جیهان
نانسی فیزەر وەزیری ناوخۆی ئەڵمانیا رایگەیاند، دانانی خاڵی پشکنین دەکرێت رێگەچارەیەکی بەھێز بێت بۆ بەرەنگاربوونەوەی بەقاچاخبردنی کۆچبەران.
وتیشی، ئەڵمانیا رێکاری ئەمنی بەدرێژایی سنورەکانی لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ توند دەکاتەوە بۆ کۆنتڕۆڵکردنی شەپۆلی کۆچبەرانی نایاسایی.
وەزیری ناوخۆی ئەڵمانیا جەختیکردەوە، ئەگەر کەسێک داوای مافی پەنابەری بکات لەسەر سنوور، ئەوا دەبێت لێکۆڵینەوە لە داواکارییەکەی بکرێت و ئەوەش پابەندبوونێکی یاسایی روونە.
دەشڵێت، پاراستنی سنوورەکانی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا کارێکی گرنگە کە دەتوانن لە ڕێگەی سیستەمێکی ھاوبەشی پەنابەرییەوە بەدی بھێنن.
لای خۆیەوە، فرانک واڵتەر شتاینمایەر، سەرۆکی ئەڵمانیا رایگەیاند، ئەڵمانیا رووبەڕووی شەپۆلێکی چڕی کۆچ بووەتەوە.
دەزگای لوتکە بۆ کاروباری ئاوارەو پەنابەران رایگەیاند، بەپێی ئامارەکان لە مانگی تەمموز و ئابی رابردوو ٥٠ ھەزار کۆچبەر گەیشتونەتە ئیتاڵیا، ھەر بەپێی ئامارەکان لەسەرتای ئەمساڵ تا کۆتایی مانگی ئاب زیاتر لە ١٠٧ ھەزار و ٥٠٠ کەس لە ڕێگەی دەریاوە گەیشتوونەتە ئیتاڵیا، بە بەراورد بەھەمان ماوەی ساڵی ڕابردوو٥٣ ھەزار کەس بووە.
دەزگای لوتکە ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، حکومەتی ئیتاڵیا بڕیاری داوە بەدوای ئەو کەسانەدا بگەڕێت کە بازرگانی بە مرۆڤەوە دەکەن بۆ ڕێگری کردن لە کۆچی نایاسایی.
ھاوکات رێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچیش رایگەیاندوە، لە سەرەتای ئەمساڵەوە زیاتر لە دوو ھەزار کەس لە دەریای ناوەڕاستدا خنکاون.
ئیبراھیم رەئیسی لە وتەیەکیدا ئاماژەی بەوەدا، جەنگ لە پلانی سەربازی ئەواندا نییە بەڵام بەردەوام ئامادەکاری دەکەن بۆ روبەڕوبوونەوە و بەرگری، لە ھەر حاڵەتێکی نەخوازراودا.
وتیشی، جێبەجێکردنی رێککەوتنی ئەمنی لەلایەن عێراقەوە بۆ چەک داماڵین و چۆڵکردنی بارەگاکان لەلایەن حزبەکانی رۆژھەڵاتەوە، ھەنگاوێکی ئەرێنییە بۆ پاراستنی ئەمنییەتی ناوچەکە.
لێدوانەکەی رەئیسی لە کاتێکدایە دوێنێ وەزارەتی دەرەوەی عێراق رایگەیاند، رێکارەکانی پاراستنی سنور لەگەڵ ئێران بە ھەماھەنگی حکومەتی ھەرێم دەستیپێکردووە.
رێکخراوی ھەنگاو بۆ مافی مرۆڤ بڵاویکردووەتەوە، لە سەروبەندی ساڵیادی کوژرانی ژینا ئەمینی بە دەستی ھێزە ئەمنییەکانی کۆماری ئسلامی ئێران، لەسەرەتای ئەم ھەفتەیەوە نۆ ھاوڵاتی کوردی خەڵکی شارەکانیی قورە و سرێشاوە لە رۆژھەڵاتی کوردستان لەلایەن ھێزەکانی سوپای ئیتڵاعاتەوە دەستگیرکراون.
