عیراق
کۆمپانیای ھێڵی ئاسمانی عێراق رایگەیاندوە، ئەگەر ھیچ گرفتێکی تەکنیکی روونەدات بەمەبەستی گەڕانەوەی کۆچبەرانی عێراقی لە سنوری بێلاڕوس، ئەمڕۆ گەشتێک لە فڕۆکەخانەی مینسکی بیلاڕوسەوە بۆ عێراق ئەنجام دەدرێت.
بەپێی زانیارییەکان ، نزیکەی ١٠٠ کۆچبەر ناوی خۆیان تۆمارکردوە بۆ ئەوەی بەویستی خۆیان بگەڕێنەوە بۆ عێراق.
ئەوەش لە کاتێکدایە تا ئێستا ٤٣١ کۆچبەر لە بێلاروسەوە گەڕاونەتەوە بۆ عێراق و ھەرێمی کوردستان.
کۆمیسیۆنی باڵای ھەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند، ئەمڕۆ ژماردنەوەی دەستی ھەر ٨٧٠ وێستگەکە کۆتایی دێت کە لەلایەن دەستەی دادوەرییەوە بڕیاری ژماردنەوەیان درابوو.
وتیشی، زۆرترین وێستگە کە ژماردنەوەی بۆ کراوە لە پارێزگای "زیقار" بووە و ژمارەیان ٣٨٩ وێستگە بووە، بڕیاریشە ئەنجامەکان بنێرێنە دەستەی دادوەری و پاشان رەوانەی دادگای فیدراڵی دەکرێت بۆ پەسەند کردنی.
ھاوکات عیماد جەمیل ئەندامی تیمی راگەیاندنی کۆمیسیۆن وتویەتی، گۆڕانکاری لە کورسییەکانی شەش پارێزگا روویداوە کە پارێزگاکانی "نەینەوا و ھەولێر و بابل و کەرکوک و بەسرە و بەغداد" دەگرێتەوە.
لە راگەیەندراوێکدا کۆمیسیۆنی ھەڵبژاردنی عێراق رایگەیاند، ژماردنەوەی دەستی و ئەلکترۆنی وێستگەکان ١٠٠٪ ھاوتا بوون.
کۆمسیۆنی ھەڵبژاردنەکانی عێراق راشیگەیاندووە، راپۆرتی کۆتایی دەدەنە لیژنەی دادوەری.
سەرچاوەیەک لە کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق بە کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، ھەفتەی داھاتوو ئەنجامی کۆتایی ھەڵبژاردن ڕادەگەیەنن.
وتیشی، ژماردنەوەی دەستی بۆ ٨٧٠ وێستگەی دەنگدان کراوە و سەرجەمیان لەگەڵ ئەنجامی ئەلیکترۆنی ھاوتا بوون و ژماردنەوەی دەستیش بە ئامادەبوونی چاودێرانی نێودەوڵەتی و نوێنەری کاندیدەکان و میدیاکان ئەنجام دراوە.
سەرچاوەکە باسی لەوەش کرد، ئەنجامەکان بەرزدەکەنەوە بۆ ئەنجومەنی دادوەری و دوای پەسەندکردنی ڕایدەگەیەنن، دواتریش ئەنجامی کۆتایی ڕەوانەی دادگای ئیتیحادی دەکرێت تاکو پەسەندی بکات.
ئیڤان فایەق، وەزیری کۆچ و کۆچبەرانی عێراق ڕایگەیاند، پێویستە کەمپی ئاوارەکان لە ھەرێمی کوردستان دابخرێن و ئاوارەکان بە شێوەی ئارەزوومەندانە بگەڕێنەوە بۆ ناوچەکانیان چونکە بەھۆی کێشەی داراییەوە ئیتر ناتوانن پشتیوانی کەمپەکان بکەن.
ئیڤان فایەق وتیشی، پشتیوانی لە پێشنیاری وەقفی سونی دەکەن کە داوایان کردووە بڕی یەک ملیۆن دینار بدرێت بەو خێزانە ئاوارانەی کە ئامادەن بگەڕێنەوە ناوچەکانی خۆیان.
موقتەدا سەدر، رێبەری رەوتی سەدر رایگەیاند، پەیامەکەی جێنین پلاسخارت، نوێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق لەبارەی ھەڵبژاردنەوە ھیوابەخشە و داوای لەو لایەنانەش کرد کە ئەنجامی ھەڵبژاردن رەتدەکەنەوە بە ھەڵوێستەکانیاندا بچنەوە و دووربکەونەوە لە ئاژاوەی سیاسی و توندوتیژی و تێکدانی سەقامگیری.
