کوردستان
حکومەتی ھەرێمی کوردستان بە توندی ئیدانەی ئەو نووسراوە دەکات کە لە ٢٣ی ئابی ٢٠٢٢، لەلایەن کۆمپانیای"سۆمۆ"بۆ بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق بڵاوکراوەتەوە و ھەڕەشە لە کڕیارانی نەوتی ھەرێم دەکات.
لە راگەیەنراوەکەی حکومەتی ھەرێمی کوردستاندا ھاتووە، نوسراوەکەی کۆمپانیای سۆمۆ زانیاری ناراست و ھەڵەی تێدایە و بەشێکە لە شەڕی سیاسی، ھەروەھا ھەوڵی ھەندێک لایەنە بۆ تێکدانی بەردەوامی دیالۆگی نیازپاکی لە نێوان حکومەتی ھەرێم و حکومەتی فیدڕاڵ و لێدانە لە دەستووریی فیدڕاڵی عێراق.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردوە، نوسراوەکەی سۆمۆ پشت بە بۆچوونی ژمارەیەک پارێزەر دەبەستێت کە گوایە لە دادگای باڵای فیدڕاڵیی عێراقن، بەڵام عێراق دادگای باڵای فیدڕاڵی نییە و ھیچ بڕیارێکی ئیلزامیشی نییە، چونکە ئەو دادگایە تاوەکو ئێستاش بە گوێرەی دەستوور دروستنەکراوە.
جەختی لەوەشکردووەتەوە، حکومەتی ھەرێمی کوردستان پابەندە بە پڕۆسەی نێوەندگیری و دیالۆگ بۆ چارەسەرکردنی جیاوازییە دیارەکان لەگەڵ حکومەتی فیدراڵ لە بەڕێوەبردنی نەوت و گازی عێراق و دەبێت جیاوازییەکان بەپێی دەستووری فیدڕاڵی و مافە دەستوورییەکانی خەڵکی ھەرێم و عێراق چارەسەربکرێت، تاوەکو ئەوکاتەش حکومەتی ھەرێم بەردەوام دەبێت لە ھەنگاوەکانی بۆ پارێزگاریکردن لە مافەکانی.
زوھێر چەلەبی پەرلەمانتاری دەوڵەتی یاسا ئاماژەی بەوەکرد، ئەنجومەنی نوێنەران بە ئاراستەی دەستپێکردنەوەی دانیشتنەکانی دەڕوات و بەشداری نەکردنی رەوتی سەدر لە کۆبوونەوەکانی دیالۆگی نیشتمانی بایەخی نیە.
جەختیشیکردەوە، پەکخستنی ئەنجومەنی نوێنەران بۆ ئامانجی ناسیاسی بووە بەتایبەت کشانەوەی پەرلەمانتارانی رەوتی سەدر دوای تێپەڕاندنی یاسای ئاسایشی خۆراک بووە ئەوەش بۆتە مایەی بەھەدەردانی بەشێکی زۆر لە سامانی گشتی، کە پێویستی بەوەیە ئەنجومەنی نوێنەران کارابکرێتەوە.
کوردە یەشار نوێنەری دەزگای لوتکە رایگەیاند، شەوی ڕابردوو تیمەکانی پۆلیسی کەناراوەیەکانی تورکیا ٣٣ کۆچبەری نائاسایییان رزگارکرد، کە لەلایەن وڵاتی یۆنانەوە بەزۆر گەڕێندرابوونەوە بۆ ئاوەکانی خاکی تورکیا لە دەریای ئیجەدا.
بەپێی زانیاریەکانی دەزگای لوتکە، ئەو کۆچبەرانە لە کەناراوەکانی ناحیەی چەشمێ لە رۆژئاوای ویلایەتی ئیزمیر رزگارکراون، کە لەناو دوو بەلەمی ڕزگار کردندا بوون، تیمە کەناراوەکان دوای تەواوکردنی ڕێکارە یاساییەکان کۆچبەرەکانیان ڕەوانەی بەڕێوەبەرایەتی کۆچبەرانی موگلە کردووە.
