بە پێی ئاماری وەزارەتی ناوخۆی حکومەتی ھەرێمی کوردستان، لە ماوەی ھەفتەیەکدا واتە لە ٥ی ئابی ٢٠٢٢ تا ١١ی ئابی ٢٠٢٢ ، ٣٧ ھەزار و ٧٦٨ ھاووڵاتی عێراق و ھەرێمی کوردستان و ٤١ ھەزار و ٧٦١ کەسی بیانی لە ڕێگەی فڕۆکەخانەکانی ھەولێر و سلێمانی و دەروازە نێودەوڵەتییەکانی باشماخ و پەروێزخان و حاجی ئۆمەران و ئیبراھیم خەلیلەوە سەردانی ھەرێمی کوردستانیان کردووە.

ھەر بەپێی ئامارەکەی وەزارەتی ناوخۆی ھەرێم، لە ماوەی ئەو ھەفتەیەدا ٤٠ ھەزار و ١٥ ھاووڵاتی عێراق و ھەرێم لە ڕێگەی فڕۆکەخانە و دەروازە نێودەوڵەتییەکانی ھەرێمەوە گەشتی دەرەوەیان کردووە. ھەروەھا ژمارەی کەسە بیانیەکانیش کە چوونەتە دەرەوەی ھەرێم ٣٩ ھەزار و ٢٩٩ کەس بوون.

بەپێی ئامارێکی بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی تاوانە ڕێکخراوەکانی ھەرێم، لە ماوەی ساڵەکانی ٢٠١٩ و ٢٠٢٠ و ٢٠٢١، ٣٣ تاوانی بازرگانیکردن بە ئەندامانی لەشی مرۆڤ و ٩ تاوانی بازرگانی سێکسی و ١١ تاوانی بازرگانی بەو کەسانەی تەمەنیان لە ١٨ ساڵ کەمترە، تۆمارکراوە لەگەڵ تاوانێکی بازرگانی بە منداڵ و ١٧ تاوانی کارکردن بە زۆرەملێ. ئاماژە بەوەشکراوە، ٧ تاوانی کاری بە قاچاغ بردن و ١٠ تاوانی بەکارھێنانیان وەک سواڵکەر لە ھەرێمی کوردستان تۆمارکردووە، ئەو کەسانەشی کە تۆمەتبارن بە ئەو جۆرە تاوانە رووبەرووی یاسا کراونەتەوە و سزا دراون.

لە دیدارێکدا کە شاڵاو کۆسرەت رەسوڵ و خالید شوانی، ئەندامی مەکتەبی سیاسی ئامادەبوون، دوایین پەرەسەندنە سیاسییەکان و دەستپێشخەری نوێ بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی بەردەم پرۆسەی سیاسیی عیراق تاوتوێکران و بیروڕایان لەبارەوە ئاڵوگۆڕکرا.

‏‎لە دیدارەکەدا جەخت لە یەکخستنی ھەوڵە نیشتمانییەکان کرایەوە لەپێناو دۆزینەوەی دەرچەی دەستووریی و یاسایی بۆ دەربازبوون لەو دۆخە نەخوازراوەی عیراقی تێکەوتووە. ھەردوولا ھاوڕابوون لەسەر بەردەوامیی گفتوگۆکان و دیالۆگی بونیادنەرانە بۆ زاڵبوون بەسەر کێشەکان.

‏‎سەرۆک بافڵ جەلال تاڵەبانی لە دیدارەکەدا جەختیکردەوە کە یەکێتی پێشوازی لە ھەر دەستپێشخەرییەک دەکات کە سەرجەم لایەنەکان کۆبکاتەوە و ئامانج لێی گەیشتن بێت بە رێککەوتنێکی نیشتمانی و دەربازکردنی وڵات لەو دۆخەی تێیکەوتووە. روونیشی کردەوە لەماوەی رابردوودا بەھەمان سیاسەتی سەرۆک مام جەلال داوای گفتوگۆی نیشتمانیمان کرد بۆ تێپەڕاندنی ئاستەنگییەکان. بۆ ئەمڕۆش ئەم دەستپێشخەرییە نوێیە کە لەگەڵ دیدگای یەکێتی یەکدەگرێتەوە و لەخزمەتی گشتی و سەقامگیری وڵاتدایە یەکێتی پشتیوانی دەکات.

"عوسمان سێدەری"بڕیاردەری لیژنەی کاروباری پێشمەرگە لە پەرلەمانی کوردستان بە کوردسات نیوزی راگەیاند، پێشمەرگە بەپێی یاسای تایبەت خانەنشین دەبێت،  دوای تەمەنی ٤٥ ساڵ و ١٥ ساڵ خزمەت خانەنشین دەکرێت.

