ئابووری
وەزارەتی دارایی هەرێم لیستی موچەی مانگی ١٠ی بڵاوکردەوە و بەپێی لیستەکە، سبەی سێشەممە دەست بە دابەشکردنی موچە دەکرێ و ئەوەش هاتووە، هەر موچەخۆرێک بایۆمێتری ئەنجام نەدابێت، موچەکەی لە فەرمانگەکەی رادەگیرێت.
بەپێی ئەو لیستی موچەیەی وەزارەتی دارایی و ئابووری حکومەتی هەرێم بڵاویکردووەتەوە، سبەی سێشەممە ١٧ی ١٢، دەست بە دابەشکردنی موچە دەکرێ و یەکەم شوێن "خانەنشینی شارستانی، خانەنشینی پێشمەرگە، کەسوکاری شەهیدان و ئەنفالکراوان، خاوەن پێداویستی تایبە و زیندانە سیاسییەکان" موچە وەردەگرن.
هەر بەپێی لیستەکە، لەماوەی شەش رۆژدا کۆتایی بە دابەشکردنی موچەی مانگی ١٠ دەهێنرێت و وەزارەتەکە دەڵێت، هەر فەرمانبەر و موچەخۆرێک کە تا ئێستا خۆی لە سیستمی بایۆمەتری تۆمارنەکردووە، مووچەکەی لە فەرمانگەکەی خۆی رادەگیرێت تاوەکو لەماوەی ئەم چەند ڕۆژەی کۆتایی ساڵدا کۆدی بایۆمەتری بۆ دەکرێت، ئەوسا موچەکەی بۆ خەرج دەکرێت.
ئەوەش هاتووە، "ئەو بڕە پارەیەی کە لە تەرخانکراوەکانی پشکی هەرێم بۆ پڕکردنەوەی کورتهێنانی موچە بڕیاری گواستنەوە (مناقلة)ی لەسەر دراوە هێشتا تەمویلەکەی نەخراوەتە سەر هەژماری بانکی وەزارەتمان، تەمویلی موچەی مانگی ١١ کە لەلایەن وەزارەتی دارایی عێراقەوە بڕیاری خەرجکردنی دراوە بەهەمان شێوە هێشتا نەخراوەتە سەر هەژماری بانکیمان".
ئەو موچەیەی سبەی دەست بە دابەشکردنی دەکرێت موچەی مانگی ١٠ی موچەخۆرانی هەرێمە، چاوەڕواندەکرێت، هەفتەی داهاتووش موچەی مانگی ١١ دابەشبکرێت.
دوای دوو مانگ لە دواکەوتن و دابەشنەکردنی موچە، دوێنێ یەکشەممە، وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێم رایگەیاند، لەگەڵ بەغدا گفتوگۆکان ئەرێنین و لەگەڵ گەیشتنی تەواوکارییەکانی موچە، موچەی مانگەکانی ١١ و ١٢ش بە زووترین کات دابەش دەکەن.
ئەمڕۆ سەرەڕای پشووی سەکۆی بازاڕە داراییەکان، نرخی هەریەکە لە نەوت و زێڕ لە بازاڕەکانی جیهاندا بەرز بووەنەتەوە.
ئەمڕۆ دووشەممە، نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاوی برێنت بە ٧٢ دۆلار و ٢٤ سەنت مامەڵەی پێوەدەکرێت، بەوەش بەراورد بە دوێنێ یەکشەممە، نرخەکەی زیاتر لە دوو دۆلار بەرزبووەتەوە.
هاوکات، نرخی یەک بەرمیل نەوتی رۆژئاوای تەکساس بە ٧٠ دۆلار و ٩٢ سەنتە، ئەویش بەهەمان شێوەی نەوتی برێنت نرخەکەی بەرزبووەتەوە.
لەلایەکی دیکەوە، یەک ئۆنسە زێڕ بە دوو هەزار و ٦٥١ دۆلار مامەڵەی پێوەدەکرێت، نرخی یەک کیلۆگرام زێڕیش بە ٨٥ هەزار و ٢٣٧ دۆلارە، نرخی یەک گرامیش بە ٨٥ دۆلار و ٢٣ سەنتە.
