جیهان.jpeg&w=3840&q=75)
یەنس ستۆڵتنبێرگ سکرتێری ھاوپەیمانی ناتۆ ڕایگەیاند، سەرەڕای کۆبوونەوەکانیان لەگەڵ ڕووسیا، بەڵام تا ئێستا ناکۆکیی قوڵ لە نێوان مۆسکۆ و ئەندامانی ڕێکخراوەکەیان ھەیە لە بارەی دۆسیەی ئۆکراین و سەرجەم ئەندامانی ناتۆش لە ھەڵوێستەکانیان لە بارەی مۆسکۆ ھاوبەش و یەکگرتوون.
وتیشی، لەگەڵ ئەوەی لە بڵاوبوونەوەی ھێزەکانی ڕووسیا لەسەر سنوری ئۆکراین نیگەرانن بەڵام ھەوڵی تەواو دەدەن کێشەکان چارەسەر بکەن و نەکەونە ململانێوە لەگەڵ مۆسکۆ.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکاش لە بارەی ناکۆکییەکان لەگەڵ ڕووسیا لەسەر ئۆکراین ڕایگەیاندووە، ھۆشدارییان بە ڕووسیا داوە ئەگەر ھێرش بکاتە سەر ئۆکراین باجێکی گەورە دەدات.
سوپای کۆریای باشور ڕایگەیاند، "پیۆنگ یانگ" مووشەکەکەی لە کەناراوەکانی خۆرھەڵاتەوە ئاڕاستەی دەریا کردووە و ھەفتەیەک لەمەوبەریش مووشەکێکی تری تاقیکردەوە کە خێراییەکەی لە خێرای دەنگ زیاتر بووە، ئەوەش دووەمین مووشەکە کە ئەو وڵاتە لە سەرەتای ئەمساڵەوە تاقیبکاتەوە.
ھاوکات ھێزە کەناراوەکانی ژاپۆن ڕایانگەیاندووە، ئاگاداری تاقیکردنەوەی مووشەکێکی کۆریای باکور بوون، کە ھاوشێوەی مووشەکی بالیستی بووە.
ئەو تاقیکردنەوەیەش تەنھا چەند سەعاتێک دوای ڕاگەیەندراوێکی ھاوبەشی ئەمریکا و بەریتانیا و فەڕەنسا و ژاپۆن و ئێرلەندا و ئەلبانیا ھات، کە داوایان لە کۆریای باکور کردبوو چالاکییەکانی بۆ ناسەقامگیرکردنی ڕەوشی ناوچەکە ڕابگرێت.
لێپرسراوانی ڕووسیا لە دانوستانەکانیاندا لەگەڵ لێپرسراوانی ئەمریکا لە "ژنێڤ" ڕایانگەیاندووە، مۆسکۆ ھیچ نیازێکی نییە بۆ داگیرکردنی ئۆکراین و ھەردوولاش ڕێککەوتوون بۆ کەمکردنەوەی ئاڵۆزییەکان لە ناوچەکە، بەڵام چەند سەرچاوەیەکیش باس لەوە دەکات کە تا ئێستا گۆڕانکاری گەورە لەو دانوستانانە ڕووی نەداوە، کە لە ڕۆژی دووشەممەوە لە "ژنێڤ" دەستیپێکردووە.
ھاوکات "جین ساکی" وتەبێژی کۆشکی سپی ڕایگەیاندووە، دوو بژاردە لە بەردەم "ڤلادمیر پوتن" سەرۆکی ڕووسیادایە کە ئەوانیش گرتنەبەری ڕێگە چارەی دیپلۆماسی و ئاڵۆزترکردنی ڕەوشەکەیە.
وتیشی، کشانەوەی ھێزەکانی ڕووسیا کاریگەری دەبێت لەسەر ھێورکردنەوەی ڕەوشەکە.
