عیراق
نووسینگەی راگەیاندنی سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بڵاویکردەوە، ئەنجومەنی وەزیران بە سەرۆکایەتی محەمەد شیاع سودانی کۆبووەوە لەبارەی کێشەی نیشتەجێبوون و بۆ کەمکردنەوەی بارگرانی لەسەر ھاووڵاتیان و ھەوڵدان بۆ بەشداریکردنی سندوقی نیشتەجێبوونی عێراق بەشێوەیەکی فراوانتر لە چارەسەرکردنی کێشەکانی نیشتەجێبوون و ئەنجومەنی وەزیران رەزامەندیدا لەسەر زیادکردنی بڕی پێشینەکان و کاتی دانەوەیان لەسندوقی نیشتەجێبوونی عێراقی و ھەموارکردنی.
راشیگەیاندووە، زیادکردنی بڕی پێشینەکان بۆئەوەیە ببێتە (٦٠) ملیۆن دینار لە سەنتەری پارێزگەکان و قەزا و ناحیەکانیان لەگەڵ ھەڵوەشاندنەوەی رێژەی دیاریکراو بۆ ساڵانی خانەنیشن و بڕیارەکە لەرۆژی دەرچوونی جێبەجێدەکرێت و بۆ چارەسەرکردنی کێشەی بێکاری و کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانیشی، ئەنجومەنی وەزیران چەند راسپاردەیەکی پەسەندکرد.
کۆمپانیای گشتی دانەوێڵەی سەربە وەزارەتی بازرگانی عێراق ڕایگەیاند، پێشبینی دەکرێت ئەمساڵ بەرھەمی گەنم لە سەرتاسەری عێراق بۆ دوو ھێندەی ساڵی رابردوو بەرزببێتەوە.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردوە، بارانبارین لە کاتی گونجاودا، بەتایبەتی بارانی ئەمدواییە کاریگەری زۆر بەرچاوی لە گەشەی بەرھەمی گەنم ھەیە، گەڕانەوەی قەرزی جووتیارانیش، ھاندانی جووتیاران بۆ ئەوەی گەنمی زیاتر بچێنن، کاریگەری زۆریان لەسەر زیادبونی بەرھەمھێنانی گەنم ھەیە.
بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی بازرگانی، ساڵی رابردوو دوو ملیۆن و ٢٠٠ ھەزار تۆن گەنم بەرھەم ھاتووە، بەڵام ئەمساڵ پێشبینی دەکرێت ئەو بڕە گەنمە بۆ دوو ھێندە زیاد بکات و زیاتر لە ٤ ملیۆن تۆن بەرھم بھێنرێت، بەوەش پێداویستییەکانی ناوخۆ پڕ دەکرێتەوە
مشعان جبوری، ئەندامی پیشووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە تویتێکدا رایگەیاند، محەمەد حەلبوسی، سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ھەوڵەکانی چڕکردووەتەوە بە ئاراستەی پێشکھێنانی ھاوپەیمانییەک بە ناوی چوارچێوەی ھەماھەنگی سوننەکان کە ھاوشێوەی چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان دەبێت و بەپێی دەنگۆکانیش سەلیم جبوری و مەحمود مەشھەدانی و ساڵح موتڵەگ بەشێک دەبن لەو ھاوپەیمانییە.
مشعان جبوری ئاماژەی بەوەشکردووە، کەسایەتییە دیارەکانی ناو پێکھاتەی سوننە لە عێراق وەک ئوسامە نوجەیفی و رافع عیساوی و خەمیس خەنجەر و موسەننا سامەڕائی ناچنە ناو ئەو ھاوپەیمانییەوە، چونکە دڵنیان حەلبوسی لەرێگەی پێکھێنانی چوارچێوەی ھەماھەنگی سوننەکانەوە دەیەوێت خۆی لەو قەیرانە رزگار بکات کە لە ئێستادا زۆربەی سوننەکان لە دژی وەستاونەتەوە.
محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفزیۆنیدا رایگەیاند، بەشێکی زۆربەی سوننەکان ھاوشێوەی سەرجەم پێکھاتەکانی تری عێراق لەسەردەمی رژێمی بەعسی روخاودا نەھامەتی زۆریان بەسەر ھاتووە و لەکاتی سەرھەڵدانی گروپی تیرۆریستی داعشیشدا بەھەمان شێوە کرانە ئامانج و ناوچەکانیان داگیرکران و ژمارەیەکی زۆریشیان بوونە قووربانی پەلامارەکانی داعش.
