جیهان
عەمید یەحیا سەریع، وتەبێژی ھێزە چەکدارەکانی یەمەن لە بەیاننامەیەکدا رایگەیاند، ئەمڕۆ رۆژی سێشەممە ٣١ی تشرینی یەکەم، ھێزەکانیان بە مووشەکی بالیستیک و مووشەکی باڵدار و درۆن چەند ناوچەیەکی ئیسرائیلیان کردووەتە ئامانج.
وتەبێژی ھێزە چەکدارەکانی یەمەن لە بەیاننامەکەیدا ئاماژەی بەوەشکرد، ئەم ھێرشە مووشەکییەی ئەمڕۆ، سێیەم ھێرشی ھاوشێوەی ھێزەکانیانە بۆسەر ئیسرائیل.
لە بەشێکی تری بەیاننامەکەیدا، عەمید یەحیا سەریع رایگەیاند، بەردەوام دەبن لە ھێرشە مووشەکی و درۆنییەکانیان تا ئەوکاتەی سوپای ئیسرائیل دەست لە ھێرشەکانی بۆ سەر کەرتی غەززە ھەڵدەگرێت.
دوابەدوای ھێرشەکە، سوپای ئیسرائیل بە رەسمی رایگەیاند، مووشەکێکی بالیستیکی دوورمەودا و دوو مووشەکی کروز لەلایەن حوسییەکانەوە لە یەمەنەوە ئاڕاستە کرابوون و توانرا لەڕێی سیستمی بەرگریی ئاسمانییەوە بەرپەرچیان بدرێتەوە.
ھێرشەکانی سوپای ئیسرائیل بۆسەر کەرتی غەززە بۆ رۆژی ٢٥ـەمین بەردەوامە و لە چەند رۆژی رابردووشدا سوپای ئیسرائیل ھێرشی زەمینی دەستپێکرد و لە چەند بەرەیەکی کەرتی غەززە شەڕ و رووبەڕووبوونەوەی سەخت لەئارادایە.
جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند، گرنگترین کارە کە ھەر حکومەتێک لە ھەر شوێنێکی جیھاندا ئەنجامیبدات سەبارەت بە سەلامەتی و ئاسایش و متمانەی زیرەکی دەستکرد.
راشیگەیاند، بەھۆی ئەوەی ڕێساکان زۆر لە پێشکەوتنی تەکنەلۆژیاوە دواکەوتوون، ھەر بۆیە ئەم ھەنگاوە بۆ پاراستنی سەلامەتی ئەو بوارە و ھەروەھا پاراستنی زانیاری وڵاتەکان زۆر گرنگە، وتیشی ئەم کارە ھەنگاونانە بۆ کێبڕکێ و بەرزکردنەوەی تەکنەلۆژیا لە ئەمریکادا، بەڵام لەژێر چاودێریدا و دەرنەچون لە یاساکان.
کۆشکی سپی لە ئێکسێکدا بڵاویکردەوە، ئەم ھەنگاوە بۆ پارستنی زانیاری ئەمریکییەکان زۆر گرنگە، راشیگەیاند، پێشەنگی ئەمریکایە کە زیرەکی دەستکرد رێکبخاتەوە، لەوانە “پاراستنی تایبەتمەندی ئەمریکییەکان، دامەزراندنی یەکسانی و مافە مەدەنییەکان، و پاراستنی داھێنان و کێبڕکێ.
ئاژانسی ئێسنای ئێرانی بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ حسێن ئەمیر عەبدوڵاھیان وەزیری دەرەوەی ئێران، سەردانی دەوحەی پایتەختی قەتەر دەکات و پاشان سەردانی ئەنقەرەی پایتەختی تورکیا دەکات.
ھەرچەندە میدیاکانی ئێران وردەکاریی کۆبوونەوەکانی عەبدوڵاھیانیان لە دەوحە و ئەنقەرە ئاشکرانەکردووە، بەڵام ئاماژەیان بەوەکردووە، عەبدوڵاھیان لەگەڵ بەرپرسانی تورکیا و قەتەر ھەوڵە دیپلۆماسییەکان بۆ راگرتنی شەڕ لە غەززە تاوتوێ دەکات.
