جیهان
ناوەندی ھاوکاری حزبەکانی کوردستانی ئێران لە بانگەوازێکدا داوا لە لایەنە سیاسییەکان و چالاکوانان و چین و توێژەکانی سەرانسەری ئێران دەکات لەپێناو بە ھێزکردنی یەکگرتوویی و پشتیوانی خەڵکی کوردستان ئەمڕۆ مانگرتنی گشتی دەستپێبکەن.
ئاماژەی بەوەشکردووە، زیاتر لە دوو مانگە خۆپیشاندان و ناڕەزایی بە دروشمی (ژن ، ژیان، ئازادی) زۆربەی ناوچەکانی ئێرانی گرتووەتەوە، کوردستانیش وەک ھەمیشە پێشڕەوی خەباتی خەڵکی ئازادیخوازی ئێران و بەشێکی گەورەی قوربانییەکان لە رۆژھەڵاتی کوردستانن و چەند رۆژێکیشە ھێزە ئەمنییەکانی ئێران بەھەموو توانای خۆیانەوە پەلاماری خۆپیشاندەرانی رۆژھەڵات دەدەن.
ھاوکات گروپێکیش کە ناوی خۆیان ناوە "گەنجانی شۆڕش لە ئێران" داوایانکردووە ئەمڕۆ تەواوی دوکان و شوێنە بازرگانییەکان دابخرێن و مانگرتنی گشتی رابگەیەندرێت، وەک پاڵپشتییەک بۆ شارە کوردییەکان.
لەم ڕۆژەدا مارکێت و ناوەندەکانی فرۆشتنی جلوبەرگ و شتومەک و خۆراک و زۆرێک لە پێداویستییەکانی دیکە داشکاندنێکی بەرچاو بۆ کاڵاکانیان دەکەن و خەڵکانێکی زۆریش چاوەرێی ئەم ڕۆژە دەکەن بۆ دەستەبەری پێداویستییەکانیان.
ھەینی رەش لە ئەمریکا و بەریتانیا و ئەوروپا، بە سەرەتای دەستپێکی کڕینی دیاری جەژنی سەری ساڵیشەوە گرێدراوە، لەو ڕۆژەدا داشکانی زۆر گەورە دەکرێت بۆ کەلوپەلەکان و نرخەکان دادەبەزن بۆ نزمترین ئاست بەراورد بە یانزە مانگی ساڵ.
ھەینی ڕەش یاخود بلاک فڕایدەی لەم چەند ساڵەی دواییدا وەک ڕۆژی داشکاندنی تایبەت لە مۆڵە گەورەکانی ھەرێمی کوردستان بووەتە باو و داشکاندنەکان لەم رۆژەدا سوودێکی زۆر بە کڕیارەکان دەگەیەنن.
ئیبراھیم رەئیسی سەرۆک کۆماری ئێران لە کۆبوونەوەیەکدا لە شاری ئیسلام شەھر دووپاتیکردەوە، گەلی ئێران بەدرێژایی ٤٣ ساڵ پیلانی سەرجەم دوژمنانی شکستپێھێناوە. ئەوەی وایکردووە، ھەوڵی دوژمن سەرەڕای ھەموو پیلانگێڕییەکان شکستبھێنێت ئامادەیی گەلی ئێران و رۆشنبیری و بیروباوەڕەکەیەتی، جەختیشیکردەوە لەسەر بەردەوامی پاراستنی ئەو رۆشنبیری و بیروباوەڕە بۆ ئاشکراکردنی پیلانی دوژمنان.
رەئیسی ئاماژەی بەوەشکرد، دوژمن چالاکییە کۆمەڵایەتییەکانی کردۆتە ئامانج لەبەرئەوە پێویستە رایەڵە رۆشنبیرییەکان لە نێوان ھەموو نەتەوەکان بپارێزرێن بۆ گەرەنتی پێکەوەژیان.
ھەروەھا حسین سەلامی فەرماندەی سوپای پاسداران رایگەیاند، دوژمن نیگەران و توڕەیە لەبەرئەوەی سەرجەم سیاسەتەکانی لەناوخۆی وڵات شکستیانھێناوە، وتیشی، ئەمریکا و ھاوپەیمانەکانی دەیانویست ئێران و گەلەکەی لە جیھان داببڕن بەڵام ئەوان بەردەوام بوون لە بەرەوپێشچوون و بەدەستھێنانی دەستکەوتی نوێ.
