جیهان.jpg&w=3840&q=75)
یەعقوب ئۆغلو نوێنەری پارتی گەلی کۆماری لە دەستەی باڵای ھەڵبژاردنەکانی تورکیا رایگەیاند، دەستەی ھەڵبژاردنەکان پرسی دواخستنی ھەڵبژاردنی نەخستۆتە بەرنامەی کارەکانی و حکومەتی پارتی داد و گەشەپێدانیش ھیچ داواکاری و پێشنیازێکی پێشکەشنەکردووە بۆ دواخستنی ھەڵبژاردنەکان بەھۆی بومەلەرزەکەوە.
وتیشی، ئەردۆغان لە وتارەکانیدا داوای مۆڵەتی یەک ساڵ دەکات بۆ ئاوەدانکردنەوەی ناوچە کارەساتبارەکانی بومەلەرزەکە، ئەوەش گوزارشتە لە خواستی بۆ دواخستنی ھەڵبژاردن، بەڵام لە یاساکاندا ھیچ بڕگەیەک نیە بۆ دواخستنی ھەڵبژاردنەکان بەھۆی کارەساتە سروشتییەکانەوەو ئەردۆغانیش دەسەڵاتی دواخستنی پرۆسەکەی نیە.
ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی تورکیا بڕیارە ١٤ی ئایاری داھاتوو ئەنجامبدرێت.
بومەلەرزەکە لە کەناراوەکانی ھاتای روویداوە گوڕەکەی ٥.٢ بووە بە پێوەری رێختەر و لە قولڕیی ١٠ کیلۆمەتر روویداوە.
لە سوریا و لوبنان ھەست بە بومەلەرزەکە کراوە، میدیای سوریا بڵاویکردووەتەوە کە لە دیمەشق و حەلەب و لازقیە و چەند پارێزگایەکی تری سوریا ھەست بە بومەلەرزەکە کراوە.
ھاوکات میدیای لوبنانیش بلڕاویکردووەتەوە کە لە چەند ناوچەیەکی وڵاتەکە ھەست بە بومەلەرزە کراوە.
فەرماندەیی ناوەندی ئەمریکا لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانی ئێران کە چاودێری پێگەیەکی سەرەکی نەوتی دەکرد لە باکوری خۆرھەڵاتی سوریا خراوەتە خوارەوە.
تائێستاش لێپرسراوانی ئێران ھیچ لێدوانێکیان سەبارەت بە خستنەخوارەوەی ئەو فڕۆکەیە نەداوە.
ئەمریکا و ئێران لە سوریا ئۆپراسیۆن بۆ روبەڕوبوونەوەی تیرۆریستان ئەنجام دەدەن، ئەمریکا پشتیوانی ھێزەکانی سوریای دیموکرات دەکات و ئێرانیش ھەماھەنگی لەگەڵ حکومەتی دیمەشق ھەیە.
ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەنووسیدا رایگەیاند، پێویستە بە زووترین کات بری ٣٩٧ ملیۆن دۆلار کۆبکرێتەوە بۆ یارمەتیدانی ئەو پێنج ملیۆن ھاووڵاتییە سوریەی کە بەھۆی بومەلەرزەکەوە زیانیان بەرکەوتووە.
گۆتێرێس ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، ئەو بڕە پارە پێویستییەکانی ئەو کەسانە تەنھا بۆ ماوەی سێ مانگ پڕدەکاتەوە.
ھاوکات وەزیری دەرەوەی ئەمریکاش لە پەیوەندیەکی تەلەفونیدا لەگەڵ سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکاندا جەختیکردووەتەوە لەوەی دەبێت بەشار ئەسەد پابەندی بەڵێنەکانی بێت لەسەر کردنەوەی دوو دەروازەی سنوری لەگەڵ تورکیا بۆ گەیاندنی ھاوکارییە مرۆییەکان بۆ لێقەوماوانی بومەلەرزەکە.
بە پێی راپۆرتی رێکخراوەکانی مافی مرۆڤی ئێران، لە بەردەوامی ھەوڵەکانی حکومەتی ئێران بۆ سەپاندنی سزا بەسەر دەستگیرکراوانی خۆپیشاندانەکانی چەند مانگی رابردوو، دادگای شۆڕشی ئەھەواز لە پارێزگای سیستان و بەلوچستان سزا لەسێدارەدانی بەسەر شەش زیندانیی سیاسی عەرەب لە زیندانی شیبان سەپاندووە.