بەوپێیەش، نرخی یەک مسقاڵ زێڕی عەیار ٢١ بە ٥٦٦ هەزار دینارە.
میدیاکانی چین بڵاویانکردەوە، حکومەتی چێن دەیەوێت چەند رێکارێکی نوێ بگرێتە بەر، بۆئەوەی بەهای دراوەکەی بەرامبەر دۆلار بەرزبکاتەوە.
میدیاکانی چین لەزاری سەرچاوە ناوخۆییەکانی وڵاتەکەیانەوە ئەوەیان خستووەتە روو، حکومەتی چین دەیەوێت رێژەی سودی بانکی داببەزێنێت و بەهای یێوانی چینی بەرامبەر دۆلاری ئەمریکی بەرزتر بکاتەوە، بۆ ئەو مەبەستەش هەماهەنگی لەگەڵ بانکی نێودەوڵەتیدا دەکات.
ئەوەشیان راگەیاندووە، حکومەتی چین بۆیە ئەو هەنگاوە دەگرێتە بەر، ئەگەرەکانی پەیوەست بە باجی گومرگی لەبەرچاو دەگرێت، کە پێدەچێت لەگەڵ هاتنەوە سەر حوکمی دۆناڵد تڕەمپی سەرۆکی هەڵبژێردراوی ئەمریکا، کاری لەسەر بکات.
باس لەوەش کراوە، بە لەبەرچاوگرتنی ئەو ئەگەرانە حکومەتی چین بیر لە دابەزاندنی رێژەی هەڵئاوسان دەکاتەوە لە مامەڵە داراییەکانی پەیوەست بەو پرسە.
میدیاکانی چین ئەوەشیان خستووەتە روو، ئەو هەنگاوەی حکومەتی چین دەیەوێت بینێت، چەند رێکارێکی بۆ داناوە کە هەنگاو بە هەنگاو جێبەجێیان دەکات و دەشیەوێت لەو رێگایەوە بازرگانانی وڵاتانی دیکە والێبکات، زیاتر روو بکەنە وڵاتەکەی.
لە ئێستادا چین بەهۆی پێشکەوتنە بازرگانییەکانی بووەتە ناوەندێکی جیهانی و هەژموونی بەسەر بازاڕەکانی جیهاندا هەیە، کە چاوەڕوان دەکرێت بە ئەگەری زۆرەوە ئەو هەنگاوە کاریگەریی زیاتر بکاتە سەر ئەو هەژموونە ئابوورییەی چین.
ژووری بازرگانی ئوردون رایگەیاند، لەماوەی ١١ مانگی رابردوودا، عیراق گەورەترین هاوردەکاری کاڵا و شتومەکی ئوردونی بووە.
ژوور بازرگانی ئوردون لە راگەیانراوێکدا بڵاویکردەوە، لەناو ئەو وڵاتانەی کاڵا و شتومەک لە ئوردون هاوردە دەکەن، عیراق پلەی یەکەمی گرتووە، کە بە بەهای ٦٤٥ ملیۆن دیناری ئوردونی هاوردەی هەبووە.
ئەوەش هاتووە، لەدوای عێراق سعودیە لە پلەی دووەمدایە، کە بە بەهای ١٠٨ ملیۆن دیناری ئوردنی کاڵاو شتومەکی هاوردە کردووە و پلەی سێیەمیش ئیماراتە بە بەهای ٧٥ ملیۆن دیناری ئوردونی.
ئەوەی جێی ئاماژەیە، لە ئێستادا ١٠٠ دۆلار بەرامبەرە بە ٧٠ دیناری ئوردونی، ئەمەش بەو واتایە دێت کە عیراق لەماوەی ١١ مانگی ئەمساڵدا بە بەهای زیاتر لە ٩٠٩ ملیۆن دۆلاری ئەمریکی کاڵای لە ئوردونەوە هاوردە کردووە.
بەپێی دوایین ئامارەکان، لەدوای تورکیا و ئێران، ئوردون لە ریزبەندییە لەپێشینەکانی عیراقدایە بۆ هاوردەکردنی کاڵا و شتومەک و خۆراک لێیەوە، کە ئەمەش بەشێوەیەکی گشتی لە ساڵانی ٩٠کانەوە دەستی پێکردووە.
