ڕاپۆرتەکە جەختدەکاتەوە لە پێویستی دانانی مافەکان و خۆشگوزەرانی بە ساڵاچوان وەک کاری لەپێشینەی ھەوڵە کۆمەڵایەتییەکان بۆ بەدیھێنانی داھاتوویەکی بەردەوام، لەکاتێکدا جیھان بەردەوامە لە بەرەنگاربوونەوەی قەیرانە فرە رەھەندەکان، لەوانەش بەرزبوونەوەی خەرجییەکانی ژیان.

بە پێی راپۆرتەکەی نەتەوەیەکگرتووەکان، پێشبینی دەکرێت ھەر منداڵێک کەلە ساڵی ٢٠٢١ لەدایکبووە بە تێکڕا ٢٥ ساڵ زیاتر بژی لەو منداڵەی لە ساڵی ١٩٥٠ لە دایکبووە، پێشبینیش دەکرێت ژنان ٥ ساڵ زیاتر لە پیاوان بژین.

لەسەر ئاستی کیشوەرەکان، راپۆرتەکەی نەتەوەیەکگرتووەکان پێشبینی کردووە  لە ناوچەکانی باکوری ئەفریقا و رۆژئاوای ئاسیا و ئەفریقا و بیابانی باشور، خێراترین ھەڵکشانی  ژمارەی کەسانی بە ساڵاچوویان بە درێژایی سێ دەیەی داھاتوو تێدا رووبدات. لەکاتێکدا ھەردوو کیشوەری  ئەوروپا و ئەمریکای باکور لەم کاتەدا دوو کۆمەڵگەن زۆرترین رێژەی بە ساڵاچوویان ھەیە.

ڕاپۆرتەکە ھۆکاری ھەڵکشانی تەمەنی گەڕاندووەتەوە بۆ باشبوونی چارەسەرە تەندروستییەکان و خوێندەواری و رێکخستنی سیستمی وەچەخستنەوە.

لی جونھوا بریکاری سکرتێری گشتی نەتەوەیەکگرتوەکان بۆ کاروباری ئابوری و کۆمەڵایەتی رایگەیاند، دەکرێت بە کارکردنی پێکەوەیی رووبەرووی نادادپەروەرییەکانی ئێستا ببنەوە لە پێناو نەوەکانی داھاتوو، ئیدارەدانی ئاڵنگارییەکان و سودوەرگرتن لەو دەرفەتانەی پیربوونی دانیشتوان دەستەبەری دەکەن.

لەگەڵ ئەوەشدا راپۆرتەکە ھۆشداری داوە لە سیستمەکانی بێبەشکردن کە بەدرێژایی تەمەنی مرۆڤ یەکتر بەھێز دەکەن و ئەگەر ھەنگاو نەنرێت بۆ رێگریکردنیان دەبنە مایەی  فراوانبوونی نایەکسانی لە نێوان کەسانی بەساڵاچوو، کە ئەوەش لێکەوتەی بێ ھیواکەری دەبێت بۆ ھەوڵەکانی پێشکەوتن بەرەو بەدیھێنانی گەشەپێدانی بەردەوام.

ڕونیشیکردووەتەوە، فراوانکردنی دەرفەتەکانی کاری گونجاو بۆ ژنان و توێژە پەراوێزخراوەکان لە بازاری کار، رەگەزێکی یەکلاکەرەوەیە بۆ گەرەنتی ئابوری بەردەوام و گشتگیر لە جیھانێکی بە ساڵاچوودا.

محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق کە کاندیدی چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان بوو بۆ پۆستەکەی ئێستای و پێکھێنانی حکومەت، لەسەرەتای دەستبەکاربوونییەوە تائێستاش لەلایەک کار بۆ ئەوەدەکات و ھەوڵی داوە پەیوەندییەکی بەھێز و ھاوسەنگی لەگەڵ ئەمریکا ھەبێت بۆ زیاتر ھاوکاریکردن و پشتیوانیکردنی حکومەتەکەی، لەلایەکی تریشەوە دەیەوێت عێراق بگەڕێنێتەوە بۆ ناو جیھانی وڵاتانی عەرەبی و لە ژێر دەسەڵاتی ئێران و ئەمریکا رزگاری بکات.

