رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران لە نوێترین راپۆرتی خۆیدا بڵاویکردەوە، لە میانی خۆپیشاندانەکانی چوار مانگی رابردوودا ٤٨٨ کەس کوژراون کە لانیکەم ٦٤یان منداڵ و مێردمنداڵی ژێر ١٨ ساڵن، زۆربەشیان لە شارەکانی رۆژھەڵاتی کوردستان و پارێزگای سیستان و بەلوچستان بوون.

ئاماژە بەوەشکراوە، ١٠٧ خۆپیشاندەر مەترسی لەسێدارەدانیان لەسەرە و ١٩یان سزاکەیان بەسەردا سەپێنراوە، تا ئێستاش چوار خۆپیشاندەر لەسێدارەدراون.

رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران راشیگەیاندووە، لە ٢٦ رۆژی رابردوودا لانیکەم ٥٥ کەس لە ئێران بە تۆمەتی جۆاروجۆر لەسێدارەدراون کە ٣٧یان لە پەیوەندی بە ماددە ھۆشبەرەکان لەسێدارەدروان، ئامانج لە جێبەجێکردنی ئەو سزایانەیەش ترساندنی خۆپیشاندەرانە. 
 

عەلی حسێن بەرپرسی مەکتەبی رێکخستنی سلێمانی - ھەڵەبجەی پارتی و ئەندامی وەفدی پارتی بۆ کۆبوونەوە لەگەڵ یەکێتی لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، قۆناغی ئێستای ھەرێمی کوردستان و ناوچەکە دەخوازێت کە پارتی و یەکێتی کۆببنەوە و کێشەکانی نێوانیان بە گفتوگۆ چارەسەر بکەن.

وتیشی، یەکێتی و پارتی دوو حزبی بەرپرسیاری سەرەکین کە ئەرکی پاراستنی ھەرێمی کوردستانیان لە ئەستۆدایە، ئەگەر ناکۆکیشیان ھەبێت، خاڵی ھاوبەشیان زۆرە و دەبێت ناکۆکییەکانیان چارەسەر بکەن.
ھەروەھا رۆژی پێنجشەممەش، د. سۆران جەمال تاھیر وتەبێژی یەکێتی رایگەیاند، رۆژی شەممە وەفدی یەکێتی و پارتی لە سلێمانی کۆدەبنەوە بۆ ئەوەی ھەنگاو بە ھەنگاو کێشەکانی نێوانیان لەسەر مێزی گفتوگۆ چارەسەر بکەن.

ئەوەش دوای ئەوە دێت، لە پەراوێزی کۆڕبەندی داڤۆس، نوێنەرانی کۆمپانیای ترافیگۆرا بەنیازبوون کۆبوونەوە لەگەڵ سەرۆکی حکومەتی ھەرێم بکەن و دانوستان لەسەر ئەوە بابەتە بکەن، بەڵام کۆبوونەوەکە لە دوایین ساتەکاندا لەلایەن سەرۆکی حکومەتی ھەرێم بەبێ ھیچ روونکردنەوەیەک ھەڵوەشاوەتەوە.

گروپی کۆمپانیاکانی ترافیگۆرا یەکێکە لەو کۆمپانیا گەورانەی کە لە ساڵی ٢٠١٤ بۆ ٢٠١٥ چەندین ملیار دۆلاری لەپێناو کرینی نەوتی ھەرێم داوەتە حکومەتی ھەرێم، تا ھەفتەی رابردووش حکومەتی ھەرێم ٢٧٣ ملیۆن دۆلار قەرزاری کۆمپانیاکە بووە، دوای ھەڵوەشاندنەوەی کۆبوونەوەکەی داڤۆسیش، ترافیگۆرا ویستوویەتی ھۆشداری بداتە حکومەتی ھەرێم بۆ گەڕاندنەوەی ئەو بڕە پارەیە.

ماوەی زیاتر لە ١٣٠ رۆژە خۆپیشاندان لە رۆژھەڵاتی کوردستان و ئێران بەردەوامە و ئەمڕۆش لە شاری زاھیدان و چەند شارێکی تری ئێران خۆپیشاندان بەڕێوەچوو، لە ئەنجامدا گرژی و ئاڵۆزی لەنێوان خۆپیشاندەران و ھێزە ئەمنییەکان روویدا. 

