێر بەم شێوەی لای خوارەوە.

یەکەم/ دروستکردنی ئاوەڕۆی سندوقی (٢*١.٥)م لەڕێگای پیرمام نزیک کونسڵخانەی ئەمریکی، بە گوژمەی (٨٩٦,٩٤٨,٠٠٠) ھەشت سەد و نۆھەت و شەش ملیۆن و نۆسەد و چل و ھەشت ھەزار دینار.
دووەم/ دروستکردنی ئاوەڕۆی کونجی کونکرێتی دووچاوەی (٢*٢.٥)م لەژێرشەقامی سەرەکی پیرمام نزیک ئەکواتارین و کونجی کونکرێتی (٢*٢)م لەژێر شەقامی پیرمام کونسڵخانەی ئەمریکی و کونجی کونکرێتی دووچاوەی (٢*٢)م لەژێر شەقامی مەلا ئۆمەر بەگوژمەی (٣١١,٧٤٥,٠٠٠) سێ سەد و یازدە ملیۆن و حەفت سەد و چل و پێنج ھەزار دینار.

سێیەم/ دروستکردنی ئاوەڕۆی سندوقی بۆ بەستنەوەی دوو ئاوبەری سندوقی لەژێر شەقامی ١٥٠م کە بەناو گوندی کەلکن دادەڕوات تادەگاتە شەقامی پیرمام، بە گوژمەی (٥,٤٢٠,١٧٦,٠٠٠) پێنج ملیار و چوارسەد و بیست ملیۆن و سەد و حەفتا و شەش ھەزار دینار.

چوارەم/  ئامادەکردنی ئامێر و کەرەستەی پێویست بۆ چاککردنەوە و ڕیکخستنەوەی تەنیشتە شانەکانی ڕێگای سەرەکی مەلائۆمەر - خانزاد - پیرمام و دروستکردنی دیواری پاڵپشت بەبەستەی ئاسنین و ئاوبەری سندوقی کۆنکرێتی و بۆڕی کۆنکرێتی لوولەیی و دووبارە دروستکردنەوەی تەنیشتە جۆگەکان و جۆگەکانی ناوەڕاستی ڕێگاکان، بە گوژمەی (١,٦٢٨,٠٧٠,١٥٠) ملیارێک و شەش سەد و بیست و ھەشت ملیۆن و حەفتا ھەزار و سەد و پەنجا دینار.

پێنجەم/ دروستکردنی ئاوەڕۆی سندوقی قەبارە (٣*٢)م لەپشت کوردستان ستی تاکو نەخۆشخانەی ئیماراتی لە بەحرکە و ئاوەڕۆی سنودقی قەبارە (٣*٣)م لەبەحرکە نزیک نەخۆشخانەی ئیماراتی و دروستکردنی جۆگەی کراوە لەپشت کەمپی ئاوارەکانی بەحرکە بە گوژمەی (١٠,٥١٨.٠٠٠,٠٠٠) دە ملیار و پێنج سەد و ھەژدە ملیۆن دینار.

شەشەم/ دروستکردنی کونجی سندوقی (٣) چاوەی (٣*١.٥)م لەبەردەم مزگەوتی دکتۆر نەریمان، بەگوژمەی (٦٠,٣٥,٠٠٠) شەست ملیۆن و سی و پێنج ھەزار دینار.

حەوتەم/  دروستکردنی کونجی سندوقی (٢) چاوەی (٣*١.٥)م لەنزیک خەزانی ئاوی ھەولێری نوێ، بەگوژمەی (٣٥,٣٠٠,٠٠٠) سی و پێنج ملیۆن و سێ سەد ھەزار دینار.

ھەشتەم/ ڕێکخستنەوەی کەندەکانی سنووری ھەولێری نوێ، بەگوژمەی (٦١٢,٥٠٠,٠٠٠) شەش سەد و دوازدە ملیۆن و پێنج سەد ھەزار دینار.

نۆیەم/  دروستکردنی جووت ئاوەڕۆژی سندوقی (٢.٥*٢.٥)م لەسەرەتای کوردستان ستی تاکو گوندی شێخەشەل، بەگوژمەی (١٣,٧٢٩,٧٥٠,٠٠٠) سێزدە ملیار و حەفت سەد و بیست و نۆ ملیۆن و حەفت سەد و پەنجا ھەزار دینار.

