عیراق
دەقی پەیامەکە:
"جەنابی سەرۆک"
بە بۆنەی ھە ڵبژاردنتان وەک سەرۆک کۆماری عێراق، خۆشحاڵم گەرمترین پیرۆزبایی خۆمتان ئاراستە بکەم. پەیوەندی پتەوی نێوان ھەردوو وڵات بەردەوامە و ئەو پەیوەندییەش بەلای شانشینی یەکگرتووەوە گرنگییەکی زۆری ھەیە .
خۆشحاڵم کە درێژەبدەین بە پتەوترکردنی پەیوەندیی دۆستانەی نێوانمان، ھەروەھا برەودان بە ئەو ھاریکارییە بەھێزەی کە لە نێوان ھەردوو وڵاتدایە، ھیوای باشی بۆ بەڕێزتان و گەلی عێراق دەخوازم.
شا چارڵزی سێیەم
عەممار حەکیم لە وتارێکدا رایگەیاند، حکومەتی نوێی عێراق، لە بەردەم بەرپرسیارێتیەکی گرنگدایە و پێویستە بە بەرپرسیارێتییەکانی بەرامبەر گەل ھەستێت.
حەکیم وتیشی، ئەوان بڕیاریانداوە بەشداری لە حکومەتی نوێدا نەکەن، ھۆکارەکەشی دەگەڕێتەوە بۆ دەرئەنجامە خراپەکانی ھەڵبژاردنە پێشوەختەکەی ساڵی رابردوو، بەڵام پاڵپشتی حکومەتەکە دەکەن و دژی نەبن.
بە وتەی عەممار حەکیم، حکومەتەکەی محەمەد شیاع سودانی ھەموو پێکھاتە و رەگەزەکانی سەرکەوتنی تێدایە، وەک بوونی پارە و سەقامگیری و ئیرادەی ھەرێمی و نێودەوڵەتی، کە "رەنگە یەکەمجار بێت ئەو ئیرادەیە ئەوەندە بە روونی دەربکەوێت.
٢٧ی مانگی رابردوو ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، متمانەی بە کابینەکەی محەمەد شیاع سودانی و ٢١ وەزیری کابینەکەی بەخشی.
عەماد جەمیل ئەندامی تیمی راگەیاندن لە کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند، کۆمیسیۆن بۆ دیاریکردنی وادەیەک بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی پێشوەخت پێویستی بە جێبەجێکردنی دوو مەرجە، وتیشی، پێویستە سەرەتا بودجەیەک بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن تەرخان بکرێت و دواتر یاسای ھەڵبژاردن لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەربچێت، راشیگەیاند، ئەو جۆرە یاسایانە ئاڵۆزن و جێبەجێکردنیان کاتی دەوێت، بەڵام ئەگەر یاساکە لە ئەنجومەنی نوێنەران دەربچێت و بودجەش بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن تەرخان بکرێت، ھەڵبژاردن لە ماوەی ساڵێکدا دەکرێت.
بە پێی کارنامەی حکومەی نوێی عێراق، پێویستە یاسای ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە ماوەی سێ مانگدا ھەموار بکرێتەوە و لە ماوەی ساڵێکدا ھەڵبژاردنی پێشوەخت بکرێت، بەڵام بە بۆچوونی چاودێران قورسە لە ماوەی ساڵێکدا ھەڵبژاردن بکرێت.
سەرۆک کۆمار میانی بەشداریکردنی لە دیداری بەحرلعلوم بۆ دیالۆگ لە بەغداد، سوپاسی حکومەتی وەزارەتی سەرچاوەکانی ئاوی کرد بۆ گرنگیدانیان بە ئاسایشی ئاو و ئامادەیی خۆی و سەرۆکایەتی کۆماری پیشاندا بۆ پشتیوانیکردنی ھەر چالاکییەکی تایبەت بە کێشەی کەمی ئاو و باشترکردنی رەوشی ئاو لە عێراق.
وتیشی، پێویستە بایەخدان بە کێشەی کەمی ئاو لە وڵاتدا کاری لە پێشینە بێت و چارەسەری واقعی بۆ بدۆزرێتەوە.
کۆمپانیای گشتی بازرگانی خۆراکی سەر بە وەزارەتی بازرگانی عیراق رایگەیاند، چەند نموونەیەک لە جۆری برنجی ئەمریکی ھاوردەکراو لە تاقیگەی کوالێتی کۆنتڕۆڵ وەرگیراوە بۆ ئەوەی پشکنینی بۆ بکرێت بە مەبەستی دڵنیا بون لە باشی جۆری برنجەکە لە رووی تەندروستی و شیاوییەوە و دواتر بەسەر ھاووڵاتیاندا دابەش دەکرێت.
