ئابووری

ئەندامێكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق چارەسەرێکی نوێی بۆ دابەشکردنی موچەی مانگی ١٠ خستەڕوو و دەڵێت، ئەگەر حكومەتی عیراق كورتهێنانی موچەی هەرێم پڕنەكاتەو دەبێت هەرێم لە داهاتی ناوخۆ پڕی بكاتەوە.

سروە محەمەد ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بە كوردسات نیوزی راگەیاند، ئەگەر حكومەتی عیراق لە دوو رۆژی داهاتوودا گوژمەیەكی دیکەی پارە رەوانەی هەرێم نەكات، ئەوا لەسەر حكومەتی هەرێم پێویستە بە زووترین كات بەو پارەیەی لەبەردەستیدایە كە ٧٦١ ملیار دینارە، مووچەی مانگی ١٠ دابەش بكات.

وتیشی، پابەند نەبوون بە بڕیارەكان دوو لایەنەیە، نەحكومەتی عیراق پابەندی بڕیارەكانی دادگای فیدراڵی دەبێت، نە حكومەتی هەرێمیش پابەندی كۆبونەوەكان و ئەو گفتوگۆیانە دەبێت كە لە نێوان عیراق و هەرێم دەكرێن بۆ چارەسەركردنی پرسی موچە.

هەفتەی رابردوو عیراق ٧٦١ ملیار دیناری بۆ دابەشکردنی موچەی مانگی ١٠ی موچەخۆرانی هەرێم خستە سەر هەژماری بانکی وەزارەتی دارایی هەرێم، بەڵام هێشتا وەزارەتی دارایی هەرێم بڕیاری دابەشکردنی موچەی نەداوە و دەڵێت، پێویستە ئەو کورتهێنانەی بۆ موچە هەیە حکومەتی عیراق پڕی بکاتەوە.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

لە هەشت مانگدا لە سنوری كرماشانەوە زیاتر لە پێنج ملیۆن تۆن كاڵا و بەربوم رەوانەی هەرێم و عیراق كراوە كە بەهاكەی زیاترە لە دوو ملیار دۆلار .

عەلی ئەسغەر عەباس زادە، بەڕێوبەری گومرگی پارێزگای كرماشان رایگەیاند، لە هەشت مانگی ئەمساڵدا ٣٤٩ هەزار ٧٠٥ بارهەڵگر لە مەرزەكانی پەروێزخان و خەسرەوی بڕی پێنج ملیۆن و ٦٠ هەزار تۆن كاڵا و بەروبومە شیرەمەنی و كشتوكاڵییەكان بۆ هەرێمی كوردستان و عیراق گواستوەتەوە.

وتیشی زۆرینەی كاڵاكان لە سنوری پەروێزخانەوە هەناردە كراوە و ئاسن و كاشی و میوە و سەوزە و بەرهەمە شیرەمەنییەكان بون.

بەڕێوبەری گومرگی كرماشان رونی كردوەتەوە لە ماوەی هەشت مانگی ئەمساڵدا بە بەهای دوو ملیارو ١٩١ ملیۆن و ٣٢٤ هەزار دۆلار كاڵای ئێرانی لەو سنورەكانی پەروێزخان و خەسرەوەی هەناردەی هەرێم و عیراق كراوە.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

لە کۆبونەوەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا سودانی بە فراکسیۆنی یەکێتی راگەیاند، هیوادارن هەمواركردنەوەی یاسا بودجە گرفتی موچەی هەرێم چارەسەر بکات.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق ئاماژەی بەوەشکرد، حكومەتی هەرێم هۆكاری دواكەوتنی موچەیە و پابەندی مەرج و رێكارەكان نەبووە، کە رادەستنەکردنی داهاتی نانەوتی یەکێکە لە گرفتەکان.
ئەمەش دوای ئەوە دێت، هەر لە کۆبوونەوەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی نوێنەراندا، د. بڕیار رەشید ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران عیراق بە کوردسات نیوزی راگەیاند، وەک فراکسیۆنی یەکێتی داوای خەرجکردنی سێ موچەی کۆتایی ئەمساڵی هەرێمیان لە محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق کردووە.
ئەمڕۆ بۆ تاوتوێکردنی هەمواری یاسای بودجە كە تایبەتە بە "هەناردەكردنەوەی نەوتی هەرێم" ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە ئامادەبوونی محەمەد شیاع سودانی کۆبووەوە. 
 