وتیشی، پێشمەرگە دەبێت ھەمیشە ھێزێکی چالاک بێت، لەبەرئەوە بەپێی یاساکە نابێت تەمەنی پێشمەرگە لە ٤٥ ساڵ زیاتر بێت، گەیشتە ئەو تەمەنە خانەنشین دەکرێت.

جەختی لەوەش کردەوە، لە یاسای خانەنشینی پێشمەرگەدا ریزبەندی ھەیە، بەپێی ریزبەندییەکە لیوا لە تەمەنی ٦٣ ساڵی و عەمید لە تەمەنی ٥٣ ساڵی و پێشمەرگە لە تەمەنی ٤٥ ساڵی خانەنشین دەکرێت، ریزبەندییەکە لە سەرەوە بۆ خوارەوە دیاریکراوە.

ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوە کردوە، دواکەوتنی پێکھێنانی حکومەت و پەکخستنی کارەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق کاریگەری مەترسیداری لەسەر ژیانی ھاوڵاتیان و فەرمانبەران ھەیە، چونکە زۆربەی بڕیار و یاساکان پێویستیان بە کۆبوونەوەی ئەنجومەنی نوێنەرانە و حکومەتێکیش پێویستە بۆئەوەی جێبەجێیان بکات.

راشیگەیاندووە، بەرپرسیارێتی ئەو کاریگەرییە مەترسیدارە و خراپی کۆی رەوشی ئێستای عێراق لە ئەستۆی رەوتی سەدردایە، کە رێگە نادات ئەنجومەنی نوێنەران کۆببێتەوە و حکومەتی نوێی عێراقیش پێکبھێنرێت.

ھاوپەیمانی فەتحیش رایگەیاندوە، ئەنجومەنی نوێنەران موڵکی گەلە نەک تەنھا لایەنێک کە رێگە نەدات کۆبوونەوەکان بکات و کارەکانی پەکبخات، جەختیشیکردووەتەوە، پەکخستنی دامەزراوە یاساییەکانی دەوڵەت کارێکی نادەستوورییە و کاریگەری خراپی لێدەکەوێتەوە.

بە پێی میدیاکانی باکوری کوردستان، سوپای تورکیا لە بنکەکانی پۆلیسی سەر ھێڵی سنووری کۆبانێ، لە شوێنی سەربازەکان، پۆلیسی پسپۆری بەکرێگیراوی جێگیر کردوە. ھەر لەو چوارچێوەدا ٢٠٠ سەربازی لە سنووری کۆبانێ بۆ سنووری سەریکانی گواستوەتەوە. بە پێی سەرچاوە خۆجییەکان لە باکوری کوردستان، ئەفسەرێکی پلە بالڕی سوپای تورکیا راگەیاندوە، ئالۆگۆڕی سەربازی ئامادەکاریە بۆ ئۆپراسیونێ سەربازی لەسەر ئەو شارە.

شاری کۆبانێ دەکەوێتەوە نێوان ناوچەی جەرابلوس و گرێ سپی، کە لە ژێر کۆنترۆلی تورکیا و گروپە چەکدارەکانی سوریادایە و لە ژێر ھەژموونی روسیادایە. ئەم جموجۆڵە سەربازییەش دوای لێدوانەکانی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا دێت کە وتبووی، بەم نزیکانە ئەڵقەکانی پشتێنەی ئەمنی یەک دەخەن بۆ پاککردنەوەی ناوچەکانی ژێر دەستی ھەسەدە.

 

ڕێکخراوی مافی مرۆڤی ھەنگاو بڵاویکردەوە، ھێزەکانی پاسەوانی سنوری ئێران لە سنووری شێخ سڵە لە پارێزگاری کرماشان تەقەیان لە ژمارەیەک کۆڵبەرکردووە و لە ئەنجامدا کۆڵبەرێکی خەڵکی "سەلاسی باوەجانی" سەر بە شاری کرماشان بە ناوی "محەمەد نادری" تەمەن ١٨ ساڵ کوژراوە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، لە گوندی ھەنگەژاڵی سەربە شاری بانە کۆڵبەرێکی تر بە ناوی "عەبدوڵا حەجەری" تەمەن ٢٥ ساڵ بە تەقەی ھێزە ئەمنییەکان بریندار کراوە، بەھۆی سەختی برینەکەی رەوانەی شاری تەبرێز کراوە. 

