عیراق
"ھەیسەم عەبیدی" بەڕێوەبەری تەندروستی لە وەزارەتەکە ڕایگەیاندووە، ئەگەری ھاتنی شەپۆلی چوارەمی کۆرۆنا بۆ عێراق لە ھەر کاتێکدا ھەیە و مەترسییەکانیشی لەگەڵ کردنەوەی خوێندنگە و زانکۆکان زیاتر بووە.
وتیشی، وەزارەتی تەندروستی ھەموو ئامادەکارییەکی کردووە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو شەپۆلە و چەندین ڕێکاری پێویست لە نەخۆشخانەکان گیراونەتەبەر بۆ کەرەنتینکردنی تووشبووان و دابینکردنی ڤاکسین.
"ھەیسەم عەبیدی" باسی لەوەشکرد ھێشتا ھیچ بڕیارێک سەبارەت بە قەدەغەکردنی ھاتنی گەشتیارانی ئەو وڵاتانە نەدراوە کە ژمارەی تووشبووانی کۆرۆنا تیایاندا بەرزبووەتەوە، بڕیاری قەدەغەی ھاتووچۆش لەلایەن لیژنەی بالای تەندروستی و سەلامەتی دەبێت.
موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر، لە تویتێکدا ئاماژەی بەوەکردوە، کارەکانی کۆمیسیۆنی ھەڵبژاردنەکان پاک و بێگەرد بوون و ئیدانەی ھەر جۆرە فشارێکی سیاسی و ئەمنی لەسەر کۆمیسیۆن و دەستێوەردان لە کاروبارەکانیان دەکەن.
وتیشی، نابێت دەستێوەردان لە کاروباری دەسەڵاتی دادوەری و دادگا بۆ پەسەندکردنی ئەنجامەکانی ھەڵبژاردن بکرێت کە ھەندێک لایەن بۆ پەکخستنی پێکھێنانی گەورەترین کوتلە و حکومەتی زۆرینە، ھەوڵی گۆڕینی ئەنجامەکانی ھەڵبژاردن دەدەن.
بە وتەی عیماد جەمیل ئەندامی تیمی راگەیاندنی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق، چاوەڕوان دەکرێت لە دوو رۆژی داھاتودا ئەنجامی کۆتایی ھەڵبژاردن رابگەیەنرێت، بە تایبەتی دوای ئەوەی دەستەی دادوەری بەتانەکاندا دەچێتەوە.
وتیشی، رەتکردنەوەی دەنگی چەند وێستگەیەک و پێداچونەوە بە تانەکاندا، کاریگەریی گەورەیان لەسەر گۆڕینی ئەنجامەکان و ژمارەی کورسیەکان ھەبووە.
سەیف بەدر وتەبێژی وەزارەتی تەندروستیی عێراق رایگەیاند، سەرەڕای ئەوەی شەپۆلی سێیەمی کۆرۆنایان کۆنتڕۆڵکردووە، بەڵام بڵاوبوونەوەی شەپۆلی چوارەمی کۆرۆنا لە عێراق ئەگەرێکی کراوەیە و مەترسییەکانی ڤایرۆسەکەش بەردەوامن.
راشیگەیاند، وەزارەتی تەندروستی سەرجەم ئامادەکارییە مرۆیی و لۆجستییەکانی بۆ شەپۆلە نوێیەکە گرتووەتەبەر و بەردەوام دەبن لە دابینکردنی ڤاکسینی پێویست بۆ ھاوڵاتیان، لە تەواوی پارێزگاکانی عێراق و ھەرێمی کوردستان.
بەپێی دواین ئاماری وەزارەتی تەندروستیش، دوو ملیۆن و ٧٤ ھەزار و ٤١٩ کەس لە عێراق تووشی ڤایرۆسی کۆرۆنا بوون، کە ٢٣ ھەزار و ٦٦٥ کەسیان گیانیان لەدەستداوە، زیاتر لە شەش ملیۆن و ٩٩١ ھەزار کەسیش ڤاکسینیان وەرگرتووە.
ئەوەش لە کاتێکدایە کە خۆپیشاندانەکان دژی ئەنجامی ھەڵبژاردنەکەی مانگی رابردووی عێراق لە ناوچەی "سەوز"ی "بەغداد" بەردەوامە و لایەنە دۆڕاوەکانیش داوا دەکەن ئەنجامەکان لە تەواوی پارێزگاکان بە دەستی ژماردنەوەیان بۆ بکرێتەوە.