ئەندامێکی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەران بە كوردسات نیوزی رایگەیاند، حكومەتی هەرێم رۆژانە ٣٠٠ هەزار بەرمیل نەوتی بەرهەم هێناوە و نازانرێت داهاتەكەی چی لێهاتووە، پێویستە دیوانی چاودێری لێپرسینەوەی دارایی بكات.
موعین كازمی ئەندامی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەران وتیشی، حكومەتی فیدراڵ داوادەكات داتابەیسێكی روون بۆ ٧٠٠ هەزار فەرمانبەری مەدەنی و پێشمەرگە هەبێت، بەڵام ئەو لیستەی هەرێم ناردویەتی ناوی دووبارە و دوو موچە و ناوی ناڕاستیشی تێدایە، ئەوەش حاڵەتێكی بێ متمانەیی دروستكردووە.
باسی لەوەشکردووە، دەبێت لێپرسینەوەی دارایی هەبێت لەلایەن چاودێریی داراییەوە بۆ ئەوەی متمانە لەنێوان هەردوولادا هەبێت.
ئاماژەی بەوەشکردووە، "پێم وایە ساڵی داهاتوو رێککەوتنێک دەبێت بۆ هەناردەکردنەوەی نەوت بە ٤٠٠ هەزار بەرمیل نەوت لە رۆژێکدا و لەژێر دەسەڵاتی کۆمپانیای سۆمۆ، لەگەڵیشیدا وەزارەتی نەوتی عێراق چاودێر دەبێت بەسەر پڕۆسەی هەناردەکردنی نەوت و رێگە لە بەقاچاغبردنی دەگرێت، لەبەرامبەریشدا حکومەتی فیدڕاڵ پابەند دەبێت بە ناردنی موچە و شایستە داراییەکانی ٧٠٠ هەزار فەرمانبەری هەرێم لەکاتی خۆیدا".
ئەو ئەندامەی لیژنەی دارایی دەشڵێت، رەوا نییە هەزاران كەس لە هەرێم بە پلەی وەزیر موچە وەردەگرن.
بریكاری وەزارەتی دارایی عیراق رایگەیاند، كۆتایی ئەم هەفتەیە موچەی مانگی 11ـی موچەخۆرانی هەرێم خەرجدەكرێت و بەزووترین كاتیش دەستدەكرێت بە دابەشكردنی موچەكان.
رێباز حەملان بریكاری وەزارەتی دارایی عیراق لە روونكردنەوەیەكدا بڵاویكردەوە، دوای گفتوگۆیەكی زۆر لەنێوان بەغداد و هەولێر و پێداچوونەوە بە بودجەی تەرخانكراوی هەرێم، بە هەوڵی هەردوولا توانراوە، موچەی مانگی 10 لەلایەن عیراقەوە خەرخبكرێت كە بڕی 761 ملیار دینارە، كۆتایی ئەم هەفتەیەش موچەی مانگی 11 خەرجدەكرێت كە نزیكەی 759 ملیار دینارە.
ئەوەشی خستەڕوو، گواستنەوەیەك لە بودجەی تەرخانكراوی هەرێم دەكرێت بۆ پڕكردنەوەی بەشێكی كورتهێنانی موچەی فەرمانبارانی هەرێم، چونكە هەرێم مانگانە پێویستی بە 996 ملیار دینارە بۆ دابەشكردنی موچە.
رێباز حەملان دەشڵێت، ئەمڕۆ لیستی موچەی مانگی 12ـی فەرمانبەرانی هەرێم رادەستی وەزارەتی دارایی عیراق كراوە بۆ وردبینیكردن و بەزووترین كاتیش دەست بە دابەشكردنی مووچەكان دەكرێت.
فەرمانگەی میدیا و زانیاری حکومەتی هەرێم رایدەگەیەنێت، تاوەکو ئێستا نزیکەی ٢٠٠ ملیۆن لیتر نەوتی سپییان دابەشکردووە، بەوپێیەش تاوەکو ئێستا ٩٩٥ هەزار و ٣٢٥ خێزان نەوتی سپییان وەرگرتووە.