ئاری جەلال سەرۆکی دەزگای لوتکە ڕایگەیاند، گەڕانەوەی کۆچبەر بەبی ویستی خۆی و بە ھەر ھۆکارێک بێت دوورە لە بەھای مرۆڤایتیەوە، ساڵانێکی زۆرە ھەوڵدەدەن ناردنەوەی زۆرە ملێ نەمێنێت کۆچبەر ناچار نەکرێت بگەڕیتەوە، بەڵام بە داخەوە ناردنەوی زۆرە ملی و ناچار کردنی کۆچبەر بە گەڕانەوە بەردەوامە و توندوتێژیەکی دەرونیە کە لەگەڵ کۆچبەر دەکرێت .
دەقی پرسەنامەکە...
کاک حاجی ئەختیار حاجی فارس، سەرۆکی عەشیرەتی بێسەری.
بەڕێزان لە خزمانی عەشیرەتی بێسەری.
کۆچی دوایی خاتوو (ناھی) دایکی بەڕێزت و شەھید بەختیار، نیگەرانی کردین.
بۆ ئەم خەمە گەورەیەتان پرسە و ھاوخەمی قووڵی خۆمان ئاڕاستەی ئێوە و کەسوکارە خەباتگێڕ و تێکۆشەرەکەتان دەکەین کە نموونەی بەرزی قوربانیدانن.
لەخوای گەورە داواکارم رۆحی کۆچکردوو شاد بکات و سەبووری و ئارامی بەھەموولایەک ببەخشێت.
دڵسۆزتان
بافڵ جەلال تاڵەبانی
سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان
٢٧ی ئابی ٢٠٢٢
بەڕێوەبەرایەتی بەرگری شارستانی ئاکرێ رایگەیاند، رۆژی ھەینی گەنجێکی تەمەن ٢٢ ساڵ بە ناوی (کۆسرەت فەیسەڵ) لە ئاوی زێی گەورە لە گوندی جولێر لە سنوری قەزای ئاکرێ خنکا و دوای نزیکەی ٢٤ سەعات تیمەکانی بەرگریی شارستانیی ئاکرێ و سماقۆڵی دۆزییانەوە و تەرمەکەیان رادەستی کەسوکارەکەی کردەوە.
بە پێی ئاماری بەرگری شارستانی ئاکرێ، لە ئەمساڵدا شەش گەنج لە سنوری قەزای ئاکرێ لە ئاودا خنکاون.
ئەنجومەنی ئەوروپا بۆ پەیوەندییەکانی دەرەوە باسی لەوەشکردووە، ڕێژەی بەشداری لە ھەڵبژاردنی ڕابردووی عێراق ٤٣.٥٤% بووە و لە بەغدادی پایتەخت ٣٣.٨٨% بوو، ھەربۆیە ھیچ ھۆکار نییە تاکو بڵێین ڕەوشی عێراق پێچەوانەی ئێستا دەکاتەوە و ئەگەرێکی لاواز ھەیە ڕەوشەکە بەرەو پێش ببات.
ئەنجومەنی ئەوروپا ئاشکرایکردووە، دەستوری عێراق خشتەیەکی کاتی بۆ پێکھێنانی حکومەت دیاریکردووە و ھیچ ڕێوشوێنێکی دیکە نییە کە پڕۆسەکە شکستیھێنا ھەڵبژاردنی دووبارە بکرێتەوە ،ھەربۆیە فشارەکانی فراکسیۆنێکی پەرلەمانی و شوێنکەوتەکانیان بەشێوەیەکی نادەستوری زیان بە پڕۆسەی دیموکراسی دەگەیەنێت.
ئەنجومەنی ئەوروپا داوش لە سیاسییەکانی ئەوروپا و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکات خۆیان بەدوور بگرن لە پشتگیری لە ھەڵبژاردنی پێشوەخت لەعێراق تەنیا لەبەر ئەوەی فراکسیۆنێک لە دەرئەنجامی ھەڵبژاردنەکە ڕازی نییە و ھەڕەشە و تووندوتیژ بەکار دەھێنێت.
بەڕێوەبەرایەتیی پۆلیسی پارێزگای ھەولێر رایگەیاند، لە کۆڵانی ئاردفرۆشان لەناو بازاڕی شاری ھەولێر، کەسێک کە تەمەنی ٥١ ساڵ بووە و خاوەن مۆلیدە بووە لە گەڕەکی مامۆستایانی نوێ کوژراوە.
راشیگەیاند، ھۆکاری رووداوەکە بۆ کێشەیەکی کۆمەڵاییەتی دەگەڕێتەوە و بکوژەکەش خۆی رادەستی بەڕێوەبەرایەتیی پۆلیسی ھەولێر کردووە، کە کوژراو کوڕی ئامۆزای بکوژەکەیە.