ئەوەشی خستووەتەڕوو، لەنێوان دەستگیرکراوەکاندا دوو مێردمنداڵی تەمەن ١٥ ساڵ و خوێندکار ھەن، کە بەبێ ھیچ بەڵگەیەکی دادوەری و یاسایی دەستگیرکراون.
رێکخراوی ھەنگاو راشیگەیاندووە، ھیچ زانیارییەکی ورد لەسەر ئەو تۆمەتانەی ئەو ھاوڵاتییە کوردانەی پێ دەستگیرکراون لەبەردەستدا نییە و لەئێستاشدا چارەنووسیان نادیارە.
میدیاکانی مەکسیک ئاماژەیان بەوەکردوە، ھەورەبروسکەکە لە ژنێک و پیاوێکی داوە، ژنەکە راستەوخۆ گیانیلەدەستداوە، پیاوەکە دوای بردنی بۆ نەخۆشخانە گیانیلەدەستداوە.
وەک لە ڤیدیۆکەشدا دەردەکەوێت ژنەکە ھەوڵدەدات لە ئاوەکە دووربکەوێتەوە، بەڵام ھەورەبروسکەکە لێی دەدات و راستەوخۆ دەیدات بە زەویدا، چەند خولەکێک دوای ئەوە لە پیاوەکە دەدات.
محەمەد بن سەلمان، شازادەی جێنشینی سعودییە رایگەیاند، وڵاتەکەی نزیکبووەتەوە لە ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئیسرائیل، بەڵام ھێشتا چەند بابەتەێک ماوە کە ناکۆکی لەسەرە، لەوانەش دۆسیەی فەڵەستین، کە ھەردوو وڵات بیروڕای جیاوازی لەسەری ھەیە.
راشیگەیاند، لە چوارچێوەی ھەنگاوەکان بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان سعودییە و ئیسرائیل، رۆژانە لەنێوان ھەردوو وڵات گفتوگۆ دەکرێت و بەرەوپێشچوونی باش ھەیە.
رۆژنامەی نیویۆڕک تایمز بڵاویکردووەتەوە، ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان سعودییە و ئیسرائیل پێویستی بە سازشی گەورەی فەڵەستیینییەکانە کە پێناچێت حکومەتەکەی ناتانیاھۆ پێی رازیبێت، پێشتریش ناسر کەنعانی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، ئەگەر پەیوەندییەکانی نێوان سعودییە و ئیسرائیل ئاسایی ببێتەوە، ئەوا زیان بە ئاشتی و سەقامگیری ناوچەکە دەگات.
ئیبراھیم ڕەئیسی لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا لە پەراوێزی کۆبوونەوەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان رایگەیاند، "کێشەمان لەگەڵ پشکنینەکان ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی نییە، تەنھا کێشەیان لەگەڵ ھەندێک پشکنەری ئەو ئاژانسەدا ھەیە"، وتیشی ئەو پشکنەرانەی کە متمانەیان پێدەکرێت، دەتوانن بەردەوام بن لە کارەکانیان لە ئێران.
راشیگەیاند، ئەم بڕیارەی تاران لە وەڵامی ھەندێک لێدوانی پڕوپاگەندە و نادادپەروەرانەی ئەندامانی ڕۆژئاوای ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمیدایە.
دیمیتری بیسکۆف وتەبێژی کۆشی کرملن رایگەیاند، ڤلادیمیر پوتن سەرۆکی روسیا پێی وایە جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا لە ئاستێکی زۆر نزمدایە و خۆشی بەو شێوەیە نابینێت کە داببەزێت بۆ ئەو ئاستە نزمەی بایدن و پێویستی بە وەڵامدانەوەش نییە، چونکە ئاستی جەماوەریی بایدن و پوتنیش لەناو وڵاتەکانیان ئەو راستییە دەسەلمێنێت کە بایدن لە چ ئاستێکدایە و پوتنیش لە چ ئاستێکی جەماوەریدایە.
ئەو وەڵامەی وتەبێژەکەی کۆشکی سەرۆکایەتی روسیا دوای ئەوە دێت کە جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا لەکاتی بەسەرکردنەوەی کامپێکی ئاوارەکانی ئۆکراین لەسەر سنوورەکانی پۆڵەندا رایگەیاند، پوتن دیکتاتۆرە و تاوانباری جەنگە.
