کوردستان
یەکەم/ ئەگەر قسەکانم ڕاست نین فەرموو لە بری روونکردنەوە با بڕۆینە دادگا و بەیانی سکاڵا تۆمار بکەن.
دووەم/ داھاتی فرۆشگەکان کە تەنھا خوێندنەگاکانی سابیس زیاترە لە ٥٠٠ ملیۆن دینار، لە ھەولێر وەردەگیرێت و گرێبەستەکانی لەوێ دەکرێن.
سێیەم/ داھاتی ئەم شوێنانەی خوارەوە بەشێکیان ناچێتە سەر حسابی خەزێنەکانی سلێمانی:-
- سامانە سروشتییەکان، بەشی کانزاکان
- بەشێکی داھاتی فەرمانگە فیدڕاڵییەکان، وەکو نشینگە، رەگەزنامە، پاسپۆرت و کارتی نیشتیمانی.
- داھاتی کۆمپانیاکانی گەورە باجدەران.
- بەشێک لە داھاتەکانی وەزارەتی ئەوقاف، وەکو حەج و عەمرە.
- رسووماتی ھاتوچۆ، نوێکردنەوەی مۆڵەتی پێشانگای ئۆتۆمبێل.
- داھاتی پشکنینی ھەززەکان؛
- وەزارەتی پەروەردە، وەکو- مۆڵەتی نوێکردنەوەی ساڵانەی خوێندنگە ئەھلییەکان، سزا و پشکنینەکان، سەرجەم داھات دایەنگە ناحکومییەکان.
-"ئەمانە و دەیانی دیکەش کە پێویستیکرد بڵاویدەکەینەوە و لەسەر کۆی ئەمانەش ئامادەم بچمە بەردەمی دادگا.
وەزارەتی کاروباری شەھیدان و ئەنفالکراوان رایگەیاند، رۆژی دووشەممە وەزیری کاروباری شەھیدان لەگەڵ وەزیری داد و وەزیری کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو و سەرۆکی دەستەی گشتی وەبەرھێنان و نوێنەری وەزیری شارەوانی و گەشتوگوزار کۆبوونەوە، بە مەبەستی چارەسەرکردنی کێشەی زەوی و یەکەی نیشتەجێبوون بۆ کەسوکاری شەھیدان و ئەنفالکراوان و زیندانیکراو و گیراوی سیاسی، بە جۆرێک لە بری پێدانی زەوی، یەکەی نیشەجێبوون دروستبکرێت.
لە کۆبوونەوەکە پێشنیازکراوە بە ئامادەکردنی کۆنوسێکی ھاوبەش لەلایەن وەزیرەکان و سەرۆکی دەستەی گشتی وەبەرھێنان بۆ دروستکردنی یەکەی نیشتەجێبوون لە رێگەی دەستەی گشتی وەبەرھێنان بە ھەماھەنگی لەگەڵ وەزارەتی شەھیدان.
وەزارەتی شەھیدان راشیگەیاندووە، بەپێی یاسا بەرکارەکان، کەسوکاری شەھیدانی سەنگەر و جینۆسایدکراوان و زیندانیکراو و گیراوی سیاسی کوردستان، شایستەن بۆ سوودمەندبوونیان لە وەرگرتنی یەکەی نیشتەجێبوون.
رێکخراوی ھەنگاو بۆ مافەکانی مرۆڤ رایگەیاند، رۆژی دووشەممە لە ٢٩ شاری چوار پارێزگای رۆژھەڵاتی کوردستان ماگرتنی گشتی بەڕێوەچوو کە مانگرتنەکە پارێزگاکانی ئیلام و کرماشان و سنە و ئورمیەی گرتەوە و ئەمڕۆش بەردەوام دەبێت.
راشیگەیاندووە، خوێندکارانی زانکۆکانی تاران و زانکۆی کوردستانیش لە سنە بڕیاریانداوە بەشداری مانگرتنی گشتی بکەن و نەچنە ھۆڵەکانی خوێندن و بڕیاریشە مانگرتنەکە سبەینێش بەردەوام بێت.
لەگەڵ مانگرتنەکەدا، شەوی رابردوو ھاووڵاتیانی تاران و سنە و کرماشان و شیراز و رشت و مەشھەد، رژانە سەر شەقامەکان و ناڕەزاییان بەرامبەر حکومەتی ئێران دەربڕی.
