جیهان
"ماکگۆرک" رایگەیاند، رەوشی رۆژئاوای کوردستان قورسە و ئەمریکاش ھیچ زانیارییەکی نییە سەبارەت بەو لایەنەی تەقینەوەکەی شاری ئیستەنبوڵی ئەنجامداوە.
"ماکگۆرک" داواشیکرد کۆتایی بە ناجێگیری سەقامگیری رۆژئاوای کوردستان بھێندرێت و پابەندی واشنتۆنیشی بۆ پاراستنی ئەمنیەتی سنورەکانی سوریا و تورکیا دووپاتکردەوە.
لێدوانەکەی "ماکگۆرک" لەدوای دەستپێکردنی ئۆپراسیۆنە سەربازییە نوێیەکەی تورکیایە لە خاکی رۆژئاوای کوردستان و ناوی "چنگی شمشێر"ی لە ئۆپراسیۆنەکە ناوە.
"بلینکن" لە تویتێکدا سەبارەت بە خۆپیشاندانەکانی رۆژھەڵاتی کوردستان و ئێران رایگەیاندووە، لێپرسراوانی ئێران تونوتیژییەکانیان دژ بە خۆپیشاندەران زیادکردووە، بە تایبەت لە شاری مھاباد، ئەوەش نیگەرانیکردووە.
دەشڵێت، ئەمریکا بەردەوام دەبێت لە لێکۆڵینەوە و لێپرسینەوە لەو کەسانەی کە دەستیان ھەیە لە ئاڵۆزییەکان و پشتیوانی لە خەڵکی ئێران دەکەن.
خۆپیشاندانەکانی ئێران و شارەکانی رۆژھەڵاتی کوردستان زیاتر لە دوو مانگە بەردەوامە و ماوەی دوو رۆژە لە شاری مھاباد توندوتیژی و پێشێلکاری گەورە بەرامبەر بە خۆپیشاندەران دەکرێت.
"ناسر کەنعانی" لە کۆنفلڕانسی رۆژنامەوانی ھەفتانەیدا رایگەیاند، ھیواخوازن ئێران لە خاکی عێراق و ھەرێمی کوردستانەوە روبەڕووی ھەڕەشە و مەترسی نەبێتەوە.
وتیشی، پشتیان بە حکومەتی ناوەند و ھەرێم بەستووە کە پابەندبن بە بەرپرسیارێتییە نێودەوڵەتی و پەیمانەکانیان، بەڵام تائێستا بەڵێنەکانیان نەبردووەتە سەر و لەسەر ئەو بنەمایەش ھەستاون بە بەرگری کردن لە ئەمنییەت و پاراستنی ھاووڵاتیانیان.
"ناسر کەنعانی" راشیگەیاند، لە دوو دانیشتندا لە تاران داواکارییەکانیان خستووەتەڕوو و جەختیان کردووەتەوە لەوەی نابێت چەک و کەلوپەلی سەربازی لە ھەرێم و عێراقەوە بدرێتە حزبە ئۆپۆزسیۆنەکان و دژ بە ھاووڵاتیانیان بەکاربھێندرێت، ئەم قسانەی کەنعانیش لەکاتێکدا کە پێشتر حکومەتی ھەرێم رەتیکردەوە ھیچ جۆرە چەکێک لە ھەرێمەوە رەوانە کرابێت.
رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا دوای گەڕانەوەی لە قەتەر کۆنفڕانسێکی رۆژنامەوانی ئەنجامدا و رایگەیاند، ھێرشەکانی رۆژی یەکشەممە بۆ سەر ھەرێمی کوردستان و رۆژئاوای کوردستان بە شێوەیەکی ھەڕەمەکی ئەنجامنەدراوە،کاتێک دەڵێن شەوێک لەپڕدا دێن، لەخۆڕا واناڵێن، ھەر کە کاتی ھات ئەو ھەنگاوانە دەگیرێنەبەر.
ئەردۆغان راشیگەیاند، لە ھەرێمی کوردستان و رۆژئاوای کوردستان پلانی ھێرشی زۆر دادەڕێژرێت و مەترسی بۆ سەر تورکیا دروستدەکرێت.