میدیاکانی ئێران بڵاوینکردەوە، پەرلەمانی ئێران پڕۆژەیاسایی توندکردنەوەی باڵاپۆشی ژنان و کچانی پەسەندکرد، ئەوەش لەپێناو رێگریکردن لەو ژنانەی کە لە شوێنە گشتییەکانی ئەو وڵاتەدا جلی نەشیاو دەپۆشن.
ئاماژەیان بەوەشکردووە، بەپێی یاساکە ھەر کەسێک پابەندنەبێت بە باڵاپۆشییەوە ئەوا سزای ماددی دەدرێت، ئەگەر کارمەندیش بێت لە دامودەزگا حکومییەکان، لە کارەکەی دوردەخرێتەوە و بۆ ماوەی دوو ساڵ لە ھیچ کەرتێکدا کاری پێنادرێت.
لە دوای ئەوەی ساڵی رابردوو، ژینا ئەمینی کچە کوردی خەڵکی شاری سەقزی رۆژھەڵاتی کوردستان لەسەر دەستی پۆلیسی رەوشتی ئەو وڵاتە گیانیلەدەستدا بە بیانوی ئەوەی پابەندی باڵاپۆشی نەبووە، ژنانی ئێرانیش وەک کاردانەوەیەک بۆ ئەو کارەی دەسەڵاتداران بەشێوەیەکی تەواو پابەندی یاساکانی باڵاپۆشی وڵاتەکەیان نابن.
ئەردۆغان لە وتارێکیدا لە ٧٨ەمین کۆبوونەوەی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە نیویۆرک رایگەیاند، جیاوازی لەنێو پێکھاتەکانی عێراق ناکەن و پشتگیری لە یەکڕیزی و یەکگرتوویی سیاسی و یەکپارچەیی خاکی ئەو وڵاتە دەکەن، ئەوەش لەڕێی جێبەجێکردنی رێگەی گەشەپێدان، کە بە کەنداوی بەسڕەدا تێدەپەڕێت تا دەگاتە تورکیا و ئەوروپا.
"ئەردۆغان" باسی لە قەیرانی ئۆکراینیش کرد و وتی، تورکیا ھەوڵی جدی داوە بۆ کۆکردنەوەی کیێڤ و مۆسکۆ لەسەر مێزی گفتوگۆ، چونکە لە جەنگدا سەرکەوتوو نییە و لە ئاشتیشدا دۆڕاو نییە.
سەبارەت بە سوریاش وتی، ژیان و گوزەران لە سوریا دوای ١٣ ساڵ لە جەنگی ناوخۆیی خراپتربووە، بۆیە پێویستە چارەسەرێکی دادپەروەرانە و گشتگیر لە ئاست چاوەڕوانی گەلی سوریا بدۆزرێتەوە.
باسم عەوادی، وتەبێژی حکومەتی فیدراڵ ئاماژەی بەوەدا، محەمەد شیاع سودانی لە سەردانەکەی بۆ ئەمریکا لەگەڵ جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا کۆدەبێتەوە.
ئەوەشی خستەڕوو، بڕیارە لە کۆبوونەوەکەدا بایدن و سودانی پەیوەندییەکانی نێوان واشنتۆن و بەغداد و دوایین پێشھاتە ئابووری و سیاسییەکان لە عێراق تاوتوێبکەن، کۆبوونەوەکە جەختکردنەوەیە لە سەربەخۆی بوونی کابینەی حکومەتەکەی سودانی.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق لە ئێستادا لە ئەمریکایە بۆ بەشداریکردن لە ٨٧ھەمین کۆبوونەوەی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و بڕیارە لە میانی بەڕێوەچوونی کۆبوونەوەکەشدا، چەند دیدار و کۆبوونەوەیەک لەگەڵ سەرۆکی وڵاتان ئەنجامبدات.
ماسیو میلەر، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، بە تۆمەتی ھاوکاریکردنی کۆماری ئیسلامی ئێران لە بواری پیشەسازی درۆن و فڕۆکەی سەربازی، ئەمەریکا تۆڕێکی ١١ کەسی و قەوارەیەکی لە چوار وڵات سزاداوە.