فەرمانگەی میدیا و زانیاری حکومەتی هەرێم لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، پرۆسەی دابەشکردنی نەوتی سپی بە نرخی پاڵپشتیکراو بەردەوامە و تاوەکو ٥ـی١٢ـی ٢٠٢٤، لە سەرجەم پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆکان، ١٩٩ ملیۆن و ٦٧ هەزار لیتر نەوتی سپی دابەشکراوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، لە پارێزگای هەولێر ٦٧ ملیۆن و ١٧٠ هەزار لیتر نەوتی سپی واتە رێژەی لە (٨١٪) نەوت دابەشکراوە، لە ئیدارەی سەربەخۆی سۆران ١٧ ملیۆن و ٤٠٧ هەزار و ٤٠٠ لیتر واتە رێژەی لە ( ٩٨.٥٪) نەوت دابەشکراوە، لە پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆکانی سلێمانی بڕی ٧١ ملیۆن و ٤٧٣ هەزار و ٤٠٠ لیتر واتە لە (٦٧٪)ـی نەوت دابەشکراوە، لە پارێزگای هەڵەبجە بڕی ٤ ملیۆن و ٣٧٨ هەزار لیتر واتە لە ( ٧١٪) نەوتی سپی دابەشکراوە، لە پارێزگای دهۆک ٣٠ ملیۆن و ٧٤٢ هەزار و ٦٠٠ لیتر واتە لە (٦٨.٥٪)ـی نەوت دابەشکراوە و لە ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆش بڕی ٧ ملیۆن و ٨٩٥ هەزار و ٤٠٠ لیتر (٦١٪) نەوتی سپی دابەش کراوە.
فەرمانگەکە دەشڵێت، ئێستا بڕی ٢٣٠ ملیۆن و ١٦٤ هەزار و ٢٧٦ لیتر نەوتی سپی دابینکراوە و بەسەر پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆکاندا دابەشکراوە.
دەشڵێت، پشکی پارێزگای هەولێر و ئیدارەی سەربەخۆی سۆران لەو بڕەی کە دابینکراوە ٨٥ ملیۆن و ٢١٦ هەزار و ٩٥٣ لیترە، پشکی پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجە ٩٩ ملیۆن و ١٨٢ هەزار و ٣٢٢ لیترە و پشکی پارێزگای دهۆک و ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆش ٤٥ ملیۆن و ٧٦٥ هەزار و یەک لیترە.
فەرمانگەی میدیا و زانیاری ئەوەشی روونکردووەتەوە، لە کۆی ٢٣٠ ملیۆن و ١٦٤ هەزار و ٢٧٦ لیتر نەوتی سپی دابینکراو بۆ پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆکان بڕی ١٩٩ ملیۆن و ٦٧ هەزار لیتر نەوتی سپی کە دەکاتە لە (٧٤٪) نەوتی سپی دابینکراو دابەشکراوە.
ئەندامێكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق چارەسەرێکی نوێی بۆ دابەشکردنی موچەی مانگی ١٠ خستەڕوو و دەڵێت، ئەگەر حكومەتی عیراق كورتهێنانی موچەی هەرێم پڕنەكاتەو دەبێت هەرێم لە داهاتی ناوخۆ پڕی بكاتەوە.
سروە محەمەد ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بە كوردسات نیوزی راگەیاند، ئەگەر حكومەتی عیراق لە دوو رۆژی داهاتوودا گوژمەیەكی دیکەی پارە رەوانەی هەرێم نەكات، ئەوا لەسەر حكومەتی هەرێم پێویستە بە زووترین كات بەو پارەیەی لەبەردەستیدایە كە ٧٦١ ملیار دینارە، مووچەی مانگی ١٠ دابەش بكات.