دەیەم/ دروستکردنی ئاوەڕۆی سندوقی و لوولەی لەشارۆچکەی بەحرکە / گوندی شێخەشەل / قۆناغی یەکەم، بەگوژمەی (٢,٥١٥,٦٢٥,٠٠٠) دوو ملیار و پێنج سەد و پازدە ملیۆن و شەش سەد و بیست و پێنج ھەزار دینار.

لە کۆبوونەوەکە گفتوگۆکرا لەبارەی ھەماھەنگی و کاری ھاوبەش لەنێوان دەزگا ئەمنی و ھەواڵگرییەکان لەپێناو سەقامگیری زیاتری ئاسایش و رووبەڕووبوونەوەی لەیاسا دەرچوان.

قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆک وەزیرانی ھەرێمی کوردستان وێڕای سوپاس و پێزانینی بۆ ئاژانسی پاراستن و زانیاری/زانیاری ھەرێمی کوردستان، کە دڵسۆزانە و لێبڕاوانە کاردەکەن و رایگەیاند، جێگای پێزانین و دەست خۆشییە کە دەزگایەکی وەھا نیشتمانی بەردەوام لەکاردان بۆ پاراستنی ئاسایشی ھەرێمی کوردستان و پشتیوانی و ھەموو پشگیرییەکی بۆدووپاتکردنەوە بۆ سەرخستنی کارەکانیان.

راشیگەیاند، لەبەرامبەر ئارامی و ژیانی خەڵک و جێبەجێکردنی بڕیارەکانی دادگا سڵ لەکەس نەکرێتەوە و رێگاش نادرێت ھیچ کەسێک لەسەرو یاساوە بێت .

لەبەرامبەردا جەلال شێخ ناجی، روونیکردەوە  ھەموو ھەوڵ و کۆششێکیان بۆ پاراستنی ئاسایشی ھەرێم و رووبەڕووبوونەوەی ھەر پیلان و مەرامێکە کە ژیان لە خەڵک تێکبدات و  رایگەیاند ئاژانسی پاراستن و زانیاری/ زانیاری ھەرێم وەک دەزگایەکی پابەند بە بنەما و یاسا بەرکارەکانی ھەرێمی کوردستان، نیشتمانییانە ئەرکەکانی سەرشانی رادەپەڕێنێت و بەبێ جیاوازی لەخزمەتی گشتی و ئارامیدا لەئەرکدان و ھەر ھەنگاوێکیش بنرێت لەپێناو خزمەتی گشتی و پاراستنی قەوارەی ھەرێم دا دەبێت.

چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان لە راگەیاندراوێکدا ئاماژەی بەوە کردوە، وەفدێکیان پێکھێناوە بەسەرۆکایەتی ھادی عامری سەرۆکی ھاوپەیمانی فەتح کە بەشێکە لە چوارچێوەی ھەماھەنگی بۆ گفتوگۆ لەگەڵ لایەنەکان بە مەبەستی دەربازبوون لەو رەوشەی ئێستا عێراق تێیکەوتووە.

ھاوپەیمانی نەسر بەسەرۆکایەتی حەیدەر عەبادی و ئیئتیلافی دەوڵەتی یاساش بە سەرۆکایەتی نوری مالیکی رایانگەیاندووە، داوا لە ھەموو لایەنەکان دەکەن بگەڕێنەوە بۆ سەر مێزی گفتوگۆ بۆئەوەی کێشە و ئاڵۆزییەکان بە ئاشتی و ئارامی و گفتوگۆ چارەسەر بکرێن، چونکە توندوتیژی لە بەرژەوەندی ھیچ لایەنێکدا نییە.

لە بەرامبەریشدا بەڕێوەبەری نوسینگەی موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر رایگەیاند، ئامادەی ھیچ جۆرە گفتوگۆ و دانوستانێک نابن و بەردەوامیش دەبن لە خۆپیشاندان تا ئەو کاتەی گەندەڵکاران لە دەسەڵاتدا بن.

بە پێی ئامارێکی وەزارەتی ناوخۆی ھەرێمی کوردستان، لەماوەی ھەفتەیەکدا دوو ھەزار و ٦٤٢ ئۆتۆمبێلی نوێ کە تازە ھاتوونەتە ھەرێم تۆمارکراون، کە ھەزار و ٨٤٠ ئۆتۆمبێل لە پارێزگای ھەولێر و ٥٦٥ ئۆتۆمبێل لە سلێمانی و ٢٣٧  ئۆتۆمبێل لە دھۆک بوون.

