لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی سی ئێن ئێن، ڕاوێژکارێکی وەزارەتی بەرگری ئۆکراین مارکیان لوبکیڤسکی ڕایگەیاند گروپی نھێنی واگنەری سەر بە ڕووسیا ھەوڵی تیرۆرکردنی سەرۆکی ئۆکراین و سەرۆکوەزیرانی ئەو وڵاتەیان داوە.

لوبکیڤسکی وتیشی ھەواڵگری ئۆکراین و ئەو ھێزە تایبەتەی کە زێلێنسکی دەپارێزن ھەواڵەکەیان پشتڕاستکردووەتەوە و گروپی سەربازی واگنەر لە ھەوڵەکەیان بۆ تیرۆرکردنی سەرۆکوەزیران و سەرۆکی ئۆکراین سەرکەوتوو نەبوون.

بە وتەی ئەو ڕاوێژکارەی وەزارەتی بەرگری ئۆکراین، "ھەموو دۆکیومێنتەکان و بەڵگەی پێویست ڕادەستی دادگای نێودەوڵەتی دەکرێن."

بەرپرسانی ئۆکراین دەڵێن تاوەکو ئێستا سەرۆکی ئۆکراین لە دوو ھەوڵی دیکەی تیرۆرکردن ڕزگاریبووە.

لە ئێستادا ١٥٠ سەربازی ھێزی دەریایی ئەمریکا کە بە سیلز ناسراون لەگەڵ ٧٠ سەربازی ھێزی تایبەتی ئێس ئەی ئێسی بەریتانی لە لیتوانیا جێگیرکراون و مەشق و ڕاھێنانی چڕ دەکەن، زانیاری وردی ھەوڵگریان پێدەگات، ھەرکاتێک زانیان ژیانی سەرۆکی ئۆکراین ڤۆلۆدیمیر زێلێنسکی لە مەترسیدایە ڕزگاریدەکەن.

نیکۆلاس دی ریڤێر نوێنەری ھەمیشەیی فەڕەنسا لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لە کۆبوونەوەیەکی ئەنجومەنەکەدا رایگەیاند، کۆریای باکور بەدەوامە لە پێشێلکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکان و ھەموو رێگەیەکیشی گرتووەتەبەر بۆ پەرەپێدانی بەرنامە موشەکی و ئەتۆمییەکەی، بەھیچ شێوەیەکیش گوێ لەو داواکارییانە ناگرێت کە ئاراستەی دەکرێن بە مەبەستی راگرتنی بەرنامە ئەتۆمییەکەی.

نوێنەرەکەی فەڕەنسا داواشی لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی کرد سیستمی سزاکانی سەر کۆریای باکور نوێ بکاتەوە و سزای تریشی بەسەردا بسەپێنێت، لە بەرامبەریشدا ھەر لەو کۆبوونەوەیەی ئەنجومەنی ئاسایشدا روسیا ھۆشداری دا لە کاراکردنەوەی سزاکانی سەر کۆریای باکور و رایگەیاند، بەھەموو شێوەیەک لە دژی دەوەستنەوە.

دیمتری میدڤیدڤ، ئەندامی ئەنجومەنی ئاسایشی روسیا رایگەیاند، ئەو شەڕە ئابوورییە نایاساییەی وڵاتانی خۆرئاوا دژی روسیا بەرپایان کردووە، تەواوی ئابووریی جیھان لەناودەبات.

راشیگەیاند، لە خۆرئاوا سامانی دامەزراوە داراییەکان و تەنانەت بانکی ناوەندیش بلۆک دەکرێن و باس لە دەستبەسەرداگرتنی ئەو سامانانە دەکەن، کە بە دڵنیاییەوە ئەوە جەنگێکە بەبێ ھیچ یاسایەک و ئەنجامەکەشی تێکشکانی پێکھاتەی تەواوی ئابووریی جیھانی دەبێت.