رێکخراوی مافی مرۆڤی ھەنگاو راشیگەیاندووە، حاڵەتەکانی تەقەکردن لە کۆڵبەران زیادیانکردووە و لە مانگی ڕابردوودا ٣٧ کۆڵبەر و کاسبکار لە سنوورەکانی رۆژھەڵاتی کوردستان بە تەقە ھێزە ئەمنییەکان بوونەتە قوربانی.

مەکتەبی سیاسی پارتی دیموکراتی کوردستان راگەیەنراوێکی سەبارەت بە رەوشی سیاسی عێراق و ھەڵبژاردنی پێشوەخت بڵاوکردەوە و داوای لە ھەموو سەرکردە ساسییەکانی سەر گۆڕەپانی عێراق کرد، لە ئاست بەرپرسیارێتی قۆناخی ئێستادابن، داواشی کردووە، ھەنگاوی جددی و پێویست و بەپەلە بگرنە بەر بۆ ئەنجامدانی گفتوگۆیەکی بەرھەمدار و سەرکەوتوو لەسەر بناغەی پشتبەستن بە بنەماکانی دەستووری عێراق بۆ رزگارکردنی وڵات لەو رەوشە چەقبەستوەی ئێستا.

لە بەشێکی تری راگەیەنراوەکەدا ھاتووە، لەپێناو ئەنجامدانی پڕۆسەی چاکسازی و گۆڕانکاری راستەقینە و باشترکردنی رەوشی ئێستای عێراق، دەتوانرێت رێککەوتن بکرێت لەسەر ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی پێشوەختە دوای ئەوەی ھەموو لایەنەکان رێکبکەون و بەڵێنی ئەوەبدەن، بە ئەنجامی کۆتایی ھەڵبژاردن رازی بن وەک خۆی، ئەزموونی ھەڵبژاردنەکانی رابردووی عێراقیش دووبارە نەبێتەوە.

روانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردەوە، (ھەسەدە) ماوەی ٦ رۆژە ئۆپەراسیۆنە ھاوبەشەکانی لەگەڵ ھێزەکانی ھاوپەیمانی راگرتووە و ئەو ھەنگاوەش وەک ناڕەزاییەک بەرامبەر زیادبوونی ھێرشی فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی تورکیا بۆ سەر ناوچەکانی ژێر کۆنتڕۆڵی ھەسەدە دێت.

لەوبارەیەشەوە، لێپرسراوێکی باڵا لە ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژ بە داعش بە ئاژانسی نۆرس پرێسی راگەیاندووە، ھێرشەکانی تورکیا بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان رەنگە ببنە ھۆی پەککەوتنی ئۆپراسیۆنەکانی شکستپێھێنانی داعش.

سەبارەت بە ئەگەری زیادکردنی ھاوکارییە سەربازییەکانیان بە (ھەسەدە) کە بیانپارێزێت لە ھێرشی فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی تورکیا، ئەو بەرپرسە وتی، تاکە ئەرکی ئەوان لە سوریا شکستپێھێنانی ھەمیشەیی داعش و ڕێگریکردن لە دوبارە سەرھەڵدانەوەی ئەو گروپە تیرۆریستیەیە.

روانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردووە، جموجۆڵە سەربازییەکانی تورکیا و گروپە چەکدارەکان لە گوندەکانی زرگانی سەر بە سەرێکانی و گوندەکانی تەلتەمر لە پارێزگای حەسەکە زیادیکردووە و سوپای تورکیا ھێزێکی زیاتری رەوانەی ئەو ناوچانە کردووە.

بە پێی میدیاکانی ڕۆژئاوای کوردستانیش، لە سەرەتای ئەمساڵەوە تا ئێستا تورکیا لانیکەم ٣٧٦٣ ھێرش و بۆردومانی بۆ سەر ھەرێمەکانی خۆبەرێوەبەری ڕۆژئاوای کوردستان ئەنجامداوە، کە بەھۆیانەوە ٣٣ کەس شەھیدبوون و ١٢٤ی دیکەش برینداربوون. 

لیوا کاوە غەریب فەرماندەی پۆلیسی کەرکوک بە کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، دوای کوشتنی کارمەندەکەی ئاسایش تیمێکی لێکۆڵینەوە لە روداوەکە پێکھێنرا، پاش کۆکردنەوەی زانیاری توانرا بکوژەکەی لە یەکێک لە گەڕەکانی شاری کەرکوک دەستگیر بکرێت.