لە دوای کوژرانی ژینا ئەمینی خۆپیشاندانی ھاووڵاتیانی رۆژھەڵاتی کوردستان و ئێران دوو مانگ و ٢١ رۆژە بەردەوامە، لە خۆپیشاندانەکاندا زیاتر لە ٤٦٠ کەس کوژراون.
قائیمقامییەتی قەزای پێنجوێن رایگەیاند، سبەینێ دەستدەکرێت بە دابەشکردنی قۆناغی یەکەمی نەوتی سپی لە قەزای پێنجوێن و سەرەتا لە گەڕەکی (کانی گوێژ)ەوە بە ڕیزبەندی دەستپێدەکات بۆ گەڕەکەکانی تری ناو پێنجوێن، دواتر بۆ ناحیەکانی گەرمک و ناڵپارێز.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، نرخی یەک بەرمیل نەوت بە ١٠٣ ھەزار و ٥٠٠ دینار دەدرێت بە ھاووڵاتیان، بڕی نەوتەکەیش ٢٠٠ لیترە. داواش لە ھاووڵاتیان دەکات تەنھا لە گەڕەکی خۆیاندا بەرمیلی نەوت ڕیز بکەن.
سامان شێخ لەتیف وتەبێژی تەندروستی سلێمانی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، بوتڵەکە لە جۆری (پکنیک) بووە و بەھۆی لێچوونەوە گڕیگرتووە.
وتیشی، رووداوەکە لەکاتێکدا بووە کە خێزانەکە سەرقاڵی ئامادەکردنی ژەمی بەیانی بوون، بوتڵەکە گڕی گڕتووە و ژن و پیاوەکە و بەشێک لە ماڵەکەشیان سووتاوە.
وتەبێژی تەندروستی سلێمانی ئاماژەی بەوەشکرد، پیاوەکە تەمەنی ٧٠ ساڵە و ١٢%ی جەستەی سووتاوە، ژنەکەش تەمەنی ٦٣ ساڵە و ٤٣%ی جەستەی سووتاوە. وتیشی، لەئێستادا لە نەخۆشخانەی ئیمێرجنسیی سلێمانی چارەسەریان بۆ دەکرێت و رەوشی تەندروستی ژنەکە ناجێگیرە.
بەڕێوەبەرایەتیی ئاسایشی راپەڕین بڵاویکردەوە، دوای ئەوەی ژنێک بە ناوی "ناسکە قادر پیرۆت" لە ناحیەی چوارقوڕنە، لە رێکەوتی ١٣ی مانگی رابردوو لە ماڵەوە چووبووە دەرەوە و نەگەڕابووەوە و دیار نەما، دەستبەجێ قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی حکومەتی ھەرێم ، لەسەر رووداوەکە ھاتە سەرخەت و بە فەرمانی دەزگای ئاسایشی ھەرێم، بەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی راپەڕین و دەزگا ئەمنییەکانی سنوورەکەی راسپاردووە ھەرچی زووە چارەنووسی ئەو ژنە یەکلایی بکەنەوە.
ئاسایشی راپەڕین راشیگەیاند، دوای لێکۆڵینەوە تەرمی ئەو ژنەیان لە ٢٤ی مانگی رابردوو لە نزیک زێی بچووک دۆزیەوە و لەسەر کەیسەکەش چەند کەسێک دەستگیرکراون، کە یەکێک لە دەستگیرکراوەکان دانیناوە بە تاوانەکەیدا و لە ئێستاشدا راگیراوە و لێکۆڵینەوە لە دۆسیەکە بەردەوامە.
بەپێی زانیارییەکانی کوردسات نیوز، سەرەتا تورکیا بە چەکی قورس گوندەکانی خان و کۆر حەسەن و زەنوبییەی لە گرێسپی و گوندی قەرەمۆخی لە کۆبانێ تۆپباران کردووە.
دواتر سوپای تورکیا لەگەڵ چەکدارە بەکرێگیراوەکانی، گوندەکانی سەموقا و کەفەر گارس و بەنداوی شەھبا و گوندی شێخ عەلی سەربە ناحیەی تل تەمری تۆپباران کردووە و تائێستا زیانەکان ئاشکرا نین.