سەرۆک کۆماری تورکیا ھەڕەشەی کرد و وتی، ھێرشەکانی تورکیا تەنھا ئاسمانی نابێت. وتیشی، دامەزراوەکانی ئەمنیی تورکیا بە مۆڵەت کارناکەن، ئەوان بڕیار دەدەن و ھەنگاو دەنێن، پێویستە لە مەودوا ئەمریکاش بیانناسێت.
رزوان کامیل حاکمی دوورگەی جاوا رایگەیاند، گوڕی بومەلەرزەکە ٥.٦ پلە بووە بە پێوەری رێختەرو تیمەکانی فریاکەوتن لە ھەوڵی رزگارکردنی ئەو کەسانەدان لە شاری سیانجور سەنتەری بومەلەرزەکە کەوتوونەتە ژێر داروپەردووی بیناو باڵەخانە رووخاوەکان.
ئاژانسی بەرەنگاربوونەوەی کارەساتە سروشتییەکان لە ئیندۆنیزیا بڵاویکردەوە، بەھۆی بومەلەرزەکەوە زیاتر لە ٣٠٠ بیناو باڵەخانە زیانیان بەرکەوتووە و وێران بوون.
شازادە عەبدولعەزیز بن سەلمان، وەزیری وزەی سعودیە "بە توندی" ئەو ھەواڵانەی ڕەتکردەوە کە باس لەوە دەکەن لە ئێستادا شانشینی سعودیە لەگەڵ بەرھەمھێنەرانی دیکەی ئۆپێک پڵەس تاوتوێی زیادکردنی بەرھەمھێنانی ٥٠٠ ھەزار بەرمیل لە ڕۆژێکدا دەکات.
ھاوکات، ئاژانسی ڕۆژنامەوانی سعودیە (SPA) بڵاویکردۆتەوە، کە " ئۆپێک پڵەس پێش کۆبوونەوەکانی ھیچ بڕیارێک تاوتوێ ناکات".
لەئێستادا نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بۆ ٨٦ دۆلار و ٥٥ سەنت بەرزبوویەوە، دوای ئەوەی دوو سەعات لەمەوبەر بۆ نزیکەی ٨٢ دۆلار و ٣ سەنت بەڕێژەی ٥% دابەزی.
ھەروەھا نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی تەکساس بۆ ٧٩ دۆلارو ٥٠ سەنت بەرزبوویەوە، دوای ئەوەی دوو سەعات لەمەوبەر بۆ نزیکەی ٧٥ دۆلارو ٤٢ سەنت بەڕێژەی ٥.٤%دابەزی.
لە ئەنجامی ڕاپۆرتێکی ڕۆژنامەی "وۆڵ ستریت جۆرناڵ"، کە تێیدا ڕایگەیاند ھاوپەیمانی "ئۆپێک پڵەس" بیر لە زیادکردنی بەرھەمھێنانی ٥٠٠ ھەزار بەرمیل لە ڕۆژێکدا دەکاتەوە ، پێش قەدەغەکردنی پلان بۆ داڕێژراوی ئەوروپا بۆ کڕینی نەوتی ڕووسیا لە ٥ی کانوونی دووەمدا.
سەڕەرای بەرزبوونەوەی رێژەی ٣% نرخی نەوتی خاو، ھێشتا بەراورد بە دوێنێ لەسەدا ٠.٦٠% دابەزینی بەخۆیەوە بینیوە.
تۆڕی فۆکس نیوزی ئەمریکی بڵاویکردەوە، ھەریەکە لە "گای ریشنسالەر و مایکڵ واڵتز"، ئەندامانی پارتی کۆماری لە کۆنگرێس، پەیامێکیان ئاڕاستەی جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا و وەزیرانی دەرەوە و بەرگریی وڵاتەکەیان کردووە و داوایانکردووە، وەڵامی ھێرشەکانی ئێران لە عێراق بدرێتەوە.