فیدراسیۆنی سەرانسەری پەنابەرانی عێراقی ڕایگەیاند، سەرەڕای دەربڕینی ناڕەزایی، بە ئەڵمانیایان ڕاگەیاندووە کە وەک ئەندامی پەرلەمانی ئەوروپا بەرپرسیارییان لەسەرە لە بارەی کێشەی کۆچبەران و ئەو دەستدرێژیانەی دەکرێتە سەر ماف و ژیانیان.
فیدراسیۆنەکە داوای لە حکومەتی ئەڵمانیاش کرد فریاگوزاری تەندروستی بگەیەنن بە کۆچبەران و ڕێگاش بە ڕێکخراوە مرۆییەکان بدرێت، یارمەتی خۆراکی و پزیشکی بگەیەننە کۆچبەران.
فیدراسیۆنی سەرانسەری پەنابەرانی عێراقی جەختیشیکردەوە، مافی پەنابەریەتی، مافێکی ئینسانیە و ئەو کەسانەی کە بە شوێن پاراستنی ژیانیانەوەن مافی ئەوەیان ھەیە کە کەیسەکانیان لێکۆلینەوەی لەسەر بکرێت و مافی پەنابەریان بۆ بڕەخسێت لەناو سنوری یەکێتی ئەوروپا.
ھەروەھا پێویستە لەسەر حکومەتی پۆڵەندا وەکو حکومەتێکی ئەندام لە یەکێتی ئەوروپا مافەکانی مرۆڤ بپارێزێت و نابێت ئەو کۆچبەرانە بکرێنە ئامرازی سیاسی لە نێوان وڵاتانی ئەوروپا.
عیماد جەمیل ئەندامی تیمی ڕاگەیاندنی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق ئاشکرایکرد، چاوەڕوان دەکرێت لە دوو ڕۆژی داھاتوودا ئەنجامی کۆتایی ھەڵبژاردنەکان ڕابگەیەنرێت بە تایبەت دوای ئەوەی دەستەی دادوەری بە تانەکاندا دەچێتەوە.
دەشڵێت، ڕەتکردنەوەی دەنگی چەند وێستگەیەک و پێداچوونەوە تانەکان، کاریگەریی گەورەی لەسەر گۆڕینی ئەنجامەکان و ژمارەی کورسییەکان ھەبووە.
مەلاز ئەمین پسپۆڕی ئابوری ڕایگەیاند، ڕێژەی ھەژاری لە عێراق بۆ ٣١.٧٪ بەرزبووەتەوە لە کاتێکدا سێ ساڵ لەمەوبەر ٢٣٪ بووە و پێویستە لەسەر حکومەت ڕێکاری کرداری بگرێتەبەر بۆ کەمکردنەوەی بە تایبەتی کە داھاتی نەوت زیادیکردووە و نرخی بەرمیلێک نەوتیش لە بازاڕەکانی جیھاندا گەیشتووەتە سەروو ٧٠ دۆلار.
وتیشی، ئەو پاساوانەی دەھێنرێنەوە بۆ زیادبوونی ڕێژەی ھەژاری لەوانەش بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا، بە تەواوەتی ڕاست نین.
ڕوونیشیکردەوە، ڤایرۆسی کۆرۆنا بووەتە ھۆی پاشەکشەپێکردنی ئابوری جیھانی و ناوخۆیی، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا، وڵاتانی جیھان چەند ڕێوشوێنێکیان گرتەبەر بۆ ھاوکاریکردنی ھەژاران و دابینکردنی ھۆکارەکانی ژیان و بەردەوامبوون لەسەر کوتان بە ڤاکسینی کۆرۆنا.
عەلا جبوری وەزیری بازرگانی عێراق ڕایگەیاند، ٩٩ ملیار دیناری تر بۆ شایستەی دارایی جوتیاران تەرخانکراوە و چاوەڕێن وەزارەتی دارایی پارەکە بگوازێتەوە سەر حسابی وەزارەتەکەی بە مەبەستی دابەشکردنی بەسەر جوتیاراندا.