راشیگەیاندوە، لە ئێستادا ٤٤ ھەزار تۆن برنجی ئەمریکی ھاوردەکراوە و بڕیارە لەگەڵ سەبەتەی خۆراکی مانگانە بەسەر ھاوڵاتیان دابەش بکرێت.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق رایگەیاند، چینە ھەژار و کەمدەرامەتەکان بەھۆی بەرزبوونەوەی نرخی ماددە خۆراکییەکان لە بازاڕەکانی جیھان، بە شێوەیەکی سەرەکی پشت بە بەشە خۆراکی مانگانە دەبەستن.
محەمەد شیاع سودانی راشیگەیاند، ئەرکی حکومەتە گەرەنتی دابینکردنی خۆراک بۆ چینە ھەژارەکان بکات و وەزیری بازرگانیشی راسپارد، کار بۆ باشترکردنی کوالێتی خواردەمەنییەکان و زیادکردنی ماددە خۆراکییەکان بکات.
ھاوکات سەرۆک وەزیرانی عێراق، سەرۆکایەتی یەکەمین کۆبوونەوەی تیمی کاری خزمەتگوزاری و ئەندازیاریی حکومەتی کرد و رایگەیاند، حکومەت سوورە لەسەر جێبەجێکردنی پڕۆژە خزمەتگوزارییەکان، داواشی کرد پەلە بکرێت لە دۆزینەوەی چارسەری راستەقینە بۆ کێشە خزمەتکوزارییەکان.
د.نەرمین مەعرووف ئەندامی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەران، بە کوردسات نیوزی راگەیاند، بەپێی کارنامەی حکومەتی نوێ، دەبێت حکومەت تاکو ناوەڕاستی ئەم مانگە پڕۆژە یاسای بودجەی ساڵی ٢٠٢٣ رەوانەی ئەنجومەنی نوێنەران بکات.
وتیشی، قەبارەی بودجەی ٢٠٢٣ دیار نییە، چونکە ھێشتا بە رەسمیی رەوانەی ئەنجومەنی نوێنەران نەکراوە، بەڵام پێشبینی ناکەن بودجەکە کورتھێنانی ھەبێت، چونکە داھاتی حکومەت زیادیکردووە و نرخی نەوتی خاویش باش بووە.
لە ماوەی رابردوودا مەزھەر محەمەد ساڵح راوێژکاری دارایی سەرۆک وەزیرانی پێشووی عێراق رایگەیاند بوو، رەشنووسی پڕۆژە یاسای بودجەی ٢٠٢٣ ئامادەکراوە، بەڵام بە وتەی د.نەرمین مەعرووف، حکومەتی نوێی عێراق بە سەرۆکایەتیی محەمەد شیاع سودانی، مافی خۆیەتی گۆڕانکاری لەو رەشنووسەدا بکات و پێداچوونەوەی بۆ بڕگەکانی بکات.
رۆژی یەکشەممە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق کۆدەبێتەوە و خوێندنەوەی یەکەم بۆ پڕۆژەیاساکانی خزمەتی شارستانی فیدڕاڵی و پاراستنی منداڵ دەکات لەگەڵ پرۆژەیاسای خزمەتی ئاڵا کە خزمەتی کە تایبەتە بە خزمەتی سەربازیی زۆرەملێ.
لەوبارەیەوە کەریم شکور، ئەندامی لیژنەی ئاسایش و بەرگریی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە کوردسات نیوزی راگەیاند، بەپێی ناوەڕۆکی پڕۆژەکە ھەر کەسێک ١٨ ساڵی تەواوکردبێت و مەرجانەی تێدا بێت، دەبێت سەربازیی بکات، ئەوانەشی دەیانگرێتەوە ماوەی خزمەتەکەیان بەپێی ئاستی خوێندن دەگۆڕێت.
وتیشی، ژمارەیەکی زۆر لە ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران پشتگیری لە پەسەندکردنی پڕۆژەیاسای خزمەتی سەربازیی زۆرەملێ دەکەن و ئەگەر پەسند بکرێت لە ھەرێمی کوردستانیش جێبەجێ دەکرێت، چونکە ھەرێم بەشێکە لە حکومەتی فیدراڵی عێراق.