لە دوو ھەفتەی رابردوودا، وەزیری دەرەوەی ئێران سەردانی بەغداد و بەیروت و دەوحەی کرد و لەگەڵ سەرۆک وەزیرانی عێراق و لوبنان و قەتەر، گفتوگۆیان لەبارەی راگرتنی شەڕی غەززە کرد.
وەزارەتی دەرەوەی ئیسرائیل لە ئێکسێکدا بڵاویکردەوە، تەرمی شانی لوکی تەمەن ٢٣ ساڵان، کە بە رەگەز ئەڵمانی-ئیسرائیلییە بە کوژراوی دۆزراوەتەوە و تەرمەکەشی ناسراوەتەوە.
ئاماژەی بەوەشکرد، شانی لوک رۆژی حەوتی مانگ لە فێستیڤاڵێکدا رفێندراوە و لەلایەن چەکدارانی حەماسەوە روبەڕوی ئەشکەنجەدان بووەتەوە و لەناو غەززەدا سوڕێندراوەتەوە.
لەبەرامبەردا نەسیم لوک باوکی شانی، ئاشکرایکرد، کچەکەی رۆژی حەوتی مانگ لەکاتی ھێرشەکەی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل، بە ئۆتۆمبێل لەگەڵ چەند ھاوڕێیەکی ھەڵاتوون، بەڵام تەقەیان لێکراوە و لەئەنجامدا شانی لوک دەستبەجێ گیانی لەدەستداوە.
شانی لوکی تەمەن ٢٣ ساڵان، وەک تاتۆ ئارتێست کاریکردووە و وێنەکانی لە ئینستاگرام بڵاوکردووەتەوە، رۆژی حەوتی ئەم مانگە لە بیانی نەقەب لە باشوری ئیسرائیل لە فێستیڤاڵێکدا لەلایەن چەکدارانی حەماسەوە روبەڕوی ھێرشبوونەوە.
سوپای ئیسرائیل بەرەبەیانی ڕۆژی سێشەممە لە پۆستێکدا لە پێگەی ئێکس ڕایگەیاند، فڕۆکە جەنگیەکانیان چەندین ھێرشیانکردوەتەر سەر ژێرخانی حزبوڵا لەسەر خاکی لوبنان و چەندین پێگەیان لە ناوبردووە کە ھەندێکیان کۆگای چەک بوون.
سوپای ئیسرائیل راشیگەیاند، لە ھێرشەکانیاندا ٦٢ کەس کوژراون چواریان ھاووڵاتی مەدەنی بوون و رۆژنامەنوسێکیش لە نێویاندا ھەیە، لە بەرامبەریشدا چوار سەربازی سوپای ئیسرائیلیش کوژراون.
مانگی سووری فەڵەستینی بڵاویکردەوە، سوپای ئیسرائیل ناوچەیەکی لە باکووری کەرتی غەززە بۆردومانکردووە، کە زۆر نزیکبووە لە نەخۆشخانەی قودس، کە ھەزاران ئاوارەی مەدەنیی تێدا نیشتەجێبوون.
راشیگەیاند، بۆردومانی تۆپخانەکانی ئیسرائیل لە ناوچەی تەلەھەوا ھەر بەردەوامن، کە نەخۆشخانەی قودس دەکەوێتە ئەو ناوچەیەوە و بەھۆی بۆردومانەکانیش باڵەخانەی نەخۆشخانەکە لەریووەتەوە و ئاوارە و تیمە پزیشکییەکانی دووچاری ترس و دڵەڕاوکێ کردووە.