وتیشی، ھەماھەنگییەکان لەگەڵ وەزارەتی دارایی بەردەوامە بە مەبەستی گواستنەوەی بڕێکی تری شایستەی دارایی جوتیاران بۆ سەر کۆمپانیای دانەوێڵە بە مەبەستی تەواوکردنی بڕی شایستەی دارایی جوتیاران بۆ ساڵی ٢٠٢١.
"لیوا تەحسین خەفاجی" وتەبێژی فەرماندەیی ئۆپراسیۆنە ھاوبەشەکانی عێراق ڕایگەیاند، قسەکردن لە بارەی درێژکردنەوەی وادەی کشانەوەی ھێزەکانی ئەمریکا لە عێراق دوورە لە ڕاستییەوە، چونکە کۆتا وادەی کشانەوەی ھێزە شەڕکەرەکانی ئەمریکا ڕۆژی ٣١ی کانونی یەکەمی داھاتووە، ئەو وادەیەش جێگیرە و ھیچ گۆڕانکارییەکی تێدا نەکراوە.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، دوای کشانەوەی ھێزە شەڕکەرەکان، پەیوەندی نێوان ھەردوولا ڕاوێژکاری دەبێت لە بوارەکانی ڕاھێنان و چەکدارکردن و زانیاری ھەواڵگری و ئاسایش دژ بە تیرۆرستانی داعش.
ڕوانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردەوە، لە نزیک شاری ئەبوکەمال چەند فڕۆکەیەکی بێ فڕۆکەوانی نەناسراو ھێرشیانکردووەتە سەر بارەگاکانی گروپە چەکدارەکانی نزیک لە ئێران و دەنگی چەند تەقینەوەیەکیش لەو ناوچەیە بیستراوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، تا ئێستا زیانەکانی ئەو ھێرشە نەزانراوە و دیاریش نییە ھێرشەکە لەلایەن چ وڵات و لایەنێکەوە ئەنجامدراوە.
لە ماوەی ڕابردووشدا ئیسرائیل چەندین جار ھێرشیکردووەتەوە سەر گروپەکانی نزیک لە ئێران لە سوریا و زیانی گیانی و ماددیان لێکەوتووەتەوە.
وەزارەتی بازرگانی عێراق ڕایگەیاند، لەلایەن ئەمینداریەتی گشتی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراقەوە بڕیارێک لە بارەی بەشەخۆراکی مانگانەی ھاووڵاتییانەوە دەرکراوە، بە پێی بڕیارەکەش چەند توێژێک بەشەخۆراکی مانگانەیان دەبڕدرێت.
بە پێی ڕاگەیەنراوەکە، ئەو ھاووڵاتییانەی بۆ زیاتر لە سێ مانگ گەشتی دەرەوەی وڵاتیان کردووە و ئەوانەی ناویان لە ژوورەکانی بازرگانی و پیشەسازی تۆمارکردووە و ئەوانەی لە سەندیکاکانی پزیشکان و پزیشکانی ددان و دەرمانخانەکان ئەندامن بەشەخۆراکی مانگانەیان پێنادرێت، چونکە ئەو کەسانە پێویستیان بەوە نییە حکومەت بەشەخۆراکیان بۆ دابین بکات.
ڕاشیگەیاندووە، ئەوانەی لەلایەن دادگاوە بەندکراون تا کاتی سزادانەکانیان تەواو دەبێت بەشەخۆراکەکانیان دەبڕدرێت.
ئەنجومەنی ڕاژەی عێراق ڕایگەیاندووە، بە مەبەستی دامەزراندن لە فەرمانگەکانی حکومەت، تاقیکردنەوەی ئەو کەسانەی شیاون بۆ دامەزراندن لە زانکۆکاندا ئەنجام دەدرێت و لە ڕۆژێکدا دوو بۆ سێ جار تاقیکردنەوەکان بەڕێوەدەچن، بە ئامانجی خێراترکردنی پڕۆسەکەش، ھەر پارێزگایە و لە زانکۆکەی خۆیدا تاقیکردنەوەکان ئەنجام دەدرێت.