ھاوکات گرووپێک بە ناوی گەنجانی شۆڕشگێڕی ئێران داوا لە ھاووڵاتیان دەکات رۆژانی دووشەممە و سێشەممە و چوارشەممەی داھاتوو خۆپیشاندانی سەرتاسەری لە ھەموو ناوچەکانی ئێران ئەنجام بدەن.

لە سەرەتای ئەمساڵەوە بەھۆی سەرکوتکردن و زیندانی و سزادانی خۆپیشاندەران و نەھاتنەدی ئامانجەکانی خۆپیشاندانەکە، تا رادەیەک خۆپیشاندانەکانی ھاووڵاتیانی رۆژھەڵاتی کوردستان و ئێران لاوازبوو، بە جۆرێک لە خۆپشاندانی مەیدانییەوە گۆڕا بۆ نوسین لەسەر دیوارەکان، بەڵام ئێستا ھەوڵێک ھەیە بۆ دووبارە دەستپێکردنەوەی خۆپیشاندانی فراوان.

ناوەندی ڕاگەیاندنی ھێزەکانی سوریای دیموکرات ھەسەدە رایگەیاند، لە چوارچێوەی ھەڵمەتی “تۆڵەسەندنەوە لە شەھیدانی ڕەقە” کە لەلایەن ھێزەکانی ئاسایشی ناوخۆی باکور و ڕۆژھەڵاتی سوریا و ھێزەکانی ھەسەدە بە پاڵپشتی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی ئۆپراسیۆنەکە دەستیپێکردووە و ھێزە ھاوبەشەکان پشکنین و ھێرشی بۆ سەر تیرۆریستانی داعشن لە ناوچەکانی "کەرەمە و سیرین و مەنسورە و شاری ڕەقە" دەستپێکردووە.

لە بەشێکی تری راگەیەنراوەکەدا ھاتووە، ٣٢ بەکرێگیراو و گومانلێکراو لە چوارچێوەی ھەڵمەتەکەدا دەستگیرکران کە لەنێو دەستگیرکراوەکانی شاری رەقە دوو ئەندامی تیرۆریستی داعش ھەیە کە ئاسانکارییان بۆ ئۆپراسیۆنە تیرۆریستییەکان کردووە.

رەنج پشدەری رۆژنامەنووس بەپێی ئەو زانیارییانەی دەستیکەوتووە بە کوردسات نیوزی راگەیاند، ئەو خێزانانە لە کەمپێکی داخراودان و پارەیان پێنەماوە و رێگەش نادرێت پارەیان بۆ رەوانە بکرێت. ھەروەھا ژنی دووگیان و منداڵی بچووکیان لەگەڵدایە و پێداویستی و خواردنیان زۆر خراپە و داوای پارێزەریان کردووە. 

رەنج پشدەری راشیگەیاند، ئەو خێزانانە رۆژانە چەند خولەکێک دەتوانن پەیوەندی بکەن و مۆبایل بەکاربھێنن، ھەروەھا کەیسەکەیان گەیەندراوەتە "ئەلێکساندرا یۆلکینا" کە پزیشکێکە و کاردەکات لەسەر رەوشی پەنابەرانی لاتیڤیا.

بەپێی راپۆرتێکی رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتیش، ھێزە ئەمنییەکانی لاتیڤیا بەشێوەیەکی نامرۆڤانە مامەڵە لەگەڵ ژن و مندالڕن دەکەن و چەندین شەو لەناو دارستان و لەژێر پلەی سفری سیلیزی لە سنورەکانی بێلاڕوسیا رایاندەگرن.  

عەلی حەمەساڵح ئەندامی پەرلەمانی کوردستان رایگەیاند، پێدانی کارەبای نیشتمانی بە سلێمانی بەشێوەیەکی بەرچاو کەمراوەتەوە، بەشێوەیەک تا ٢٣ی ئەم مانگە پێدانی کارەبا لە ٢٤ سەعاتدا بە سلێمانی ٨ سەعات و ١٩ دەقە، ھەولێر ١١ سەعات و ١٣ دەقە، دھۆک ١١ سەعات و ٢٤ دەقە، ئەمەش بەدەرە لە سیتی و پرۆژەکان کە کارەبایان ٢٤ سەعاتییە.