ئیدارەی فریاگوزاری و کارەساتە سروشتییەکانی تورکیا بڵاویکردەوە، سەعات ٤ی بەرەبەیانی ئەمرۆ بومەلەرزەیەک بە گوڕی ٥.٩ پلە بە پێوەری رێختەر ناوەندی پارێزگای دوزجەی لە باکوری رۆژئاوای وڵات ھەژاندووە و بەھۆیەوە ١٠٠ کەس برینداربوون.
راشیگەیاندووە، دوای چەند خولێکی تریش بومەلەرزەیەکی تر بە گوڕی ٤.٧ پلە بە پێوەری رێختەر ناوچەی جیلیملی سەربە دوزجە روویداوە، ھەروەھا ٣٥ بومەلەرزەی تریش لەدوای یەکەم روویانداوە، شارەکانی ئەنقەرە و ئیستەنبوڵ و بۆرسا و ئاسکی شەھیر و چەند شارێکی تری تورکیا ھەستیان بە بومەلەرزەکە کردووە.
ئیدارەی فریاگوزاری و کارەساتە سروشتییەکانی تورکیا ئاشکرایکرد، بومەلەرزەکان زیانی بە بەشێک لە بینا و باڵەخانەکان گەیاندووە و ھاووڵاتیان لە ترساندا چوونەتە سەرشەقامەکان و بۆ خۆگەرمکردنەوە ئاگریان کردووەتەوە.
ھەروەھا ھەردوو شاری سەکاریا و دوزجە لە ترسی دووبارەبوونەوەی بومەلەرزەکە، ئەمڕۆیان لە ناوەندەکانی خوێندن کرد بە پشوو.
بەھۆی بومەلەرزەکەوە ١٠٠ کەس برینداربوون و زیان بە بەشێک لە خانوو و باڵەخانەکان کەتووە
سوپای ئیسرائیل بڵاویکردەوە، تەقینەوەی یەکەم لە نزیک وێستگەیەکی پاس لە دەروازەی شاری قودس بووە و ھێشتا ھۆکاری تەقینەوەکە نازانن. بەشێک لە میدیاکانیش بڵاویانکردووەتەوە، تەقینەوەکە لەڕێی بۆمبێکی چێندراوەوە بووە کە لەنێو جانتایەکدا دانراوە.
سەبارەت بە تەقینەوەی دووەمیش، ھێشتا زانیاری تەواو بەردەست نییە و چەند کەسێک برینداربوون.
تەندروستی ئیسرائیلیش بڵاویکردووەتەوە، بەھۆی تەقینەوەکانەوە ١٢ کەس برینداربوون، کە رەوشی تەندروستی چوار کەسیان جێگیر نییە.
دوو ھەفتە لەمەوبەر، دوو ھاووڵاتی فەڵەستینی بە تەقەی ھێزەکانی ئیسرائیل لە شاری جنین لە کەرتی خۆرئاوا کوژران، رۆژنامەی "جیروزالیم پۆست"یش بڵاویکردەوە، سوپای ئیسرائیل سەربازەکانی رەوانەی "جنین" کردووە، بۆ ئەنجامدانی ئۆپراسیۆنێکی سەربازی.
ئاژانسی ھاوار بڵاویکردەوە، تورکیا بەرەبەیانی ئەمڕۆ ژمارەیەک گوندی لە سنووری ناوچەی شەھبا لە سنووری پارێزگای حەلەب بۆردومانکردووە و رۆژی سێشەممەش زیاتر لە ٤٠ پێگەی لە ناوچەکانی باکوور و رۆژھەڵاتی سوریا بۆردومانکردووە، کە بەشێکیان لە ناوچەی شەھبا بوون و ژمارەیەک بنکەی تەندروستی و فێرکاری و کارەبا و ژمارەیەک گوند بەر بۆردومانەکە کەوتوون.
ھاوکات روانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردەوە، تانک و تۆپخانەکانی سوپای تورکیا ١٠ گوندیان لە سنووری تل تەمر لە باکووری رۆژئاوای پارێزگای حەسەکە بۆردومانکردووە، روانگەی سوریا راشیگەیاند، بەھۆی بۆردومانەکانی رۆژی سێشەممەی تورکیا لە ناوچەکانی سەربە خۆبەڕێوەبەریی باکوور و رۆژھەڵاتی سوریا، چوار شەڕڤانی ھێزەکانی سوریای دیموکرات-ھەسەدە گیانیان لەدەستداوە و سێ سەربازی حکومەتی سوریاش کوژراون.