ئاشکراشیکرد، ھەر گەنجێکی بەشداربووی خزمەتی سەربازیی، لە ماوەی خزمەتی سەربازیدا مانگانە ٧٠٠ ھەزار دیناری پێدەدرێت.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق لە تویتێکدا رایگەیاند، تۆڕەکانی بە قاچاغبردنی نەوتیان سزادا و فەرمانی دەستگیرکردنیانی ئەو مافیایانەی جێبەجێکرد کە مافی عێراقییەکان دەدزن، لەو چوارچێوەشدا گەورەترین تۆڕی بە قاچاغبردنی نەوتیان لە پارێزگای بەسرە ھەڵوەشاندەوە و ھەرگیز کەمتەرخەمی ناکەن و شەو و رۆژ کاردەکەن بۆ بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی بە ھەموو جۆرە جیاوازەکان.
ھەر لەبارەی ھەڵوەشاندنەوەی ئەو تۆڕە، حەیان عەبدولغەنی وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاند، پێشوەخت لیژنەی ھەماھەنگی و ئاڵوگۆڕکردنی زانیارییان لەگەڵ دەزگا ئەمنییە نیشتمانییەکان پێکھێنا و لیژنەکە لێکۆڵینەوەی کرد و ئەندامانی بازرگانیکردنی نایاساییان بە بەرھەمە نەوتییەکان دەستگیرکرد.
محەمەد سەیھوود پەرلەمانتاری ھاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا رایگەیاند، دوای تەواوکردنی رێکارەکانی پەیوەست بە دەنگدان بۆ پێکھێنانی حکومەتی نوێ، سەرەتای ھەفتەی داھاتوو ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەست بە کۆبوونەوەکان و ئەرکە چاودێری و یاسادانانەکانی دەکاتەوە.
بە وتەی محەمەد سەیھوود، لە ئەولەویەتی ئەنجومەنی نوێنەران و حکومەتدایە لە ماوەی داھاتوودا، یاسای بودجەی گشتی ساڵی داھاتوو ئامادەبکەن و ئەوەندی بکرێت بە خێرایی دەنگی لەسەر بدەن.
رۆژی ٢٧ی مانگی رابردوو ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق کۆبووەوە و متمانەی بە کابینەی نوێی حکومەت بە سەرۆکایەتی محەمەد شیاع سودانی بەخشی.
سودانی ھۆکاری بڕیارەکەی گەڕاندۆتەوە بۆ ئەوەی دامەزراندنەکان پێچەوانەی یاسای دادگای فیدراڵیین کە دەڵێت حکومەتی کار بەڕێکەی دەسەڵاتی دەرکردنی فەرمانی دامەزراندنی نیە.
ھاوکات وەزارەتی دارایی عێراق رایگەیاند، دەستیکردووە بە جێبەجێکردنی ئەو بڕیارانەی لە دووەم کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران دەرچوون لە نێویاندا بڕیاری ٢٨٠ی تایبەت بە ھەڵوەشاندنەوەی سەرجەم بڕیارەکانی حکومەتی کاربەڕێکەر لە دوای٨ی تشرینی یەکەمی ساڵی ٢٠٢١ دەریکردوون و پەیوەستن بە پڕکردنەوەی پۆستە ئیدارییەکان.
عەبدولمەھدی کەربەلائی نوێنەری عەلی سیستانی لە پەیامێکدا رایگەیاند، عەلی سیستانی مەرجەعی باڵا جەخت لەوە دەکاتەوە، ھەمووان بە تایبەت بەرپرسان لە حکومەت رێز لە مافەکانی مرۆڤ بگرن و بەبێ جیاکاری و تەنھا وەک عێراقی مامەڵە بکەن لەگەڵ ھاووڵاتیانی سەرجەم ئاین و مەزھەبەکان.
ئامۆژگاریش دەکات، لەگەڵ خاوەن ئاینەکانی تر بە رێزگرتن و ئاشتی بژین و ھەر لایەک رێز لە بنەماکانی ئەویتر بگرێت و دوور بن لە توندوتیژی و توندڕەویی.
عەبدولمەھدی کەربەلائی رونیشیکردووەتەوە، سیستانی داوای بەردەوامبوون دەکات لەسەر بایەخدان بە دادپەروەری و بنەماکانی پێکەوەژیان و رەتکردنەوەی ھەر کارێکی ھاندەر بۆ ئیستیفزازی ئەوانی تر ، ھەروەک داوای دوورکەوتنەوە دەکات لە ھەرشتێک ھانی وروژاندنی توندوتیژی میدیایی و فکری دەدات.
ئەنجومەنی باڵای دادوەری رایگەیاند، دادگای لێکۆڵینەوەی کەرخ کە تایبەتە بە دۆسیەکانی گەندەڵی، رێوشوێنی زیاتری لە دژی ژمارەیەک تۆمەتبار بە دزینی پارەکەی دەستەی گشتی باجەکان گرتۆتەبەر و لێکۆلینەوەکانیش بۆ ئاشکراکردنی لایەنی کەمتەرخەم بەردەوامن.