پێشتر ئاژانسی فرانس پرێس لە زاری بەڕێوەبەری نەحۆشخانەی بەشار مورادەوە ئاشکرایکرد، ئیسرائیل بە "زمانێکی توند" داوای دەستبەجێ چۆڵکردنی نەخۆشخانەی قودسی کردووە، چونکە بۆردمانی دەکەن، کە بەپێی ئاماری مانگی سووری فەڵەستینی، نەخۆشخانەکە جگەلە نەخۆش نزیکەی ١٤ ھەزار ئاوارەی تێدایە.
میدیاکانی فەڵەستین بڵاویانکردەوە، لە بۆردومانەکانی شەوی رابردووی ئیسرائیل بۆسەر کەرتی غەززە، ١١ کەس کوژران و لە بەشی رۆژئاوای غەززەش، چوار فەڵەستینی کوژران.
تەندروستی غەززەش رایگەیاند، لە رۆژی حەوتی تشرینی یەکەمەوە، زیاتر لە ھەشت ھەزار و ٣٠ کەس لە کەرتی غەززە و کەناری رۆژئاوا کوژراون کە ٣٣٤٠ کەسیان منداڵن و ٢٠٢٦ کەسی دیکەشیان ژنن و ٤٦٠ کەسیش بەتەمەنن، ٢١ ھەزار و ٦٩٣ کەسیش برینداربوون.
لە بەرامبەردا، زیاتر لە ھەزار و ٥٣٨ ئیسرائیلیش کوژراون و پێنج ھەزار و ١٣٢ کەسیش برینداربوون.
بنیامین ناتانیاھۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەنوسیدا باسی لەوەشکرد، حکومەتی جەنگی وڵاتەکەی ئاگربەست و راگرتنی شەڕ رەتدەکاتەوە چونکە ئەوە مانای شکست و خۆبەدەستداوەنە بۆ ئیسرائیل.
وتیشی، بۆ پرسی دیلەکان گفتوگۆ لەگەڵ حەماس ناکات و سوپای وڵاتەکەی لەرێگەی ھێرشی زەمینییەوە دەتوانێت سەرجەم دیلەکان ئازاد بکات.
سێرگی شویگۆ وەزیری بەرگری روسیا رایگەیاند، لەسەرەتای دەستپێکردنی ھێرشە پێچەوانەکانیان سوپای ئۆکراین بۆسەر سوپای روسیا کە لە چواری مانگی شەشی رابردووەوە دەستیپێکردووە، تائێستا زیاتر لە ٩٠ ھەزار سەربازیان کوژراون و برینداربوون و نەیانتوانیووە ھێچ پێشڕەوییەکیش بکەن و ھیچ ناوچەیەکیشیان کۆنترۆڵنەکردووەتەوە و ٦٠٠ تانک و ھەزار و ٩٠٠ زرێپۆشی سوپای ئۆکراینیش تێکشێکندراون و زیانی زۆریان بەرکەوتووە.
وتیشی، وڵاتانی خۆرئاوا لە سەرووی ھەمووشیانەوە ئەمریکا کار بۆ تێکدانی ئارامی و ئاسایشی نێودەوڵەتی دەکات و بۆ ئەو مەبەستەش ئۆکراین بەکاردەھێنێت.
ناسر کەنعانی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە کۆنفڕانسی رۆژنامەوانی ھەفتانەی خۆیدا رایگەیاند، دەسەڵاتدارانی عێراق دواین راپۆرتی خۆیان سەبارەت بە رێککەوتنە ئەمنییەکەی نێوان ھەردوو وڵات داوەتە تاران.
وتیشی، لەئێستادا ئەوان ھەڵسەنگاندن بۆ ئەو راپۆرتەی عێراق دەکەن کە بەپێی راپۆرتەکەش زۆرینەی بەندەکانی رێککەوتنەکە جێبەجێکراون، بەڵام تاران ھیواخوازە سەرجەم بەندەکانی رێککەوتنەکە وەک خۆی جێبەجێبکرێن.