وتیشی، سەرجەم پارێزگای سلێمانی ٧٥٠ مێگاوات کارەبای پێدەدرێت، لەکاتێکدا پێشتر ئەو کارەبایەی بە موسڵ و کەرکوک دەفرۆشرا ٤٣٠ مێگاوات بوو، بەڵام ئێستا کراوەتە ٨٣٣ مێگاوات کە بەو دوو شارە دەفرۆشرێن.

بەپێی بەرنامەی کاری دانیشتنەکانی دادگای باڵای فیدراڵی عێراق، رۆژی ٣٠ ئەم مانگە کۆبوونەوەیەکی دادگای فیدراڵی بەڕێوەدەچێت بۆ تاوتوێکردنی سکاڵایەکی بەڕێوەبەری کۆمپانیای گشتی بۆ بازرگانی خۆراک سەر بە وەزارەتی بازرگانی عێراق کە لەسەر وەزیری بازرگانی ھەرێم و بەڕێوەبەری گشتی بازرگانی ھەولێر تۆماریکردووە و تایبەتەوە بەوەی کە لەکاتێکدا حکومەتی عێراق بەشەخۆراکی مانگانە بۆ ھاوڵاتیان دابیندەکات، بەڵام لە ١/١/٢٠٠٤ەوە تا ٣٠/٩/٢٠٢١ ئەو پارەیەی لە بریکارەکانی خۆرک لە ھاووڵاتیان وەردەگیرێت نەگەڕێنراوەتەوە بۆ بەغداد.

ھاوکات، ٣١ی ئەم مانگەش دادنیشتنێکی تری دادگای فیدراڵی بەڕێوەدەچێت لەسەر سکاڵایەک کە تایبەتە بە درێژکردنەوەی تەمەنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان.

عەلی رەئوف نوێنەری مامۆستایانی وانەبێژ بە کوردسات نیوزی راگەیاند، وەزارەتی پەروەردە وەڵامی گشتاندنی ئەنجومەنی راژەی داوەتەوە بۆ ژمارەی پێویستی فەرمانبەر لەناو وەزارەتی پەروەردەدا و رایانگەیاندووە کە پێویستییان بە دامەزراندن ھەیە و ئەولەویات بۆ مامۆستایانی وانەبێژە.

وتیشی، ئەنجومەنی راژە لەئێستادا تاوتوێی وردی وەڵامەکەی وەزارەتی پەروەردە دەکات، بەڵام ئەوان داوای دامەزراندن بۆ سەرجەم مامۆستایانی وانەبێژ دەکەن، چونکە پێویستن بۆ ناوەندەکانی خوێندن و بەپێی پێویستی دانراون، کە ژمارەیان زیاتر لە ٣٥ ھەزار کەسە.

دادوەر ڕزگار محەمەد ئەمین ئەندامی پێشووی دادگای تێھەڵچوونەوەی ھەرێمی کوردستان بە دەنگی ئەمریکای راگەیاندووە، لەسەر بڕیاری ھەڵوەشاندنەوەی ناردنی ٤٠٠ ملیار دینارەکە بۆ ھەرێمی کوردستان، پێویستبوو دوو ئەندامە کوردەکەی دادگای باڵای فیدراڵی ھەڵوێستیان ھەبووایە، لانیکەم بە چوونەدەرەوە لە کۆبوونەوەکە، چونکە بابەتەکە تەنھا یاسایی نییە،‌ بەڵکو پەیوەندی بە ژیان و گوزەرانی خەڵکەوە ھەیە و بێشبەشکردنی خەڵکیش لە ھەرێمێک یان ھەر شوێنێکی تری عێراق لە بودجە، نە دەستوورییە و نە لەگەڵ مافەکانی مرۆڤیش دەگونجێت.

وتیشی، لە بنەڕەتدا یاسای دادگای فیدراڵی یاسایەکی نادەستورییە،‌ چونکە بەپێی ماددەی (٩٢) بڕگەی (٢) لەدەستوری عێراق دادگاکە پێکنەھاتووە و لەسەرەتاشەوە لێپرسراوانی کورد درکیان بە بایەخی ئەو دادگایە نەکردووە لەسەر داھاتووی بڕیاردان لە عێراقدا.

