نانسی فایسەر، وەزیری ناوخۆی ئەڵمانیا لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ئەگەر توانایان ھەبێت پێویستە بە زووترین کات لایەنگرانی حەماس لە ئەڵمانیا دیپۆرت بکەنەوە.

ئەوەشی خستەڕوو، دەسەڵاتدارانی ئەڵمانیا لەئێستادا لە نزیکەوە چاودێری ھەڕەشەکان دەکەن، بە تایبەتی دوای ‌ھێرشە تیرۆریستییەکەی برۆکسل، کە پەیوەندیی بە شەڕ و پێکدادانەکانی کەرتی غەززە ھەبوو.

ئەبو عوبەیدە، وتەبێژی بزووتنەوەی حەماس رایگەیاند، لە وەڵامدانەوەیان بۆ بانگەوازە مرۆییەکانی وڵاتی قەتەر بۆ ئازادکردنی دیلەکان، بڕیاریانداوە بە ئازادکردنی دوو دیل، کە دایک و کچێکی بە رەچەڵەک ئەمریکیین.

ئەوەشی خستەڕوو، بە ئازادکردنی ئەو دیلانە دیانەوێت وەڵامی سەرجەم ئەو دەنگۆ ناڕاست و چەواشەکارییانە بدەنەوە کە دەسەڵاتدارانی ئەمریکا لەبارەی بزووتنەوەی حەماسەوە بڵاویدەکەنەوە، جەختیشیکردەوە، لە گفتوگۆی بەردەوامدان لەگەڵ وڵاتە نێوەندگیرەکانی بۆ ئازادکردنی سەرجەم دیلە مەدەنییەکان لە بارودۆخێکی گونجاودا.

وتەبێژی بزووتنەوەی حەماس راشیگەیاند، نزیکەی ٢٥٠ دیلیان لە گرژی و ئاڵۆزییەکانی کەرتی غەززە دەستبەسەرکردووە و لەو ژمارەیەش ٢٢ دیلیان بەھۆی بۆردومانەکانی ئیسرائیلەوە گیانیانلەدەستداوە، لەئێستاشدا ١٩٩ دیل لەلایان دەستەبەسەرە.

ھاوکات، نووسینگەی بنیامین ناتانیاھۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل ئازادبوونی ئەو دوو دیلە ئەمریکییەی پشتڕاستکردووەتەوە و لای خۆشیەوە جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا دڵخۆشی خۆی بە ئازادبوونی ئەو دوو دیلە دەربڕیووە.

یواف گالانت وەزیری بەرگری ئیسرائیل رایگەیاند، ئامانجی ئۆپراسیۆنی سوپای وڵاتەکەی بۆسەر کەرتی غەززە کە لە ژێر دەسەڵاتی بزوتنەوەی حەماسدایە سێ قۆناغە، یەکەمیان ھێرشی سەربازییە بۆ سەر کەرتی غەززە بە مەبەستی لەناوبردنی یەکجاریی بزوتنەوەی حەماس، قۆناغی دووەمیش شەڕی لەناوبردن و کۆتایی ھێنانە بە پاشماوەکانی حەماس لە ھەر شوێنێکی غەززە بن.

وتیشی، قۆناغی سێیەمی ئۆپراسیۆنەکەیان بنیاتنان و دامەزراندنی سیستمێکی ئەمنی نوێیە بۆ کەرتی غەززە بەشێوەیەک ئیسرائیل پەیوەندی بە ژیانی دانیشووانی غەززەوە نابێت و تەنھا دەیانەوێت دڵنیابن لە پاراستنی ئاسایش و ئارامی دانیشووانی وڵاتەکەیان.

تیدرۆس ئەدھانۆم بەڕێوەبەری گشتی رێکخراوی تەندروستی جیھانی رایگەیاند، لەماوەی چەند ساڵی رابردوودا گەیشتنە ئەو قۆناغەی بە تەوای بەسەر کۆلێرادا زاڵ بن و کۆنترۆڵی بکەن، بەڵام بەپێی راپۆرتە پزیشکییەکان لە ئێستادا جارێکی تر ئەو نەخۆشەی تەشەنەی کردووەتەوە و مەترسی و ھەڕەشەیەکی زۆری لەسەر ژمارەیەکی زۆری وڵاتان دروستکردووە و ھاتنی وەرزی زستانیش ھێندەی تر مەترسی و ھەڕەشەکە زیاد دەکات.