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

 

وەزیری بازرگانی تورکیا رایگەیاند، عێراق سێیەم وڵاتە کە زۆرترین پڕۆژەیان لەسەر ئاستی جیهان تێدا ئەنجامداوە. دەشڵێت، "ئەو هەناردەیەی لە ١٠ ساڵی رابردوودا بۆ عێراقمان کردووە، زیاتر ٥٪ی کۆی هەناردەی تورکیایە".

عومەر بۆڵات وەزیری بارزگانی تورکیا رایگەیاند، ئەو هەناردەیەی لە ١٠ ساڵی رابردوودا تورکیا بۆ عێراقی کردووە ٥٪ی کۆی هەناردەی تورکیایە، بە جۆرێک لە ساڵی رابردووەوە بەبڕی ١٢.٨ ملیار دۆلار هەناردەی کەلوپەل و خۆراک و پێداویستییەکان بۆ عێراق کراوە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، تەنها لە ساڵی رابردووەوە تاوەکو ئێستا قەبارەی بازرگانی دووقۆڵی نێوان هەردوولا گەیشتووەتە ٢٠ ملیار دۆلار.

وەزیری بازرگانی تورکیا ئەوەشی خستە روو، تورکیا هەزار و ١١١ پڕۆژەی لە عێراق بە بڕی ٣٥ ملیار دۆلار ئەنجامداوە، بەوەش عێراق دەبێتە سێیەم وڵات لە ریزبەندی ئەو وڵاتانەی تورکیا زۆرترین پڕۆژەی تێدا ئەنجام داون.

بەهۆی پشتبەستنی زیاتری عێراق بە داهاتی نەوتی و لاوازی کەرتی پیشەسازی و بەرهەمهێنان، پێداویستی ناوخۆ لەرووی کەلوپەل و پێداویستی و خۆراکەوە پڕنابێتەوە و ئەوەش وای کردووە بەشێکی زۆری ئەو پێداویستیانە عێراق لە وڵاتانی دیکەوە هاوردەی بکات، کە تورکیاش یەکێکە لەو وڵاتانە.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

بڕی هەناردەی كاڵای ئێران لە دەروازەی باشماخەوە بۆ هەرێم لە ٦٠٪ زیادیكردووە، هەربۆیە بە سێیەم دەروازە لە ئێران دیاریكراوە كە زۆرترین كاڵای تێدا هەناردەكراوە.

حەمید رەزا عەبدولمەلیكی بەڕێوەبەری دەروازەی نێودەوڵەتی باشماخ لەسنوری رۆژهەڵاتی كوردستانەوە رایگەیاند، لە ماوەی دە مانگی ئەمساڵدا دوو ملیۆن و ٢٠٨ هەزار تۆن كاڵا لە باشماخەوە هەناردەی هەرێمی كوردستان كراوە.

ئاماژەی بەوشكرد، بڕی هەناردەی كاڵا لەو دەروازەیەوە بەراورد بە ساڵی رابردوو٦٠٪ زیادیكردووە، ئەوەش وایكردووە باشماخ وەك سێیەم دەروازەی لە ئێران دەستنیشانبكرێت كە زۆرترین كاڵای تێدا هەناردە كرابێت.

بەڕێوەبەری دەروازەی باشماخ دەشڵێت، لە ماوەی ئەو دە مانگەدا ٩٢ هەزار و ٥٠٠ بارهەڵگری لە دەروازەكەدا تێپەڕیون.
 