سەدر لەبارەی ئەنجامی ھەڵبژاردنەکانیش دەڵێت، ئەوەی لە پەیامەکەی پلاسخارتدا جەختی لەسەر کراوەتەوە ئەوەیە کە بەڵگە لە بەردەستدا نییە ساختەکاری کرابێت و یاریش بە ئەنجامەکان نەکراوە. سەدر جارێکی تر خواستی رەوتەکەی بۆ پێکھێنانی حکومەتی زۆرینەی نیشتمانیش دووپاتکردەوە.
عیماد جەمیل ئەندامی تیمی ڕاگەیاندنی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق ڕایگەیاند، وتەکانی جێنین پلاسخارت نوێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق لە بەردەم ئەنجومەنی ئاسایش سەلمێنەری ئەوەیە کە ھەڵبژاردنەکەی ١٠ی ١٠ی ڕابردوو پاک و بێگەرد بووە و ساختەکاری ئەنجام نەدراوە.
وتیشی، پێشتریش پلاسخارت ئەو ڕاستییەی دووپاتکردووەتەوە کە کۆمیسیۆن توانیوویەتی ھەڵبژاردنێکی سەرکەوتوو بەڕێوەببات.
پێشتریش موقتەدا سەدر ڕێبەری ڕەوتی سەدر پێشوازی لە وتەکانی پلاسخارت کرد و داوای لەو لایەنانە کرد کە ئەنجامەکان ڕەتدەکەنەوە بە ھەڵوێستەکانیاندا بچنەوە.
تەحسین خەفاجی وتەبێژی فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە ھاوبەشەکانی عێراق بە میدیای ڕەسمی حکومەتی ڕاگەیاند، پێش وادەی دیاریکراو کشانەوەی ھێزەکانی ئەمریکا دەستپێدەکات و لە ماوەیەکی کەمدا سەرجەمیان خاکی عێراق بەجێدەھێڵن، وتیشی، کشانەوەکە تەنھا ١٥ ڕۆژ دەخایەنێت.
خەفاجی لە بارەی ئەرکی داھاتووی ھێزەکانی ئەمریکاش وتی، ئەو ھێزانەی ئەمریکا کە لە عێراق دەمێننەوە ئەرکیان تەنھا ڕاوێژکاریی و ڕاھێنان و ھاوکاریکردنی ھێزەکانی عێراقە و بەشێکی کەمیشیان لە بنکەی سەربازیی عەین ئەسەد دەمێنننەوە.
کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق ڕایگەیاند، ژماردنەوەی دەستیی وێستگە تانە لێدراوەکانی سێ پارێزگا کۆتاییان ھاتووە کە لەلایەن ئەنجومەنی کۆمسیارانەوە تانەکانیان پەسەندکرابوون.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، ژماردنەوەی دەستیی وێستگە تانە لێدراوەکانی بەغداد لە ھەردوو بەشی ڕەسافە و کەرخ و پارێزگاکانی نەجەف و موسەنا کۆتاییان ھاتووە و ئەنجامەکانیش بۆ ئەنجومەنی کۆمسیاران بەرز دەکرێنەوە.
ڕاشیگەیاندووە، ڕۆژی پێنجشەممە ژماردنەوەی دەستیی وێستگە تانە لێدراوەکانی پارێزگای نەینەوا بەڕێوەدەچێت، دواتر بە مەبەستی یەکلاییکردنەوەی تانەکان و ئەنجامەکانیان، ھەموو ئەنجامەکان بۆ دەستەی دادوەری کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان بەرز دەکرێنەوە.
موقتەدا سەدر ڕێبەری ڕەوتی سەدر داوای لە کاندیدە دەرچووە سەربەخۆکان کرد پشتیوانی لە حکومەتی زۆرینە بکەن و ڕایگەیاند، کورد و بەشێک لە سوننەکان لەگەڵ پێکھێنانی حکومەتی زۆرینەدان.
سەدر باسی لەوەشکرد، پێویستە حکومەت بۆ زۆرینە بێت و ئۆپۆزسیۆنێکی بەھێز چاودێری بکات. وتیشی، ئەگەر حکومەتی ھاوپەیمانیی پێکبھێنرێت دەبنە ئۆپۆزسیۆن.
سەدر ڕەتیشیکردەوە ملکەچی ھێزە دەرەکییەکان بێت و وتی، ھەمیشە قسەی حەقی کردووە و لە بەرامبەر گەوررەترین دەسەڵاتیشدا وتوویەتی عێراق نابێتە پاشکۆی ھیچ دەوڵەتێک.