"قاسم جومارت توکاییف" سەرۆکی کازاخستان لە بەردەم پەرلەمانی وڵاتەکەیدا "عەلی خان سماعیلۆڤ"ی کاندید کرد بۆ وەگرتنی پۆستی سەرۆک وەزیران و بە زۆرینەی دەنگی پەرلەمانتاران ئیسماعیلۆڤی تەمەن ٤٩ ساڵ کە پێشتر جێگری یەکەمی سەرۆک وەزیران بووە، وەک سەرۆک وەزیرانی نوێ پەسەند کرا.
ھاوکات سەرۆکی کازاخستان کۆتاییھاتنی ئەرکی سەربازیی ھێزەکانی پاراستنی ئاشتی لە وڵاتەکەیدا ڕاگەیاند کە بە سەرۆکایەتی ڕووسیا بۆ ئاساییکردنەوەی ڕەوشی کازاخستان ڕەوانەی ئەو وڵاتە کرابوون، بە وتەی توکاییف لە دوو ڕۆژی داھاتوودا ئەو ھێزانە دەست بە کشانەوە دەکەن.
وەزارەتی ناوخۆی کازاخستان لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، کۆی گشتی ژمارەی ئەو کەسانەی بەھۆی خۆپیشاندان و ئاڵۆزییەکانەوە دەستگیرکراون، تا ئێستا گەیشتوەتە ھەشت ھەزار و ٩٣٩ کەس.
بەپێی ئامارەکانیش تائێستا ١٦٤ کەس لە خۆپیشاندان و ئاڵۆزییەکانی کازاخستاندا کوژراون.
لەلایەکی تریشەوە رەوشی ئەو وڵاتەکە بەرەو ئاساییبونەوە ھەنگاو دەنێت و ئەمڕۆ خزمەتگوزاری ئینتەرنێت گەڕاوەتەوە بۆ شاری ئەلماتی کە پایتەختی ئابوری کازاخستانە، ئەوەش دوای ئەوەی بۆ ماوەی پێنج رۆژ ھێڵەکانی ئینتەرنێت لەو شارە راگیران، ھاتوچۆی گشتیش لەسەر شەقامەکان دەستیپێکردوەتەوە.
ئاژانسی ھاوار نیوز بڵاویکردەوە، لە بەردەم بینای زانکۆی ئەنقەرە نزیکەی ٣٠ گەنجی تورک رێگەیان بە سێ گەنجی کورد گرتوە و ھێرشیان کردوەتە سەریان و یەکێک لە گەنجەکانیان بە چەقۆ بریندار کردوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ھۆکاری ھێرشەکە رەگەزپەرستی بووە و پێشتریش یەکێک لەو گەنجە کوردانە لەلایەن ھاوڵاتی تورکەوە ھێرشی کرابووە سەر.
راشیگەیاند، ئەو گەنجە کوردانە کە ھێرشیان کراوەتە سەر تا ئێستا لە بەڕێوبەرایەتی پۆلیسی ناوچەکە راگیراون و ئەو کەسانەشی ھێرشیان کردووەتە سەریان بە پاساوی ئەوەی ھیچ شتێکی تر ڕوو نەدات بۆ بەڕێوەبەرایەتیی پۆلیسی ناوچەی ئەسات گواستراونەتەوە.
سکرتێری رێکخراوی ناتۆ دوای کۆبوونەوەی لەگەڵ جێگری سەرۆک وەزیرانی ئۆکراین رایگەیاند، ئەگەر روسیا بەردەوام بێت لە کۆکردنەوەی ھێز لەسەر سنورەکانی ئۆکراین و ھێرش بکاتە سەر ئەو وڵاتە، باجێکی سیاسیی و ئابووری گەورە دەدات و ئەوانیش وەک ناتۆ پشتیوانی لە مافی ئۆکراین دەکەن بۆ بەرگری لە خۆکردن.
سکرتێری رێکخراوی ناتۆ لەبارەی دانوستانەکانی روسیا و ناتۆ و ئەمریکاش وتی، پێشوازی لە دانوستانەکان دەکەن و بەھیوان ئەنجامیان ھەبێت، بەڵام چاوەڕوان ناکەن گفتوگۆکان سەرجەم کێشەکان چارەسەر بکەن.