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

نرخی زێڕ نزمترین ئاستی لە ماوەی یەك مانگی رابردوودا تۆماركرد و نرخی مسقاڵێك زێڕ لە هەرێمی كوردستان 18 هەزار دینار دابەزیوە.

دوای گەیشتی نرخی ئۆنسەیەك زێڕ بە 2,790 دۆلار كە بەرزترین ئاستی بوو لە مێژوودا، نرخی ئەو كانزایە ماوەی سێ‌ هەفتەیە لە دابەزیندایە و ئەمڕۆ گەیشتە 2,604 دۆلار كە ئەوەش نزمترین ئاستە لە ماوەی مانگێكدا.

سەركەوتنی دۆناڵد ترەمپ لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكا و ئەگەری هێشتنەوەی سودی بانكی لە ئاستێكی بەرزدا و هەروەها بەرزبوونەوەی پێنوێنی دۆلار بەرامبەر شەش دراوە سەرەكییەكە، هۆكاری سەرەكی دابەزینی نرخی زێڕە.

لە بازارەكانی هەرێمی كوردستانیش لە دوو رۆژی رابردوودا نرخی هەر مسقاڵێكی زێڕ 18 هەزار دینار دابەزیوە و لەئێستادا نرخی مسقاڵێك زێڕی عەیارە 21 بە 562 هەزار دینارە.

 

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

بریكاری وەزارەتی نەوتی عیراق رایگەیاند، بەرهەمهێنانی غاز لە كەركوك بۆ ٤١٠ ملیۆن پێ سێجا بەرزبوەتەوە و هەوڵدەدەن رێژەكەشی زیاتر بكەن. 

د. عزەت سابیر بریكاری وەزارەتی نەوتی عیراق بۆ كاروباری غاز رایگەیاند، بەرهەمهێنانی غاز لەلایەن كۆمپانیای غازی باكورەوە گەیشتوەتە ٤١٠ ملیۆن پێ سێجا و چەندین رێكاریان گرتوەتەبەر بۆ ئەوەی ئاستی بەرهەمهێنانی غاز زیاتر بكەن و پێداچونەوەش بە دامەزراوە نەوتی و غازییەكاندا دەكەن.

وتیشی، لەو غازە كە بەرهەمدێت بەشێكی غازی وشكە و بەشەكەی تریشی بۆ وێستگەكانی كارەبایە بۆ بەرهەمهێنانی كارەبا و هاووڵاتیانە.

 

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

ساڵی رابردوو عیراق بە بەهای ١٧.٧ ملیۆن دۆلار ئیندۆمی هاوردە کردووە و بانکی فیدراڵیی ئەمریکاش سەری لەو ژمارەیە سوڕماوە.

نەبیل مەرسومی، شارەزای بواری ئابووری لە هەژماری رەسمیی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی فەیسبووک نووسیویەتی، بەپێی داتاکانی دەستەی گشتیی گومرگ، عیراق لە ساڵی رابردوودا لە سەرجەم دەروازە سنوورییەکان جگە لە دەروازەکانی هەرێمی کوردستان، ٦٤ هەزار و ١٨٥ تۆن ئیندۆمی بە بەهای ١٧.٧ ملیۆن دۆلار هاوردەکردووە، کە ئەمەش بەراورد بە ساڵی ٢٠٢٢ بە رێژەی ١٨٪ زیادی کردووە.

ئاماژەی بەوەش کردووە؛ پێدەچێت بەهای هاوردەکردنی ئیندۆمی زۆر زیاتر بێت لەو ژمارەیە و رەنگە لە داهاتوودا  ٥٠ ملیۆن دۆلار تێپەڕێنێت.