لە دوای ھێرشی روسیا بۆ سەر ئۆکراین لە ٢٤ی مانگی شوباتی رابردوو، ئەمریکا و وڵاتانی خۆرئاوا کۆمەڵێک سزای ئابوورییان بەسەر روسیادا سەپاند، لەوانە دەرکردنی بانکەکانی روسیا لە سیستمی دارایی سوێفت و بلکۆککردنی پارەکانی روسیا لە بانکەکانی ئەمریکا و ئەوروپا.

بەرپرسێک لە وەزارەتی بەرگریی ئەمریکا، بە میدیای وڵاتەکەی راگەیاند، یەکەم کاروانی ھاوکارییە سەربازییەکانیان، گەیشتووەتە ناوچەکە و ھەندێکیان رەوانەی ئۆکراین کراون، راشیگەیاند، چاوەڕوان دەکرێت لە سێ رۆژی داھاتوودا سێ گەشتی تری ئاسمانی بگاتە ناوچەکە، چونکە ناردنی پێداویستییە سەربازییەکان بۆ ئۆکراین درێژە دەکێشێت، بارەکانیش دەگەیەندرێنە وڵاتانی دراوسێی ئۆکراین و دواتر بە کاروانی سەربازیی دەگوازرێنەوە بۆ ئەو وڵاتە.

١٦ی ئەم مانگە جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا، پێشکەشکردنی ھاوکاریی سەربازیی بۆ ئۆکراین بە بڕی ٨٠٠ ملیۆن دۆلار راگەیاند، ھاوکارییەکانیش پێکھاتوون لە چەک و پێداویستیی سەربازیی وەک مووشەکی دژە تانک و مووشەکی بەرگریی ئاسمانی.

لێپرسراوێکی ئەمریکی بە میدیای وڵاتەکەی راگەیاندوە، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا کۆبوونەوەیەکی چاوەڕوانکراوی لەگەڵ بزووتنەوەی تاڵیبان ھەڵوەشاندووەتەوە، کە بڕیاربوو لە پەراوێزی کۆڕبەندنی دەوحە لە قەتەر ئەنجام بدرێت.

ئەو لێپرسراوەی ئەمریکا، ھۆکاری ھەڵوەشاندنەوەی کۆبوونەوەکەی لەگەڵ تاڵیبان، بۆ داخستنی خوێندنگە ئامادەییەکانی کچان لە ئەفغانستان گەڕاندەوە، کە رۆژی چوار شەممەی رابردوو، ھەزاران کچ لە ئەفغانستان، بۆ دەستپێکردنی ساڵی نوێی خوێندن گەڕانەوە بۆ ناوەندەکانی خوێندن، بەڵام وەزارەتی پەروردە لە حکومەتەکەی تاڵیبان، داخستنی خوێندنگە ئامادەییەکانی کچانی راگەیاند.

مانگی ئابی ساڵی رابردوو، دوای کۆنتڕۆڵکردنەوەی ئەفغانستان، بزووتنەوەی تاڵیبان بەڵێنیدا رێگری نەکات لە خوێندنی کچان و خوێندنگەکانی کچان بکاتەوە.

تەیمور حسێنی جێگری سەرۆکی پۆلیسی ھاتووچۆی ئێران رایگەیاند، تا ئێستا ٤٣١ کەس بەھۆی رووداوەکانی ھاتووچۆ لە رۆژانی پشووی نەورۆزدا گیانیان لەدەستداوە کە ٧٠٪یان لە رێگەی نێوان شارەکان و ٣٠٪یشیان بە رووداوەکانی ھاتووچۆی ناو شارەکان گیانیان لەدەستداوە.

ئاماژەی بەوەشکرد، بەھۆی ئەو شەپۆلی بەفر و بارانبارینەی رووی لە زۆربەی ناوچەکانی ئێران کردووە، رەوشی رێگەکان باش نییە، بۆیە دەبێت شۆفێران زیاتر لە ھەموو کاتێک پابەندی رێنماییەکانی ھاتووچۆ بن و بە وریاییەوە شۆفێری بکەن.