ئاماژەی بەوەشکرد، سەرەڕای ئاڵۆزی لێکۆڵینەوە، بەڵام دادگا لیژنەیەکی تایبەتمەندی بۆ دەستبەسەرداگرتنی پارە و موڵکی تۆمەتباران چڕکردۆتەوە و لەو چوارچێوەیەشدا گەمارۆ خراوەتەوەسەر ٥٥ موڵکدا.
ھەروەھا پشکی دارایی تۆمەتبارێک و خێزانەکەی بە بەھای ١٦٧ ملیار دینار و ١٠٨ ملیار دیناری تر بەشێوەی کاش دەستی بەسەرداگیراوە، پشکێکی تریش کە بەھاکەی ١٠٠ ملیار دینار بووە لە یەکێک لە مۆڵە بازرگانییەکانی بەغداد دەستی بەسەرداگیراوە.
لێپرسراوێکی وەزارەتی دارایی عێراق کە ناوەکەی ئاشکرا نەکردووە بە میدیاکانی عێراقی راگەیاندووە، پڕۆژە یاسای بودجەی ٢٠٢٣ی عێراق بۆ یەکەمینجار لە ماوەی چەندین ساڵدا ١٠٠ ملیار دۆلار تێدەپەڕێنێت، ئەوەش بەھۆی ئەوەی داھاتی زۆر بۆ عێراق گەڕاوەتەوە و ھەوڵدەدرێت قەرەبووی پڕۆژە راگیراوەکان بکرێتەوە.
وتیشی، بۆ یەکەمینجار خەرجی بەگەڕخستن کەمتر دەبێت لە خەرجی تایبەت بە وەربەرھێنان و گەشەسەندن و بوژانەوەی ژێرخانەکان.
ئەو لێپرسراوەی وەزارەتی دارایی عێراق راشیگەیاندووە، پێشبینیدەکرێت پڕۆژە یاسای بودجە لە ماوەی مانگێکدا رەوانەی ئەنجومەنی وەزیران بکرێت و دواتر بنێرێتە ئەنجومەنی نوێنەران بۆ دەنگدان لەسەری.
دوێنێش وەزارەتی دارایی عێراق رایگەیاند، دەستیانکردووە بە ئامادەکردنی پڕۆژە یاسای بودجەی ساڵی داھاتوو.
خەشان ئاماژەی بەوەکردووە، فەرمانبەرێک لە دەستەی دەستپاکی کە پشکنینی بۆ چەکی خەرجکردنی پارە دانراوەکان کردووە، لەلایەن دەستەکەوە چوار ساڵ مۆڵەتی بۆ کراوە و چووەتە تورکیا، ھاوسەری فەرمانبەرەکەش بە ھەمان شێوە مۆڵەتی وەرگرتووە و عێراقی جێھێشتووە.
وتیشی، ئەوەی جێی سەرسوڕمانە نوسراوی بەڕێوەبەری گشتی فەرمانگەی لێکۆڵینەوەکانە کە ئاڕاستەی دەستە گشتییەکانی باج کراوە و دەستکراوەی کردوون.
ھەروەھا زوھرە بوخاری ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران ئاشکرایکردووە، ئەو کۆمپانیا بیانیانەی پارەیان لە ژمارە حسابی دەستەی گشتی باجەکان داناوە داوای پارەکانیان دەکەن، حکومەتیش ناچارە ملیۆنان دۆلاری کۆمپانیاکان بداتەوە. داواشی لە داواکاری گشتی کرد، گەشتی دەرەوەی وڵات لە تەواوی کاربەدەستانی حکومەتەکەی مستەفا کازمی قەدەغە بکات.
ئەعرەجی لە تویتێکدا ستایشی بڕیاری حکومەتی ھۆڵەندای کردووە بۆ وەرگرتنەوەی ٢٨ منداڵ و نۆ ژن لە کەمپی ھۆلی رۆژئاوای کوردستان و ھانی وڵاتانی تریشدا ھاووڵاتیەکانیان وەربگرنەوە.
وتیشی، کۆتاییھێنان بە دۆسیەی کەمپی ھۆل ھەنگاوێکی بنەڕەتییە لە وشککردنی سەرچاوە مرۆییەکانی تیرۆر و بڵاوبوونەوەی ئاشتی لەنێو گەلانی ناوچەکە.
کەمپی ھۆل دەکەوێتە رۆژھەڵاتی پارێزگای حەسەکە لە رۆژئاوای کوردستان و زیاتر لە ٦٥ ھەزار کەسی تێدایە کە زیاتر لە ٤٠ ھەزار کەسیان کەسوکاری چەکدارانی گروپی تیرۆریستی داعشن.