ھەر رۆژی سێشەممە فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی تورکیا بنکەیەکی سەربازیی ھاوبەشی ھەسەدە و ھاوپەیمانیی نێودەوڵەتیان لە باکووری حەسەکە بۆردومانکرد، بەھۆیەوە دوو کەس کوژراون و سێ کەسی تریش بریندار بوون.
تورکیا چوار رۆژە ئۆپراسیۆنێکی نوێی لە ناوچەکانی باکووری رۆژئاوای کوردستان و ھەرێمی کوردستان دەستپێکردووە و لە رێگەی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانەوە ناوچەکانی سنووری کۆبانێ و حەسەکە بۆردومان دەکات.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە راگەیەنراوێکدا بەتوندی ئیدانەی پێشێلکارییە بەردەوامەکانی سەروەری خاکی عێراق دەکات و داوا لە ئێران دەکات واز لە ھەڕەشەی بەکارھێنانی ھێز بھێنێت بۆ سەر خاکی ھەرێمی کوردستان.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا راشیگەیاندووە، بەپێی زانیارییەکان ئێران رۆژانی ٢٠ تا ٢٢ی مانگ بە مووشەک و فرۆکەی بێفرۆکەوانی بۆمبرێژکراو و مووشەک بنکە و بارەگای حزبەکانی رۆژھەڵاتی لە ھەرێمی کوردستان بۆردومان کردووە و بەھۆیەوە پێشمەرگەیەک گیانی لەدەستداوە.
لە دوای سەرھەڵدانی خۆپیشاندانەکان لە رۆژھەڵاتی کوردستان و ئێران تائێستا ئێران چوارجار ھێرشیکردووەتە سەر حزبەکانی رۆژھەڵاتی کوردستان لەناو خاکی ھەرێم و بەھۆیانەوە ٢٠ کەس گیانیان لەدەستداوە و زیاتر لە ٦٥ کەسی تریش برینداربوون.
ئەمڕۆ بۆ دووەم رۆژە خولی ١٩ەیەمینی کۆبوونەوەکانی ئەستانا لە کازاخستان، بە بەشداری نوێنەرانی روسیا و تورکیا و ئێران و حکومەت و ئۆپۆزسیۆنی سوریا دەستیپێکردووە، بەڵام وەک خولەکانی پێشوو ئەمجارەش ھیچ نوێنەرێکی رۆژئاوای کوردستان بەشداری لە کۆبوونەوەکاندا نەکردووە.
نوێنەری تایبەتی سەرۆکی روسیا بۆ کاروباری سوریا رایگەیاند، بەشداربووانی کۆبوونەوەکانی ئەستانا رەوشی ئەمنی و بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر لە سوریا تاوتوێدەکەن، ھاوکات ئەیمەن عاسمی وتەبێژی وەفدی ئۆپۆزسیۆنی سوریا رایگەیاند، لە کۆبوونەوەکانیان داھاتووی کاری لیژنەی نوسینەوەی دەستوور و چارەنووسی ناوچەکانی تەل رەفعەت و مەنبج لە باکووری سوریا و دەرھێنانیان لەژێر دەستی ھەسەدە تاوتوێ دەکەن.
لە ساڵی ٢٠١٧وە بە ئامانجی چارەسەرکردنی قەیرانی سوریا، روسیا و ئێران و تورکیا دەستیان بە کۆبوونەوەکانی ئەستانا کردووە و تائێستا ١٩ جار بە بەشداری وەفدی ئۆپۆزسیۆن و حکومەتی سوریا کۆبوونەتەوە.
جۆ کیربی وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی ئەمریکا رایگەیاند، بە قووڵی نیگەرانن لە پەرەپێدانی بەرنامەی ئەتۆمیی ئێران و سیاسەتیان بەرامبەر تاران نەگۆڕاوە و ھەرگیز رێگەنادەن ئەو وڵاتە ببێتە خاوەنی چەکی ئەتۆمی.
ھاوکات بەریتانیا و ئەڵمانیا و فەڕەنسا لە راگەیەندراوێکی ھاوبەشدا ئاماژەیان بەوەکرد، ئیدانەی ھەنگاوەکانی ئێران بۆ پەرەپێدانی بەرنامە ئەتۆمییەکەی دەکەن و ئەو وڵاتە بە زیادکردنی پیتاندنی یۆرانیۆم لە وێستگەی ئەتۆمیی فۆردوو، سنوورە رێگەپێدراوەکانی لە رێککەوتننامەی ئەتۆمی تێپەڕاندووە.