ماوەی چەند رۆژێکە دانوستان لەنێوان ناتۆ و روسیا لەلایەک و ئەمریکا و روسیا لەلایەکی ترەوە دەستیپێکردووە و ھەردوولا ھەوڵ دەدەن کێشەکانی تایبەت بە قەیرانی ئۆکرانیا و ئاسایشی ئەوروپا چارەسەر بکەن.
ئۆلیانۆف ئەوەشی راگەیاندوە، لەگەڵ وڵاتانی بەشدار لە رێککەوتننامەی ئەتۆمی و ئەمریکا بەبێ ئێران کۆبوونەتەوە و پێشنیازەکانیان پێشکەش کردوە و چاوەڕوانی دەرەنجامی ئەرێنی دەکەن.
ڕوانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردەوە، ھێزەکانی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش کاروانێکی پێداویستی سەربازییان گەیاندووەتە ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی لە ڕۆژئاڤای کوردستان، کاروانەکەش چەندین کەلوپەل و پێداویستی سەربازی تێدایە و لە خۆرھەڵاتی دێرەزوور جێگیرکراوە.
ئەوەش لە کاتێکدایە تا ئێستا ھێزەکانی ھاوپەیمانان لە ڕۆژئاڤای کوردستان ماونەتەوە بۆ درێژەدان بە جەنگی دژ بە تیرۆریستانی داعش لە پێناو بنبڕکردنی تیرۆر و مەترسییەکانی.
لە ڕاگەیەندراوێکدا پۆلسی ھەنگاریا بڵاویکردەوە، ھێزێکی پۆلیس لە خاڵێکی پشکینین ویستوویەتی بارھەڵگرێک ڕابگرێت، بەڵام بە خێرایی بە خاڵی پیشکنینەکەدا تێپەڕیووە بەرەو نەمسا و ناچار بوون بۆ ڕاگرتنی تەقەی لێبکەن.
پۆلیسی ھەنگاریا ڕوونیکردەوە، بارھەڵگرەکە تابلۆی ھەنگاریای ھەڵگرتووە و لە سنوری نەمسا لەلایەن پۆلسی ئەو وڵاتەوە دەستبەسەر بارھەڵگرەکەدا گیراوە و دەرکەوتووە ٣٠ کۆچبەری لەگەڵ خۆی ھەڵگرتووە.
بە گوێرەی ڕاگەیەندراوەکەی پۆلیسی ھەنگاریا لە کۆتا ھەفتەی ساڵی ٢٠٢١دا، نزیکەی ٢٠٠٠ بۆ ٢٥٠٠ کۆچبەر ھەفتانە لە سنوری باشوری ئەو وڵاتەوە لەگەڵ سڕبیا و ڕۆمانیا پەڕیونەتەوە بەرەو وڵاتانی دیکەی ئەوروپا.
دوای بڕیارەکەی بایدنیش، ئەگەر ئەنجومەنی پیران پەسەندی بکات، مایکڵ کورێلا سەرپەرشتی فەرماندەی فەرماندەیی ناوەندیی سوپای ئەمریکا دەکات لە خۆرھەڵاتی ناوەڕاست لە جێگەی ژەنەڕاڵ (کێنێس ماکێنزی).
فەرماندەی فەرماندەیی سوپای ئەمریکا بە درێژایی چەند ساڵی ڕابردوو، سەرپەرشتی ئۆپراسیۆنە سەربازییەکانی وڵاتەکەی کردووە لە عێراق و سوریا و ئەفغانستان و یەمەن.
ژەنەڕاڵ کورێلا دەرچووی ئەکادیمیای سەربازیی (ویست پۆینت)ە و، پێشتر بەشداری جەنگەکانی کۆسۆڤۆ و عێراقی کردووە، لە ساڵی ٢٠٠٥شدا لە ھێرشێکدا لە شاری موسڵ بە سەختی بریندار بووە.
