یوری ئوشاکوڤ یاریدەدەری سەرۆکی روسیا رایگەیاند، پوتن لەسەر بانگھێشتی رەسمی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکی تورکیا، بەمنزیکانە دەچێتە ئەنقەرە. 

وتیشی، بەرنامەی سەردانەکە دیاری کراوە، بەڵام ھێشتا وادەی سەردانەکە دەستنیشان نەکراوە. 

حەوتی ئەم مانگە، پوتن پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لەگەڵ ھاوتا تورکییەکەی ئەنجامدا و جەختی کردەوە لە ھەماھەنگی دوو لایەنە و بەردەوامیدان بە جێبەجێکردنی پڕۆژە ھاوبەشەکانیان، لە بوارەکانی وەزە و بازرگانی و گەشتیاری. ھەروەھا رەوشی ئۆکراین و چەند پرسێکی نێودەوڵەتی دیکەیان تاوتوێ کرد.

لە کۆبوونەوەی کۆمیسیۆنی ناتۆ و ئۆکرایندا، یەنس ستۆڵتنبێرگ ئاماژەی بەوەکرد، ئۆکراین لەم دواییانەدا ھێرشی پێچەوانەی لە دژی رووسیا دەستپێکردووە، دژە ھێرشی سوپای ئۆکراینا بۆسەر ھێزەکانی رووسیا بەرەوپێشچوونی بەخۆیەوە بینیوە، پێویستە بەردەوام بن لە دابینکردنی کەلوپەلی سەربازی و چەک و تەقەمەنی بۆ ئۆکراین و پشتیوانیی سەربازی بۆ ئەو وڵاتە بەردەوام بێت.

ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، دەیانەوێت سندوقێک پێکبھێنن بۆ دەستەبەرکردنی کەرەستەی سەربازی بۆ ئۆکراین.

ھاوکات مارک میڵی سەرۆکی ئەرکانی سوپای ئەمریکا رایگەیاند، سەرنجیان لەسەر دابینکردنی پێداویستییەکانی ئۆکراین چڕکردووەتەوە.

رووداوەکە لەنێوان بارھەڵگرێک و پاسێکی بچووکدا بووە و بەھۆیەوە ١٥ کەس گیانیانلەدەستداوە، ١٠ کەسیش رەوانەی نەخۆشخانە کراون، زۆرینەی سەرنشینانی ناو پاسەکەش کەسانی بەتەمەن بوون و تایبەت بووە بە گواستنەوەی ئەو کەسانە.

لێپرسراوانی ناوچەکە رایانگەیاند، ئەو رێگەیەی رووداوەکەی تێیدا روویداوە لە دوو لاوە گیراوە، ئۆتۆمبێلی فریاگوزاری و ھەلیکۆپتەریش لە شوێنی رووداوەکەن.

شایەتحاڵانیش دەڵێن، بارھەڵگرەکە وەرگەڕاوە و پاسەکەش سوتاوە، رووداوەکەش زۆر گەورە بووە، پێشتریش رووداوی لەو جۆرەیان نەبینیوە.

حسێن حەمەساڵح نوینەری دەزگای لوتکە بۆ کاروباری ئاوارەو پەنابەران رایگەیاند، رۆژی چوارشەممە دوای بەڕێکەوتنی یەختێک لە تورکیاوە بەرەو ئیتالیا لە باشوری دورگەی کریتی کێشەی بۆ دروستدەبێت، پۆلیسی دەریاوانی یۆنانیش چوون بە ھانای کۆچبەرەکانەوە.

 وتیشی، لەئێستادا ھەموو کۆچبەرەکان کە ژمارەیان ٨٠ کەسە و پێکھاتوون لە ٥١ پیاو و ١٧ ژن و ١٢ منداڵ، ھەموویان بەسەلامەتی رزگار کراون، لە دورگەی کریتیەوە بە کەشتی بەرێکراون بۆ کەمپی مەلاکاسا نزیک ئەسینا.

ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، ھەندێک لە کۆچبەرەکان کوردی رۆژئاوان.

بەپێی ھەواڵی میدیاکانی باکوری کوردستان، پۆلیسی تورکیا ھەڵیکوتاوەتەسەر ماڵی خدر چیچەک ھاوسەرۆکی پێشووی دێرسیمی پارتی دیموکراتیکی گەلان"ھەدەپە" دوای پشکنینی ماڵەکەی دەستگیرکراوە، لەئێستاشدا گواستراوەتەوە بۆ بەڕێوبەرایەتی ئاسایشی دێرسیم.

ھاوکات پارێزگاری شرناخ رایگەیاندووە، بە شێوەیەکی کاتی و بۆ ماوەی ١٥ رۆژ تا ٢٩ی حوزەیران قەدەغەی ھاتووچۆ لە ١١ ناوچەی پارێزگاکە راگەیەنراوە، ئەو ناوچانە وەک ناوچەی ئەمنی مامەڵەیان لەگەڵدا دەکرێت.

جەنگی سودان لە نێوان سوپای وڵاتەکە بە سەرۆکایەتی عەبدولفەتاح بورھان و ھێزی وەڵامدانەوەی خێرا بە سەرۆکایەتی محەمەد حەمدان دقلو لە ١٥ی نیسانەوە دەستیپێکردووە، دوای تێپەڕبوونی دوو مانگ، ئەمریکا و وڵاتانی دیکەی جیھان و کۆمەڵی نێودەوڵەتی، ھۆشداری دەدەن لە ئەنجامدانی تاوان دژی مرۆڤایەتی. 

بەپێی دوایین ئامارەکان، بەھۆی شەڕ و پێکدادانەکانەوە، زیاتر لە ٢ ھەزار کەس کوژراون، بەپێی ئامارەکانی رێکخراوی کۆچی نێودەوڵەتیش، زیاتر لە دوو ملیۆن کەس ئاوارە بوون و زیاتر لە ٥٢٨ ھەزاریان روویان کردووەتە وڵاتانی دراوسێ. 

رێکخراوی یونسێف_یش بڵاویکردەوە، زیاتر لە ٣٣٠ منداڵ کوژراون و زیاتر لە ١٩٠٠_یش  برینداربوون، لە ماوەی دوو مانگیشدا زیاتر لە یەک ملیۆن منداڵ لە سودان، ئاوارە بوون. 

بەپێی نەتەوە یەکگرتووەکان، ٢٥ ملیۆن کەس پێویستیان بە ھاوکاری و پارێزگاری ھەیە، تا کۆتاییەکانی مانگی ئایاریش، تەنھای ١٣٪ی ئەو پارەیە تەرخان کراوە، کە بۆ ھاوکاری مرۆیی پێویستە. 

ئاژانسی تەسنیمی ئێرانی بڵاویکردەوە، سبەینێ، فەیسەڵ بن فەرحان وەزیری دەرەوەی سعودییە سەردانی تارانی پایتەختی کۆماری ئیسلامی ئێران دەکات.

ئەوەشی خستووەتەڕوو، بڕیارە لە سەردانەکەیدا وەزیری دەرەوەی سعودیە چەند دیدار و کۆبوونەوەیەک لەگەڵ بەرپرسانی باڵای کۆماری ئیسلامی ئێران ئەنجامبدات.

دوای زیاتر لە حەوت ساڵ، رۆژی ٦ی حوزەیرانی ئەمساڵ، لە چوارچێوەی ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان ئێران و سعودییە، کۆماری ئیسلامی ئێران لە ریازی پایتەختی سعودیە باڵیۆزخانەی وڵاتەکەی کردەوە و بەوەش پەیوەندییەکانی نێوان ئەو دوو وڵاتە پێینایە قۆناغێکی نوێوە.