وتیشی، تەنھا لەماوەی ئەمساڵدا کۆلێرا لە ٣١ وڵاتی جیھان بڵاوبووەتەوە و لە ئێستادا زیاتر لە یەک ملیار کەس لە جیھاندا مەترسی توشبوونیان بە کۆلێرا لەسەرە، پێویستە سەرجەم وڵاتان رێکاری پێویستە بگرنەبەر بۆ رێگرتن لەو نەخۆشییە.

شالاندا یانگ، بەڕێوەبەری فەرمانگەی بەڕێوەبردن و بوودجەی کۆشکی سپی لە نوسراوێکدا بۆ کۆنگرێس ئاماژەی بەوەداوە، جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا داوای تەرخانکردنی ١٠٥ ملیار دۆلار لە کۆنگرێس کردووە بۆ بواری ئاسایشی و ھاوکاریکردنی  ئۆکراین و ئیسرائیل.

ئەوەشی خستووەتەڕوو، سەرۆکی ئەمریکا دەیەوێت لەو ١٠٥ ملیار دۆلارە بڕی ٦١ ملیار دۆلاری بۆ ھاوکاریکردنی ئۆکراین و ١٤ ملیاری بۆ ھاوکاریکردنی ئیسرائیل بەکاربھێندرێت.

ئەوەش لەکاتێکدایە، پێشتر جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند، ئەگەر ھەریەک لە ئۆکراین و ئیسرائیل کە ھاوپەیمانی ئەمریکا لە جەنگەکانیاندا سەرنەکەون، ئەوا ململانێی سەربازی و گرژی و ئاڵۆزی بە تەواوی جیھان بڵاودەبێتەوە، بۆیە داواکارییەکی بەپەلە پێشکەشکی کۆنگرێس دەکات، بۆ تەرخانکردنی بوودجەیەک بۆ پڕچەککردنی ئۆکراین و ئیسرائیل و چەند پرسێکی دیکە، لەنێویاندا توندکردنەوەی سنوورەکانی نێوان ئەمریکا و مەکسیک .

ماتیو میلەر، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا بە رۆژنامەنوسانی راگەیاند، ھەرچەندە ئیسرائیل لە ھێرشەکانیدا بۆسەر حەماس پارێزگاری لە خۆی دەکات، بەڵام چاوەڕوانی ئەوەشیان لەو وڵاتە ھەیە کە پابەندی یاسا نێودەوڵەتییەکانی کاتی جەنگ بێت.

وتیشی، لە ٧ی ئەم مانگەوە ٣٢ ھاوڵاتی ئەمریکی لە ھێرشەکانی حەماسدا گیانیان لەدەستداوە و ١١ کەسیش بێسەروشوێنن، بۆیە ھەموو ھەوڵێک دەدەن تا چارەنوسی بێسەروشوێنەکان دیاری بکرێت.

وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ئەوەشی خستەڕوو، واشنتن لە دوایین کۆبوونەوەی ئەنجومەنی ئاسایشدا ڤیتۆی دژی پڕۆژەبڕیارێک بەکارھێنا بۆ راگرتنی ئاگربەست لە غەززە، چونکە پڕۆژەکە مافی بەرگریکردنی بۆ ئیسرائیل تێدا جێگیر نەکرابوو.

 

ئاژانسی فرانس پرێس لە زاری بەرپرسێکی حکومەتی فەڕەنساوە بڵاویکردووەتەوە، بەھۆی ھەڕەشەی بۆمبەوە ھەشت فڕۆکەخانەی وڵاتەکە لەکۆی ١٤ فڕۆکەخانە لە گەشتیار چۆڵکراون و داخران.

ئەوەشی خستوەتەڕو، بەھۆی بڕیاری داخستنی فڕۆکەخانەکانیش ١٣٠ گەشت ھەڵوەشێرنراونەتەوە یان بۆ کاتێکی دیکە دواخراوە.

رۆژی ١٨ی ئەم مانگەش بەھەمان ھۆکار شەش فڕۆکەخانەی فەرەنسا داخران، بەشێک لە فڕۆکەخانەکانیش بە راگەیەندراوی جیا ھەڵپەساردنی کارەکانیان بڵاوکردووەتەوە.

پەرلەمانی ئەوروپا خەڵاتی ساخارۆڤ بۆ ئازادی رادەربڕینی بەخشییە ژینا ئەمینی و بزووتنەوەی ژن ژیان ئازادی، کە لەلایەن حکومەتی ئێرانەوە روبەڕووی توندوتیژی و سەرکوتکردن بوونەتەوە.

