دەستەی ئاماری تورکیا بڵاویکردەوە، بەراورد بە مانگەکانی رابردوو، لەمانگی ئابی رابردوودا فرۆشتنی یەکەی نیشتەجێبوون بە بیانییەکان لە تورکیا بە رێژەی ١٠.١% کەمبووەتەوە و تەنھا ٥ ھەزار و ٢٧٣ یەکەی نیشتەجێبوون بە ھاوڵاتیانی بیانی فرۆشراوان و ئەنتاڵیاش لە پلەی یەکەمدایە و ھەزار و ٨١٤ یەکەی نیشتەجێبوونی تێدا فرۆشراوە، لە ئیستەنبوڵیش ھەزار و ٧٥٠ یەکە فرۆشراوە، ئاشکراشیکردووە، لە سەرەتای ئەمساڵەوە تا کۆتایی مانگی ئابی رابردوو، لە تورکیا ٤٤ ھەزار و ٥٩٥ یەکەی نیشتەجێبوون بە بیانییەکان فرۆشراوە.

دەستەی ئاماری تورکیا ئاماژەی بەوەشکردوە، ھاوڵاتیانی عێراق لە مانگی رابردوودا ٤١٧ یەکەی نیشتەجێبوونیان کڕیووە کە لە دوای ھاوڵاتیانی روسیا و ئێران لە پلەی سێیەمدان بۆ کڕینی یەکەی نیشتەجێبوون لە تورکیا.

سادق عەتییە لە ناوەندی کەشناسی عێراق بڵاویکردەوە، ھەڵکردنی بای باکوری خۆرئاوا بەسەر ناوچەکانی باشور و فوراتی ناوەڕاست بەردەوامی دەبێت و لە ھەندێک ناوچەش خۆڵبارینی کەم ڕوودەدات.
ئاماژەی بەوەشکرد، لەناوەڕاستی ھەفتەوە زۆربەی ئاسمانی عێراق پەڵە ھەور دەبێت، بەو ھۆیەشەوە لە شارەکانی ناوەڕاست و باکور و خۆرئاوای عێراق ئەگەری نمەباران ھەیە.

بەڕێوەبەرایەتی گشتی و کەشناسی و بومەلەرزەزانی ھەرێمی کوردستانیش ڕایگەیاندووە، ئەمڕۆ ئاسمان بەگشتی ساماڵ دەبێت و پلەکانی گەرما بەراورد بە ڕۆژانی رابردوو دوو پەلە بەرز دەبنەوە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، ناوچەی حاجی ئۆمەران فێنکترین ناوچەی ھەرێم دەبێت و گەرمیانیش بەرزترین پلەی گەرمای تێدا تۆمار دەکرێت و دەگاتە ٤٣ پلەی سیلیزی.

 

مستەفا کازمی لە یادی چلەی ئیمام حسێن پەیامێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، عێراق لەم رەوشە ھەستیارەیدا، پێشوازی لە ملیۆنان زیارەتکار کرد و ئەوەی لە توانایاندا بووە پێشکەشی ئەو زیارەتکارانەیان کردووە.

وتیشی، عێراق بە قەیرانێکی سیاسیی سەختدا تێدەپەڕێت، کە سەخترین قەیرانە لە دوای ساڵی ٢٠٠٣وە، بەڵام ھیوایان ھەیە و سوورن لەسەر دۆزینەوەی چارەسەر بۆ تێپەڕاندنی ئەو قەیرانە، لە پێناو ئەوەی عێراق ئاسایش و سەقامگیر بێت.

داواشی لە سەرجەم ھێزە سیاسییەکان کرد، ئیلھام لە چلەی ئیمام حسێن وەربگرن و عێراق و عێراقییەکان لەبەرچاوو بگرن، چونکە عێراق ئەمانە لە ئەستۆی ھەموواندا.

بەگوێرەی ڕاگەیەندراوێکی چەند ڕێکخراوێکی نێودەوڵەتی بواری کۆچ و پەنابەری و ڕێکخراوی دادپەروەری عێراقی و ڕێکخراوی مافی مرۆڤی کوردستان، نزیکەی میلیۆنێک ھاوڵاتی عێراقی خاوەنی ھیچ بەڵگەنامەیەکی فەرمی خۆناساندن نین.

لە ڕاگەیەندراوەکەدا ئەوەش خراوەتەروو، ئەو کەسانە بەھۆی کۆچ و ئاوارەبوونەوە ھەموو بەڵگەنامەیەکی مەدەنیان لەدەستداوە و تۆمارنەکراون، بەو ھۆیەشەوە گەیاندنی کۆمەکە فریاگوزارییەکان پێیان ئاستەنگیان بۆ دروستبووە.

