ڕۆژی ١٧ی ئەیلول لیژنەی وەزیرانی ئەنجومەنی ئەوروپا لە ڕاگەیەندراوێکدا داوای لە دادگای تورکیا کرد تا کۆتایی مانگی ئەیلول، سەڵاحەدین دەمیرتاش ئازاد بکات، بە پێچەوانەوە بە پێی یاساکانی دادگای ئەوروپا ڕێکاری یاسایی بەرامبەر تورکیا دەگرنە بەر.

سەڵاحەددین دەمیرتاش لە چوارچێوەی لێکۆڵینەوەکانی تیرۆر و بە چەند تۆمەتێک لە ٤ی تشرینی دووەمی ٢٠١٦ەوە لە زیندانی ئەدیرنە زیندانیکراوە.ش

ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەڕەنسا داوا لە سەرکردەکانی وڵاتانی ئەوروپا دەکات ئیتر بەرامبەر ئەمریکا ساویلکە نەبن و وریاتر مامەڵەی لەگەڵ بکەن. دەشڵێت، ئەمریکا ھەموو سەرنجی خۆی خستووەتە سەر دژایەتیکردنی چین و تەنھا بیر لە بەرژەوەندییەکانی خۆی دەکاتەوە.

ئەم وتانەی ماکرۆن لە کاتێکدایە بڕیارە ھەفتەی داھاتوو ئەنتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا سەردانی پاریس بکات و لەگەڵ بەرپرسانی باڵای ئەو وڵاتە باس لە ئاسایکردنەوەی پەیوەندییەکانی پاریس و واشنتن بکات.

مانگی ڕابردوو بەھۆی ھەڵوەشاندنەوەی گرێبەستی کڕینی ژێر دەریاییە فەڕەنسییەکان لەلایەن ئوسترالیا و ڕێککەوتن لەگەڵ ئەمریکا و بەریتانیا، پەیوەندییەکانی فەڕەنسا لەگەڵ ئوسترالیا و ئەمریکا و بەریتانیا گرژی تێکەوت.

رێکخراوی تەندروستی جیھانیی رایگەیاند، ھەفتەی رابردوو لە جیھاندا سێ ملیۆن و ٣٠٠ ھەزار حاڵەتی توشبون بە کۆرۆنا تۆمار کراوە ٥٥ ھەزار توشبوش گیانیان لەدەستداوە، ئەو ئامارانەش بەراورد بە ھەفتەی رابردوو بەرێژەی لە سەدا ١٠ کەمیکردوە.

ئاماژەی بەوەشکردوە، کەمبونەوەی ئامارەکانیش زیاتر لە خۆرھەڵاتی ناوەراست و خۆرئاوای زەریای ھێمن و ھەردوو ئەمریکا بوە ، بەڵام لە ئەوروپا و ئەفریقا ئامارەکانی توشبون و گیان لەدەستدان بە کۆرۆنا وەک خۆی ماوەتەوە.

رێکخراوی تەندروستی جیھانی ھۆشداریشی داوە لەوەی لەگەڵ ھاتنی وەرزی زستاندا لە بەشی باکوری گۆی زەوی ئامارەکانی کۆرۆنا  دوبارە بەرز بێتەوە .

لە گرتوخانەیەکی لە شاری گوایاکیل لە ئیکوادۆر، شەڕ لە نێوان گروپە مافیاییەکان روویدا و لە ئاکامدا ١١٦  زیندانی کوژراون و ٨٠ش برینداربوون، فەرماندەی پۆلیسی وڵاتەکەش دەڵێت، بەشێک لە زیندانییەکان بە دڕندانەترین شێوە کوژراون. 

گویلیرمو لاسو سەرۆکی ئیکوادۆریش باری نائاسایی لە سەرجەم گرتووخانەکانی وڵاتەکە راگەیاند، چەند مانگێکە لە گرتووخانەکانی ئیکوادۆر شەڕ و ئاڵۆزی لە نێوان مافیاکان زیادیکردووە، بەشێوەیەک لەمساڵدا ٢٢١ زیندانی کوژراون، لە کاتێکدا لە ساڵی رابردوودا ١٠٣ حاڵەتی کوژران لە گرتووخانەکاندا ھەبووە.