ئەو دوو کۆنگرێسمانە داواشیانکردووە، واشنتۆن بە خێرایی جوڵە بکات بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەکان و ھاووڵاتیان و سەرباز و دیپلۆماتکارانی ئەمریکا لە ھەرێمی کوردستان و عێراق.
ئاماژەیان بەوەشکردووە، جددی نەبوونی ئیدارەی بایدن لە وەڵامدانەوەی ھەڕەشەکانی ئێران لە عێراق بووەتە جێگەی نیگەرانی و ستراتیژیەتی بایدن لە عێراق شکستیھێناوە و کاتی ئەوەھاتووە بگۆڕدرێت، چونکە بەوتەی ئەو دوو کۆنگرێسمانە، ئەوەی ئێران دەیکات پەیامێکی روونە کە دەتوانێت بەرژەوەندی و ھاوبەشەکانی ئەمریکا لە عێراق بکاتە ئامانج.
مەولوود چاوشئۆغڵو وەزیری دەرەوەی تورکیا لە چاوپێکەوتنێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، "ھێرش و ئۆپراسیۆنەکان"ی تورکیا لە عێراق و سوریا رانەوەستاون.
وتیشی، "ھێرش و ئۆپراسیۆنە تایبەتەکان"ی وڵاتەکەی لە رۆژھەڵاتی سوریا و باکووری عێراق بەردەوام دەبن.
ئەو لێدوانەی وەزیری دەرەوەی تورکیا لە کاتێکدایە، رۆژی ١٦ی ئەم مانگە رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا لە پەراوێزی لووتکەی ساڵانەی جی ٢٠، ھەڕەشەی ئەنجامدانی لەشکرکێشییەکی نوێی لە رۆژئاوای کوردستان کرد و رایگەیاند، بۆ ئەنجامدانی "ئۆپراسیۆنی سەربازیی" ئەوەی پێویست بێت دەیکەن.
ئاژانسی ئەنادۆڵی تورکی بڵاویکردەوە، دادگای ئیستانبوڵ بڕیاری زیندانیکردنی بۆ ئەحلام بەشیر و ١٦ کەسی تر دەرکردووە، کە تۆمەتبارن بە ئەنجامدانی تەقینەوەکەی رۆژی ١٣ی ئەم مانگەی شەقامی ئیستقلالی شاری ئیستانبوڵ، ھەروەھا بڕیاری دیپۆرتکردنەوەی بۆ ٢٩ کەس بۆ وڵاتەکانیان دەرکرد، بەڵام ئاشکرانەکراوە بۆ چی وڵاتێک دیپۆرتدەکرێنەوە.
ئاژانسی ئەنادۆڵ راشیگەیاندووە، ئەحلام بەشیر کە ژنێکی بە رەگەز سووریە و بە نایاسایی چووەتە تورکیا و چەند مانگێک لە ماڵێکدا لە ئیستانبوڵ ماوەتەوە، دانیناوە بە جێھێشتنی جانتایەک لە شوێنی تەقینەوەکە کە بۆمبی تێدا بووە.
رۆژی ١٣ی ئەم مانگە، تەقینەوەیەک لە شەقامی ئیستقلال لە ناوچەی تەقسیم لە ئیستانبوڵ روویدا و بەھۆیەوە شەش کەس کوژران و ٨١ کەسی تریش بریندار بوون، بەگومانی تێوەگلان لە تەقینەوەکە ٥١ کەس دەستگیرکران.
دەستەی ئەرکانی سوپای کۆریای باشور رایگەیاند، کۆریای باکور مووشەکەکەی ئاڕاستەی دەریای ژاپۆن کردووە، ئەوەش دوای ئەوەی ھەڕەشەی لە ئەمریکا و ھاوپەیمانەکانی کرد کە وەڵامی سەربازی توندیان دەداتەوە.
کۆریای باکور چەندین جار ئیدانەی مانۆڕە سەربازییە ھاوبەشەکانی واشنتۆن و سیئۆلی کردووە و رایگەیاندووە، مانۆڕەکە پڕۆڤەیەکە بۆ داگیرکاری.