مەرسومی راشیگەیاند: بانکی فیدراڵیی ئەمریکا سەری لەو ژمارەیە سوڕماوە و پرسیاری ئەوەیان کردووە، کە ئایا عیراقییەکان بەو رادەیە حەزیان لە ئیندۆمییە؟ یاخود ئەمە ئامرازێکە بۆ بردنەدەرەوەی پارە بە قاچاخ.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

دوای دواخستنی بڕیاری زیادكردنی ئاستی بەرهەمهێنان لەلایەن ئۆپیك پڵەسەوە، نرخی نەوت زیاتر لە یەك دۆلار بەرزبووەوە.

لە مامەڵەكانی ئەمڕۆی بازاڕی وزەی جیهاندا، نرخی یەك بەرمیل نەوتی برێنت 1.8 دۆلار بەرزبووەوە و گەیشتە 74 دۆلار و 28 سەنت، نرخی نەوتی تەكساسیش 1.20 دۆلار بەرزبوونەوەی تۆماركرد و گەیشتە 70 دۆلار و 69 سەنت.

بەرزبوونەوەی نرخی نەوت دوای ئەوە دێت كە بڕیاربوو ئۆپیك پڵەس كە وڵاتانی هەناردەكاری نەوت و روسیا و هاوپەیمانانی دیكە لەخۆدەگرێت، ئاستی بەرهەمهێنان لە مانگی داهاتوودا بە بڕی 180 هەزار بەمیل لە رۆژێكدا بەرز بكەنەوە، بەڵام ئەو بڕیارەی بۆ مانگێكی دیكە دواخست.

ئەو بڕیارەی ئۆپیك پڵەس پێچەوانەی پێشبینییەكانی بازاڕ بوو، چاوەڕوانیش دەكرێت ئەو رێكخراوە لە سەرەتای مانگی داهاتوو كۆببێتەوە، بۆ دیاریكردنی سیاسەتی بەرهەمهێنانی نەوت لە ساڵی 2025دا. 

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

لیستی موچەی مانگی ١٠ی موچەخۆرانی هەرێم لە بەغدادە و چاوەڕوان دەكرێت سبەینێ‌ وەزارەتی دارایی عیراق وردبینیكردنی لیستەكە دەستپێبكات.


پەیامنێری كوردسات نیوز رایگەیاند، هەفتەی رابردوو وەزارەتی دارایی هەرێم لیستی موچەی بەشێوەی ئەلیكترۆنی و دەستی رەوانەی عیراق كردووە، بەڵام بەهۆی ئەوەی كێشەی تێدابووە وەزارەتی دارایی عیراق لیستەكەی رەوانەی هەرێم كردووەتەوە، رۆژی پێنجشەممەی رابردووش جارێكی تر لیستی ئەلیكترۆنی موچە رەوانەی وەزارەتی دارایی عیراق كراوەتەوە.


وتیشی، چاوەڕوان دەكرێت سبەینێ‌ وەزارەتی دارایی عیراق دەست بە وردبینی لیستی موچە بكات.


ئەوەش لە كاتێكدایە پێشتر حكومەتی هەرێم رایگەیاندبوو لەنێوان ١٨ تا ٢٠ی مانگ لیستی موچە رەوانەی بەغداد دەكرێت، بەڵام چەند مانگێكە لەدوای ٢٠ی مانگ لیستی موچە بە شێوەی ئەلیكترۆنی و بە دەستی رەوانەی بەغداد دەكرێت.


وەزارەتی دارایی هەرێم تا ئێستا هیچ رونكردنەوەیەكی لەبارەی هۆكاری دواكەوتنی دابەشكردنی موچەی مانگی ١٠ نەداوە، بەڵام چەندجارێك جەختیكردووەتەوە لەگەڵ بەغداد رێكەوتوون تا كۆتایی ئەمساڵ سەرجەم كێشەكانی لیستی موچە چارەسەر بكەن.