ھەر لە ماوەی ئەو ھەفتەیەدا، ٥٢ رووداوی ھاتووچۆ لە شارەکانی ھەرێم روویانداوە، ھەروەھا ٤٠ ھەزار و ١٨٢ سەرپێچی ھاتووچۆیی تۆمارکراو.

ھەر بە پێی ئامارەکەی وەزارەتی ناوخۆ، لە ماوەی ئەو ھەفتەیەدا ھەزار و ٢٩٩ ئۆتۆمبێل تابلۆکەیان گۆڕیوە بۆ تابلۆی نوێ، ھەزار و ٧٩٣ مۆڵەتیش بۆ یەکەمجار دراوە بە ھاوڵاتییان.

پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، ھێزەکانی سوپای تورکیا و گروپە چەکدارەکانی، گوندەکانی دەوروبەری تەلتەمر و زرکانیان بە چڕی تۆپباران کردووە کە لە ژێر کۆنترۆلی ھێزەکانی سوریای دیموکراتدان، وتیشی، تا ئێستا بەھۆی  ئەو ھێرشانەوە  هەشت مەدەنی برینداربوون و لە ناویشاندا ژن و منداڵی تێدایە.

سوپای تورکیا و گروپە چەکدارەکانی نزیک لەو وڵاتە لە سوریا چەند گوندێکیشیان لە ناوچەی شەھبا تۆپباران کرد کە زۆربەی خەڵکی ئەو ناوچەیە، ئاوارەکانی عەفرینن.

ھەڤاڵ ئەبوبەکر لەکۆنفرانسێکدا لە دیبەتی ئابوری لە سلێمانی بە میدیاکانی راگەیاند، لە کۆبونەوەی تایبەتی ئەنجومەنی وەزیراندا باسی ئەوەی کرد، نابێت تەنھا ھەوڵی بردنەوەی دەسەڵاتەکانیان بدەن بۆ ھەولێر، چونکە لەپێشدا وەزیرەکانی یەکێتی و گۆڕان ئەو دەسەڵاتانەی بردویانەتە ھەولێر داھاتی ئەم شارەشیان لەگەڵیدا بردووە.

رونیشیکردووەتەوە، کاتێک تۆ تۆمارکردنی ناوی بازرگانی دەبەیتەوە نەختینە لای من نامێنێت، چونکە رسوماتەکەی لە ھەولێر دەدرێت، کاتێک تۆ لە گۆشتەوە تاوەکو فاسۆلیا، گەنم، ھێلکە رەسیدەکەی دەبەیتەوە، رسوماتەکەشی دەبەیتە ھەولێر، بەدەستی خۆمان نەختینەمان نەھێشتووە و دواتریش لایەنە سیاسییەکانی ئێرە تۆمەتبار دەکەین.

پارێزگاری سلێمانی دەڵیت، دەبێت زۆر بە وردی توێژینەوە لەسەر ئەو بابەتە بکرێت، ٤٠ بواریان بۆ سەرۆکی حکومەت ژماردووە، کە بەھۆی دەسەڵاتەکانەوە ئێستا داھاتەکەی لە سلێمانی وەرناگیرێت، لە ساڵی ٢٠٢٠دا داھاتی سلێمانی ١٦ تریلیۆن دینار بووە، نۆ ترلیۆن دیناری نەختینە بووە و زیاتر لە نۆ ترلیۆن دیناری تەنھا ژمارە بووە، کەواتە سلێمانی چۆن توشی کورتھێنانی دارایی نابێت و بانکەکانی تۆ چۆن پارەیان تێدا دەبێت.

ساڵی رابردوو لە ھەرێمی کوردستان شەش کەس بەھۆی تێوەگلانیان بە بازرگانیکردن بە مرۆڤ دەستگیرکراون و لە راپۆرتی یۆنامیش ٧٧ کەس وەک قوربانی ئاماژەیان پێکراوە کە ٣٤یان بازرگانیبووە بە کرێکاری بیانییەوە، ئەندامێکی پەرلەمانی کوردستانیش دەڵیت، وەک پێویست نەتوانراوە کەیسەکانی بازرگانیکردن بەمرۆڤەوە کاری لەسەر بکرێت. پارێزەرێکیش داوا دەکات ئەوانەی بازرگانی بە مرۆڤ دەکەن سزاکەیان قورس بکرێت کە رۆژانە چەندین جۆر بازرگانیکردن بە مرۆڤەوە ئاشکرادەکرێن.