ناسر کەنعانی راشیگەیاند، تاران ھەستی بە نیازپاکی لایەنی عێراقی کردووە بۆ جێبەجێکردنی رێککەوتنە ئەمنییەکە، بۆیە دڵنیان لە داھاتوودا لەو بارەیەوە روبەروی کێشە نابنەوە.
بەپێی راگەیەندراوێکی وەزارەتی دەرەوەی کوەیت، سالم عەبدوڵا جابر سوباح وەزیری دەرەوەی کوەیت لەگەڵ جینین پلاسخارت نێردەی تایبەتی سکرتێری گشتی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان کۆبووەتەوە، تەوەری سەرەکی گفتوگۆکانیشیان پرسی سنورە ئاوییەکانی نێوان عێراق و کوەیت بووە بەتایبەتی دوای بڕیارەکەی دادگای باڵای فیدراڵی عێراق لەبارەی نادەستووریی رێککەوتنی خورعەبدوڵا کە لەنێوان ھەردوو وڵاتدا ئیمزاکراوە.
ئاماژە بەوەشکراوە، تەوەرێکی دیکەی کۆبوونەوەکەی نێوان پلاسخارت و وەزیری دەرەوەی کوەیت، دیاریکردنی چارەنووسی روفاتی دیل و بێسەروشوێنبووەکان و موڵک و ماڵی کوەیت لەناویشیاندا ئەرشیفی نیشتیمانی ئەو وڵاتە کە لەکاتی داگیرکردنی کوەیتدا لەلایەن حکومەتی بەعسی رووخاو بێسەروشوێنکراون.
نووسینگەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ھەماھەنگی کاروباری مرۆیی رایگەیاندووە، گەورەترین کاروانی ھاوکاری مرۆیی لە رێگەی میسر و دەروازەی رەفەحەوە گەیشتووەتە کەرتی غەززە کە لە ٣٣ بارھەڵگر پێکھاتووە، بەڵام ئەوە زۆر کەمترە بەراورد بەو کارەساتە مرۆییەی لەو شارە بەھۆی بۆردومانەکانی ئیسرائیلەوە دروستبووە و پێویسیان بە ھاوکاری زۆر زیاترە و داواشیکردووە ئیسرائیل کارئاسانی بکات بۆ گەیشتنی ھاوکارییە مرۆییەکان بەکەرتی غەززە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، لە ٢١ی ئەمانگەوە تائێستا ١١٧ بارھەڵگر کە ھاوکارییە مرۆییەکانیان ھەڵگرتبوو گەیشتوونەتە کەرتی غەززە کە زۆربەیان پێداویستی پزیشکی بوون، ٦٠ بارھەڵگریش خۆراک و ١٣ بارھەڵگریش ئاو گەیەنراونەتە غەززە.
ئاژانسی بلومبێرگ لە راپۆرتێکدا بڵاویکردەوە، ئیسرائیل لەبری ئەنجامدانی ھێرشێکی زەمینی فراوان، ھێرشەکەی بە ھێواشی و وریاییەوە دەستپێکردووە، ھۆکارەکەشی بۆ ئەو فشارانە دەگەڕێتەوە کە لەسەر بنیامین ناتانیاھۆ سەرۆکوەزیرانی ئەو وڵاتە ھەیە و ھەروەھا دەیانەوێت زیانی گیانی لەبەرچاو بگرن و جەنگەکە بۆ حزبوڵا لە باکور درێژ نەبێتەوە.
بلومبێرگ راشیگەیاندووە، پێشبینیدەکرێت ھێرش و ئۆپراسیۆنەکان بۆسەر کەرتی غەززە شەش مانگ بخایەنێت، ئامانجی ئیسرائیلیش ئەمجارە جیاوازە، چونکە دەیەوێت بزووتنەوەی حەماس لەناوببات نەک تەنھا لاوازیان بکات، ھەروەھا گرەنتی ئەوە بکات کە غەززە نەبێتە سەرچاوەی ھەڕەشە بۆسەر ئەو وڵاتە.