"رۆبرتا میتسولا" سەرۆکی پەرلەمانی ئەوروپا رایگەیاند، گیانلەدەستدانی ژینا ئەمینی  خاڵی وەرچەرخان بوو کە لێکەوتە و کاریگەری زۆری بەدوای خۆیدا ھێنا و بووە ھۆکارێک بۆ دەرکەوتنی بزووتنەوەیەک بە سەرکردایەتی ژنان و چوونە مێژووەوە، دروشمی ژن ژیان ئازادیشیان وتەوە و بەرگرییان لە دادپەروەری و شکۆ و ئازادی لە ئێران کرد.

ریشی سوناک سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ بە سەردانێک دەگاتە تەلئەبیبی پایتەختی ئیسرائیل و لەگەڵ ئیسحاق ھێرزۆگی سەرۆکی ئەو وڵاتە و بنیامین ناتانیاھۆ ھاوتا ئیسرائیلییەکەی کۆدەبێتەوە.

وتیشی، سەردانەکەی بۆ خۆرھەڵاتی ناوەڕاست ماوەی دوو رۆژ دەخایەنێت و جگە لە ئیسرائیل سەردانی چەند وڵاتێکی دیکەش دەکات و ئامانج لە سەردانەکەشی ھێورکردنەوەی گرژیی و ئاڵۆزییەکانی نێوان سوپای ئیسرائیل و بزووتنەوەی حەماس دەبێت بە تایبەتی دوای ھێرشەکەی سەر نەخۆشخانەیەکی تایبەتی کەرتی غەززە، کە ژمارەیەکی زۆر قوربانی لێکەوتەوە.

سەرۆک وەزیرانی بەڕیتانیا ئاماژەی بەوەشکردەوە، لەگەڵ دەسەڵاتدارانی ئیسرائیل جەختدەکاتەوە، نابێت کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی رێگە بدات بزووتنەوەی حەماس لە ھێرشە تیرۆریستییەکانی بۆ سەر ئیسرائیل بەردەوام بێت.

سێرگی لاڤرۆڤ، وەزیری دەرەوەی روسیا لە چاوپێکەوتێکدا ئەو تۆمەتانەی رەتکردەوە، کە ئێران لە ھەموو شتێکدا تاوانبار بکرێت، جەختیشیکردەوە، روسیا ئەو ھەوڵانە بە ئیستفزازی دەزانێت و ناکرێت ھەموو شتێک بخرێتە ئەستۆی ئێران.

ئاماژەی بەوەشکرد، پێیان وایە سەرکردایەتی ئێران ھەڵوێستێکی تا رادەیەک بەرپرسیارانە و ھاوسەنگیان گرتووەتەبەر و رێگریانکردووە لە تەشەنەسەندنی ئەو ململانێیە بۆ ھەموو ناوچەکە و وڵاتانی دراوسێ.

وەزیری دەرەوەی ڕوسیا سەبارەت بە کەرتی غەززەش رایگەیاند، مەترسی پەرەسەندنی ململانێی فەڵەستین و ئیسرائیل بۆ ململانێی سەرتاسەری ھەرێماییی زۆر جددییە و دەبێت ھەمووان ژیرانەتر مامەڵە لەگەڵ رەوشەکە بکەن.

دوای دوو ڕۆژ لە ھێرشێک بۆ برۆکسل کە کوژرانی دوو کەسی لێکەوتەوە، "ئەلێکساندەر دی کرۆ" سەرۆک وەزیرانی بەلجیکا و  "ئۆڵف کریستێرسۆن" سەرۆک وەزیرانی سوید جەختیانکردەوە لەسەر  پێویستی باشتر پاراستنی سنوورەکانی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا و پەیڕەوکردنی سیاسەتێکی تۆکمەتر و ھەماھەنگتر بۆ گەڕاندنەوەی ئەو کۆچبەرانەی کە مافی پەنابەرێیان لەو وڵاتانە رەتکراوەتەوە.

بەلجیکا و سوید داوایانکردووە پاراستنی سنوورەکانی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا بەھێزتر بکرێن و ڕێوشوێنەکانی دیپۆرتکردنەوەی کۆچبەرانی نایاساییش توندتر بکرێنەوە.

راشیانگەیاند، دەبێت چارەسەری ئەو کێشەیە بە زووترین کات بکرێت و ئەو کێشەیەش چارەسەر نابێت تا ھەمووان پێکەوە ھەماھەنگ نەبن.

بەپێی ئامارەکانی کۆمیسیۆنی ئەوروپاش تا ئێستا لەمساڵدا ٦٥ ھەزار کەس لە وڵاتانی یەکێتیی ئەورووپا دیپۆرتکراونەتەوە و ساڵانەش نزیکەی ٤٠٠ ھەزار فەرمانی دیپۆرتکردنەوە لە ئەوروپا دەردەکرێت.