یەکێتی نوسەرانی جینۆسایدی کوردستان ڕایگەیاند، ھێنانەوەی پۆلێکی تر لە روفاتی قوربانیانی جینۆسایدی بارزانیان دەکەینە بۆنەیەک بۆ بانگەوازی کارکردن لەسەر پرسی جینۆسایدی کوردستان و کردنی بە ئەجندای ھاوبەش و لەپێشینەی ھەموو لایەکی کوردستانی و ناوەندە ئەکادیمی و مەدەنیەکان و دامەزراوە گشتیەکان.

ڕاشیگەیاند، لەڕێکەوتی ۳۱ ــ۷ــ۱۹٨۳  لەڕۆژێکی وەک ئەمڕۆدا گاردی کۆماری بەعس لەپەلامارێکدا  لە ئۆردوگاکانی قوشتەپە، بەحرکە، دیانا و ھەریر) ٨۰۰۰ ھەشت ھەزار مرۆڤی بێتاوانی جینۆسایدکرد. ھاوشێوەی شاڵاوەکانی تاوانی ئەنفال و کیمیابارانی ھەڵەبجەو کۆمەڵکوژی فەیلیەکان. تاوانەکانی تری جینۆسایدو دژی مرۆڤایەتی.

ئاماژەیان بەوەکرد کە بەپێی  ئامارەکان لەساڵی ۲۰۰۳ بەدواوە  ڕوفاتی (٥٩٧)لەجینۆسایدکراوی بارزانیەکان ھێنراوەتەوە کوردستان.

وەک یەکێتی نوسەرانی جینۆسایدی کوردستان جەخت دەکەینەوە لەسەر بەردەوامی و پەلە کردن لە ھێنانەوەی ئێسک و پروسکی قوربانیانی ترو بەدیکۆمێنتکردنی بەڵگەکانی جینۆساید.

یەکێتی نوسەرانی جینۆسایدی کوردستان داوایکرد لە پەرلەمانی کوردستان و حکومەتی کوردستان کەیسی جینۆسایدی کوردستان بکەنە لەپێشینەی بایەخی کارکردنیان و ببێتە بنەمای گفتوگۆ لەگەڵ حکومەتی عیراقی بۆ راپەڕاندنی ئەرکەکانیان سەبارەت بە قەرەبوی قوربانیان و دۆزینەوەو پشکنین بۆ گۆڕە بەکۆمەڵەکان و پشکنینی دی ئێن ئەی بۆ روفاتەکان بۆ ناسینەوەیان پێش ھێنانەوەیان.

پارێزگای ھەولێر لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، ڕۆژی یەکشەممە بە گوژمەی زیاتر لە چوار ملیار دینار، لەسەر داھاتی فرۆشتنی ١٠٠%ی زەویی، دەست دەکرێت بە کارەکانی پڕۆژەی بەشێک لە ئاو و ئاوەڕۆ و دروستکردنی شەقام بۆ کەرتی ھەشتی حەسارۆک بە گشت چیینەکانی.

ھاوکات عەبدولواحید ئەحمەد، سەرۆکی شارەوانی ھەولێر رایگەیاند، لەمەودوا لە تەواوی پانتایی زەوییەکانی کەرتی ھەشتی حەسارۆک ھاووڵاتیان دەتوانن رێگەپێدان بۆ دروستکردنی خانوو وەربگرن.

ھەشتی حەسارۆک، یەکێکە لە گەڕەکە گەورەکانی شاری ھەولێر و دەکەوێتە سەر رێگەی کۆیە، زەوییەکانی ئەو گەڕەکە ژمارەیان ١٥ ھەزار پارچە زەوی دەبێت و نزیکەی ١٨ ساڵە دابەشکراون، بەڵام بەھۆی نەبوونی خزمەتگوزاری چەندینجار خاوەن زەوییەکان گردبوونەوە و داوای خزمەتگوازییان کرد.