ئاماژەی بەوەشکراوە، ھەر لەو زیندانە شەش کەسی تر سزای ٥ ساڵ بۆ ٣٥ ساڵ زیندانیان بەسەردا سەپێنراوە.
لە زیندانی شاری ئیلامی رۆژھەڵاتی کوردستایش، ئارین کوخایی بە مەبەستی ناڕەزایی دەربڕین بەرامبەر پشتگوێخستنی دۆسیەی، لێوەکانی دورییەوە و مانی لە خواردن گرت.
رێکخراوی مافی مرۆڤی ھێراناش بڵاویکردەوە، لە رۆژی یەکشەممەوە تا سێشەممە ٨ کەس لە زیندانەکانی ورمێ و کەرەج و گورگان و قەزوین بەتۆمەتی بازرگانی و بەکارھێنانی ماددی ھۆشبەر و کوشتنی بە ئەنقەست لەسێدارە دراون.
یەنس ستۆڵتنبێرگ سکرتێری گشتی ناتۆ رۆژی پێنج شەممە سەردانی ئەنقەرە دەکات و لەگەڵ لێپرسراوانی باڵای تورکیا کۆ دەبێتەوە.
ستۆڵتنبێرگ لە لێدوانێکدا رایگەیاندوە، لە ئەنقەرە ھەوڵًدەدات پشتیوانی بۆ پەسەندکردنی ئەندامبوونی سوید و فنلەندا بەدەست بێھێنت، لەگەڵ ئەوەی تورکیا و ھەنگاریا بە بەئەندامبوونی ئەو دوو وڵاتە نارازین بەڵام سەرۆکی ناتۆ رایگەیاندوە، تۆپەکە لە گۆڕەپانی تورکیادایە بۆ ئەوەی پرۆسەکە بەرەو پێش بچێت.
ھەوڵەکانی ستۆڵتنبێرگ لە کاتێکدایە، کە تورکیا پێشنیازی کردوە، داواکاریی فنلەندا بەبێ سوید پەسەند بکرێت، بەڵام ھەوڵەکان بۆ ئەوەیە ھەردوو وڵاتی دراوسێ پێکەوە ئەندامێتییان پەسەند بکرێت.
نیکۆلا ستۆرجن لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەنوسیدا بەشێوەیەکی چاوەرواننەکراو دەستلەکارکێشانەوەی خۆی وەک سەرۆک وەزیران و و سەرۆکی پارتی نەتەوەی سکۆتلەندی کە گەورەترین پارتە لە پەرلەمانی ئەو وڵاتە راگەیاند.
راشیگەیاند، لە دڵ و مێشکیدا دەزانێت کە ئەمە کاتە راستەکەیە و دەبێت چیتر لەو پۆستەدا بەردەوام نەبێت.
فڕۆکەخانەی میونخ ھەینی داھاتوو ھەڵوەشاندنەوەی زیاتر لە ٧٠٠ گەشتی ڕاگەیاند بەھۆی مانگرتنی کارمەندانی زەمینی و ئەمنی، لەکاتێکدا شارەکە خۆی ئامادە دەکات بۆ میوانداریکردنی کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن.
ھاوکات سەندیکای کرێکارانی کەرتی خزمەتگوزاری (ڤێردی)، داوای لە کرێکارانی حەوت فرۆکەخانەی ئەو وڵاتە کرد بۆ ماوەی ٢٤ سەعات مانگرتن راگەیەنن.
بەرێوەبەری فرۆکەخانەی فرانکفۆرتیش رایگەیاندوە، ئەو پێشھاتە زیانێکی گەورە بە گەشتی ئاسمانی دەگەیەنێت.
لە ھەریەک لە بەلژیکا و فەرەنساش کرێکارانی کەرتی ئاسمانی مانگرتیان راگەیاندوە و کرێکارانی فەرەنسا دژی ھەموارکردنەوەی سیستمی خانەنشینی ھاتوونەتە دەنگ.
"مارتن گریفیس" رێکخەری نەتەوە یەکگرتووەکان لەگەڵ "بەشار ئەسەد" سەرۆکی سوریا کۆبووەوە و رایگەیاند، "ئەسەد" رەزامەندیداوە نەتەوە یەکگرتووەکان لەڕێی دوو دەروازەی سنوریی دیکەوە لە تورکیاوە بۆ ماوەی سێ مانگ ھاوکاریی بگەیەنێت، جەختیشیکردووەتەوە لە گرنگی گەیاندنی ھاوکارییەکان بەشێوەیەکی خێرا و بەپەلە بۆ تەواوی ناوچەکانی وڵاتەکە بە ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی ئۆپۆزسیۆن و ھێزەکانی تریشەوە.