سەرچاوەیەک لە پۆلیسی کەرکوک بە کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، دوای ئەوەی لە نۆرەی گازدا لە گەڕەکی پەنجا عەلی کەرکوک کەسێک بەفیشەک ھاووڵاتییەکی کوردی کوشت و یەکێکی دیکەی بریندار کرد، پۆلیس لە شارۆچکەی گیارەی پارێزگای نەینەوا تاوانبارەکەی دەستگیرکردووە.
ئەو سەرچاوەیە وتیشی، دوای ڕوداوەکە بڕیاری دەستگیرکردن بۆ ١٤کەس دەرکراوە و دواتر تۆمەتباری سەرەکی ڕووداوەکە دەستگیر کراوە و رادەستی پۆلیسی کەرکوک دەکرێتەوە.
پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، سوپای تورکیا لە بەرەبەیانیی رۆژی شەممەوە دەستی بە تۆپبارانکردنی سنووری گوندەکانی پێگوستا و شێخ رەش و گەلی لێتان، لە سنووری برادۆست کردووە و بەھۆیەوە ئاگر لە دارستانەکانی ئەو سنوورە کەوتووەتەوە و زیان بەر لەوەڕگە و دارستانەکانی ناوچەکە کەوتوە و ھێشتا ئاگرەکە کۆنترۆڵ نەکراوە.
پەیامنێری کوردسات نیوز راشیگەیاند، شەوی شەممە جارێکی تر فڕۆکە جەنگییەکانی سوپای تورکیا نزیکی ھەردوو گوندی "سگێرێ و سەرگەلێ"یان لە چیای مەتینا لە سنوور قەزای ئامێدی، بۆردومان کردووە، بەڵام زیانی بۆردومانەکە نەزانراوە.
وتیشی، تورکیا لە مانگی نیسانی ئەمساڵەوە ھێرشی سەربازیی لە سنووری مەتینا دەستپێکردووە و بەردەوام بە فڕۆکەی جەنگی چیای مەتینا و سنووری گوندەکانی ئەو ناوچەی بۆردومان دەکات، بەھۆیەوە چەندین گوند ھەڕەشەی چۆڵبوونیان لەسەرە.
بەشدار حەسەن، سەرۆکی تیمی پارێزەرانی دەستگیرکراوانی بادینان بە کوردسات نیوزی راگەیاند، سزادراوەکە ناوی (ھیوا عەبدوڵا)یە و ماوەی شەش ساڵە زیندانی کراوە و بە ھەمان ماددەی سزادراوانی بادینان کە ماددە یەکە لە یاسای ژمارە یەکی ساڵی ٢٠٠٣ی پەرلەمانی کوردستان، بەھۆی ئەوەی کە گرفتی بۆ دروستکراوە لە سودمەندبونی لە بڕیاری (ئازادبوونی بە مەرج)، دەمی خۆی دووریوەتەوە و مانگرتنی راگەیاندووە.
راشیگەیاند، لە ئێستادا رەوشی سزادراوەکە نا جێگیرە و رایگەیاندووە مانگرتن ناشکێنێت تا مردن یان یەکلاکردنەوەی دۆسییەکەی.
رۆژی ھەینیش یەکێک لە سزادراوانی چاکسازی گەورانی ھەولێر، بەھۆی مانگرتنەوە قاچێکی لەدەستدا و جەستەشی بەرەو ئیفلیج بوون دەڕوات.
بە بەشداری ھاوسەرۆکانی ھەدەپە، پەروین بوڵدان و میتھات سانجار سەرۆک و نوێنەرانی ئەو ٦ پارتە لە قەزای کادکۆی ئیستەنبوڵ کۆبوونەوە و دوابەدوای کۆبوونەوەکەش لە راگەیەندراوێکدا بڵاویانکردەوە، ھاوپەیمانێتییەکیان بەناوی ھاوپەیمانی "کار و ئازادی" پێکھێناوە.
ئاماژەیان بەوەشکرد، مانگی ئەیلولی داھاتوو کۆبوونەوەیەکی فراوانی جەماوەری رێکدەخەن و نەخشەڕێگایەک بۆ ھەڵبژاردنی داھاتووی پەرلەمانی تورکیا دەخەنەڕوو.