لۆید ئۆستین، وەزیری بەرگری ئەمریکا، لەکۆبوونەوەیەکدا لەگەڵ وەزیری نوێی بەرگری تورکیا ئاماژەی بەوەدا، ئامانج لە کۆبوونەوەکە پیرۆزباییکردن بوو لە ھاوتا نوێیە تورکییەکەی و لەنزیکەوە یەکتر ناسین بووە.

ئەوەشی خستەڕوو، داوای لە وەزیری بەرگری تورکیا کردووە، کە وڵاتەکەی ھانبدات، ئەندامێتی سوید لە ھاوپەیمانی ناتۆ پەسەندبکات.

وەزیری بەرگری ئەمریکا وتیشی، زیاتر لە چەند مانگە ئەندامبوونی سوید لە ھاوپەیمانی ناتۆ لەسەر رەزامەندبوونی تورکیا وەستاوە.

ڤلادیمیر پوتن، سەرۆکی روسیا لە وتارێکدا لە کۆڕبەندی ئابووری نێودەوڵەتی کە لە پترسبۆرگ بەڕێوەچوو رایگەیاند، تەواوی چەک و پێداویستی سەربازیی ئۆکراین لە وڵاتانی دەرەوە بە گشتی و لەلایەن وڵاتانی خۆرئاواوە بەتایبەتی بۆی رەوانە کراوە کەئەوەش تاسەر بەردەوام نەبێت، لە بەرامبەریشدا روسیا بەبێ ھاوکاری ھیچ وڵاتێک زۆرترین یەدەگی چەک و پێداویستی سەربازیی ھەیە و کارگەکانی دروستکردنی چەکیش شەو و رۆژ کار دەکەن.

وتیشی، ئۆکراین لە دوای ساڵی ٢٠١٤ەوە بە فەرمانی وڵاتانی خۆرئاوا شەڕی لە دژی روسیا دەستپێکردووە، بەڵام لە پێناو ئەوەی شەڕەکە گەورە نەبێت، روسیا دانی بەخۆیدا گرت، تا دواجار ناچار بوو سوپاکەی لە پێناو پاراستنی خۆی بەکاربھێنێت و شکست بە پیلانەکانی ئۆکراین و وڵاتانی خۆرئاواش بھێنێت.

ئەنتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا، سەبارەت بە رێککەوتنی نێوان ئەمریکا و ئێران رایگەیاند، ھیچ رێککەوتنێک لەنێوان ئەمریکا و ئێران ئەنجامنەدراوە و ئەو دەنگۆیانەشی لەوبارەیەوە بڵاودەکرێنەوە دوورن لە راستییەوە.

ئەوەشی خستەڕوو، ھەندێک راپۆڕت و لێدوان بڵاوکراونەتەوە، گوایە لەئایندەیەکی نزیکدا ئەمریکا و ئێران رێککەوتن لەسەر وزەی ئەتۆمی و ئاڵوگۆڕکردنی زیندانی دەکەن، بەڵام سەرجەمیان ناڕاست و بێ بنەمان.

ئەم لێدوانەی وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لەدوای ئەوەدێت، بەدر ئەبوسەعید وەزیری دەرەوی عومان پێشتر رایگەیاندبوو، ئەمریکا و ئێران رێککەوتنیان لەسەر وزەی ئەتۆمی و ئاڵوگۆڕکردنی زیندانی کردووە و راگەیاندنی رێککەوتنەکە چەند رێککارێکی ھونەری ماوە.

 

میدیاکانی ئەمریکا بڵاویانکردووەتەوە، لە چوارچێوەی پابەندبوونی ئەمریکا بە پاراستنی کۆریای باشوور لە مەترسییەکانی کۆریای باکوور، ژێردەریایی (یو ئێس ئێس میشیگان) کە وزەی ئەتۆمی کاردەکات، گەیشتووەتە کەناراوەکانی شاری بوسان لە باشووری خۆرھەڵاتی کۆریای باشوور، ئەوەش لەماوەی شەش ساڵی رابردوودا بۆیەکەم جارە ئەمریکا ژێردەریاییەکی لەو جۆرە رەوانەی کۆریای باشوور بکات.