سەرەڕای ئەو ھەوڵانەشی، سودانی نایەوێت حکومەتەکەی ببێتە حکومەتێکی حزبی و بکەوێتە ژێر دەسەڵاتی لایەنەکانی ناو چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان بە تایبەتی بە مەبەستی دەرکردنی تەواوی ھێزەکانی ئەمریکا لە عێراق کە ئەوەش دەبێتە ھۆی تێکچوونی پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئەمریکا بە یەکجاری، بەتایبەتی دوای ئەوەی لەچەند رۆژی رابردوودا ئەمریکا بەھۆی بردنی بڕێکی زۆری دۆلار لە عێراقەوە بۆ ئێران بە تەواوی لە بەغداد نیگەرانە.

سودانی دەرکردنی بڕیارێک بۆ مەبەستی کۆتاییھێنان بە ئەرکی تەواوی ھێزەکانی ئەمریکا لە عێراق بە قورس و ھەنگاوێکی داھاتوو نادیار و ئاڵۆز دەزانێت، چونکە رەوشی ئێستای ئەفغانستانی لە دوای کشانەوەی ھێزەکانی ئەمریکا لەبەرچاوگرتووە و پێیوایە ئەگەر لە داھاتوودا ھەر گۆڕانکاری و پێشھاتێکی مەترسیدار سەرھەڵبدات بە تایبەتی لە رووی ئەمنییەوە، ناتوانێت داوا لە ئەمریکا بکات دووبارە ھێزەکانی رەوانەی عێراق بکاتەوە.

لە بەرامبەریشدا لایەنەکانی ناو چوارچێوەی ھەماھەنگی بە گشتی و ئەو لایەنانەی بە نزیک لە ئێران دادەنرێن بە تایبەتی، فشارێکی زۆریان لەسەر سەرۆک وەزیرانی عێراق دروستکردووەو کار بۆ ئەوەدەکەن بە ھەرێگەیەک بێت سودانی بڕیاری دەرکردنی ھێزەکانی ئەمریکا بدات، سودانیش دڵنیایە لەوەی ئەگەر ھێزەکانی ئەمریکا بە تەواوی لە عێراق بکشێنەوە، حکومەتەکەی لەژێر دەسەڵاتی خۆیدا نامێنێت و دەکەوێتە ژێر دەسەڵات و ھەژموونی لایەنەکانی ناو چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان، بۆیە بەھیچ شێوەیەک نایەوێت بچێتە ژێر باری بڕیارێک بۆ دەرکردنی ھێزەکانی ئەمریکا لە عێراق.

گروپی تیرۆریستی داعش لە ساڵی ٢٠١٧ لە عێراق و لە ٢٠١٩ەوە لە سوریا شکستی پێھێنراوە و ژمارەیەکی زۆر لە سەرکردەکانی کوژراون، بەڵام لەوکاتەوە شانە نوستوەکانی بەردەوام پەلاماری تیرۆریستیان لە ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی ھەسەدە لە رۆژئاوای کوردستان ئەنجامداوە کە دواھەمینیان ھێرشەکەی رۆژی دووشەممەی رابردووی سەر بنکەیەکی ھێزەکانی ئاسایشی رۆژئاوا بوو لە شاری رەقە کە بەھۆیەوە شەش ئەندامی ھەسەدە کوژران.

رامی عەبدولڕەحمان بەڕێوەبەری روانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ رایگەیاند، زیادبوونی ھێرشەکانی داعش لە ساڵی ٢٠٢٢ ئاماژەیەکی روونە بۆ ئەوەی لە ساڵی ٢٠٢٣ چالاکتر دەردەکەوێتەوە.

رونیشیکردەوە، داعش لە مانگەکانی سەرەتای ساڵی ٢٠٢٢ کردەوەکانی کەمبوون، بەڵام لە سێ مانگی کۆتایدا  ھێرش و کردەوەکانی زیادییان کردووە و دەیان پەلاماری لە ناوچەکانی ژێر دەستی ھێزەکانی سوریای دیموکرات و حکومەتی سوریا ئەنجامداوە.
بە وتەی بەڕێوەبەری روانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ، داعش لە رێی شانە نوستووەکانییەوە جموجۆل دەکات و کاتێک کردەوەی تیرۆریستی لە شاری دەرعا لە سنوری ئوردن و رەققە لە سنوری تورکیا و ئەلبوکەمال لە سنوری عێراق و  ناوچەکانی دەوروبەری حەلەب و حمێ و دیمەشق ئەنجامدەدات بەڵگەیە لەسەر ئەوەی گروپەکە لە رووبەرێکی فراوانی جوگرافیدا بوونی ھەیە.