پێشتریش، "ئەسەد" لەگەڵ "تیدرۆس ئەدھانۆم" بەڕێوەبەری گشتی رێکخراوی تەندروستی جیھانی کۆبووەوە بۆ تاوتوێکردنی گەیاندنی ھاوکارییە پزیشکییەکان بۆ سوریا.
بەڕێوەبەری گشتی رێکخراوی تەندروستی جیھانیش جەختیکردبووەوە لەوەی، لەچەند رۆژی داھاتوودا کاروانێکی تری ھاوکاری رەوانەی باکوری سوریا دەکەن.
کردنەوەی ئەو دوو دەروازەیە لەدوای ئەوە دێت کە نەتەوە یەکگرتووەکان ھۆشداری دابوو لە خراپی رەوشی مرۆیی باکور و رۆژئاوای سوریا و رایگەیاندبوو دانیشتوانی ئەو ناوچانەی بومەلەرزە زیانی پێگەیاندوون لە دۆخێکی مرۆیی خراپدان و ئەگەر بە زووترین کات تەواوی دەروازە سنورییەکان نەکرێنەوە، ناتوانرێت ھاوکاری پێویست بۆ زیانلێکەوتووان دەستبەربکرێت.
ھێزەکانی پۆلیسی ئەمریکا بڵاویانکردەوە، پیاوێکی رەشپێست بە دەمامکەوە لەناو زانکۆیەکی شاری "لانسینگ" لە ویلایەتی "میشیگن" تەقەی کردووە، تائێستاش لانیکەم سێ کەس کوژراون و پێنج کەسی دیکەش برینداربوون، کە برینەکانیان سەختە و مەترسی لەسەر ژیانیان ھەیە.
ھەر بەھۆی رووداوەکەوە دەوام لە زانکۆکە بۆ ماوەی ٤٨ سەعات راگیراوە و داوا لە خوێندکاران کراوە بۆ ھیچ مەبەستێک نەچنە زانکۆکەوە.
تائێستاش ھێزەکانی پۆلیس ھیچ روونکردنەوەکەیان سەبارەت بە تەقەکەرەکە و پاڵنەری پشت ئەو رووداوەوە رانەگەیاندووە.
نێد پرایس وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە کۆنفڕانسی رۆژنامەوانی ھەفتانەیدا رایگەیاند، لەمدواییانەدا ھیچ جۆرە دانوستانێکیان سەبارەت بە کاراکردنەوەی رێککەوتنی ئەتۆمیی لەگەڵ ئێرانییەکان نەکردووە و ھیچکات لە ئەجێندایاندا نەبووە بەشێوەیەکی ناڕاستەوخۆ گفتوگۆ لەوباریەوە بکەن.
سەبارەت بە خۆپیشاندانەکانی رۆژھەڵاتی کوردستان و ئێران و پەیوەندیان لەگەڵ لایەنەکان ئۆپۆزسیۆن، نێد پرایس رایگەیاند، دەیانەوێت گوێ لە سەرجەم لایەنەکانی ئۆپۆزسیۆنی ئێران بگرن بۆ ئەوەی بتوانن بە باشترین شێوە پشتیوانی لە داواکارییەکانی خەڵکی ئەو وڵاتە بکەن.
وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا جەختی لەوەشکردەوە، پەیوەندی سەربازیی تاران و مۆسکۆ ھەڕەشەیەکی جددییە بۆ سەر ئۆکراین و مەترسی بۆ سەر ئاسایشی وڵاتانی دیکەش دروستدەکات، بۆیە ھەرچییەک لەدەستیان بێت دەیکەن بۆ روبەڕوبوونەوەی ئەو پەیوەندییە و رێگە لە گواستنەوەی تەکنەلۆژیای سەربازیی لە ئێرانەوە بۆ روسیا دەگرن.
سەردانەکەی رەئیسی لەسەر بانگھێشتی شی جینپینگ سەرۆکی چین ئەنجامدرا و ماوەی سێ رۆژ دەخایەنێت، ئەوەش بۆ یەکەمجارە دوای ٢٠ ساڵ سەرۆک کۆماری ئێران سەردانی چین دەکات.
لە سەردانەکەیدا، ئیبراھیم رەئیسی زنجیرەیەک کۆبوونەوە لەگەڵ شی جینپینگ و لێپرسراوانی باڵای چین ئەنجام دەدات و پێشبینیدەکرێت ژمارەیەک رێککەوتن و لێکتێگەیشتن ئیمزا بکەن.