پەروین بوڵدان ھاوسەرۆکی ھەدەپە لە کۆبوونەوەی پەرلەمانی تورکیا کە تایبەت بوو بە پڕۆژە یاسای بودجەی تورکیا بۆ ساڵی ٢٠٢٣ قسەی کرد و رایگەیاند، ئەوە بودجەیەکە کە رەنجی ملیۆنان کەس دەخاتە خزمەتی دەسەڵاتەوە و کێشە و چارەسەری ئەو بودجەیە رەتکردنەوەیە.
بوڵدان راشیگەیاند، بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی تورکیا کە بڕیاروایە ساڵی داھاتوو بەڕێوەبچێت، ژنێک کاندیددەکەن، بەڵام ئاماژەی بەھیچ ناوێک نەکرد.
پەروین بوڵدان رەخنەی لە حکومەتی تورکیا و دوو پارتی دەسەڵات گرت و رایگەیاند، دەسەڵاتی ئاکەپە و مەھەپە ماوەیەکی کەمی ماوە و کۆتایی دەسەڵاتیان نزیکبووەتەوە و تورکیایان بەرەو مایەپووچبوون بردووە.
بەڕێوەبەرایەتی گشتی کارەبای سلێمانی رایگەیاند، پڕۆژەکە بە توانای ٥٠ کیلۆوات لە سەربانی باڵەخانەی بەڕێوەبەرایەتی کارەبای سلێمانی لەسەر بودجەی داھاتی ٨%ی کارەبا و بە بڕی ٦٢ ملیۆن دینار جێبەجێدەکرێت.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، لەئێستادا حکومەتی ھەرێم بڕیاریداوە ھەر کەسێک پرۆژەی سۆلار دابنێت، دەتوانێت تێکەڵ بە کارەبای نیشتمانی بکات و مانگانە لێدەرکردنی بۆ بکات لە سەرفیاتی کارەبا.
وەزارەتی کارەبای ھەرێمیش رایگەیاند، لە ھەولێر وێستگەیەکی ٢٥ مێگاواتی کارەبا کە بە وزەی خۆر بەرھەمدەھێنێت، لە ماوەی ٩٠ ڕۆژدا جێبەجێدەکرێت.
کونسوڵخانەی چین لە پەیجی خۆیان لە فەیسبووک بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ، کونسوڵی گشتی چۆ کیجۆنگ چاویکەوت بە قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکی حکومەتی ھەرێمی کوردستانی و لە کۆبوونەوەکەدا کە د. دارا ڕەشید، وەزیری پلاندانان و دابان شەدەڵە، جێگری بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەکانی دەرەوە ئامادەیبوون باسیان لە دواین بەرەوپێشچوونی پەیوەندییەکان و ھەماھەنگیەکانی نێوان کۆماری کۆریاو ھەرێمی کوردستانیان کرد.
بەپێی راگەیەندراوی کونسوڵخانەی چین، "قوباد تاڵەبانی پێزانینی خۆی بۆ حکومەتی کۆریا دووپاتکردەوە لە میانی ھەماھەنگی بەردەوامیان لەگەڵ حکومەتی ھەرێم، بەتایبەت بۆ بەسەرکەوتووانە تەواوکردنی سیستەمی ئەلیکترۆنی گرێبەستە گشتیەکان کە یەکێکە لە پڕۆسە سەرەکییەکانی بەدیجیتاڵکردنی خزمەتگوزارییە گشتیەکان."
لە راگەیەندراوێکدا بەڕێوەبەرایەتی دژەتیرۆ رایگەیاند، لەگەل پۆلیسی کەرکوک ھەماھەنگ و ھاریکار دەبن لەپێناو رووبەڕووبوونەوەی یاساشکێنان و پاراستنی ئاسایشی و ئارامی زیاتر لە کەرکوک.
لە راگەیەندراوەکەی دژەتیرۆردا ھاتووە، "بەمەبەستی ھەماھەنگی و ھاریکاری زیاتر بۆ جێبەجێکردنی بڕیارەکانی دادگاو دەستگیرکردنی تۆمەتباران و لە یاسا ھەڵھاتوان بەڕێوەبەرایەتی گشتی دژەتیرۆر و بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای کەرکوک کۆبوونەوە".
بەپێی راگەیەندراوەکە، "لە کۆبوونەوەکەدا وەھاب ھەڵەبجەیی بەڕێوەبەری گشتی دژەتیرۆر و لیوا کاوە غەریب عەبدولرەحمان بەڕێوەبەری پۆلیسی پارێزگای کەرکوک جەختیانکردەوە لە بەردەوامی و ھاریکاری زیاتر نێوانیان بۆ سەرخستنی کارە ھاوبەشەکان لەپێناو پاراستنی ئارامی و ئاسایشی زیاتر لە شاری کەرکوک و پاراستنی سەروماڵی خەڵک و رووبەڕووبوونەوەی پاشماوەکانی تیرۆر."