 

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

لە چوارچێوەی پابەندبوونی بە بڕیارەكانی ئۆپێك پڵەس، وەزارەتی نەوتی عیراق، ئاستی وەبەرهێنان و هەناردەكردنی نەوتی بۆ سێ ملیۆن و ٣٠٠ هەزار بەرمیلی رۆژانە كەمكردەوە.

وەزارەتی نەوتی عیراق لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە،  لە چوارچێوەی پابەندبوونی عیراق بە بڕیارەكانی رێكخراوی ئۆپێك و وڵاتانی رێككەوتنی " دی ئۆ سی"، عیراق ئاستی بەرهەمهێنان و هەناردەكردنی نەوتی بۆ سێ ملیۆن و ٣٠٠ هەزار بەرمیلی رۆژانە كەمكردووەتەوە، جگە لە كەمكردنەوەی بەكارهێنانی نەوت لەسەر ئاستی ناوخۆ.

راشیگەیاند، كەمكردنەوەی ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت لە عیراق بۆ چەند مانگی داهاتوو بەردەوام دەبێت بۆ قەرەبووكردنەوەی ئەو زیادەیەی لە چەند مانگی رابردوودا بەرهەمهێنراوە.

وەزارەتی نەوتی عیراق راشیگەیاندووە، ئامانج لە گرتنەبەری ئەو رێوشوێنە بەرزكردنەوەی هاوسەنگی و سەقامگیری نرخی نەوت لەسەر ئاستی جیهان.
 

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

داهاتی نانەوتی ئەم هەفتەیەی سنوری پارێزگاكانی سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەكانی گەرمیان و راپەڕین زیاتر لە ١٥ ملیار دینارە و بەراورد بە هەفتەی رابردوو دوو ملیار دینار كەمیكردووە. 


ماڵپەری شەفافیەت كە چاودێری داهاتی نانەوتی سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەی ڕاپەڕین و گەرمیان دەكات بڵاویكردەوە، داهاتی ئەم هەفتەیە واتە لە ٢٦ی ١٠ەوە تا ئەمڕۆ، زیاتر لە ١٥ ملیار و ٢٤٥ ملیۆن دینار و ١٢٠ هەزار و ٩٤٨ دینار بووە كە ٩٣%ی نەختینە و ٧%ی چەك بووە. 


داهاتەكە بەراورد بە هەفتەی رابردوو ١٣.٣٦% واتە بەبڕی دوو ملیار دینار دابەزیوە، كە لەوهەفتەیەدا داهاتەكە زیاتر لە ١٧ ملیار دینار بووە.


بەپێی ماڵپەری شەفافیەت، داهاتی نانەوتی ئەم هەفتەیەی سنوری پارێزگاكانی سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەكانی گەرمیان و راپەڕین لەسەرەتای ئەمساڵەوە تا ئێستا، زیاتر لە ٧٧٨ ملیار و ٣١٧ ملیۆن دینار بووە و بەراورد بە هەمان ماوەی ساڵی رابردوو زیاتر لە سەدا ٣٣ كەمیكردووە.

 

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

بەھۆی ھێوربونەوەی رەوشی رۆژھەڵاتی ناوەراست، نرخی نەوت دابەزینی گەورەی تۆمارکرد و زیاتر لە ٣ دۆلار دابەزی.


رۆژی دوو شەممە لەگەڵ کردنەوەی بازارەکانی ئاسیا نرخی نەوت دابەزینی بەخۆیەوە بینی، ھەر بەرمیلێک نەوتی برێنت سێ دۆلار و ٤٥ سەنت دابەزی و بە ٧٢ دۆلار و ٦٥ سەنت مامەڵەی پێوەکرا، نرخی یەک بەرمیل نەوتی تەکساسیش سێ دۆلار ٣٦ سەنت دابەزی و گەیشتە ٦٨ دۆلار و ٤٢ سەنت.