ژمارەیەک لێپرسراوی ئەمریکی بە تۆڕی "سی ئێن ئێن"یان راگەیاندووە، ئەو یەکەیە کە لە ٢٦ ھێزی دەریایی پێکھاتوون، لەچەند ھەفتەی رابردوودا لەسەر کەشتی "یو ئێس ئێس باتان" لە ئاوەکانی رۆژھەڵاتی ناوەڕاست کاریاندەکرد، ئێستا بەرەو کەناڵی سوێس بەڕێکەوتوون.
دەشڵێن، ئێستا ئەو کەشتییە لە دەریای سورە و چاوەڕواندەکرێت بەمنزیکانە بە رۆژھەڵاتی دەریای سپی ناوەڕاست تێبپەڕێت، بەوەش ئەو ھێزە لە لوبنان و ئیسرائیل نزیکدەبێت و یەکێک لە ئەرکەکانیان بریتی دەبێت لە ھاوکاریکردنی مەدەنییەکان لە بەجێھێشتنی ناوچەکە.
لەگەڵ بڵاوبوونەوەی ئەو ھەواڵە، کامالا ھاریس جێگری سەرۆکی ئەمریکا لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ تۆڕی سی بی ئێسی ھەواڵی رایگەیاند، ئەمریکا پلانی ناردنی ھێزی شەڕکەری بۆ ئیسرائیل یاخود غەززە نییە، چونکە ھەوڵەکانیان بۆ رێگریکردنە لە فراوانبوونی جەنگەکە لە ناوچەکە.
دانیێل ھەگاری، وتەبێژی سوپای ئیسرائیل لە راگەیەنراوێکدا باسی لەوەشکردوە، رۆژی یەکشەممە ھێزی پیادەی زیاتر رەوانەی غەززە کران بۆ پاڵپشتیکردنی ئەو سەربازانەی لە شارەکەدان.
ئاماژەی بەوەشکردوە، لە ٢٤ سەعاتی رابردودا ٤٥٠ پێگەی حەماس لە ناوچە جیاوازەکانی کەرتی غەززە بۆردومانکراون، لەوانەش بارەگاکانی سەرکردایەتی و شوێنی ھەڵدانی موشەکەکان لەلایەن چەکدارانی حەماسەوە.
لە بەرامبەریشدا کەتیبەی عزدەین قەسام باڵی سەربازی حەماس رایگەیاند، لە باکوری غەززە شەڕ و پێکدادانی سەخت لەنێوان ھێزەکانیان و سەربازانی ئیسرائیل رویداوە، ھێزەکانیشیان بە دۆشکە و چەکی دژە زرێپۆش ھێزەکانی ئیسرائیلیان کردووەتە ئامانج.
وەزارەتی تەندروستیی فەڵەستین بڵاویکردەوە، لە رۆژی حەوتی ئەم مانگەوە تائێستا، ھەشت ھەزار و پێنج کەس لە کەرتی غەززە و کەناری رۆژئاوا گیانیانلەدەستداوە، کە سێ ھەزار و ٣٢٤ کەسیان منداڵن، زیاتر لە دوو ھەزار کەسیان ژنن، ھەروەھا راشیگەیاند، ئاماژەیان پێگەیشتووە، کە ھەزار و ٨٧٠ کەس لە ژێر داروپەردووی باڵەخانە رووخاوەکاندان، کە ھەزار و ٢٠ کەسیان منداڵن.
راشیگەیاند، بەھۆی بۆردومانەکانی ئیسرائیلەوە، ١١٦ کارمەندی تەندروستی کوژراون، ١٥ ئامبووڵانس تێکشکاون و ٥٧ دامەزراوەی تەندروستییش کراونەتەئامانج.
٢٣ رۆژە بۆردومانەکانی ئیسرائیل بۆسەر کەرتی غەززە بەردەوامن، شەوی رابردووش ئیسرائیل بەردەوام بوو لە بۆردومانکردنی غەززە و بەھۆیەوە دەیان کەس بوونە قوربانیی.