(رەنج پشدەری) رۆژنامەنوس بە کوردسات نیوزی راگەیاند/ ٨٥ کۆچبەری کورد ماوەی چوار رۆژە لە ناوچەی (سێ پەنجە) لە دەریای ئیجە گیریانخواردنەوە و داوای بەھاناوەچوون دەکەن، چونکە خواردن و خواردنەوەیان پێنەماوە.
وتیشی، بەشێکی زۆری ئەو کۆچبەرانە کوردی رۆژھەڵات و باشوری کوردستانن و سێ کەسیشیان خەڵکی باکوری کوردستانن، پۆلیسی یۆنان لە ھەوڵی ئەوەدایە دیپۆرتی تورکیایان بکاتەوە، بەڵام بەھۆی ئەوەی دۆسیەکەیان سیاسییە نایانەوێت دیپۆرت بکرێنەوە، بەڵکو داوای مانەوە دەکەن.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، نەتەوە یەکگرتووەکانیش پشتیوانی مانەوەی ئەو کۆچبەرانە دەکات لە یۆنان، چونکە ئەگەر دیپۆرت بکرێنەوە ژیانیان دەکەوێتە مەترسییەوە.
پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، لە گەڕەکی بەختیاری خانەقین تەرمی و دایک و کوڕێکی کورد لە ماڵەکەی خۆیاندا دۆزراونەوە کە ئاسەواری فیشەک بە جەستەیانەوە دیارە.
وتیشی، دایکەکە تەمەنی ٥٤ ساڵە و کوڕەکەش کە پیشەی پێشمەرگەیە تەمەنی ٢٥ ساڵە.
ھەروەھا پەیامنێری کوردسات نیوز ئاماژەی بەوەشکرد، دوای چەند کاتژمێرێک لە رووداوەکە، پۆلیس تۆمەتبارێکی دەستگیرکرد کە برای کوڕە کوژراوەکەیە و دانانی ناوە بە تاوانەکەیدا کە لەسەر کێشەی پارە دایک و براکەی خۆی کوشتووە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، سوپای تورکیا ٤٦ جار بە بۆمبی ئەتۆمی بچوک و چەکی کیمیایی و ١٨ جاریش بە ھەلیکۆپتەری ھێرشبەر و ١٠ جاریش بە فڕۆکەی شەڕکەر و بەدەیان جاریش بە کاتیوشا و چەکی قورس ناوچەکانی ژێر دەستی گەریلاکانیان بۆردۆمان کردووە.
ھەپەگە باسی لەوەشکردووە، سوپای تورکیا بە ھەڵگیرساندنی ئاگر کە دوکەڵی ژەھراوی بڵاودەکەنەوە، ھەوڵدەدەن دوکەڵ بخەنە ناو تونێلەکانی شەڕەوە، بەڵام بەھەموو ئەوانەشەوە تائێستا سوپای تورکیا نەیتوانیوە بگاتە ئامانجەکانی خۆی.
ھەر بەپێی زانیارییەکانی کوردستات نیوز، ئەو مانگرتووەی قاچێکی لەدەستداوە بەھەمان ماددەی دەستگیرکراوانی بادینان کە تایبەتە بە تێکدانی ئاسایشی ھەرێم زیندانیکراوە. ئەوەش لەکاتێکدایە زیاتر لە مانگێکە دەستیگرکراوانی بادینان مانیان لەخواردن گرتووە و ژیانیان لەمەترسیدایە.
سەرچاوەیەک لە سلێمانی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، بڕی پارەی پێویست بۆ دەستپێکردنی پڕۆسەی دابەشکردنی مووچە ئامادەیە و گەنجینەکانیش لیستەکانیان بۆ بانکەکان ناردووە و ئامادەکارییەکان تەواوکراون، بەڵام تائێستا وەزارەتی دارایی ھەرێم کاتی دابەشکردنی مووچەی رانەگەیاندووە.
وتیشی، ھەرکاتێک بڕیاری دابەشکردنی موچە درا، ئەوکات وەزارەتی دارایی لیستی مووچەی مانگی ھەشت بڵاودەکاتەوە و دەست بەدابەشکردنی دەکرێت.
پێشتر چەند جارێک جوتیار عادل وتەبێژی حکومەتی ھەرێم بە رۆژنامەنووسانی راگەیاند، ھەموو ٢٥ی مانگێک حکومەتی ھەرێم مووچە دابەشدەکات، بەڵام ماوەی چەند مانگێکە حکومەت لەو وادەیەدا مووچەی دابەشنەکردووە و دواکەوتووە.