نوێنەرایەتیی ھەمیشەیی سعودیە لە نەتەوەیەکگرتووەکان، پەیامێکی ئاراستەی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی کرد و رایگەیاند، ھێرشی تیرۆریستانەی حوسییەکان، بۆ سەر ژێرخانە مەدەنی و وێستگەکانی سعودیە بەردەوامە و رۆژی ھەینی ھێرشکراوەتە سەر وێستگەیەکی دابەشکردنی بەرھەمە نەوتییەکان لە شاری جدە و وێستگەیەکی تر لە شاری جیزان.

راشیگەیاندوە، پێویستە حوسییەکان لەسەر بەردەوامی کارە تاوانکارییەکانیان لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بکرێت، بۆیە داوای لە ئەنجومەنی ئاسایش کرد کۆببێتەوە و ئیدانەی ئەو پەلامارەی حوسییەکان بکات و رێکاری توند بەرامبەر ئەو گرووپە بگرێتەبەر.

ئێوارەی رۆژی ھەینی، حوسییەکانی یەمەن بە موشەکی بالیستی ھێرشیانکردە سەر وێستگەیەکی دابەشکردنی بەرھەمە نەوتییەکانی کۆمپانیای ئارامکۆ لە شاری جدەی سعودیە و بەھۆیەوە ئاگر لە بەشێکی وێستگەکە کەوتووەتەوە، دواتر گرووپی حوسییەکان، بەرپرسیارێتی ھێرشەکەی لە ئەستۆ گرت و رایگەیاند، ١٦ ھێرشی فراوانیان لە قوڵایی سعودیە ئەنجامداوە.

ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکی تورکیا دوای کۆتایی سەردانەکەی لە برۆکسڵ، بە میدیای تورکیای ڕاگەیاندووە، ھێشتا کاتیان لە بەردەست ماوە بۆ ئەوەی قسە لەسەر پەیوەندییە بازرگانی و ئابورییەکانیان لەگەڵ ڕووسیا بکەن.

وتیشی، لە داھاتوودا ھەنگاوی گرنگ لە بارەی وزەوە دەنێن، یەکێک لە ھەنگاوە ھەرە گرنگەکانیش پەیوەندی بە ھاتنی سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلەوە ھەیە، کە ڕەنگە قۆناغێکی نوێ لە پەیوەندییەکانی تورکیا و ئیسرائیل بە تایبەتی لەسەر پرسی غازی سروشتی بێتە ئاراوە.

سەرۆکی تورکیا ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، ژمارەیەک کۆمپانیای ئەمریکی و گروپی گەورە کۆمپانیای جیھانی، ڕووسیا جێ دەھێڵن و تورکیاش دەرگا بۆ ئەو کۆمپانیایانە دەکاتەوە.

پاپای ڤاتیکان لە بەردەم خۆبەخشاندا لە ڤاتیکان ڕایگەیاند، سوپاسی ھەموو ئەو خۆبەخشانە دەکات، کە ھاوکاریی ئاوارەکانی ئۆکراینیان کردووە و ئەوەشی بە ڕاستە ڕێی بونیادنانی ئاشتی وەسف کرد.

پاپای ڤاتیکان سەرباری ئەوەی بە ڕەسمی ھێرشەکانی ڕووسیای ئیدانە نەکردووە، بەڵام بەردەوام نیگەرانی و توڕەیی بەرامبەر بە ڕەوشی ئۆکراین دەردەبڕێت.

جێگری سەرۆک وەزیرانی ئۆکراین باسی لەوەشکردووە جگە لە ئاڵوگۆری دیلەکان، لەو پڕۆسەیەدا ڕووسیا ١٩ ڕاوچی ئازادکردووە و لە بەرامبەردا ئۆکراین ١٠ ڕاوچی ئازاکردووە.