د. سۆران جەمال تاھیر وتەبێژی یەکێتی لە لێدوانێکی تایبەتدا بۆ کوردسات نیوز ئاشکرایکرد، رۆژی شەممە وەفدی یەکێتی و پارتی کۆدەبنەوە بۆ ئەوەی بتوانن ھەنگاو بەھەنگاو چارەسەر بۆ کێشە و گرفتەکان بدۆزنەوەو ئەو جیاوازی بیروبۆچوونەوەی لە نێوان ھەردوولادا ھەیە بتوانن لەسەر مێزی گفتوگۆ چارەسەریان بکەن.

سەبارەت بە بڕیارەکەی دادگای فیدراڵیش وتەبێژی یەکێتی رایگەیاند ئەوان ھەمیشە جەختیانکردۆتەوە لەسەر ئەوەی نابێت مووچە و قوتی خەڵک بە کێشە سیاسیەکانەوە ببەسترێتەوەو دادگای فیدراڵی نابێت بە بڕیارێکی یاسایی کۆتایی بە مووچەو ژیانی ھاوڵاتیانی کوردستان بھێنێت.

د. سۆران جەمال تاھیر سەبارەت لەبارەی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانیش جەختی لە ھەڵوێستی یەکێتی کردەوە کە ھەموو کاتێک ئامادەیە بەمەرجێک یاسای ھەڵبژاردن ھەموار بکرێتەوە.

نوسینگەی راگەیاندنی سەرۆک وەزیرانی عێراق بڵاویکردەوە، سەرۆک وەزیران لە سەردانەکەیدا بۆ پاریس لەگەڵ ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا و سەرۆک وەزیران و بەرپرسانی باڵای حکومەت و نوێنەری ژمارەیەک لە کۆمپانیاکان کەرتی کاری فەرەنسا کۆدەبێتەوە.

لە چوارچێوەی پەرەپێدانی ھەماھەنگییەکان، سودانی رێککەوتنی ھاوبەشی ستراتیژی لە بوارەکانی ئابوری و وەبەرھێنان و ئاسایش و بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و ئاڵوگۆڕی رۆشنبیری ئیمزا دەکات.

ھەروەھا ھەردوو وڵات یاداشتنامەیەکی دوو قۆڵی لە بواری بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی و گەڕاندنەوەی پارە دزراوەکان و رادەستکردنی داواکراوان ئیمزا دەکەن، جگە لەوەش سەردانەکە ئیمزاکردنی ژمارەیەک یاداشتنامەی تر لە بواری وەبەرھێنان و وزە و کەرتی نەوت و وزەی پاک و وەبەرھێنان لە گازی سروشتی لەخۆدەگرێت.

عەبدولجەبار عەزیز سەرۆکی ئەنجومەنی دادوەری ھەرێم لە روونکردەوەیەکدا بڵاویکردەوە، بڕیاری دادگای فیدراڵی خزمەت بە سەقامگیری و ئارامی عێراق ناکات، بە پێچەوانەوە دژی ئەو ھەوڵ و کۆششانەیە کە لە ساڵی رابردوو، عێراقی لە قەیرانێکی سەخت دەرباز کرد بۆ پێکھێنانی حکومەتی نوێ و لەکاتێکیشدایە کە بەرەوپێشچوونی باش لەنێوان ھەرێم و حکومەتی فیدراڵیدا ھەیە بۆ چارەسەرکردنی کێشە و گرفتەکانی رابردوو.

راشیگەیاند، دادگای فیدراڵی ئێستای عێراق نادەستورییە و پێویستە پێداچوونەوە بە پێکھاتەکەیدا بکرێت، ئاماژەی بەوەشدا ناکرێت لە قۆناغێکی ھەستیاری وەک ئێستا، دادگای فیدراڵی بە چاوی زۆرینە و کەمینە بڕیاربدات و جیاوازی لەنێوان پێکھاتەکانی عێراقدا بکات بە تایبەت بابەتی موچە و قوتی خەڵک.