ھەروەھا شارەزایانی ئەمنی و سەربازی لە عێراق دەڵێن، داعش لە ساڵی ٢٠١٧ لە عێراق شکستی پێھێنراوە، بەڵام ھێشتا شانە نوستوەکانی گروپەکە لەو ناوچانەی بۆشایی ئەمنی ھەیە جموجۆڵیان ھەیە و بەردەوام ھاووڵاتیان و ھێزە ئەمنییەکان دەکەنە ئامانج. ئەوەش ئەو پەیامە دەگەیەنێت کە ھێشتا کۆتایی نەھاتووە و دەیەوێت لە ساڵی ٢٠٢٣ بە بەھێزی دەربکەوێتەوە.

بەپێی راپۆرتێکی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی، ٦ بۆ ١٠ ھەزار تیرۆیست لە ھەردوو وڵاتی عێراق و سوریا بڵاوبوونەتەوە کە زۆرینەیان ھاووڵاتی ھەردوو وڵاتەکەن و لە گوند و ناوچە دوورە دەستەکاندان، راشیگەیاندوە، سنوری نێوان عێراق و سوریا ھێشتا لاوازترین ناوچەیە کە داعش بەکاریدەھێنێت بۆ جموجۆڵەکانی لە نێوان ھەردوو وڵات.

ھەژماری زیاتر لە ١٠ رۆژنامەنوسی ئەمریکی کە ژمارەیەکیان لە سی ئێن ئێن و نیویۆرک تایمز و واشنتۆن پۆست  کاردەکەن لە تویتەر ھەڵپەسێردرا ، ھەرچەندە تویتەر ھۆکارو ماوەی ھەڵپەساردنەکە ئاشکرا نەکرد، بەڵام ئیلۆن ماسک کە لەمانگی تشرینی یەکەمەوە تۆڕی کۆمەڵایەتی تویتەری کڕیوەو چەندین جار مشتومڕی دروستکردووە لە تویتێکدا چەند ئاماژەیەکی گەیاندوو باسی لەوەکردووە، ئەو رۆژنامەنوسانە تێوەگلاون لە بڵاوکردنەوەی زانیاری کەسی لەسەر جموجۆڵەکانی و چاودێریکردنی فرۆکە تایبەتەکەی.

بڕیارەکەی ماسک کاردانەوەی رۆژنامەنوسان و رێکخراوەکانی بەدوای خۆیدا ھێناو لیژنەی پاراستنی رۆژنامەنوسان رایگەیاند، ئەو ھەنگاوەی تویتەر بۆ ھەڵپەساردنی ھەژماری ژمارەیەک رۆژنامەنوس کە رووماڵی پێشھاتەکانی ئەمدواییەی پەیوەست بە تویتەر و خاوەنەکەیان کردووە. پێشێلکارییەکی مەترسیداری مافی رۆژنامەنوسانە لە گواستنەوەی ھەواڵ بەبێ ترس و تۆڵەکردنەوە.

ھاوکات رێکخراوی مافەکانی مرۆڤ و پەیامنێرانی بێسنور و نەتەوەیەکگرتوەکان و یەکێتی ئەوروپاش لەسەر بڕیارەکەی ئیلۆن ماسک ھاتوونەتە دەنگ و ستیڤان دوجاریک وتەبێژی سکرتێری گشتی نەتەوەیەکگرتوەکان رایگەیاند، ھەڵپەساردنی ھەژماری رۆژنامەنوسان لە تویتەر پێشینەیەکی مەترسیدارە لەکاتێکدا رۆژنامەنوسان لە جیھاندا رووبەرووی سانسۆر و ھەڕەشەی جەستەیی بوونەتەوە.

ماوەیەکە لە ئەمریکا بەکارھێنانی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بۆتە جێگەی مشتومڕ و زۆرێک بە مەترسی بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی ناویان دەبەن، لەوبارەیەوە مارک ئەسیسن لەوتارێکدا لە رۆژنامەی واشنتۆن پۆست باسی لەوەکردووە، ترس لە کۆنترۆڵکردنی تویتەر لەلایەن ماسکەوە زیادەڕەوییەکی زۆری تێدا کراوەو ھیچ مەترسییەکی لەسەر دیموکراسی ئەمریکا نیە، ئەوەی مایەی ھەڕەشەیە  کۆنترۆڵکردنی ئەپڵیکەیشتنی تیک تۆکە لەلایەن سەرۆکی چینەوە کەلەو رێگەیەوە زانیاری لەسەر ١٠٠  ملیۆن بەکارھێنەری ئەمریکی کۆدەکاتەوە، بەوتەی ئەو رۆژنامەنوسە تیک تۆک رێگەی خۆش کردووە چین دزە بکاتە ناو ماڵی ئەمریکییەکان.