لەسەر ئەو ناوچانەی کە بۆشایی ئەمنییان تێدایە باس لەوە کراوە کە پێویستە ئۆپەراسیۆنە ھاوبەشەکان بەردەوام بن بەتایبەت لەو سنورانەی بۆشایی ئەمنیان تێدایە و لەوڕووەوە بڕیاری پێویست دران.
دادگای باڵای فیدڕاڵی عێراق دەقی بڕیارەکانی سەبارەت بە خانەنشینانی ھەرێم بڵاوکردەوە کە لە رۆژی ٢٣/١١/٢٠٢٢ دەریکرد لەسەر سکاڵای بەشێک لە خانەنشینانی ھەرێم.
بەپێی بڕیارەکان، جێبەجێکردنی یاسای خانەنشینی ژمارە ٢٧ی ساڵی ٢٠٠٦ ھەڵوەشاوە لە ھەرێمی کوردستان نادەستورییە، ھەروەھا دادگا سەرۆکی حکومەتی ھەرێم و وەزیری دارایی پابەندکردووە بە جێبەجێ کردنی یاسای خانەنشینیی یەکگرتوو ژمارە نۆی ساڵی ٢٠١٤ی ھەموارکراو لە ھەرێم، لە ئەگەری جێبەجێکردنی بڕیارەکەشدا مووچەی ھەموو خانەنشینانی ھەرێم بەشێوەیەکی بەرچاو زیاددەکات.
بەپێی ماددەی٩٤ی دەستوری عێراق، بڕیارەکانی دادگای باڵای فیدڕاڵی پابەندکەرن بۆ ھەموو دەسەڵاتەکان، ھەروەھا بەپێی ماددەی ٣٦ی پەیڕەوی ناوخۆی دادگای باڵای فیدڕاڵی جێبەجێ نەکردنی بڕیارەکانی دادگا لێپرسینەوەی سزایی بەدوادادێت، بەپێی ماددەی ٣٧یش بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی بێجگە لە دەقە سزاییەکان، لە ڕۆژی دەرچونیانەوە جێبەجێ دەکرێن.
پێشتر بەشێک لە خانەنشینانی ھەرێم سکاڵایان لەسەر ھەر یەک لەسەرۆکی حکومەتی ھەرێم و وەزیری دارایی لە دادگای فیدڕاڵیی عێراق تۆمار کرد بەھۆی ئەوەی ئامادەنین یاسای خانەنشینیی یەکگرتو ژمارە نۆی ساڵی ٢٠١٤ی ھەموارکراو جێبەجێ بکەن.
رێکخراوی ھەنگاو بۆ مافی مرۆڤ رایگەیاند، ھاووڵاتییەکی خەڵکی کەنگاوەر و دانیشتووی کەرەج کە لە ڕێوڕەسمی چلەی ماتەمینی حەدیس نەجەفی بەتەقەی ھێزە ئەمنییەکان بریندارکرا، ئەمڕۆ سێشەممە بە ھۆی سەختی برینەکانیەوە گیانی لەدەستدا.
ھەروەھا ھێزە ئەمنییەکان رۆژی سێشەممە لە گوندی لاین سەر بە شاری کامێران و دوو مێرمنداڵیان رفاندووە و بۆ شوێنێکی نادیار گواستراونەتەوە، دوو ھاووڵاتیی خەڵکی گوندی بیاشۆشی سەر بە شاری جوانڕۆش، لەلایەن ھێزە ئەمنییەکانەوە رفێنراون.
بەوتەی رێکخراوەکە، تا ئێستا چارەنوسی "مەنیژە عەزیری"ھونەرمەندی خەڵکی شاری کرماشان و دیزاینەری جلوبەرگی بواری سینەما نادیارە، کە دوو ھەفتە لەمەوبەر لە بەھەشتی زەھرای شاری تاران لەلایەن ھێزە ئەمنییەکانەوە رفێنرا.