کۆریای باکور لە مانگی رابردووشدا ژمارەیەک مووشەکی بالیستی تاقیکردەوە، کە ژمارەی پێوانەیی تێپەڕاند و نیگەرانی ئەمریکا و ژاپۆن و کۆریای باشوری لێکەوتەوە.
سەرۆک کۆماری تورکیا بە رۆژنامەنووسانی راگەیاند، دوای ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی لە تورکیا، کە بڕیاروایە حوزەیرانی ساڵی داھاتوو بەڕێوەبچێت، رەنگە چاو بە پەیوەندییەکانیان لەگەڵ حکومەتی سوریا و بەشار ئەسەددا بخشێننەوە.
ئەردۆغان وتیشی، ھیچ ناکۆکییەک لە سیاسەتدا ھەمیشەیی نییە و ئەگەر ھەیە لەگەڵ بەشار ئەسەد کۆببێتەوە و ئەگەر کاتێکی گونجاو ھەبێت دیدار لەگەڵ ئەسەد تاوتوێ دەکەن.
دوای دەستپێکردنی قەیرانی سوریا لە ساڵی ٢٠١١، تورکیا ھەموو پەیوەندییەکانی لەگەڵ بەشار ئەسەد راگرتووە و پشتیووانی لە گرووپە ئۆپۆزسیۆکان دەکات، بەڵام لە ساڵی رابردووەوە چەندجارێک لەسەر ئاستی ھەواڵگیری کۆبوونەوەیان کردووە و یەکجاریش وەزیرانی دەرەوەیان کۆبوونەتەوە.
ترەمپ لە رێوڕەسمێکدا لە ھاوینەھەواری مارالاگۆ، بەڕەسمی خۆی بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ساڵی ٢٠٢٤ی ئەمریکا کاندیدکردەوە و لەوتەیەکدا رایگەیاند، دوو ساڵ لەمەوبەر ئەمریکا نەتەوەیەکی مەزن بوو، لە دوو ساڵی داھاتووشدا جارێکی تر مەزن دەبێتەوە، رەخنەی توندیشی لە جۆ بایدن گرت و تۆمەتباریکرد بە بەرپرسیاریەتی بەجێھێشتنی ئەمریکییەکان لە ئەفغانستان.
ترەمپ کە سێیەمجارە دەچێتە رکابەرییەکانی گەیشتن بە کۆشکی سپی جارێکی تر گاڵتەی بە تەندروستی بایدن کردو بەڵێنیدا رێگەی پێنەدات چوار ساڵی تر سەرۆکایەتی ئەمریکا بکات.
لەکاردانەوەیەکیشدا بایدن لە تویتەری خۆی ڤیدیۆیەکی بە ناوی (ترەمپ شکستی بە ئەمریکا ھێنا) بڵاوکردەوە، کە تیایدا باس لەوەدەکات لە میانی سەرۆکایەتی ترەمپدا ئابوری ساختە بۆ بەرژەوەندی دەوڵەمەندەکان بوو، پەلاماردانی سیستمی تەندروستی درا و ھانی توندوتیژی درا لەپێناو بردنەوەی ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ساڵی ٢٠٢٠.
"ئەردۆغان" لە کۆتا رۆژی لوتکەی جی ٢٠ لە دوورگەی بالی لە ئیندۆنیزیا سەبارەت بە ئۆپراسیۆنە سەربازییەکەیان لە سنورەکانی سوریا دوای تەقینەوەکەی ئیستەنبوڵ رایگەیاند، ھەموو رێکارێکی گرنگ و پێویست دەگرنەبەر.
وتیشی، ھیچ داھاتوویەک بۆ تیرۆریستان لە نیشتمانەکەیان نییە و بەردەوامدەبن لە ستراتیژییەتی ریشەکێشکردنی تیرۆر لە رەگەوە، داواشی لە وڵاتان کردن پشتیوانیکردنی رێکخراوە تیرۆریستییەکان رابگرن.