راشیگەیاند، ھەنگاوەکانی ئێران ھەڕەشەن لەسەر بەرنامەی جیھانی بۆ رێگەگرتن لە بڵاوبوونەوەی چەکی ئەتۆمی و لەو بارەیەوە لەگەڵ ھاوبەشەکانیان بەردەوامدەبن لە راوێژکردن بۆ گرتنەبەری باشترین وەڵام بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ ھەڕەشەی بەرنامەی ئەتۆمییەکەی ئێران.
رۆژی سێشەممە ئاژانسی ھەواڵیی رۆیتەرز بڵاویکردەوە، ئێران لە وێستگەی ئەتۆمیی فۆردوو بە بەکارھێنانی ئامێری سێنتەرفیووجی پێشکەوتوو، دەستی بە پیتاندنی یۆرانیۆم بۆ پلەی ٦٠% کردووە، بە نیازیشە ژمارەیەک ئامێری تری سێنتەرفیووج لە ھەمان وێستگە بخاتەکار.
پەیوەندییە گشتییەکانی سوپای پاسداران بڵاویکردەوە، عەقید داود جەعفەری راوێژکاری ھێزی ئاسمانی سوپای پاسداران لە سوریا، ئێوارەی رۆژی سێشەممە لەلایەن ئەندامانی قەوارەی جولەکە و بەھۆی تەقاندنەوەی بۆمبێکی چێنراو لە نزیک دیمەشقی پایتەخت کوژراوە.
پەیوەندییە گشتییەکانی سوپای پاسداران دووپاتیشیکردووەتەوە، وەڵامی ئەو تاوانەی قەوارەی جولەکە دەدەنەوە.
محەمەد پاکبور فەرماندەی ھێزی زەمینی سوپای پاسداران لە لێدوانێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، لە بەردەوامی ھێرشەکان بە مووشەک و فڕۆکەی بێفرۆکەوان کە لە چەند رۆژی رابردوودا سوپای پاسداران ئەنجامیداوە، قۆناغێکی تری ھێرشی مووشەکی کراوەتە سەر بنکەکانی پارتی ئازادی کوردستان لە پردێ، بەو پێیەی رۆڵی ھەبووە لە پشتیوانیکردنی خۆپیشاندان و ناڕەزاییەکانی باکوری رۆژئاوای وڵات.
دووپاتیشیکردەوە، ھێرشەکان بۆ سەر بنکە و بارەگای حزبە نەیارەکانی ئێران لە ھەرێمی کوردستان بە بەھێزی بەردەوام دەبێت تاکو کۆتایی بەھەڕەشەکانیان دێت و لە چەکدادەماڵرێن.
پەرلەمانی ئەوروپا لە کۆبوونەوەیەکیدا تایبەت بە ھەڵسەنگاندنی ھێرش و بۆردومانەکانی روسیا بۆ سەر شار و شارۆچکەکانی ئۆکراین، بە زۆرینەی دەنگ بڕیارێکی لە دژی روسیا پەسەندکرد و خستییە ناو لیستی وڵاتانی ھاوکار و پشتیوانی تیرۆر.
"ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی" سەرۆکی ئۆکراینیش رایگەیاند، پەرلەمانی ئەوروپا بڕیارە راستەکەی داوە، چونکە ئەو ھێرش و بۆردومانانەی روسیا بەشێوەیەکی ھەڕەمەکی ئەنجامی دەدات و شوێنی نیشتەجێبوون و خزمەتگوزاری و مەدەنی لە ناوەندە سەربازییەکان جیاناکاکەتەوە، ئەوەش جگە لە کردەوەی تیرۆریستی ھیچی تر نییە.
"ئەلکساندەر لاڤرنتییڤ" نێردەی روسیا لە سوریا رایگەیاند، مۆسکۆ پێی باشە تورکیا خۆی لە بەکارھێنانی ھێزی سەربازی زۆر لە سوریا بەدووربگرێت و دۆسیەی کوردانی رۆژئاوای کوردستانیش بەشێوەی ئاشتییانە چارەسەر بکرێت.
وتیشی، مۆسکۆ لەگەڵ ھاوپەیمانەکانی کاردەکات بۆ دۆزینەوەی رێگەچارە و چەندین مانگە کاردەکەن بۆ رێگریکردن لە ھەر ئۆپراسیۆنێکی زەمینی تورکیا دژی سوریا.