رێکخراوی ھەنگاو باسی لەوەشکردووە، بۆ دووەم رۆژ لە ١٦ شاری رۆژھەڵاتی کوردستان مانگرتنی گشتی بەڕێوەچوو و تێدا دوکاندار و کاسبکاران دوکان و بازاڕەکانیان داخستووە و پابەندبوون بە مانگرتنی گشتییەوە، بڕیارە سبەینێش بەردەوام بێت.
"حسێن جەلالی" نوێنەری شاری رەفسنجان لە پەرلەمانی ئێران رایگەیاند، ئامادەکارییان کردووە بۆ سەپاندنی سزای نوێ بەسەر ئەو ژنانەی پابەندنین بە یاساکانی جلوبەرگی ئیسلامی.
رونیشیکردووەتەوە، بەرێگای جیاواز ھۆشداریدان بەو ژنانەی پابەندنین بە یاساکانی جلوبەرگی ئیسلامییەوە بەردەوامە و بەپێی ئەو رێکارانەی کاری لەسەرکراوە، سەرەتا لە جێگەی ئەوەی پۆلیس لەسەر شەقامەکان رووبەڕووی ژنان ببنەوە، لە رێگەی تەلەفۆنەوە پەیام بۆ ئەو ژنانە دەنێردرێت کە پابەندنین بە یاساکانی جلوبەرگی ئیسلامییەوە، دواتر ئاگادارینامەیان بۆ دەنێردرێت و لە قۆناغی دواتریشدا ھەژمارە بانکییەکەیان رادەگیرێت.
جەختی لەوەشکردەوە، تا دوو ھەفتەی تر پڕۆژەی باڵاپۆشی و پاکداوێنی جێبەجێ دەکرێت و رێکارە نوێیەکان بڵاودەکرێنەوە.
محەمەد یەکێک لەدەستگیرکراوەکان بە پەیامنێری کوردسات نیوزی وت، ھێزێکی سوپا ئاگادار کرابونەوە لەوەی ئێمە کاری جوتیاری لەزەویەکانمان دەکەین ھاتنە سەرمان و دەستگیریان کردین بەھۆکاری ئەوەی لەسەر زەوی و زاری خۆیان ئاودان و کێڵانیان کردووەو ئەوەش عەرەبەھاوردەکانی دڵتەنگ کردووە ھەربۆیە لەسەر داوای ھاوردەکان جوتیاری کوردی خاوەن زەوی و موڵکیان دەستگیرکردووە.
دوای ڕاپێچکردنیان بۆ بنکەی پۆلیسی ناحیەی سەرگەران، پۆلیس ڕایگەیاندوە دەستگیرکردنیان لەسەر فەرمانی دادوەر نیەو ئەوان ناتوانن ڕاگیری زیندانی پۆلیسیان بکەن بۆیە ئازاد کران.
بەپێی ھەواڵی میدیاکانی باکوری کوردستان "ئیمام تاشچر" پەرلەمانتاری پارتی دیموکراتی گەلان "ھەدەپە" ھەوڵیدا بە زمانی کوردی لە ناو ھۆڵی پەرلەمانی تورکیا گفتوگۆی پڕۆژە یاسای بودجەی ساڵی ٢٠٢٣ بکات، بەڵام لەلایەن"حەیدەر ئاکار"جێگری سەرۆکی پەرلەمانەوە ڕێگری لێکرا.
ھەرچەندە"تاشچر"میکرۆفۆنەکەی لێ کوژێنرایەوە، بەڵام لە قسەکردن لە زمانی کوردی بەردەوام بوو، ئاماژەی بۆ ئەوەکرد، لە بودجەی تورکیا بودجە بۆ کورد تەرخان نەکراوە.
ھاوکات"مێرال دانش بێشتاش"جێگری سەرۆکی فراکسیۆنی ھەدەپە لە بەرامبەر ھەڵوێستی سەرۆکایەتی پەرلەمان رایگەیاند، زمانی کوردی زمانی زیاتر لە ٣٠ ملیۆن کوردی دانیشتووی تورکیایە.
ھەروەھا پەروین بوڵدان ھاوسەرۆکی پارتی دیموکراتی گەلان "ھەدەپە" رایگەیاند، ئەوە بودجەیە رەنجی ملیۆنان کەس دەخاتە خزمەتی دەسەڵاتەوە، جەختی لەوەش کردەوە، دەسەڵاتی ئاکەپە و مەھەپە ماوەیەکی کەمیان ماوە و کۆتایی دەسەڵاتیان نزیکبووەتەوە و تورکیایان بەرەو مایەپووچبوون بردووە.