وتیشی، پابەند نەبوون بە بڕیارەكان دوو لایەنەیە، نەحكومەتی عیراق پابەندی بڕیارەكانی دادگای فیدراڵی دەبێت، نە حكومەتی هەرێمیش پابەندی كۆبونەوەكان و ئەو گفتوگۆیانە دەبێت كە لە نێوان عیراق و هەرێم دەكرێن بۆ چارەسەركردنی پرسی موچە.
هەفتەی رابردوو عیراق ٧٦١ ملیار دیناری بۆ دابەشکردنی موچەی مانگی ١٠ی موچەخۆرانی هەرێم خستە سەر هەژماری بانکی وەزارەتی دارایی هەرێم، بەڵام هێشتا وەزارەتی دارایی هەرێم بڕیاری دابەشکردنی موچەی نەداوە و دەڵێت، پێویستە ئەو کورتهێنانەی بۆ موچە هەیە حکومەتی عیراق پڕی بکاتەوە.
لە هەشت مانگدا لە سنوری كرماشانەوە زیاتر لە پێنج ملیۆن تۆن كاڵا و بەربوم رەوانەی هەرێم و عیراق كراوە كە بەهاكەی زیاترە لە دوو ملیار دۆلار .
عەلی ئەسغەر عەباس زادە، بەڕێوبەری گومرگی پارێزگای كرماشان رایگەیاند، لە هەشت مانگی ئەمساڵدا ٣٤٩ هەزار ٧٠٥ بارهەڵگر لە مەرزەكانی پەروێزخان و خەسرەوی بڕی پێنج ملیۆن و ٦٠ هەزار تۆن كاڵا و بەروبومە شیرەمەنی و كشتوكاڵییەكان بۆ هەرێمی كوردستان و عیراق گواستوەتەوە.
وتیشی زۆرینەی كاڵاكان لە سنوری پەروێزخانەوە هەناردە كراوە و ئاسن و كاشی و میوە و سەوزە و بەرهەمە شیرەمەنییەكان بون.
بەڕێوبەری گومرگی كرماشان رونی كردوەتەوە لە ماوەی هەشت مانگی ئەمساڵدا بە بەهای دوو ملیارو ١٩١ ملیۆن و ٣٢٤ هەزار دۆلار كاڵای ئێرانی لەو سنورەكانی پەروێزخان و خەسرەوەی هەناردەی هەرێم و عیراق كراوە.
لە کۆبونەوەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا سودانی بە فراکسیۆنی یەکێتی راگەیاند، هیوادارن هەمواركردنەوەی یاسا بودجە گرفتی موچەی هەرێم چارەسەر بکات.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق ئاماژەی بەوەشکرد، حكومەتی هەرێم هۆكاری دواكەوتنی موچەیە و پابەندی مەرج و رێكارەكان نەبووە، کە رادەستنەکردنی داهاتی نانەوتی یەکێکە لە گرفتەکان.
ئەمەش دوای ئەوە دێت، هەر لە کۆبوونەوەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی نوێنەراندا، د. بڕیار رەشید ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران عیراق بە کوردسات نیوزی راگەیاند، وەک فراکسیۆنی یەکێتی داوای خەرجکردنی سێ موچەی کۆتایی ئەمساڵی هەرێمیان لە محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق کردووە.
ئەمڕۆ بۆ تاوتوێکردنی هەمواری یاسای بودجە كە تایبەتە بە "هەناردەكردنەوەی نەوتی هەرێم" ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە ئامادەبوونی محەمەد شیاع سودانی کۆبووەوە.
وەزیری بازرگانی تورکیا رایگەیاند، عێراق سێیەم وڵاتە کە زۆرترین پڕۆژەیان لەسەر ئاستی جیهان تێدا ئەنجامداوە. دەشڵێت، "ئەو هەناردەیەی لە ١٠ ساڵی رابردوودا بۆ عێراقمان کردووە، زیاتر ٥٪ی کۆی هەناردەی تورکیایە".
عومەر بۆڵات وەزیری بارزگانی تورکیا رایگەیاند، ئەو هەناردەیەی لە ١٠ ساڵی رابردوودا تورکیا بۆ عێراقی کردووە ٥٪ی کۆی هەناردەی تورکیایە، بە جۆرێک لە ساڵی رابردووەوە بەبڕی ١٢.٨ ملیار دۆلار هەناردەی کەلوپەل و خۆراک و پێداویستییەکان بۆ عێراق کراوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، تەنها لە ساڵی رابردووەوە تاوەکو ئێستا قەبارەی بازرگانی دووقۆڵی نێوان هەردوولا گەیشتووەتە ٢٠ ملیار دۆلار.