لێدوانەکەی روسیا دوای ئەوە ھات کە "سولەیمان سوەیلۆ" وەزیری ناوخۆی تورکیا رایگەیاند، بە چەند ھاوەنێک ھێرشکراوەتە سەر سنورەکانیان لە ھەرێمی غازی عەنتاب و بەھۆیەوە سێ کەس کوژران و ٦ی تریش برینداربوون، لایەنە کوردییەکانیشیان تۆمەتبارکرد بەو ھێرشە.
ھێزە دەریاوانییەکانی یۆنان رایانگەیاند، داوای بەھاناوەچوونیان پێگەیشتووە لەلایەن بەلەمێکی کۆچبەرانەوە، کە نزیکەی ٤٠٠ بۆ ٥٠٠ کۆچبەری نایاسایی تێدایە.
وتیشی، لەئێستادا ھەوڵەکانیان بۆ رزگارکردنی ئەو کۆچبەرانە دەستپێکردووە کە لە دوورگەی کریتن، بەڵام بەھۆی بەھێزی با ئاستەنگی زۆر بۆ ھەڵمەتەکانی رزگارکردنی ئەو کۆچبەرانە دروستبووە. ھاوکات ھیچ زانیارییەک سەبارەت بە ناسنامەی ئەو کۆچبەرانە ئاشکرانەکراوە.
یۆنان و ئیتاڵیا و ئیسپانیا بە رێگەی سەرەکی بۆ کۆچبەرانی ئەفریقا و خۆرھەڵاتی ناوەڕاست دادەنرێن، بەپێی ئامارەکانی ھێزی دەریاوانی یۆنانیش، لە ھەشت مانگی ئەمساڵدا نزیکەی ھەزار و ٥٠٠ کۆچبەر رزگارکراون، کە لە ھەمان ماوەی ساڵی رابردوو ٦٠٠ کۆچبەر رزگارکرابوون.
"پرایس" راگەیەندراوێکی لەبارەی بۆردومانەکانی ئێران بۆ سەر خاکی ھەرێم و ئۆپراسیۆنە سەربازییەکانی تورکیا بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان بڵاوکردەوە و رایگەیاند، ئەمریکا سەرەخۆشی خۆی ئاڕاستەی کەسوکاری قوربانیان دەکات.
وتیشی، پێویستە توندوتیژییەکان لە سوریا رابگیرێن و ژیانی ھاووڵاتیان پارێزراوبێت و پشتیوانی ھەوڵەکان بۆ لەناوبردنی تیرۆریستانی داعش بکرێت.
ھەروەھا دژایەتی ئەمریکای بۆ ھەر ھەنگاوێکی سەربازی دەربڕی، کە سەروەری عێراق پێشێل دەکات.
راگەیەندراوەکەی "پرایس"، دوای بۆردومانە مووشەکی و درۆنییەکەی ئێران بوو بۆ سەر خاکی ھەرێمی کوردستان، کە بەھۆیەوە کەسێک گیانی لەدەستدا، ھەروەھا دژی ئۆپراسیۆنە سەربازییەکەی تورکیایە لە رۆژئاوای کوردستان.
روانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردەوە، ئۆپراسیۆنی ئاسمانی سوپای تورکیا لە باکووری سوریا بۆ سێیەم رۆژ بەردەوامە و ئەمڕۆش فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی تورکیا دوو پێگەی ھێزەکانی سوریای دیموکراتیان لە باکووری رۆژھەڵات و باشووری رۆژئاوای حەسەکە بۆردومان کردووە و زیانی ماددی زۆریان بە ناوچەکە گەیاندووە، بەڵام زیانە گیانییەکان نەزاندراون.
روانگەی سوریا راشیگەیاند، لە پێشھاتێکی نوێدا فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی تورکیا بنکەیەکی سەربازیی ھاوبەشی ھەسەدە و ھاوپەیمانیی نێودەوڵەتیان لە باکووری حەسەکە بۆردومانکردووە، کە تایبەت بووە بە بەرەنگاربوونەوەی داعش و بەپێی زانیارییە سەرەتاییەکان دوو کەس کوژراون و سێ کەسی تریش بریندار بوون.
تورکیا سێ رۆژە ئۆپراسیۆنێکی نوێی لە ناوچەکانی باکووری رۆژئاوای کوردستان و ھەرێمی کوردستان دەستپێکردووە و تورکیا لە رێگەی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانەوە ناوچەکانی سنووری کۆبانێ و حەسەکە بۆردومان دەکات.