فەرماندەی پۆلیسی کەرکوک ئاشکراشیکرد، تۆمەتبارەکە دانی بە تاوانەکەیدا ناوە و بەپێی ماددەی ٤٠٦ی کوشتن بەندکراوە .

ئەندازیار ئەمیر عبدولخالق سەرپەرشتیاری دروستکردنی پرۆژەی شەقامی ١٥٠مەتری بازنەیی خێرای ھەولێر راگەیاند، ''شەقامی خێرای ١٥٠ مەتری بە گشتی چێوەکەی ٧٠ کیلۆمەترە و بە دەوری شاری ھەولێردا دەسووڕێتەوە، ئەو بەشەی کە تەواوکراوە ١٠ کیلۆمەترە، دوو بەشەکەی دیکە کە کاری تێدا دەکرێت، یەکێکیان ٧.٦ کیلۆمەترە، ئەو بەشەی دیکەشیان ٦.١ کیلۆمەترە، واتا کۆی گشتیی ئەوەی لە ئەستۆی کۆمپانیایە درێژییەکەی ٢٤ کیلۆمەترە.''

لەبارەی ئەو بەشەی پڕۆژەکە کە ئێستا کاری تێدا دەکرێت سەرپەرشتیاری پڕۆژەکە وتی، ''ئەو بەشە لە نێوان شەقامی سەرەکی دھۆک تا ھەولێرە، تاوەکو ڕێگەی سەرەکی ھەولێر- بەحرکەیە کە درێژییەکەی ٦.١ کیلۆمەترە، بەڵام وەک ڕووبەری کارکردن وەک ڕێیەکی ٧٥ کیلۆمەتری بە پانیی ھەشت مەتر وایە، لەبەر ئەوەی دوو شەقامی سەرەکی بە پانیی ١٩.٥ مەتری و دوو شەقامی خزمەتگوزاری لەخۆ دەگرێت، دوو یەکتربڕی گەورەی تێدایە، ھەروەھا دوو ژێر پرد و پردێکی سووڕانەوەی تێدایە و٤٣ سندووقی ئاوبەری جۆراوجۆر لەخۆی دەگرێت.''

سەبارەت بە کاتی تەواوبوونی پڕۆژەکە، ئەندازیار ئەمیر عبدوالخالق، دەڵێت:''لە ١٣ی نیسانی ٢٠٢٢ دەست بە جێبەجێکردنی پڕۆژەکە کرا، ماوەکەی ٥٥٠ ڕۆژە. بەڵام وابڕیارە بەر لە وادەی دیاریکراوی خۆی پڕۆژەکە لە کۆتایی ئەمساڵدا تەواو بکرێت، لەپێناو تەواوبوونی خێرای پڕۆژەکەش ڕۆژانە ١٤ سەعات کاری تێدا دەکرێت، نزیکەی دوو ھەزار کارمەند و ٨٠٠ پارچە ئامێری جۆراوجۆر لە کاردان، ھەروەھا پڕۆژەکە گشت ھێڵکارییەکانی ڕێگا و ھێماکانی ھاتووچۆ و پەرژینی خۆپاراستن و شۆستە و سیستەمی ئاوەڕۆ لەخۆدەگرێت.''

وەزارەتی ناوخۆی ھەرێمی کوردستان ئاماری ھەفتەیەکی سەبارەت بە تۆماری ئۆتۆمبێل و سەرپێچی و روداوەکانی ھاتووچۆ بڵاوکردەوە، بە پێی ئامارەکە لە ٥ی ئاب تا ١١ی ئابی ٢٠٢٢ لە بەڕێوەبەرایەتییەکانی ھاتووچۆی ھەرێم، ٣ ھەزار و ٨٩ ئۆتۆمبێلی نوێ تۆمارکراون، زۆرترین رێژەش لە پارێزگای ھەولێر بووە، ھەر لەو ماوەیەدا ٩٣٤ ئۆتۆمبێل تابلۆکانیان گۆڕیوە بۆ تابلۆی نوێ.

بە پێی ئامارەکە، ھەر لەماوەی ئەو ھەفتەیەدا، ٦٧ ڕووداوی ھاتوچۆ لە ناوچە جیاجیاکانی ھەرێم ڕوویانداوە کە ١٨ ڕووداو لە ھەولێر و ١٣ڕووداو لە سلێمانی بووە، ٢٩ ھەزار و ٦٨٦ سەرپێچی ھاتوچۆش تۆمارکراوە، ھەروەک ھەزار و ٣٩١ مۆڵەتی شۆفێری بۆ یەکەمجار دراوە بە ھاوڵاتیان.