پێشتریش کۆمسیۆنی مافەکانی مرۆڤی ڕووسیا ئاشکرایکرد، لە ماوەی ڕابردوودا سوپای ئۆکراین ٩ سەربازی ڕووسیای ئازادکردووە لە بەرامبەر ئازادکردنی سەرۆکی شارەوانی میلیتۆبۆل.

پاپا لە وتەیەکدا ڕەخنەی گرت لە ھەڵوێستی وڵاتانی خۆرئاوا، کە لە دوای داگیرکردنی ئۆکرانیاوە لە لایەن ڕووسیاوە، بودجەیەکی زەبەلاحیان تەرخانکردووە بۆ بواری بەرگری و خۆر پڕچەککردن.

پاپا ئەو ھەنگاوەی وڵاتانی خۆرئاوای بە شێتی ناوبرد و ڕایگەیاند، پێویستە ڕێگە چارەی دیکە بگیرێتە بەر بۆ بەدیھێنانی ھاوسەنگی لە جیھاندا.

دەربارەی جەنگی ئۆکراین پاپا ئاماژەی بەوەکرد، پێویستە لەسەر مرۆڤایەتی خۆی ڕزگار بکات لە خواستی خۆ وێرانکردن، چونکە وەڵامی ڕاستەقینە خۆی نابینێتەوە لە کڕینی چەکی زۆر و سەپاندی گەمارۆ و سزای زیاتر.

ڕێکخراوەکە بڵاویکردەوە، بە دڵنیاییەوە ڕەوشی ئۆکراین کاریگەریی دەبێت لەسەر نرخی خۆراک و کەلوپەلە خۆراکییەکان، کاریگەرییەکەش لەمساڵ و ساڵی داھاتوودا زیاتر دەردەکەوێت.

ڕێکخراوی بازرگانی جیھانی ئاماژەی بەوەشکردووە، خۆراک و سوتەمەنی دوو بنەمای سەرەکی سەبەتەی خۆراکی ھەژارەکانن لە وڵاتانی جیھاندا.

باسی لەوەشکردووە، ٣٥ دەوڵەتی ئەفریقیا سەرچاوەی خۆراکیان لە ناوچەی دەریای ڕەشەوە دابین دەبێت، بۆیە ئەگەر کار نەکرێت لەسەر کەمکردنەوەی.

وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ئاشکرایکرد، بلینکن لە گەشتەیدا بۆ ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست، سەردانی ئیسرائیل و کەرتی غەزە و مەغریب و جەزائیر دەکات و، گەشەکەش لە ٢٦ تا ٣٠ مانگی ئازار دەخایەنێت.

بە گوێرەی ڕاگەیەندراوی ڕۆژنامەوانی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا، ئەنتۆنی بڵینکن لە دیدار و کۆبوونەوەکانی لەگەڵ لێپرسراوانی ناوچەکە، گفتوگۆ دەکات دەربارەی پێشھاتەکانی جەنگی ئۆکراین و پەیوەندییەکانی ئیسرائیل و فەلەستین و دۆسیەی ئەتۆمی ئێران.

 

ئاژانسی ھەواڵی کۆریای باکور بڵاویکردەوە، بە ئامادەبوون و سەرپەرشتی ڕاستەوخۆی کیم جۆنگ ئون، سەرۆکی کۆریای باکور، موشەکی بالیسیتی کیشوەربڕی جۆری (ھواسەنگفو ١٧+) تاقیکراوەتەوە.

ڕۆژی ٥ شەممە و دوای نزیکەی ٥ ساڵ کۆریای باکوور جارێکی دیکە مووشەکە کیشوەر بڕەکانی تاقیکردەوە. داتاکانی فڕین دەریدەخەن مووشەکەکانی ئەم جارەی کۆریای باکوور توانیویانە مەودایەکی دوورتر و بەرزتر ببڕن پێش ئەوەی بکەونە نێو دەریاوە لە ڕۆژئاوای ژاپۆن.