ئەنجومەنی دادوەری ھەرێم داواشی لە ھەموو لایەنە پەیوەندیدارەکان کرد بە دوای چارەسەریی دەستوری و یاساییدا بگەڕێن و یاسایەکی نوێ بۆ پێکھێنانی دادگای فیدراڵی دابڕێژرێت، کە مافی ھەموو لایەنێک بەبێ رەچاوکردنی زۆرینە یان کەمینە پارێزراو بێت.
 

پەرلەمانی کوردستان لەسەر بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی رایگەیاند، جارێکی دیکە دادگای فیدڕاڵی عێراق بڕیاری لە دژی مافەکانی خەڵکی کوردستان دەرکرد و ئومێدی رێککەوتن و ھەماھەنگی زیاتری نێوان حکومەتی ھەرێم و حکومەتی فیدراڵی زۆر کەمکردەوە و بووە سەرەتای گرژکردنەوەی ناکۆکییەکان. 

راشیگەیاند، ئەو بڕیارەی دادگای فیدڕاڵی کاریگەریی راستەوخۆی دەبێت لەسەر ژیان و قووتی فەرمانبەران و سەرجەم خەڵکی کوردستان و خزمەتگوزارییە گشتییەکان. دەشڵێت، کاریگەریی خراپیش دەکاتە سەر ئەو نزیکبوونەوە و لیکتێگەیشتنانەی لەنێوان ھەولێر و بەغداد ھاتبوونە ئاراوە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو بڕیارە دەبێتە ھۆکارێک بۆ فرانبوونی درزی نێوان رێککەوتن و پێکھاتنی سەرجەم پێکھاتەکانی عێراق و لەبری نزیککردنەوەی ھاووڵاتیان و ھێزە سیاسییەکان، زیاتر لە یەکیان دووردەخاتەوە و کێشە و ناکۆکی و ئاستەنگەکانی عێراقیش زیاد دەکات. 

بەپێی زانیاری میدیاکان، ژنێکی کوردی دووگیان لەلایەن حکومەتی ئێرانەوە سزای لەسێدارەدانی بۆ دەرچووە بە تۆمەتی سوتاندنی وێنەی عەلی خامنەیی رابەری باڵای شۆڕشی ئیسلامی ئێران لەکاتی خۆپیشاندانەکاندا.

ئەنجومەنی مافی مرۆڤی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکانیش داوایکردووە ھەنگاوی بەپەلە بنرێت بۆ رزگارکردنی. 
 ھاوکات یەکێتی نێودەوڵەتی رۆژنامەنووسان رەخنە لە دەستگیرکردنی خۆپیشاندەران دەگرێت و داوای ئازادکردنی ٣٣ رۆژنامەنووسی ئێرانی دەکات، کە تائێستا لە زیندانەکاندان و سزای قورسیان بۆ دەرچووە. 

حسێن تاڵب بەرێوەبەری گشتی دابەشکردنی سوتەمەنی لە وەزارەتی نەوتی عێراق بە کوردسات نیوزی راگەیاند، لە رۆژی شەممەوە دەست بەھەناردەکردنی ئەو بڕە نەوتە دەکەن کە دەستنیشان کراوە بۆ پارێزگاکانی ھەرێمی کوردستان. 

وتیشی، لەسەر راسپاردەی سەرۆک وەزیرانی عێراق و بە بڕیاری وەزیری نەوتی عێراق دەستدەکرێت بەناردنی نەوت بۆ خەڵکی پارێزگاکانی ھەرێمی کوردستان کە لە ٦٠ تەنکەر نەوتی سپی پێکھاتووە. 

پێشتریش وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی ھەرێمی کوردستان لە راگەیەندراوێکدا روونیکردەوە، حکومەتی عێراق کاروانێکی ٦٠ تانکەر بە بڕی دوو ملیۆن لیتر نەوتی سپی دەنێرێت، کە بە ھەماھەنگی لەگەڵ پارێزگاکان و ئیدارە سەربەخۆکاندا بێبەرامبەر دابەش دەکرێت، کە ٣٠ تانکەر بۆ ھەولێر و دھۆک و ھەردوو ئیدارەی سەربەخۆی سۆران و زاخۆیە، ھەروەھا ٣٠ تانکەر بۆ پارێزگاکانی سلێمانی و ھەڵەبجە و ھەردوو ئیدارەی سەربەخۆی گەرمیان و راپەڕین دەبێت.