راشیگەیاند، ئەو دەنگۆیانەی باس لەوە دەکەن لەئێستادا ئاراستەیەک لە ناو سیستمی حوکمڕانی عێراق ھەیە بۆ کردنەئامانجی سوننەکان و بێبەشکردنیان لە مافەکانیان، دوورن لە راستییەوەو ھیچ بنەمایەکیان نییە، چونکە حکومەت و سیستمی حوکمڕانی ئێستا بۆ ھەموو عێراقییەکانە بەبێ جیاوازی نەک تەنھا بۆ پێکھاتەیەکی دیاریکراو.
سەعدون لامی، ئەندامی لیژنەی نەوت و غاز لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند، لە پرۆژەیاسی بودجەی گشتی ئەمساڵدا ئەنجومەنی وەزیران و وەزارەتی دارایی عێراق بڕی ١٨ تریلیۆن دیناریان بۆ وەزارەتی کارەبا تەرخانکردووە بۆئەوەی لە پرۆژەکانی تایبەت بە زیادکردنی کارەبا خەرج بکرێن.
راشیگەیاند، لە کۆی ئەو ١٨ تیلیۆن دینارە، ھەشت تریلیۆنی بۆ شایستە داراییەکانی ئێران تەرخانکراوە کە بەھۆی ناردنی غازی سروشتییەوە بۆ بەرھەمھێنانی کارەبا لە عێراق وەک قەرز کەڵەکە بووە و بەشێکیشی بۆ ئەو غازە دەبێـ کە لەماوەی ئەمساڵدا بۆ عێراقی دەنێرێت.
سەرۆککۆماری عێراق لە تویتێکدا پیرۆبازیی جەژنی قیامەی لە مەسیحییەکان کرد و ھیوای خواست مەسیحییەکان جەژنێکی خۆش بەڕێبکەن و ھەموو عێراقییەکانیش لە ئاسایش و ئارامییدابن.
سەرۆککۆمار دەشڵێت، "ھەمەجۆری گەلەکەمان رەگەزی بەھێزی و بەڵگەی میراتی شارستانییەت و مرۆڤایەتییە لە وڵاتەکەمان و پاڵنەری کارکردنی ھاوبەشە لەپێناو داھاتوویەکی پرشنگدار بۆ ھەمووان".
نوسینگەی راگەیاندنی راوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی عێراق، راگەیەندراوێکی لەبارەی سەردانەکەی قاسم ئەعرەجی و وەفدێکی باڵای ئەمنی، بۆ سلێمانی و لێکۆڵینەوە لە ھێرشکردنە سەر فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتیی سلێمانی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، وەفدەکە چاویان بە بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان کەوتووە و باسیان لە لێکەوتەکانی ئەو ھێرشە کردووە.
راشیگەیاند، قاسم ئەعرەجی بە بەرپرسانی سلێمانی وتووە، محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق سوورە لەسەر بەدیھێنانی ئاسایش لە ھەموو وڵات، بە تایبەتی لە ھەرێمی کوردستان، جەختیشیکردەوە، ئاسایشی سلێمانی، ئاسایشی ھەموو عێراقە و پێشێلکردنی سەروەریی ھەر شارێک، پێشێلکردنی سەروەریی ھەموو عێراقە و قبوڵی ناکەن.
رۆژی شەممە وەفدێکی ئەمنیی عێراق لەسەر داوای سەرۆکی یەکێتی سەردانی شوێنی ھێرشەکەی فڕۆکەخانەی سلێمانییان کرد و لێکۆڵینەوەیان لە ھێرشەکە کرد، بڕیاریشە راپۆرتێک لەبارەی ھێرشەکەوە ئاڕاستەی سەرۆک وەزیرانی عێراقی بکەن.
میدیاکانی عێراق بڵاویانکردەوە، ھێزێکی ئەمنی لە حەشدی شەعبی بۆسەیەکی بۆ ئەبو عەبدوڵا عەسافی دانا کە بەرپرسی یەکەی پارێزگاکانی سەڵاحەدین و ئەنبار و موسڵ بووە، لە کاتێکدا کە شانە نوستووەکانی تیرۆریستانی داعش لە ناوچە بیابانییەکانی خۆرئاوای ئەنبار بەسەردەکردەوە.
لە ئەنجامدا پێکدادان لە نێوان ھێزەکانی حەشدی شەعبی و ئەو تیرۆریستە و شۆفێرەکەی روویدا و کوژرانی تیرۆریستەکە و شۆفێرەکەی لێکەوتەوە.