موشەکەکە بە ٤ خولەک و لە دووری زیاتر لە ھەزار کیلۆمەتر توانیویەتی ئامانجەکەی بە سەرکەوتوویی بپێکێت.

کۆریای باکوور تاقیکردنەوەی چەند مووشەکێکی بالیستی پشتڕاستکردووەتەوە و ڕایگەیاند مووشەکەکان کیشوەر بڕ بوون و دەتوانن وەڵامی هەر جوڵەیەکی سەربازی ئەمریکا بدەنەوە.

میدیای سەر بە کۆریای باکوور ڕایگەیاند، کیم جۆنگ ئون فەرمانیکردووە بە هەڵدانی مووشەکەکان و درکی بە "مەترسیی ڕۆژانەی پێکدادانە سەربازییەکان کردووە لە کۆریا و دەوروبەری نیمچەدورگەی کۆریا" کردووە، هەروەها هۆکارێکی دیکە ئەگەری ڕوودانی پێکدادانی سەربازیی و مەترسی بەکارهێنانی چەکی ئەتۆمییە لەلایەن ئەمریکا.

میدیاکانی سعودیە بڵاویانکردەوە، ئێوارەی ئەمڕۆ حووسیەکانی یەمەن بە موشەک ھێرشیانکردووەتە سەر وێستگەیەکی دابەشکردنی بەرھەمە نەوتییەکانی کۆمپانیای ئارامکۆ لە شاری جدەی سعودیە و بەھۆیەوە ئاگر لە بەشێکی وێستگەکە کەوتووەتەوە. 

ھاوپەیمانیی عەرەبی بە سەرۆکایەتیی سعودیە رایگەیاند، حوسییەکان ١٦ ھێرشی دوژمنکارانەیان کردووەتە سەر سعودیە. 

ئاماژەیان بەوەشکرد، ژمارەیەک فڕۆکەی بێفڕۆکەوانیی بۆمبڕێژکراوی حووسییەکان، کە ئاڕاستەی وێستگە نەوتییەکانی کۆمپانیای ئارامکۆ لە شارەکانی نەجران و جیزان و ریازی پایتەخت کراون، لە لایەن سیستمی بەرگریی سعودیەوە خراونەتە خوارەوە.

لەبارەی ھێرشەکەوە گرووپی حووسییەکان، بەرپرسیارێتی ھێرشەکەی لە ئەستۆ گرت و رایگەیاند، ھێرشێکی نەوعی و فراوانیان لە قوڵایی سعودیە ئەنجامداوە.

سەرۆکایەتیی دەستەی ئەرکانی گشتیی سوپای روسیا بڵاویکردەوە، لە سەرەتای دەستپێکردنی ھێرشی سەربازیی بۆ سەر ئۆکراین، لە ٢٤ی مانگی شوبات، ھەزار و ٣٥١ سەربازی روسیا کوژراون و سێ ھەزار و ٨٢٥ سەربازی تریش بریندار بوون، لە بەرامبەردا زیاتر لە ١٤ ھەزار سەربازی ئۆکراینی کوژراون و نزیکەی ١٦ ھەزاری تریش بریندار بوون.

لەبارەی زیانە لۆجستییەکانی سوپای ئۆکراینیشەوە رایگەیاند، ھێزەکانی روسیا ھەزار و ٥٨٧ تانک و زرێپۆش و ١١٢ فڕۆکەی جەنگی و ٣٦ ھێلیکۆپتەر و ٣٥ فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و ١٤٨ سیستمی بەرگریی ئاسمانی و ١١٧ راداری سوپای ئۆکراینیان لەناوبردووە و بەرەو پێشچوون لە قۆناغی یەکەمی ئامانجە سەرەکییەکانیان بەدیھاتووە.

رۆژی چوارشەممە پەیمانیی باکووری ئەتڵەسی "ناتۆ" بڵاویکردەوە، لە چوار ھەفتەی رابردوودا حەوت بۆ ١٥ ھەزار سەربازی سوپای روسیا لە شەڕی ئۆکراین کوژراون.