ئاماژە بەوەشکراوە، ژێردەریایی (یو ئێس ئێس میشیگان) کە بەوزەی ئەتۆمی کاردەکات کێشی ١٨ ھەزار تۆنە و درێژییەکەشی ٧٠ مەترە توانای ھەڵگرتنی ١٥٠ مووشەکی کروزی ھەیە لە جۆری تۆماھۆک کە تا دووری دوو ھەزار و ٥٠٠ کلیۆمەتر ئامانجەکانیان دەپێکن.

بە گوێرەی ئامارێکی رێکخراوی ھەنگاو بۆ مافی مرۆڤ، لە ماوەی دوو ھەفتەی سەرەتای ئەم مانگەدا، نزیکەی ٨٢ کەس لە ئێران  و رۆژھەڵاتی کوردستان دەستگیرکراون.

ھەر بە گوێرەی ئامارەکە، لەو ژمارەی دەستگیرکراون، ٥٤ کەسیان واتە ٦٦٪ی دەستگیرکراوەکان کوردن و ٢٠ کەسەکەی دیکەش واتە ٢٤٪ کۆی دەستگیرکراوەکان بەلووچی بوون.

رێکخراوی ھەنگاو ئاماژەی بەوەشکردووە، ھەر لەماوەی ئەو دوو ھەفتەیەدا، جگە لەو ٨٢ کەسەی دەستگیرکراون، حەوت منداڵ و ١٥ ژن بە تۆمەتی جیاجیا دەستگیرکراون.

ماوەی چەند مانگێکە لە بەشێک لە شارەکانی ئێران و رۆژھەڵاتی کوردستان ھەڵمەتێک بۆ دەستگیرکردن و رفاندنی ھاوڵاتییانی کورد دەستیپێکردووە و تاکو ئێستاش بەردەوامە.

رۆژی چوارشەممە لە کەناراوەکانی دوورگەی پیلوپونیز لە باشوری رۆژئاوای یۆنان بەلەمێکی راوکردنی ماسی کە سەدان کۆچبەری ھەڵگرتبوو، ژێرئاوکەوتووە و بەھۆیەوە تائێستا زیاتر ٨٠  کۆچبەر خنکاون و زیاتر لە ١٠٠ کۆچبەری دیکەش رزگارکراون، ئەمەش بە مەرگەساتترین رووداوی تایبەت بەکۆچبەران دادەنرێت کە لەمساڵدا لە یۆنان روویدابێت.

لەئێستاشدا کارەکانی گەڕان بەدوای چارەنووسی کۆچبەرە بێسەروشوێنبووەکانی دیکە بەردەوامە، چاودێرانیش ھۆشدارییدەدەن لە ئەگەری بەرزبوونەوەی ژمارەی قوربانییەکان.

نیکۆلاس ئالێکسیو وتەبێژی ئاسیشی کەناراوەکانی یۆنان لە لێدوانێکیدا ئەوەی ئاشکراکرد، تائێستا نازانرێت سەرنشینانی بەلەمەکە چەند کەس بوون، بەڵام ئەوە ئاشکرایە کە ژمارەیەکی لە رادەبەدەر کۆچبەری ھەڵگرتووە.

نیکۆلاس جەختی لەوەشکردەوە، ئەو کۆچبەرانەی رزگارکراون لە وتەکانیاندا باسیان لەوەکردووە کە عەمباری بەلەمەکە پڕ بووە لە ژن و منداڵ.

بەگوێرەی زانیارییەکان بەلەمەکە لە رۆژھەڵاتی لیبیاوە بەرەو ئیتاڵیا بەڕێکەوتووە و نزیکەی ٧٠٠ کۆچبەری تیادا بووە، باس لەوەشدەکرێت کە کۆچبەرەکان خەڵکی سوریا، فەلەستین، ئەفغانستان و پاکستان بوون.