ئەبو عەبدوڵا عەسافی بە یەکێک لە سەرکردە دیارەکانی ناو تیرۆریستانی داعش دادەنرێت و بەرپرسیش بووە لە پلاندانان بۆ پەلامارەکانی شانە نوستووەکانی داعش بۆ سەر کەرتە ئەمنییەکان لە ناوچەکانی خۆرئاوای ئەنبار.
ھادی عامری سەرۆکی ھاوپەیمانی فەتح، راگەیەنراوێکی لەبارەی ھێرشەکەی رۆژی ھەینی سەر فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانی بڵاوکردەوە و رایگەیاندووە، بەتوندی ئیدانەی ھێرشە بێپاساوەکەی سەر فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانی دەکەن و پێشێلکارییەکی ئاشکرای سەروەری خاک و ئاسمانی عێراقە و نابێت لەژێر ھیچ پاساوێکدا بێدەنگی لەو دەستدرێژییە ئاشکرایە بکرێت.
ھاوکات بزوتنەوەی بابلیون، لە راگەیەنراوێکدا بەتوندی ئیدانەی ھێرشەکەی کردوو دژایەتی خۆی بۆ ھەر کردەوەیەک راگەیاند کە لە دەرەوەی یاسا و ئیرادەی خەڵک و دژی سەقامگیری و ئاسایشی سلێمانی و عێراق بێت.
بزوتنەوەی بابلیون دووپاتیکردووەتەوە، ھێرشەکە ئاماژەیەکی روونە بۆ تێکدانی ئارام و ئاسایش و دەستوەردانێکی ئاشکرایە لەکاروباری ناوخۆی ھەرێم و عێراق.
دەقی راگەیەندراوەکە...
بەردەوامبونی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکانی تورکیا بۆ سەر ھەرێمی کوردستان ، ودواییان بۆردومانی فڕۆکەخانەی مەدەنی سلێمانی.
لە کاتێکدا ئێمە ئیدانەی ئەم کردەوە ناڕەوایە دەکەین دژ بە عێراق و سەروەرییەکەی، جەختیش لەوە دەکەینەوە کە ھیچ پاساوێکی یاسایی نییە بۆ ئەوەی ھێزەکانی تورکیا بەردەوام بن لەتۆقاندنی خەڵکی مەدەنی بە بیانووی بوونی ھێزی دژ بەئەوان لە خاکی عێراقدا. لەم بارەیەوە داوا لە حکومەتی تورکیا دەکەین بەرپرسیارێتی ھەڵبگرێت و داوای لێبوردنێکی فەرمی لەو کردەوانە بکات و ئەو ھێرشانە بوەستێنێت و کێشە ناوخۆییەکانیان چارەسەر بکات بەکردنەوەی دەروازەیەک بۆ دیالۆگ لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکاندا. ئەگەر ئەم جۆرە ھێرشانەش دووبارە بکرێنەوە، ھەڵوێستێکی توند وەردەگرین بۆ ڕێگریکردن لە دووبارەبوونەوەی لە داھاتوودا.
سەرۆکایەتی کۆمار
٨ی نیسانی ۲۰۲۳
موحسین مەندەلاوی لە راگەیەنراوێکدا بەتوندی ئیدانەی کردنە ئامانجی فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانی کردووەو بە پێشێلکارییەکی مەترسیداری سەروەری عێراق و ھەڕەشە بۆ سەر گیانی ھاووڵاتیان ناوی بردووە، داواشی لە لیژنەی ئاسایش و بەرگری کردووە لیژنەیەکی لێکۆڵینەوە بۆ دەستدرێژییەکە پێکبھێنێت و راپۆرتێکی بەپەلە پێشکەش بکات بەمەبەستی گرتنەبەری رێوشوێنی پاراستنی سەروەری و گیانی ھاووڵاتیانیان لە ھەر دەستدرێژییەک.
ھەروەھا عەمار حەکیم نیگەرانی خۆی لەو جموجۆڵە سەربازییانە پیشانداوە کە پارێزگای سلێمانی کردۆتە ئامانج و ژیان و ئاسایشی ھاووڵاتیانی رووبەرووی مەترسی کردۆتەوە، حەکیم داوا لە لایەنە پەیوەندیدارەکان دەکات لێکۆڵینەوە لە ھێرشەکە بکەن و بە پەلە ھۆکارەکەی ئاشکرا بکەن.
سەرۆککۆمار، لەوتارەکەیدا پیرۆزباییکرد لە سەرکردە و جەماوەری ڕێکخراوی بەدر و ستایشی ئەو قوربانییە مەزنانەی خەباتگێڕانی ڕێکخراوەکە و شەھیدانی عێراق پێشکەشیان کرد لە پێناوی ئامانجە نیشتمانییە باڵاکاندا بە درێژایی ساڵانی خەباتی دژ بە دیکتاتۆری.