ئەندریە دودا سەرۆکی پۆڵەندا لە کۆنفڕانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، لەمکاتەدا ھیچ بەڵگەیەکیان نییە بیسەلمینێت مووشەکە لە چ وڵاتێکەوە ئاڕاستەکراوە، بەڵام ئەگەری زۆرە مووشەکەکە دروستکراوی روسیا بێت.
وتیشی، لەگەڵ جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا قسەی کردووە و بەڵێنی پێداوە پسپۆڕانی ئەمریکی رەوانە بکات بۆ ھاوکاریکردنیان لە لێکۆڵینەوەکاندا.
ھاوکات نوێنەری پۆڵەندا لە ھاوپەیمانی ناتۆ لە میانی کۆبوونەوەی بەپەلەی نوێنەرانی ھاوپەیمانێتییەکە داوایکرد، ب پێی ماددەی ٤ی پەیماننامەی ناتۆ راوێژی بەپەلە بکرێت.
ھەروەھا لە پەراوێزی لوتکەی جی ٢٠ لە ئیندۆنیزیا، سەرکردەکانی کەنەدا و ئەنجومەن و کۆمسیۆنی ئەوروپا و ئەمریکا و فەڕەنسا و ئەڵمانیا و ژاپۆن و ھۆڵەندا و ئیسپانیا کۆبوونەوە و ئیدانەی ھێرشە مووشەکییەکانی روسیایان بۆ سەر ئۆکراین کرد، بڕیاریشیاندا رێوشوێنی پێویست بگرنەبەر بۆ ئاشکراکردنی لایەنی بەرپرس لە ئاڕاستەکردنی ئەو مووشەکەی لەسەر سنوری پۆلەندا و ئۆکراین کەوتەخوارەوەو بەھۆیەوە دوو کەس گیانیانلەدەستدا.
بەیانی ئەمڕۆ لە ناوەندی کێنیدی لە ویلایەتی فلۆریدای ئەمریکاوە، ئەو کەشتییە ئاسمانییە رەوانەی سەر مانگ کرا، گەشتەکە ماوەی نزیکەی شەش ھەفتە دەخایەنێت و دواتر دەگەڕێتەوە سەر زەوی.
بەپێی وتەی لێپرسراوانی ئاژانسی گەردووناسی ئەمریکا "ناسا"، درێژیی کەشتییە ئاسمانییەکە ھێندەی بینایەکی ٣٢ قاتە و ھیچ کەشتیوانێکی تێدا نییە.
رەوانەکردنی ئەو کەشتییە ئاسمانییە کە بە ئارتیمیس یەک ناسراوە، گەورەترین پڕۆژەیە کە ناسا ئەنجامی بدات لە ساڵی ١٩٦٩ەوە، ئەو کاتەی پڕۆژەی ستارون(پێنچ)ی راگەیاند و یەکەمین مرۆڤ لەسەر مانگ نیشتەوە، دووجاریش لە ھەڵدانی ئەو کەشتییە بەھۆی کێشەی تەکنیکییەوە شکستیھێنا.
"ئەردۆغان" لە کۆتا رۆژی لوتکەی جی ٢٠ لە دوورگەی بالی لە ئیندۆنیزیا سەبارەت بە ئۆپراسیۆنە سەربازییەکەیان لەسە سنورەکانی رۆژئاوای کوردستان رایگەیاند، ھەموو رێکارێکی گرنگ و پێویست دەگرنەبەر.
وتیشی، ھیچ داھاتوویەک بۆ تیرۆریستان لە نیشتمانەکەیان نییە و بەردەوام دەبن لە ستراتیژییەتی ریشەکێشکردنی تیرۆر لە رەگەوە، بۆیە تیرۆریستان ناتوانن لەو داھاتوو ئازاربەخشەی چاوەڕێیانە رزگاریانبێت.
"ئەردۆغان" داوای لەو لایەنانەش کرد کە پشتیوانی تیرۆر دەکەن پشتیوانییەکانیان رابگرن، چونکە دەبنە ھاوبەشی ھەموو خوێن رشتنێک.