بنیامین ناتانیاھو سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل لە راگەیاندراوێکدا لە تۆڕی " ئێکس" بڵاویکردەوە، بزوتنەوەی حەماس مووشەکی ئاراستەی نەخۆشخانەی مەعەمەدانییەی کردووە لە غەززە نەک سوپای ئیسرائیل.

راشیگەیاند، ئەوەی منداڵان بەو شێوە دڕندانەیە بکوژێت، بە دوور نییە منداڵانی خۆشیان بکوژن.

ھاوکات ئەفیخای ئەدرعی وتەبێژی سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، حەماس موشەکێکی ئاڕاستەی ئیسرائیل کردووە بەڵام بە ھەڵە مووشەکەکە بەر نەخۆشخانەکە کەوتووە.

بڕیاربوو دوێنێ ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی کۆببێتەوە گفتوگۆ لەبارەی دوایین پێشھاتەکانی شەڕی نێوان بزووتنەوەی حەماس و ئیسرائیل و رەوشی مرۆیی غەززەی پڕۆژە بڕیارێکی بەرازیل سەبارەت بە ئاگربەست لە غەززە بکات، بەڵام بەھۆی بۆردومانەکەی نەخۆشخانەی مەعمەدانیە کۆبونەوەکە دواخرا بۆ ئێوارەی ئەمڕۆ. 

بڕیارە لە کۆبوونەوەکەی ئەمڕۆشدا، دەنگدان لەسەر پرۆژە بڕیارێکی بەرازیل بۆ راگەیاندنی ئاگربەست لە غەززە تاوتوێ بکرێت. 

رۆژی دووشەممەی رابردووش ئەنجومەنی ئاسایش پڕۆژە بڕیارێکی روسیای خستە دەنگدانەوە، کە تایبەت بوو بە راگرتنی جەنگ  لە کەرتی غەززە، بەڵام لە کۆی ١٥ دەنگ تەنھا پێنج دەنگی پشتیووانیی بەدەستھێنا، چوار وڵاتیش رەتیانکردەوە و شەش وڵاتیش دەنگیان نەدا.

لە لایەکی تریشەوە، لەگەڵ کردنەوەی بازارەکانی بەھۆی بۆردومانەکەی کەرتی غەززە نرخی نەوت لە بازاڕەکانی جیھان گۆرانکاری بەسەردا ھات و نرخی ھەر بەرمیلێک دوو دۆلار بەزربۆیەوە. لە ئێستادا نرخی بەرمیلێک نەوتی برینت بە نزیکەی ٨٩ دۆلار مامەڵەی پێوەدەکرێت.

دوای ئەوەی سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل رەتیکردەوە سوپای وڵاتەکەی نەخۆشخانەی مەعمەدانی بۆردومان کردبێت وتی، حەماس ئەو ھێرشەی ئەنجامداوە، بزوتنەوەی حەماسیش لە راگەیەندراوێکدا وەڵامی دایەوە و رایگەیاندووە، لەگەڵ یەکەم ساتی ھێرشەکەدا چاوەڕوانی ئەوەیان دەکرد دەسەڵاتدارانی ئیسرائیل ئەو لێدوانە بدەن و خۆیان لەو کارە دڕندانە و کۆمەڵکوژییە بێبەری بکەن.

ئاماژەی بەوەشکردوە، کێشەی گەورە ئەوەیە ئەمریکا بەردەوامە لەسەر پەردەپۆشکردنی درۆ و چەواشە کارییەکانی و جیھانیش گوێ لە ئەمریکا دەگرێت و چاویان لە ئاستی راستییەکان دادەخەن کۆمەڵکوژییەکی وەک ھێرشەکەی سەر نەخۆشخانەی مەعمەدانی گرنگ نییە بەلایانەوە.

وەزارەتی تەندروستی فەڵەستین رایگەیاند، بەھۆی ھێرش و بۆردومانەکانی ئیسرائیلەوە تائێستا ٣ ھەزار و ٤٧٨ کەس کوژراون و ١٢ ھەزار و ٦٥ کەسی تریش برینداربوون و ٧٠٪ی کوژراوان و بریندارانیش ژن و منداڵ و کەسانی بەساڵاچوون، ئاماژەی بەوەشکردووە، تەنھا لە ھێرشەکەی سەر نەخۆشخانەی مەعمەدانی ٤٧١ کەس کوژران و ٣١٤ کەسیش برینداربوون.

ریاز مالکی وەزیری دەرەوەی فەڵەستینیش لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاندووە، بەھۆی ھێرش و بۆردومانە بەردەوامەکانی ئیسرائیلەوە لە ھەر ١٥ دەقەیەکدا منداڵێکی فەڵستینی دەکوژرێت.