کریس ھیبکینز سەرۆک وەزیرانی نیوزلەندا لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا لە ئۆکلاند باری نایاسی لە وڵاتدا بەھۆی دروستبوونی گەردەلول و لافاو بۆ کاتێکی نادیار راگەیاند.
راشیگەیاند، ھەرچەندە زۆر زووە باس لە زیانەکانی ئەو گەردەلوول و لافاوە بکرێت، بەڵام زیانەکانی ھەموو وڵاتەکەی گرتووەتەوە.
بەھۆی ئەو گەردەلول و لافاوەی نیوزلەندای گرتووەتەوە ئاوی رووبار و دەریاکان زیاتر لە ١١ مەتر بەرزبووەتەوە، ئەوەش وایکردووە زیاتر لە ١٠٠ ھەزار ماڵ بێ کارەبا بمێنەوە و رێگاکان بگیرێن و زیانێکی زۆر بە ژێرخانی ئابوری ئەو وڵاتەش بگات.
میدیاکانی تورکیا بڵاویانکردەوە، لە ئەنجامی ٢٣٢ لێکۆڵینەوە لە رووداوەکانی دزی و تاڵانی و قۆڵبڕین لە ناوچەکانی بوومەلەرزە، ٩٧ گومانلێکراو لە ١١ پارێزگای تورکیا و باکوری کوردستان دەستگیرکران و ٢٢ گومانلێکراونیان بە مەرج ئازاد کراون.
ئاماژەیان بۆ ئەوەشکردووە، لە دوای بوومەلەرزەکان داواکاری گشتیی تورکیا دەستی بە لێکۆڵینەوە کردووە لە رووداوەکانی دزی و تاڵانی و خراپ بەکارھێنانی متمانە بۆ قۆڵبڕین و ھەڵخەڵەتاندن لە ناوچە زیانلێکەوتووەکان.
پەیمانگای خۆرھەڵاتی ناوەڕاست کە پەیمانگایەکی ئەمریکییە لە راپۆرتێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، ئیدارەی جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا فشارێکی زۆری لەسەر ئەو وەفدەی عێراق دروستکردووە کە بە مەبەستی چارەسەرکردنی کێشەکانی تایبەت بە کەرتی بانکیی و بەھای دۆلار سەردانی واشنتۆنی کردووە، زۆربەی فشارەکانیش بۆئەوەیە عێراق بەھەموو شێوەیەک لە ئێران دوور بکەوێتەوە بەتایبەتی لە بوارەکانی وزە و کەرتی بانکیی کە بوونەتە ھۆی ئەوەی سزاکانی ئەمریکا لەسەر ئێران کاریگەری نەبێت.
لای خۆیەوە، عەلی جەمالی ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیش رایگەیاند، نە وەفد و نە حکومەتی عێراقیش ناتوانن بەڵێنێک بە ئەمریکا بدەن کە نە توانن جێبەجێی بکەن بە تایبەتیش لە کاتێکدا کە چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان حکومەتی پێکھێناوە، وتیشی، ئەمریکا و ھاوپەیمانەکانیشی ناتوانن عێراق بکەنە دوژمنی وڵاتانی دراوسێی بەتایبەتیش ئێران.
بەپێی دوایین ئامارەکان، لە باکوری کوردستان و تورکیا ژمارەی گیانلەدەستدان گەیشتووەتە ٣٥ ھەزار و ٤١٨ کەس و ١٠٥ ھەزار و ٥٠٥ کەسیش برینداربوون.
رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا رایگەیاند، نزیکەی ٣٠ ملیۆن کەس بەھۆی بومەلەرزەکەوە زیانیان بەرکەوتووە.
بەپێی ئامارەکانی روانگەی سوریا بۆ مافەمانی مرۆڤ، لە رۆژئاوای کوردستان و سوریا تائێستا زیاتر لە پێنج ھەزار و ٨٠١ کەس گیانیانلەدەستداوە و زیاتر لە حەوت ھەزار کەسیش برینداربوون.
تیمی کڵاو سپیەکانی سوریاش رایگەیاند پرۆسەی گەران بەشوێن بێسەروشوێنبووەکاندا لە باکوری خۆرھەڵاتی نزیکە لە کۆتایی بۆیە لە ئێستادا تەنھا ھاوکاری مرۆیی بۆ ئەو ناوچەی پێویستە وەک خێمەو خواردن و جل وبەرگ.