وەزیری بازرگانی تورکیا ئەوەشی خستە روو، تورکیا هەزار و ١١١ پڕۆژەی لە عێراق بە بڕی ٣٥ ملیار دۆلار ئەنجامداوە، بەوەش عێراق دەبێتە سێیەم وڵات لە ریزبەندی ئەو وڵاتانەی تورکیا زۆرترین پڕۆژەی تێدا ئەنجام داون.
بەهۆی پشتبەستنی زیاتری عێراق بە داهاتی نەوتی و لاوازی کەرتی پیشەسازی و بەرهەمهێنان، پێداویستی ناوخۆ لەرووی کەلوپەل و پێداویستی و خۆراکەوە پڕنابێتەوە و ئەوەش وای کردووە بەشێکی زۆری ئەو پێداویستیانە عێراق لە وڵاتانی دیکەوە هاوردەی بکات، کە تورکیاش یەکێکە لەو وڵاتانە.
بڕی هەناردەی كاڵای ئێران لە دەروازەی باشماخەوە بۆ هەرێم لە ٦٠٪ زیادیكردووە، هەربۆیە بە سێیەم دەروازە لە ئێران دیاریكراوە كە زۆرترین كاڵای تێدا هەناردەكراوە.
حەمید رەزا عەبدولمەلیكی بەڕێوەبەری دەروازەی نێودەوڵەتی باشماخ لەسنوری رۆژهەڵاتی كوردستانەوە رایگەیاند، لە ماوەی دە مانگی ئەمساڵدا دوو ملیۆن و ٢٠٨ هەزار تۆن كاڵا لە باشماخەوە هەناردەی هەرێمی كوردستان كراوە.
ئاماژەی بەوشكرد، بڕی هەناردەی كاڵا لەو دەروازەیەوە بەراورد بە ساڵی رابردوو٦٠٪ زیادیكردووە، ئەوەش وایكردووە باشماخ وەك سێیەم دەروازەی لە ئێران دەستنیشانبكرێت كە زۆرترین كاڵای تێدا هەناردە كرابێت.
بەڕێوەبەری دەروازەی باشماخ دەشڵێت، لە ماوەی ئەو دە مانگەدا ٩٢ هەزار و ٥٠٠ بارهەڵگری لە دەروازەكەدا تێپەڕیون.
نرخی زێڕ نزمترین ئاستی لە ماوەی یەك مانگی رابردوودا تۆماركرد و نرخی مسقاڵێك زێڕ لە هەرێمی كوردستان 18 هەزار دینار دابەزیوە.
دوای گەیشتی نرخی ئۆنسەیەك زێڕ بە 2,790 دۆلار كە بەرزترین ئاستی بوو لە مێژوودا، نرخی ئەو كانزایە ماوەی سێ هەفتەیە لە دابەزیندایە و ئەمڕۆ گەیشتە 2,604 دۆلار كە ئەوەش نزمترین ئاستە لە ماوەی مانگێكدا.
سەركەوتنی دۆناڵد ترەمپ لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكا و ئەگەری هێشتنەوەی سودی بانكی لە ئاستێكی بەرزدا و هەروەها بەرزبوونەوەی پێنوێنی دۆلار بەرامبەر شەش دراوە سەرەكییەكە، هۆكاری سەرەكی دابەزینی نرخی زێڕە.
لە بازارەكانی هەرێمی كوردستانیش لە دوو رۆژی رابردوودا نرخی هەر مسقاڵێكی زێڕ 18 هەزار دینار دابەزیوە و لەئێستادا نرخی مسقاڵێك زێڕی عەیارە 21 بە 562 هەزار دینارە.