ئاماژە بەوەشکراوە، ئەو کەسانە مەترسی ھەژاری و پەراوێزبوونی زیاتریان لەسەرە، چونکە تائێستا ناتوانرێت لە ڕەوشی ئاوارەبووندا ھیچ ھاوکارییەکیان بکرێت.

ئەو ڕێکخراوە مرۆییانە ڕوونیانکردووەتەوە، ئەو عێراقیانەی ئاوارەی ناوەوەو و دەرەوی وڵاتەکەیان بوون، بەئاسانی دەستیان بە دامەزراوە مەدەنییەکانی دەوڵەت ناگات، بۆ وەرگرتنی بەڵگەنامەی فەرمی. 

راوێژکارەکەی مستەفا کازمی لە لێدوانێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، حکومەت دەستیکردووە بە جێبەجێکردنی پرۆژەکان بۆ کەمکردنەوەی قەیرانی نیشتەجێبوون، لەوانەش پرۆژەی (داری) کە ٥٥٠ ھەزار یەکەی نیشتەجێبوون لە ١٧ ناوچەی عێراق دەستبەردەکات، پرۆژەی مەدینە سەدریش ٩١ ھەزار یەکەی نیشتەجێبوون لەخۆدەگرێت کە لەچوارچێوەی رێککەوتنی عێراق و چین جێبەجێدەکرێت.

رونیشیکردەووە، قەرزی نیشتەجێبون یەکێکە لە میکانیزمەکانی حکومەت بۆ چارەسەرکردنی کێشەی نیشتەجێبوون، بەڵام گەندەڵی رۆڵی گەورەی ھەبووە لە پەکخستنی پرۆژەکانی ئاوەدانکردنەوە و وەبەرھێنان.

میدیاکانی عێراق و سوریا بڵاویانکردەوە، فەیسەڵ میقداد وەزیری دەرەوەی سوریا و مەھدی رەِشید حەمدانی وەزیری سەرچاوەکانی ئاوی عێراق لە دیمەشق کۆبوونەتەوە بۆ تاوتوێکردنی کەمبوونەوەی ئاوی ڕووباری فوڕات کە بەھەردوو وڵاتدا تێپەڕدەبێت.

ئامانجی سەرەکی کۆبوونەوەکە تایبەتبووە بە تاوتوێکردنی کێشەی کەمبوونەوەی ئاوی ڕووباری فوڕات لە تورکیاوە و یەکخستنی ھەوڵەکان بۆ پارێزگاریکردن لە بەشە ئاوی ھەردوو وڵات، بەتایبەت کە لەم وەرزەدا ئاستی ئاوی ڕووبارەکە بەتەواوەتی کەمبووەتەوە.

ھەردوو لایەنی سوری و عێراقی جەختیانکردووەتەوە لە ھەماھەنگی ھاوبەش و بەھێزکردنی پەیوەندییەکان و ڕاھێنان و ئاڵوگۆڕکردنی شارەزایی لەبواری ئاودێری و چۆنێتی بەفیرۆنەدانی ئاو لەھەردوو وڵات.

سەرکردەیەکی باڵا لە رەوتی سەدر بە عەرەبی جەدیدی راگەیاندووە، ھەوڵێک ھەیە بۆ ئەنجامدانی کۆبوونەوەیەکی پێنج قۆڵی، کە نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی ھەرێمی کوردستان و محەمەد حەلبوسی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران و ھادی عامری سەرۆکی ھاوپەیمانی فەتح و خەمیس خەنجەر سەرۆکی ھاوپەیمانی سەروەری لەگەڵ موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر لە نەجەف کۆبکاتەوە. 

ئەو سەرکردەیەی رەوتی سەدر کە ناوەکەی ئاشکرانەکردووە دەشڵێت، پەیوەندی بەردەوام ھەیە لەپێناو رێکخستن و ئامادەکاری بۆ ئەو کۆبوونەوە پێنج قۆڵییە، ھەوڵیش دەدرێت سەدر رازی بکەن نەھێڵێت لایەنگرانی بچنەوە سەر شەقام، بەڵام تا ئەم ساتە سەدر ھەموو جۆرە کۆبوونەوەیەک لەگەڵ سەرکردە سیاسییەکان رەتدەکاتەوە، بەڵام رەنگە فشارەکان کاریگەرییان ھەبێت. 

ھاوکات عەلی فەتلاوی سەرکردە لە ھاوپەیمانی فەتح بە عەرەبی جەدیدی راگەیاندووە، دوای چلەی ئیمام حسێن کۆبوونەوەیەک لە حەنانە لە نێوان سەدر و چەند سەرکردەیەکی سیاسی ئەنجام دەدرێت، بۆ گەیشتن بە لێکتێگەیشتن لەسەر پرسی پێکھێنانی حکومەتی نوێ. 

ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی، لە راگەیاندراوێکدا ئاماژەی بەوەکرد، ماوەی کاری تیمی نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ لێکۆڵینەوە لە تاوانەکانی داعش لە عێراق، کە بە (یونیتاد) ناسراوە، تا ١٧ی ئەیلولی ساڵی داھاتوو درێژکراوەتەوە، تیمەکە لە ساڵی ٢٠١٧ وە  لەسەر داوای حکومەتی عێراق بۆ لێکۆڵینەوە لە تاوانەکانی داعش پێکھێندراوە.

(کریستیان ریچەر) سەرۆکی یونیتاد ، پێشوازی لە درێژکردنەوەی ماوەی کارکردنی تیمەکەی کرد و رایگەیاند/  ئەو درێژکردنەوەیە ئاماژەیە بۆ پابەندیی کۆمەڵی نێودەوڵەتی بە کارەکانی تیمی لێکۆڵینەوە لە تاوانەکانی داعش لە عێراق، وتیشی/ تیمەکەیان بە ھەماھەنگی حکومەتی عێراق و ئەندامانی تری ئەنجومەنی ئاسایش، بەردەوام دەبێت لە کارکردن بۆ بەدیھێنانی دادپەروەری بۆ قوربانییەکان و رزگاربوان لە تاوانەکانی داعش.

میدیاکانی عێراق بڵاویانکردەوە، بەیانی ئەمڕۆ کازمی گەیشتووەتە کەربەلا و لەنزیکەوە چاودێری پلانی ئەمنی و رێوڕەسمەکانی بەڕێوەچوونی چلەی ئیمام حسێن دەکات، بڕیاریشە کازمی لەگەڵ بەرپرسانی کەربەلا کۆبوونەوەیەک ئەنجام بدات. 

لە شارەکانی عێراق و وڵاتانی دراوسێوە، زیارەتکارانی شیعە بۆ بەشداریکردن لە چلەی ئیمام حسێن روو لە پارێزگاکانی نەجەف و کەربەلا دەکەن، حکومەت و ھێزە ئەمنییەکانیش پلانی ئەمنی پاراستنی زیارەتکارانیان خستووەتە بواری جێبەجێکردنەوە، چاوەڕێشدەکرێت تا رۆژی ١٧ی مانگ کە رۆژی چلە چەندین ملیۆن زیارەتکار روو لە ھەردوو پارێزگاکە بکەن.

بەپێی ئامارەکان ساڵی رابردوو، ١٧ ملیۆن زیارەتکاری ناوخۆیی و بیانی بەشداری چلەیان کرد و پێشبینیشدەکرێت ئەمساڵیش ھەمان رێژەی زیارەتکار بەشداری رێورەسمەکە بکەن کە یەکێکە لە گەورەترین رێورەسمی شیعەکان.

(ئایات موزەفەر) وتەبێژی ھاوپەیمانی نەسر رایگەیاند، لیژنەیەکی سێ قۆڵی لەنێوان کورد و سونە و چوارچێوەی ھەماھەنگی پێکھێنراوە و دوای راگەیاندنی لیژنەکە بە رەسمی ناوی کاندیدی سەرۆک وەزیران پێشکەشدەکرێت.

وتیشی، قۆناغی ئێستا بەرگەی کەسایەتییەکی جێی مشتومڕ ناگرێت و محەمەد شیاع سودانی کاندیدی چوارچێوەی ھەماھەنگی کەسایەتییەکە توانای ئیدارەدانی ھەیە.

وتەبێژی ھاوپەیمانی نەسر جەختیشیکردەوە، قەیرانە سیاسییەکە بە پێکھێنانی حکومەت کۆتایی نایەت و قۆناغەکە پێویستی بە کەسایەتیەکی خاوەن دەسەڵاتی سیاسییە.

مەحمود حەیانی پەرلەمانتاری ھاوپەیمانی فەتح لە لێدوانێکدا ئاماژەی بەوەکرد، ئەو لایەنانەی ھەوڵی ھەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی نوێنەران و ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی پێشوەخت دەدەن، پێویستە کاربکەن بۆ دانیشتنی ئەنجومەنی نوێنەران و دیاریکردنی سەرۆک کۆمار و پێکھێنانی حکومەتی نوێ تاوەکو ئامادەکاری بکات بۆ ھەڵبژاردن.

روونیشیکردەوە، بە راسپاردنەوەی حکومەتی ئێستا یاخود پێکھێنانی حکومەتی نوێ، دەتوانرێت ھەڵبژاردن بکرێت، بەڵام لە ھەموو بارێکدا ھەڵبژاردنی داھاتوو بەبێ حکومەتێکی خاوەن دەسەڵات بەڕێوەناچێت.