پێشتریش فەرماندەی فیرقەی بە ناوبانگی ٨٢ی ھێزی پەڕەشووتی ئەمریکا بووە، ئەو فیرقەیە لە جەنگی دووەمی جیھانیدا بەشدار بووە لە کۆنترۆڵکردنی کەنارەکانی نۆرماندی.
ئاژانسەکانی ھەواڵ بڵاویانکردەوە، بەھۆی بڵاوبوونەوەی غازی سروشتی لە کافتریایەکی شاری چونگینگ لە باشوری خۆرئاوای چین، تەقینەوەیەک ڕوویداوە و بەھۆیەوە ١٦ کەس گیانیان لە دەستداوە و ١٠ی تریش برینداربوون، ئەوە جگە لەوەی کافتریاکە بە تەواوی داڕماوە و ڕووداوەکە زیانی ماددی زۆری لێکەوتووەتەوە.
لە وتەیەکدا لە ئاھەنگی ھاوپەیمانیی ١٦ کۆمپانیای تایبەت بە بواری فڕۆکەوانی و بۆشایی ئاسمانی وڵاتەکەی ئەردۆغان ڕایگەیاند، یەکەم فڕۆکەی جەنگی دروستکراوی ناوخۆی تورکیا لە ساڵی ٢٠٢٥ دەچێتە بواری خزمەتەوە.
سەرۆکی تورکیا ئاشکرایکرد، نزیکەی ٢ ھەزار و ٣٠٠ ئەندازیار بەشدارن لە پڕۆژەی دروستکردنی ئەو فڕۆکە جەنگییەی وڵاتەکەی.
پێشتر تورکیا بەشدار بووە لە پڕۆگرامی فڕۆکەی جەنگی ئێف ٣٥ی ئەمریکی و بڕیاربووە ١٠٠ فڕۆکەی لەو جۆرە بکرێت، بەڵام بەھۆی کڕینی سیستمی ئێس ٤٠٠ لە ڕووسیا، ئەمریکا لە ساڵی ٢٠١٩ گرێبەستی فرۆشتنی ئەو جۆرە فڕۆکەیەی لەگەڵ تورکیا ھەڵوەشاندەوە و ھەموو پڕۆگرامەکانی تایبەت بە فێرکردنی پسپۆڕە سەربازییەکانی تورکیا لەسەر بەکارھێنان و چاککردنەوەی ئەو جۆرە فڕۆکەیە ڕاگرت.
ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە پەراوێزی کۆبوونەوەی ڕێکخراوی ناتۆ نیگەرانی واشنتنی لە ڕووداوەکانی کازاخستان و دەستوەردانی ڕووسیا لەو وڵاتە دەربڕی و ڕایگەیاند، بەدڵنیاییەوە حکومەت و لێپرسراوانی کازاخستان توانای کۆنتڕۆڵکردنی خۆپیشاندانەکانیان ھەیە، بەڵام دیار نییە بۆچی ھەستیان بەوە کرد پێویستیان بە دەستوەردانی ھێزی دەرەکی ھەیە.
ئاماژەی بەوەشکرد، مێژوو پیشانیداوە، ھەرکات ڕووسیا چووەتە ھەر شوێنێک، دەرکردنی زۆر ئەستەم بووە.
ھەفتەی ڕابردوو، بەھۆی گرانبوونی نرخی غاز و سوتەمەنی لە کازاخستان خۆپیشاندانی بەرفراوان بەڕێوەچوو، خۆپیشاندانەکان گرژی و ئاڵۆزی لێکەوتەوە و بەھۆیەوە نزیکەی ٣٠ خۆپیشاندەر کوژران و زیاتر لە ٤ ھەزار کەسیش دەستگیرکران، دواتر حکومەتی کازاخستان داوای لە ڕووسیا کرد، بۆ ھێورکردنەوەی ڕەوشەکە، ھێز ڕەوانەی ئەو وڵاتە بکات.