عون زیاب جێگری وەزیری سەرچاوە ئاوییەکانی عێراق ڕایگەیاند، تاوەکو ئێستا لێپرسراوانی ئێران وەڵامی داواکاری حکومەتی عێراقیان بۆ گفتوگۆکردن دەربارەی بەردانەوەی ئاوی سەرچاوەکانی ڕووباری سیروان و بەنداوی حەمرین نەداوەتەوە کە پێویستە بە زووترین کات لەسەر ئەو پرسە دانوستان بکەن.
ئاماژەی بەوەشکرد، بەکارھێنانی ئاوی بەنداو و ڕووبارەکان لە عێراق زیاترە لەو ڕێژەیە کە دەڕژێتە ناو وڵاتەکە و وشکەساڵی لە ئێران و تورکیا و سوریاش، ڕەوشەکەی خراپتر کردووە.
پێشتریش وەزارەتی سەرچاوە ئاوییەکانی عێراق ڕایگەیاندبوو، ئێران بە تەواوەتی ئاوی ڕووبار و بەنداوەکانی سەر سنوری گلداوەتەوە و ئەوەش بووەتە ھۆی دروستبوونی کارەسات لە پارێزگای دیالە.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاندووە، بەھۆی مەترسییەکانی کۆرۆناوە ھۆشداری دراوە لە گەشت کردن بۆ ٤ وڵات کە "عێراق و ئەڵمانیا و دانیمارک و بوروندی"ن، ڕاشیگەیاند، لە عێراق بێجگە لە مەترسی کۆرۆنا مەترسی تیرۆر و ڕفاندن و پێکدادانی چەکداری ھەیە و توانای عێراقیش بۆ پێشکەشکردنی ھاوکاری بە ھاووڵاتیانی ئەمریکی زۆر سنوردارە.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕاشیگەیاندووە، ناوەندی کۆنترۆڵکردنی نەخۆشی و پاراستنی ئەمریکا ئاستی مەترسیداری کۆرۆنای لە عێراق لە پلەی ٤ داناوە، کە بە ئاستێکی بەرز دادەنرێت.
"عیماد جەمیل" ئەندامی تیمی ڕاگەیاندنی کۆمسیۆنەکە بە کوردسات نیوزی ڕایگەیاند، لەسەر داوای دادگا و دوای قبوڵکردنی تانەکان، لەمڕۆوە ژماردنەوەی دەستی بۆ دەنگەکانی ٨٧٠ وێستگەی دەنگدان دەکرێت، بە دووریشی نەزانیوە ئەو ژماردنەوەیە ئەنجامە سەرەتاییەکانی ھەڵبژاردنەکەی ١٠ی مانگی ڕابردوو بگۆڕێت.
ھەر لەو چوارچێوەیەدا "ھادی عامری" سەرۆکی ھاوپەیمانی فەتح ڕایگەیاندووە، ڕەتکردنەوەی ئەنجامی ١٨٪ی ناوەندەکانی دەنگدان گۆڕانکاری دروست دەکات، "موقتەدا سەدر" سەرۆکی ڕەوتی سەدریش ھۆشداری داوە لە ھەوڵی چەند لایەنێک بۆ گۆڕینی ئەنجامەکان.
"موختار موسەوی" ئەندامی ھاوپەیمانی فەتح ڕایگەیاند، پێشنیارکردنی ناوەکان بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆک وەزیرانی داھاتووی عێراق لەلایەن ڕەوتی "سەدر" و چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان ئاڵۆزی زیاتری لێدەکەوێتەوە و ڕۆژانی داھاتوو قورستر دەبن لەسەر وڵاتەکە و پڕۆسەی سیاسی.
وتیشی، ھەر کەسێک ئەو پۆستە وەربگرێت ناتوانێت ڕای خۆی بەسەر کوتلە و حزبەکاندا بسەپێنێت، بەڵکو لەو لایەنەی کاندید کراوە ئاڕاستە دەکرێت، وتیشی دیاری کردنی سەرۆک وەزیرانی داھاتووی عێراق پێویست بە زیاتر لە ٣ مانگە.
سەرچاوەیەکی نزیک لە کوتلەی "سەدر"یش ڕایگەیاندووە، پێدەچێت ٣ ناو بۆ پۆستی سەرۆک وەزیرانی داھاتووی عێراق پێشنیار بکات.
سەعات ٦ی ئێوارەی ئەمڕۆ بە کاتی بەغداد، ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەڵەتی کۆدەبێتەوە و تاوتوێی ڕەوشی عێراق و ھێرشی گرووپە چەکدارەکانی نزیک لە ئێران دەکات.
لە کۆبوونەوەکەدا جینین پلاسخارت نێردەی سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری عێراق بەشداری دەکات و ڕاپۆرتێک لە بارەی دوایین پێشھاتە سیاسی و ئەمنی عێراق، پێشکەشی ئەنجومەنی ئاسایش دەکات.