بە وتەی پەرلەمانتارەکەی ھاوپەیمانی فەتح، چارەسەری قەیرانەکانی ئێستا تەنھا بە رێگەی دەستوری دەکرێت کە جەختدەکاتەوە لەسەر پێکھێنانی حکومەتی نوێ و دواتر پەنابردن بۆ بژاردەی ھەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی نوێنەران و ئەنجامدانی ھەڵبژاردن.

کەناڵی مەنار بڵاویکردەوە، "قائانی" کاروانی "بانگەوازی ئەقسا"ی لە رێگەی نێوان نەجەف و کەربەلا لە عێراق بەسەرکردەوە، ئەوەش چەند رۆژێک پێش بەڕێوەچوونی چلەی ئیمام حسێن. 
ئەو کاروانە لە زانایانی ئاینی و ھاووڵاتیانی فەڵەستینی پێکھاتوون و بەشداری لە چلەی ئیمام حسێندا دەکەن.

قائانی راشیگەیاندووە، پەیوەندییەکی مرۆیی دۆسیەی فەڵەستین و شۆڕشی ئیمام حسێن بەیەکەوە دەبەستێتەوە، ستایشی کاروانەکە و ھەوڵەکانیشی کرد بۆ بەشداریکردن لەو چلەیە. 

سادق حسێنی لێپرسراوی دەستەی حەج و زیارەتی ئێران رایگەیاند، ١١ ھەزار زیارتکاری ئێرانی بەھۆی ماندوبوونی رێگەوە لەکاتی زیارەتی چلەی ئیمام حسێن لە عێراق رەوشی تەندروستییان تێکچووە و لەو رێژەیەش مردن ٤٨ زیارەتکاریان پشتڕاستکردووەتەوە کە ١١ کەسیان بەھۆی رووداوی ھاتووچۆ لەنێوان پاسێک و تەنکەرێکی سووتەمەنی گیانیان لەدەستداوە.

ساڵانە بۆ بەشداریکردنی لە چلەی ئیمان حسێن لە شارەکانی نەجەف و کەربەلا، ملیۆنان زیارەتکاری شیعە لە ئێران و وڵاتانی دیکە ناوچەکە روودەکەن عێراق، ئەمساڵیش پێشبینی ھاتنی نزیکەی ٢٠ ملیۆن زیارەتکار دەکرێت.

سائیر مەخیف پەرلەمانتاری ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا رایگەیاند، زیاتر لە ١٩٠ پەرلەمانتار لە فراکسیۆنە جیاوازەکان، داواکارییەکی رەسمییان پێشکەشی محەمەد حەلبوسی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق کردووە و داوادەکەن دوای کۆتاییھاتنی مەڕاسیمەکانی چلەی ئیمام حسێن، کۆبوونەوەکانی ئەنجومەنی نوێنەران دەستپێبکاتەوە.

راشیگەیاند، سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەران پابەندە بە پەیڕەوی ناوخۆیی ئەنجومەن بۆ دیاریکردنی وادەیەک بۆ دەستپێکردنەوەی کۆبوونەوەکانی ئەنجومەنی نوێنەران، ئەوەش بەپێی ئەو نوسراوەی کە پێشکەشیان کردووە، چونکە ھیچ پاساوێک نییە بۆ بەردەوامیدان بە پەکخستنی کاری ئەنجومەنی نوێنەران.

ئەوەش لە کاتێکدایە کە لە کۆتایی مانگی حوزەیرانی رابردووەوە، کۆبوونەوەکانی ئەنجومەنی نوێنەران بەھۆی ناکۆکی رەوتی سەدر و چوارچێوەی ھەماھەنگییەوە پەکیکەوتووە.

 

دەستەی دەستپاکی عێراق ئاماری چالاکییەکانی بۆ مانگی رابردوو بڵاوکردەوە، بەپێی ئامارەکە ٦٥ ھەڵمەتی کۆنترۆڵکردن ئەنجامدراوە و ٣٠ تۆمەتبار لەسەر تاوانی ئاشکرا دەستگیرکراون، ھەر لەو ماوەیەشدا ٧٥ فەرمانی دەستگیرکردن و بانگھێشتکردن بۆ بەرپرسانی پلەباڵا دەرچووە.

ھەر لە مانگی رابردوودا ١٠٦ بڕیاری داوەری تۆمەتبارکردن و ١٤٣ سزای دادوەری دەرچووە و ٦٨ دۆسیەی رادەستکردنی ھەڵھاتووان و پارەی براو ئامادەکراوە.