سەرۆککۆمار جەختی کردەوە، لە گرنگی کاری جددی کە یارمەتی عێراقییەکان دەدات لە بونیادنانی ڕاستەقینەی دەوڵەتێکی خاوەن سەروەری کە دامەزراوەکانی ھێز و توانای تەواویان ھەبێت بۆ زاڵبون بەسەر قەیرانەکان و وڵاتەکەمان لە مەترسییەکانی تیرۆر ڕزگار بکەن و ئاماژەی بەوەش کرد کە ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگەکان پێویستی بە ھەوڵی چڕ ھەموو ھەیە ، خەڵکیش چاوەڕوانی ئەوە لە دەسەڵاتە جۆراوجۆرەکانیان دەکەن.
دەقی وتارەکەی سەرۆک کۆمار:
بەناوی خودای گەورە و میھرەبان
بەڕێزان ئامادەبوونی ئازیز
سڵاو و ستایشی پەروەردگاری مەزنتان لێ بێت
جێگای شانازییە کە ئەمڕۆ لێرەین، لە بۆنەیەکی وادا، کە کە ھاوزەمانە لەگەڵ ساڵڕۆژی دامەزراندنی ڕێکخراوی بەدر، ڕێکخراوێک کە بە تێکۆشان و خەباتی لەدژی دیکتاتۆریەت شانبەشانی پێکھاتە نیشتمانی و ئیسلامییە کانی دیکە، خەباتی کردووە، بۆ بەدیھێنانی ئازادی و شکۆمەندی و دیموکراسی بۆ گەلەکەمان و وڵاتەکەمان.
لەکاتێکدا گەرمترین پیرۆزبایی خۆمان ئاراستەی برایانی ڕێکخراوی بەدر و سەرکردە و جەماوەرەکەی دەکەین بەم بۆنەیەوە، ستایشی ئەو قوربانییە مەزنانە دەکەین کە خەباتکارانی ڕێکخراوەکە و شەھیدانی عێراق بە گشتی لە پێناوی ئامانجە بەرزە نیشتمانییەکان لەساڵانی خەبات دژی دیکتاتۆر ییەت پێشکەشیان کردوە، ھەروەھا بە شانازییەوە ڕۆڵی ڕێکخراوەکە بەرز دەنرخێنین لە پرۆسەی بونیادنانی سیاسیی ئاشتیانە، لەدوای لەناوچونی دیکتاتۆرییەت و بونیادنانی دەوڵەتی دامەزراوەیی دیموکراتی.
بەم بۆنەیەوە جەخت دەکەینەوە لە گرنگی چاکسازی و چارەسەرکردنی کەموکوڕییەکانی پرۆسەی سیاسی لەڕێگەی کاری جددی کە یارمەتی عێراقییەکان دەدات لە بونیادنانی ڕاستەقینەی دەوڵەتێکی خاوەن سەروەری کە دامەزراوەکانی ھێز و توانای تەواویان ھەبێت لە تێپەڕاندنی قەیرانەکان، و وڵاتەکەمان لە مەترسییەکان و تیرۆر بپارێزن لە پێناوی سەقامگیری ئابووری لە بەرژەوەندی گەلەکەمان و وڵاتەکەمان.
ئامانجی گرنگ چەسپاندنی ئاسایشە، کەبەبێ ئەو ھیچ سەقامگیری و پێشکەوتنێک بەدی نایەت.
خوشکان و برایان.
بەم بۆنەیەوە دوپاتی دەکەینەوە لەسەر گرنگی پەرەپێدانی کاری ھاوبەشی نێوان ھێزە سەرەکییەکانی پەرلەمان پێویستی بە ھەوڵێکی ھاوبەشە کەیارمەتیدەر دەبێت بۆ ھەوڵدان بەگەیشتن بە کۆمەڵێک یاسای بنەڕەتی، کە بەشێکیان یارمەتیدەرن لە بەھێزکردنی ئابووری نیشتمانی، کە ڕووبە ڕووی ئاڵنگاریەکان و ھاوکات لەگەڵ قەیرانی کەشوھەوا و ئەو ئاستەنگانەی دەوروبەرمان کە قورساییان خستۆتە سەر بەرپرسیارێتی کارەکانی دەوڵەت و پابەند بوونەکانی.
ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگەکان پێویستی بەوەیە کە ئێمە ئەو ئاراستانە ڕەت بکەینەوە کە خەڵک لە دەسەڵاتە جۆراوجۆرەکانیان چاوەڕێی دەکەن و ھیچی ترمان لێ چاوەڕێ نەکرێ جگە لە بەھێزکردنی کاری ھاوبەش و نزیککردنەوەی دیدگاکان لە ھەموو ئاستێک کە کاریگەری لەسەر بەرژەوەندییەکانی وڵات و پێداویستییەکانی خەڵک دەبێت.