ڕاشیگەیاندووە، ئەو کەسانەی داوای ئەنجامدانی تاقیکردنەوەیان پێشکەشکردووە، پێویستە بەردەوام ئاگاداری ماڵپەری ئەنجومەنی ڕاژە بن بە مەبەستی وردەکاری چۆنییەتی ئەنجامدانی تاقیکردنەوەکان، بە گوێرەی پارێزگاکان و زانکۆکان، پێویستە ھەر بەشداربوویەکیش کۆدی تایبەت بەخۆی ھەبێت و ھەموو بەڵگە داواکراوەکان لەگەڵ خۆی بھێنێت.
ئەحمەد سەحاف وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی عێراق ڕایگەیاند، وەزارەتەکەی بەردەوامە لە تۆمارکردنی ناوی ئەو کۆچبەرانەی لەسەر سنوری بێلاروسن و دەیانەوێت بە ئارەزوومەندانە بگەڕێنەوە.
ڕوونیشیکردەوە، تا ئێستا ٧٥ کۆچبەری تر ناوی خۆیان بۆ گەڕانەوە تۆمارکردووە و بەردەوامن لە ھەماھەنگییەکان بۆ ڕێکخستنی گەشتی گەڕانەوەی کۆچبەران.
ئەوەش لە کاتێکدایە، ئێوارەی دوێنێ ٤٣١ کۆچبەر کە زۆرینەیان کورد بوون لە بێلاروسەوە گەیشتنەوە فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی ھەولێر.
چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان کە لایەنە ناڕازییەکانی ھەڵبژاردن لە خۆدەگرێت، دوای کۆبوونەوەی لەگەڵ پلاسخارت ڕاگەیەنراوێکی بڵاوکردەوە و جەختی کردەوە لەسەر بوونی بەڵگەی ڕوون و دڵنیاکەرەوە لەسەر گرفتەکانی پڕۆسەی ھەڵبژاردنی پێشوەخت کە بە بێ ھیچ گومانێک دەریدەخەن لە ڕۆژی ١٠ی ١٠ بە شێوازێکی ڕێکخراو دەنگە دروستەکان دزراون و بەشێک لە بەڵگەکانیش خراونەتە بەردەست نێردەی ئەمینداری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان.
چوارچێوەی ھەماھەنگی جەختیشی کردووەتەوە لە بەردەوام بوون لەسەر ڕێڕەوی یاسایی بۆ یەکلاکردنەوەی تانەکان کارکردن لەسەر ڕێکارە دەستورییەکان.
سەرچاوەیەک لە پۆلیسی نەینەوا رایگەیاندوە، لە ناوچەی مشیرفە لە خۆرئاوای موسڵ بە مووشەک ھێرشکراوەتە سەر بنکەی زیلکان کە ھێزەکانی تورکیای تێدا جێگیرە لە باکوری موسڵ .
بەوتەی سەرچاوەکە، یەکێک لە مووشەکەکان لە نزیک کەنیسەی مارمتی لە ناحیەی بەعشیقە کەوتوەتە خوارەوە، بەڵام ھیچ زیانێکی گیانی و ماددی لێنەکەوتوەتەوە.
سوپای تورکیا لە ساڵی ٢٠١٤ ەوە لە بنکەی سەربازی زیلکان لە باکوری موسڵ جێگیر بوون و لەماوەی رابردوودا چەندین جار رووبەرووی ھێرشی مووشەکی بوونەتەوە.
موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر، لە تویتێکدا رایگەیاند، فەرمانی کردووە بە ھەڵوەشاندنەوەی لیوای "یەوم ئەلمەوعود"، کە لە ساڵی ٢٠٠٨ لەلایەن خودی سەدرەوە بۆ بەرەنگاربوونەوەی ھێزەکانی ئەمریکا دامەزراوە.
بە پێی فەرمانەکەی سەدر سەرجەم بارەگاکانی ئەو لیوایە لە پارێزگاکانی عێراق دادەخرێن و لە ماوەی ٤٨ سەعاتیشدا سەرجەم چەکەکانیان رادەستی ھێزەکانی "سەرایا سەلام"ی سەر بە رەوتی سەدر دەکەن.
ھەڵوەشاندنەوەی ئەو گرووپە لە کاتێکدایە، رۆژی پێنج شەممە موقتەدا سەدر لە پەیامێکدا داوای ھەڵوەشاندنەوەی سەرجەم گرووپە چەکدارەکان و رادەستکردنی چەکەکانیانی بە حەشدی شەعبی کرد.