٦٠٪ی پەنابەرانی سوریا لە لوبنان لەو شوێنانە دەژین کە مەترسیدارن، بۆ دابین کردنی بژێوی ژیانیشیان پشت بە سواڵکردن و قەرز دەبەستن، تەواوی پەنابەرانیش ناتوانن خەرجی ڕۆژانەیان بۆ مانەوە لە ژیان دابین بکەن.

بەڕێوەبەرایەتیی ئاسایشی ئامەدیش لە نووسراوێکدا بۆ داواکاری گشتی و دادگا ڕایگەیاندووە، "نورجان یاڵچین" لە ژن نیوزدا ھەواڵی بۆ ستایشکردنی پەکەکە و کەجەکە دروستکردووە، لەو چوارچێوەیەشدا داواکاری گشتیی تورکیا داوایکردووە لە ٨ ساڵ و ٦ مانگەوە تا ٢٠ ساڵ سزای زیندانیکردنی بەسەردا بسەپێنرێت.

پارێزەرەکەی ئەو ڕۆژنامەنوسەش ڕایگەیاندووە، بەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی ئامەد ھەواڵەکانی ژن نیوزی بە پێی خواست و بۆچوونی خۆی لێکداوەتەوە و تۆمەتەکانی ڕاست نییە، بڕیاریشە دانیشتنی داھاتووی "نورجان یاڵچین" لە ٢٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٢١ بەڕێوەدەچێت.

ئاژانسی ھەواڵی ڕۆیتەرز ئاشکرایکردووە، ئەمریکا لە ڕێگەی کەناڵە دیپلۆماتییەکان لەگەڵ چین لە ڕێککەوتن نزیک بووەتەوە، کە حکومەتی بەیجین ھانبدات بە کەمکردنەوەی ئاستی ھاوردەکردنی نەوتی خاوی ئێران بۆ وڵاتەکەی، بە ئامانجی ناچارکردنی تاران بە گەڕانەوە بۆ ڕێککەوتنی ئەتۆمی.

ھەوڵە دیپلۆماتییەکانی واشنتۆن لە کاتێکدایە، سەرەڕای گەمارۆکانی سەر کەرتی نەوتی ئێران، لە سەرەتای ئەمساڵەوە تا مانگی ئاب، چین ڕۆژانە زیاتر لە ٥٥٠ ھەزار بەرمیل نەوتی لە ئێران کڕیوە.

بایدنی تەمەن ٧٨ ساڵ ڕایگەیاند، بۆ لەناوبردنی پەتای کۆرۆنا پێویستە ھەمووان ڤاکسینی کۆرۆنا وەربگرن.

وتیشی، ٧٧٪ی کەسانی پێگەیشتوو لە ئەمریکا لانی کەم دۆزێکی ڤاکسینیان وەرگرتووە و لە ٢٣٪ خۆیان نەکوتاوە. بایدن ڕاشیگەیاند، یەک ملیار دۆزی ڤاکسینی کۆرۆنا دەبەخشنە وڵاتان.

سەنتەری کۆنترۆڵکردنی پەتاکان لە ئەمریکا لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا ڕەزامەندی پیشاندا لەسەر بەکارھێنانی ژەمی سێیەمی ڤاکسینی کۆرۆنا بۆ کەسانی تەمەن ٦٥ ساڵ و بۆ کەسانی تەمەن ١٨ بۆ ٦٤ ساڵ کە نەخۆشی درێژخایەنیان ھەیە.

"ماکرۆن" لە کاتی کردنەوەی پیشانگایەکی خۆراکدا لە شاری "لیون"، لەلایەن خوێندکارێکی تەمەن ١٩ ساڵەوە ھێلکەیەکی تێگیرا و بەر شانی کەوت، ھێزەکانی پۆلیسیش بە پەلە ئەو کەسەیان دەستگیر کرد و دادگای فەڕەنساش ڕایگەیاند ئەو کەسە لەلایەن پۆلیس و دادگاوە نەناسراوە. دوای ئەو ڕووداوەش "ماکرۆن" وتی دەچێتە لای ئەو کەسە و دەیبینێت. 