بەپێی ئامارێکی وەزارەتی ناوخۆی حکومەتی ھەرێمی کوردستان، لە ماوەی یەک ھەفتەدا واتە لە ٥ی ئابی ٢٠٢٢ تاوەکو ١١ئابی ٢٠٢٢، لە بەڕێوەبەرایەتییەکانی ھاتووچۆی ھەرێمی کوردستان سێ ھەزار و ٨٩ ئۆتۆمبێلی نوێ تۆمار کراون، کە دوو ھەزار و ١٥٨  ئۆتۆمبێلیان لە پارێزگای ھەولێر و ٦٥٠ ئۆتۆمبێلیان لە پارێزگای سلێمانی و ٢٨١ ئۆتۆمبێلیان لە پارێزگای دھۆک بوون.

ھەر بەپێی ئامارەکەی وەزارەتی ناوخۆ، لە ماوەی ئەو ھەفتەیەدا ٩٣٤ ئۆتۆمبێل تابلۆکانیان گۆڕیوە بۆ تابلۆی نوێ، کە ٦٥٢ ئۆتۆمبێلیان لە پارێزگای ھەولێر و ٧٠ ئۆتۆمبێلیان لە پارێزگای سلێمانی و ١١٤ ئۆتۆمبێلیان لە پارێزگای دھۆک و ٩٤ ئۆتۆمبێلیان لە ئیدارەی سەربەخۆی سۆران و چوار ئۆتۆمبێلیان لە ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ بوون.

ھەروەھا ھەزار و ٣٩١ مۆڵەتی شۆفێری بۆ یەکەمجار دراوە بە ھاووڵاتییان کە ٣٩٧ مۆڵەتیان لە پارێزگای ھەولێر و ٣٤٧ مۆڵەتیان لە پارێزگای سلێمانی و ٢٨٨ مۆڵەتیان لە پارێزگای دھۆک و ٥٦ مۆڵەتیان لە پارێزگای ھەڵەبجە و ١٠٤ مۆڵەتیان لە ئیدارەی سەربەخۆی سۆران و ٤٠ مۆڵەتیان لە ئیدارەی سەربەخۆی گەرمیان و ١٠٥ مۆڵەتیان لە ئیدارەی سەربەخۆی راپەرین و ٥٤ مۆڵەتیان لە ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ بوون.

ھەر بەپێی ئامارەکەی وەزارەتی ناوخۆ، لە ماوەی ئەو ھەفتەیەدا ٦٧ رووداوی ھاتووچۆ روویانداوە کە ١٨ یان لە پارێزگای ھەولێر و ١٣ یان لە پارێزگای سلێمانی و ٨ھەشتیان لە پارێزگای دھۆک و دوویان لە پارێزگای ھەڵەبجە و پێنجیان لە ئیدارەی سەربەخۆی سۆران  ١٠ ئیدارەی سەربەخۆی گەرمیان و ٥ یان لە ئیدارەی سەربەخۆی راپەرین و شەشیان لە ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ بوون.

ھەروەھا ٢٩ ھەزار و ٦٨٦ سەرپێچی ھاوتووچۆیی تۆمار کراوە، کە ٣ ھەزار و ٣٢٨ یان لە پارێزگای ھەولێر و ٨ ھەزار و ٨٨٨ یان لە پارێزگای سلێمانی و ١١ ھەزار و ٥٨٧ یان لە پارێزگای دھۆک و ٣٥ یان لە پارێزگای ھەڵەبجە و ١٦٨ یان لە ئیدارەی سەربەخۆی سۆران و ٥٠٩ یان لە ئیدارەی سەربەخۆی گەرمیان و ٧٠ یان لە  ئیدارەی سەربەخۆی راپەڕین و ٥ ھەزار و ١٠١ یان لە ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ بوون.

ھەپەگە ئاشکرایکردووە، سوپای تورکیا پێنج جار بە فڕۆکەی جەنگی و ھیلیکۆپتەر و دەیان جاریش بە کاتیۆشا ناوچەکانی زاپ، ئاڤاشین و خواکوڕکیان بۆردومان کردووە.

ناوەندی ڕاگەیەندن و چاپەمەنی ھێزەکانی پاراستنی گەل (ھەپەگە) ڕاگەیەندراوێکیلەبارەی چالاکی گەریلاکان لە ناوچەکانی زاپ، ئاڤاشین و خواکوڕک بڵاوکردەوە و ڕایگەیاند، لەو ناوچانە چوار سەربازی تورکیایان کوشتووە و سێ سیستمی کامێرای چاودێری و دوو کامێرای حەراری تێکشکاندووە.