ئەوەشی خستەڕوو، تۆڕەکە بەرپرسیارن لە بەڕێوەبردنی پیشەسازی بەرھەمھێنانی درۆن و فڕۆکە سەربازییەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران، کە سیان لە ئەندامەکانی لە ئێرانن و ئەوانەی دیکە لەچین و روسیا و تورکیان.
وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا جەختیشیکردەوە، ئەمریکا ھەموو ھەوڵێکی خستووەتەگەڕ بۆ راگرتنی بەرەوپێشچوونە سەربازییەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران و ھاوکاریکردنی روسیا لە جەنگی ئۆکراین.
بڕیارە ئەمڕۆ کۆبوونەوەکانی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە شاری نیویۆرکی ئەمریکا دەستپێبکات و سەرۆک و سەرۆک وەزیرانی وڵاتان وتار پێشکەشدەکەن و وەفدی حکومەتی عێراقیش بەسەرۆکایەتی محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیران بەشداری دەکات کە کۆبوونەوەکان لە ئەمڕۆوە تا ٢٦ی ئەم مانگە بەردەوام دەبێت و لە پەراوێزی کۆبوونەوەکانیشدا چەندین کۆبوونەوە و دیداری نیوان سەرکردەکانی جیھان بەڕێوەدەچێت.
تەوەرە سەرەکییەکانی کۆبوونەوەی ئەمساڵی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان کە خولی ٧٨ھەمینە، بریتین لە کاریگەری خراپی گۆڕانکارییەکانی کەشوھەوا و یەکخستنی ھاوکارییە نێودەوڵەتییەکان بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی کەشوھەوا.
پارێزگاری ویلایەتی ئەمازۆن لە تۆڕی ئێکس رایگەیاند، فڕۆکەکە لە پایتەختی ویلایەتی ماناوسەوە بەرەو بارسێلۆس بەڕێکەوتوە، لە ناوچەی ئەمازۆنی بەڕازیل لە نزیک شارۆچکەی بارسێلۆسی باکوری ئەو وڵاتە کە شوێنێکی سەرنجڕاکێشی گەشتیارییە تێکشکاوە و بەھۆیەوە"١٢" سەرنشین و دوو ئەندامی تیمی فڕۆکەوانی گیانیان لەدەستداوە کە سەرجەمیان بەڕازیلی بوون.
میدیاکانی بەڕازیل دەڵێن ھیچ کەسێک لە ڕووداوی کەوتنەخوارەوەی فڕۆکەکە ڕزگاری نەبووە.
بەپێی ھەواڵی ئاژانسەکانی رۆژئاوا، ئەمڕۆ جارێکی تر سوپای تورکیا و گروپە چەکدارەکانی نزیک لەتورکیا دەستیان کردووە بە بۆردوومانکردنی گوندی ھۆشەرێی لە باکووری منبج.
راشیگەیاندوە، بۆردومانەکانی تورکیا لە مەنبج و دەوروبەری بەردەوامە، بەڵام تائێستا زیانە گیانی و ماددیەکان ئاشکرا نەکراون.
مەحمود ئەمیری موقەدەم بەڕێوەبەری رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران رایگەیاند، لە خۆپیشاندان و ناڕەزاییەکانی دوای گیانلەدەستدانی ژینا ئەمنی، ٥٧٠ خۆپیشاندەر کەلە نێویاندا ٦٨ منداڵ و ٤٩ ژن ھەیە گیانیانلەدەستداوە و زۆرینەشیان بە تەقەی راستەوخۆی ھێزە ئەمنییەکان بووە.
بە پێی راپۆرتی رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران، ئاماری کوژراوان لە ٢٦ شاری جیاواز تۆمارکراوە، بەجۆرێک لە پارێزگای بلوجستان ١٣٦ کەس ، لە تاران ٧٧کەس، لە کوردستان ٥٧ کەس، لە ئازەربایجان ٥٦ کەس ، لەمازندەران ٤٢ کەس گیانیانلەدەستداوە.