ئەو ڕووداوە ھاوکاتە لەگەڵ کەمبوونەوەی ئاستی جەماوەری "ماکرۆن"، کە تەنھا ٣٨٪ی فەڕەنسییەکان لە کارەکانی ڕازین.

"ماکرۆن" چەندین جاری تر ڕووبەڕووی ھێرش بووەتەوە لەلایەن خەڵکەوە، لە ٨ی حوزەیرانی ئەمساڵیشدا، کەسێک زلەیەکی لێدا و ئەوەش کاردانەوەی زۆری لێکەوتەوە، ئەو کاتەشی کە کاندید بوو بۆ سەرۆکایەتی فەڕەنسا لە پێشانگایەکدا لە "پاریس" ھێلکەی بۆ ھەڵدرا.

سوپای کۆریای باشور ڕایگەیاند، وڵاتەکەی مووشەکێکی بە ئاڕاستەی دەریای "ژاپۆن" ھەڵداوە بە بێ ئەوەی زانیاری زیاتر لە بارەیەوە بڵاوبکاتەوە.

وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکاش ئیدانەی تاقیکردنەوە مووشەکییەی کرد و بە ھەڕەشە بۆ سەر وڵاتانی دراوسێ و کۆمەڵی نێودەوڵەتی ناوی برد، داواشی لە "پیۆنگ یانگ" کرد بگەڕێتەوە بۆ دانوستانەکانی داماڵینی چەکی ئەتۆمی. 

ھاوکات "کیم سونگ" باڵیۆزی کۆریای باکور لە نەتەوە یەکگرتووەکان ڕایگەیاند، ئەگەر "واشنتۆن" دەیەوێت کۆتایی بە جەنگی کۆریا بێت، دەبێت دەست ھەڵبگرێت لە سیاسەتە دوژمنکارییەکانی و ڕاھێنانە سەربازییەکانی و بڵاوکردنەوەی چەکی ستراتیژی لە ناوچەکە.

"خلوسی ئاکار" لە ڤیدیۆ کۆنفرانسێکدا لەگەڵ گەورە فەرماندەکانی سوپا ڕایگەیاند، لە نزیکەوە بەدواداچوون و چاودێرییان بۆ ڕەوشی باکوری سوریا ھەیە.

وتیشی، دەیان ساڵە تورکیا لەگەڵ ھێزەکانی پەکەکە لە شەڕدایە کە بناغەی ھێزەکانی سوریای دیموکراتن، نیگەرانیشی دەربڕی لە پڕچەککردن و ھاوکارییەکانی ئەمریکا بۆ ئەو ھێزانە.

بە وتەی "خلوسی ئاکار" سوپای تورکیا بەردەوام دەبێت لە ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستان بە تایبەت لە عێراق و سوریا، بە ڕێزگرتن لە ماف و سنور و سەروەری وڵاتانی دراوسێ.

میدیاکانی ئیتاڵیا بڵاویانکردەوە، ٦٨٦ کۆچبەری نایاسایی کە خەڵکی وڵاتانی سوریا و مەغریب و بەنگلادیش و میسڕن و ژن و منداڵیشیان لە ناودایە، لە ڕێگەی وڵاتی لیبیاوە، گەیشتوونەتە دوورگەی لامبیدۆزای ئیتاڵیا و لەلایەن دەسەڵاتداریەتی ناوچەکەوە ھەموو پێداویستییەکیان پێشکەشکراوە.

لە دوورگەی لامبیدۆزای ئیتاڵیا کەمپ ئامادەکراوە بۆ نیشتەجێکردنی ئەوە کۆچبەرانەی دوای ڕزگارکردنیان لە دەریا دەگەنە ئەو دوورگەیە.