بریكاری وەزارەتی نەوتی عیراق رایگەیاند، بەرهەمهێنانی غاز لە كەركوك بۆ ٤١٠ ملیۆن پێ سێجا بەرزبوەتەوە و هەوڵدەدەن رێژەكەشی زیاتر بكەن.
د. عزەت سابیر بریكاری وەزارەتی نەوتی عیراق بۆ كاروباری غاز رایگەیاند، بەرهەمهێنانی غاز لەلایەن كۆمپانیای غازی باكورەوە گەیشتوەتە ٤١٠ ملیۆن پێ سێجا و چەندین رێكاریان گرتوەتەبەر بۆ ئەوەی ئاستی بەرهەمهێنانی غاز زیاتر بكەن و پێداچونەوەش بە دامەزراوە نەوتی و غازییەكاندا دەكەن.
وتیشی، لەو غازە كە بەرهەمدێت بەشێكی غازی وشكە و بەشەكەی تریشی بۆ وێستگەكانی كارەبایە بۆ بەرهەمهێنانی كارەبا و هاووڵاتیانە.
ساڵی رابردوو عیراق بە بەهای ١٧.٧ ملیۆن دۆلار ئیندۆمی هاوردە کردووە و بانکی فیدراڵیی ئەمریکاش سەری لەو ژمارەیە سوڕماوە.
نەبیل مەرسومی، شارەزای بواری ئابووری لە هەژماری رەسمیی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی فەیسبووک نووسیویەتی، بەپێی داتاکانی دەستەی گشتیی گومرگ، عیراق لە ساڵی رابردوودا لە سەرجەم دەروازە سنوورییەکان جگە لە دەروازەکانی هەرێمی کوردستان، ٦٤ هەزار و ١٨٥ تۆن ئیندۆمی بە بەهای ١٧.٧ ملیۆن دۆلار هاوردەکردووە، کە ئەمەش بەراورد بە ساڵی ٢٠٢٢ بە رێژەی ١٨٪ زیادی کردووە.
ئاماژەی بەوەش کردووە؛ پێدەچێت بەهای هاوردەکردنی ئیندۆمی زۆر زیاتر بێت لەو ژمارەیە و رەنگە لە داهاتوودا ٥٠ ملیۆن دۆلار تێپەڕێنێت.
مەرسومی راشیگەیاند: بانکی فیدراڵیی ئەمریکا سەری لەو ژمارەیە سوڕماوە و پرسیاری ئەوەیان کردووە، کە ئایا عیراقییەکان بەو رادەیە حەزیان لە ئیندۆمییە؟ یاخود ئەمە ئامرازێکە بۆ بردنەدەرەوەی پارە بە قاچاخ.
دوای دواخستنی بڕیاری زیادكردنی ئاستی بەرهەمهێنان لەلایەن ئۆپیك پڵەسەوە، نرخی نەوت زیاتر لە یەك دۆلار بەرزبووەوە.
لە مامەڵەكانی ئەمڕۆی بازاڕی وزەی جیهاندا، نرخی یەك بەرمیل نەوتی برێنت 1.8 دۆلار بەرزبووەوە و گەیشتە 74 دۆلار و 28 سەنت، نرخی نەوتی تەكساسیش 1.20 دۆلار بەرزبوونەوەی تۆماركرد و گەیشتە 70 دۆلار و 69 سەنت.
بەرزبوونەوەی نرخی نەوت دوای ئەوە دێت كە بڕیاربوو ئۆپیك پڵەس كە وڵاتانی هەناردەكاری نەوت و روسیا و هاوپەیمانانی دیكە لەخۆدەگرێت، ئاستی بەرهەمهێنان لە مانگی داهاتوودا بە بڕی 180 هەزار بەمیل لە رۆژێكدا بەرز بكەنەوە، بەڵام ئەو بڕیارەی بۆ مانگێكی دیكە دواخست.
ئەو بڕیارەی ئۆپیك پڵەس پێچەوانەی پێشبینییەكانی بازاڕ بوو، چاوەڕوانیش دەكرێت ئەو رێكخراوە لە سەرەتای مانگی داهاتوو كۆببێتەوە، بۆ دیاریكردنی سیاسەتی بەرهەمهێنانی نەوت لە ساڵی 2025دا.