جارێکی تر پیرۆزبایی خۆم ائاراستەی برایانی (بەدر) دەکەم، ھیوای پێشکەوتن و سەرکەوتنیان بۆ دەخوازم ھاوشانی ھێزەکانی تری گەلەکەمان لە پێناو عێراق و ھاونیشتمانیانی بەگشتی.
سڵاوی خوداتان لێ بێت
ئەیاد عەلاوی لە تویتەر نووسیوویەتی، تەقینەوەکەی سلێمانی جارێکیتر قەبارەی دەستوەردانە دەرەکییەکانی لە عێراق دەرخست، راشیگەیاند، لەکاتێکدا ئیدانەی ئەو پێشێلکارییە دەکەن، بەکارھێنانی عێراق وەک گۆڕەپانی یەکلاییکردنەوەی ناکۆکییەکان رەتدەکەنەوە.
ئەیاد عەلاوی لە تویتەکەیدا داواشی کرد، ھەموو رێکارێکی راستەقینە بۆ پاراستنی شکۆ و سەروەریی عێراق بگیرێتەبەر.
دەقی پەیامەکە....
لە ساڵیادی ھەڵبژاردنیدا بە سەرۆککۆماری عێراق، رۆڵی سەرۆک مام جەلال لە خەباتی مێژوویی لە کوردستانی عێراق و کۆماری عێراق بەرزدەنرخێنین لەپێناو ئازادی و دیموکراسیدا.
بەڕێوەبەرایەتی ھەواڵگری سەربازیی عێراق ئاشکرایکردووە، بە پشتبەستن بە زانیارییە ھەواڵگرییەکان و بەڵگەی پێویست، ھێزە ئەمنییەکان لە ناحیەی زاب سەر بە قەزای حەویجە لە سنوری پارێزگای کەرکوک لە بۆسەیەکدا سێ تیرۆریستی داواکراویان بە پێی ماددەی چواری تیرۆر دەستگیرکردووە.
راشیگەیاندوە، ئەو تیرۆریستانەی دەستگیرکراون چەندین بەرپرسیارێتی جیاجیایان لە ناو گروپی تیرۆریستی داعشدا ھەبووە و لە ئێستادا سەرپەرشتی ئەو تیرۆریستانەیان کردووە کە دەشتاییەکانی سنوری پارێزگاکانی نەینەوا و کەرکوک و دیالە و سەڵاحەدین خۆیان حەشارداوەو ناوبەناو کردەوەی تیرۆریستی ئەنجام دەدەن.
بە وتەی ئەو لێپرسراوەی نەتەوە یەکگرتووەکان، دەستکەوتی عێراق لە ئاو لە ٣٠ ملیار مەتر سێجاوە لە ساڵی ١٩٣٣ بۆ نزیکەی ٩.٥ ملیار مەتر سێجا لە ئێستادا دابەزیوە، پێشبینیش دەکرێت پشکی تاک لە ئاو تا ساڵی ٢٠٣٠ بۆ ٤٧٩ مەتر سێجا کەمببێتەوە، لەکاتێکدا بەپێی پێوەرەکانی رێخکراوی تەندروسستی جیھانی، دەبێت پشکی ھەر تاکێک لە ئاو ١٧٠٠ مەتر سێجا بێت.
ھاوکات ھۆشداری داوە لە کاریگەرییەکانی گۆڕانکاری کەشوھەوا لەسەر ئاسایشی خۆراک و گەشەکردنی ژیانی مرۆڤایەتی.
لێپرسراوەکەی نەتەوە یەکگرتووەکان ئەوەشی خستووەتەڕوو، لە حەفتاکانی سەدەی رابردووەوە، قەبارەی ئەھوارەکان بەڕێژەی زیاتر لە ٩٠٪ کەمبووەتەوە بەھۆی کەمبوونەوەی ئاستی ئاوی روبارەکان، لەکاتێکدا ئەھوارەکانی عێراق شێدارترین زەوی بوون لە ھەموو خۆرھەڵاتی ناوەڕاستدا، پێشبینیش کردووە، بەرزبوونەوەی پلەی گەرما و کەمی باران تا ساڵی ٢٠٥٠، ئاوی پاک بۆ خواردنەوە بەڕێژەی ٢٠٪ و ئاو بۆ کەرتی کشتوکاڵ بەڕێژەی ٢٥٪ کەمببێتەوە.