بەگوێرەی ئاماری نەتەوە یەکگرتووەکانیش لەمساڵدا نزیکەی ٧٢ ھەزار پەنابەر و کۆچبەر گەیشتوونەتە وڵاتانی ئیتاڵیا، ئیسپانیا، یۆنان، ماڵتا و کۆماری قوبڕسی باشوور.

ئاژانسی تەسنیمی ئێرانی لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، رۆژی شەممە، فەیسەڵ بن فەرحان وەزیری دەرەوەی سعودییە سەردانی تارانی پایتەختی کۆماری ئیسلامی ئێران دەکات.

ئەوەشی خستووەتەڕوو، بڕیارە لە سەردانەکەیدا وەزیری دەرەوەی سعودیە چەند دیدار و کۆبوونەوەیەک لەگەڵ بەرپرسانی باڵای کۆماری ئیسلامی ئێران ئەنجامبدات.

رۆژی ٦ی حوزەیرانی ئەمساڵ، لە چوارچێوەی ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان ئێران و سعودیە، کۆماری ئیسلامی ئێران دوای زیاتر لە حەوت ساڵ، باڵیۆزخانەی وڵاتەکەی لە ریازی پایتەختی سعودیە کردەوە و قۆناغێکی نوێ لە پەیوەندییەکانی نێوان ھەردوو وڵات دەستپێکرد.

رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا، لەدوای کۆتاییھاتنی کۆبوونەوەی کابینەی حکومەت لە کۆشکی سەرۆکایەتی کۆمار وتارێکی پێشکەشکرد و رایگەیاند، گەلی تورکیا لە خولی یەکەم و دووەمی ھەڵبژاردنەکانی تورکیا، پێشنیازەکانی گەڕانەوەی بۆ سیستمی پەرلەمانی رەتکردەوە و مشتومڕەکانی لەوبارەیەوە بۆ ھەمیشە داخست.

راشیگەیاند، خوازیارە سەدەی دووەمی کۆماری تورکیا بە دەستورێک ببڕن، کە مەدەنی و ئازادیخواز بێت و سەرجەم توێژەکان خاوەندارێتی بکەن.

سەرۆک کۆماری تورکیا وتیشی، پێویستە ئۆپۆزسیۆن فێربێت رێز لە گەلی تورکیا و بژاردەی گەل بگرێت.

ناتانیاھۆ لە کۆبوونەوەی لیژنەی بەرگری لە پەرلەمانی وڵاتەکەی رایگەیاند، ئەمریکا لێکتێگەیشتن یاخود رێککەوتنێکی بچووک لەگەڵ ئێران دەکات، کە رێگری لە تاران دەکرێت پیتاندنی یۆرانیۆم بگەیەنێتە سەروو ٦٠%، ئەوەش لەبەرامبەر ئازادکردنی پارە بلۆککراوەکان و ئاڵوگۆڕکردنی زیندانیان. 

ناتانیاھۆ جەختیشیکردەوە لەوەی، ھەر رێککەوتنێک لەگەڵ حکومەتی ئێران بکرێت، تەلئەبیب ناچاری پابەندبوون پێوەی نابێت و ھەموو شتێک دەکەن بۆ بەرگریکردن لە خۆیان.

کەناڵی ١٣ی ئیسرائیلیش لە نوێنەرانی پەرلەمانی وڵاتەکەوە کە ئامادەی ئەو کۆبوونەوەیە بوون رایگەیاندووە، "ناتانیاھۆ" ئاماژەی بەوەکردووە کە ئیسرائیل دەتوانێت مامەڵە لەگەڵ ئەو رێککەوتنە بچووکەی نێوان ئەمریکا و تاران بکات. 

بەڵام "ناتانیاھۆ" ئەوەی نەشاردووەتەوە کە ئێران لە ماوەی ساڵانی کۆتاییدا بووەتە گەورەترین ھەڕەشە و ٩٠%ی ھەڕەشە ئەمنییەکانی ئیسرائیل لەلایەن ئێران و ھاوپەیمانەکانییەوەن.