چاودێرانی بازاری نەوت دەڵێن، ھۆکاری دابەزینی نرخی نەوت گەڕانەوەی جۆرێک لە سەقامگیرییە بۆ رۆژھەڵاتی ناوەڕاست و کەمبوونەوەی ئاڵۆزییەکان، لەدوای ھێرشەکەی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران و نەکردنە ئامانجی دامەزراوە نەوتییەکان.

 

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

نرخی دینار بەرانبەر دۆلار لە بەرزبوونەوە بەردەوامە و  ١٠٠ دۆلار لەکاتی داخستنی بازاڕدا بۆ ١٥٠ ھەزار و ٧٠٠ دینار دابەزی.


بەھای دۆلار ئێوارەی ئەمڕۆ لەکاتی داخستنی بازاڕدا بە ١٥٠ ھەزار و ٧٠٠ دینار مامەڵەی پێوەکرا و بەراورد بە نرخی دوێنێ ھەزار دینار دابەزیوە.


بەھای دۆلار ماوەی نزیکەی ھەفتەیەکە لەدابەزین بەردەوامە.


بانکی ناوەندی عیراق رۆژی یەکشەممە، بڕی ٢٦٧ ملیۆن و ٥٠٩ ھەزار دۆلاری خستوەتە بازاڕەوە، لەو بڕە پارەیە ٦ ملیۆن دۆلاری بەشێوەی کاش بووە، ئەوەی تری بەشێوەی حەواڵەبووە.
 

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

بەهۆی گرژی و ئاڵۆزییەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە نرخی نەوت ناسەقامگیرە و بەراورد بە هەفتەی رابردووش بەرزبووەتەوە.

ئەمڕۆ لەگەڵ كردنەوەی بازاڕی وزەی جیهان، بەراورد بە هەفتەی رابردوو نرخی نەوت بەرزبووەوە و یەك بەرمیل نەوتی خاوی برێنت هەشت سەنت بەرزبووە كە دەكات ٠.١١ ٪ و گەیشتە ٧٣ دۆلار و ١٤ سەنت، نرخی یەك بەرمیل نەوتی خاوی تكساسیش دە سەنت بەرزبووەوە كە دەكاتە٠.١٤٪ گەیشتە ٦٩.٣٢ دۆلار بۆ یەك بەرمیل.

میدیاكانی ئەمریكا هۆشكاری ناجێگیری و ناسەقامگیری نرخی نەوتیان بۆ شەڕۆ و ئاڵۆزییەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست گەڕاندووەتەوە لە نێوان ئیسرائیل و ئێران و حەماس و بزوتنەوەی حەماس و جەختیانكردووەتەوە، لەگەڵ هێوربوونەوەی رەوشەكە، نرخی نەوتیش زیاتر بەرزدەبێتەوە.

 

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

لەگەڵ کردنەوەی بازاڕەکانی وزەی جیھان، نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنت کە پێوەرێکی جیھانییە ٥١ سەنت واتە ٠.٧١% بەرزبووەوە و گەیشتە ٧٢ دۆلار و ٤٩ سەنت، نرخی نەوتی تەکساسیش ٤٣ سەنت واتە ٠.٦٣% بەرزبووەوە و گەیشتە ٦٨ دۆلار و ٦١ سەنت بۆ ھەر بەرمیلێک.

بەرزبوونەوەی نرخی نەوت بەھۆی ئاڵۆزییەکانی رۆژھەڵاتی ناوەڕاستەوەیە، بە تایبەت لەگەڵ زیادبوونی بۆردوومانەکانی ئیسرائیل بۆ سەر حزبوڵا و حوسییەکان.

بڕیاریشە ئەمڕۆ جیروم پاول سەرۆکی ئەنجومەنی یەدەگی فیدراڵی ئەمریکا وتەیەک پێشکەش بکات کە چاوەڕواندەکرێت کاریگەری لەسەر بازاڕی دراو و نەوت دروستبکات. 

بەردەوامبە لە خوێندنەوە
1...1112131415...28