کوردستان
بەپێی بەدواداچوونەکانی کوردسات نیوز ، تەنھا لەماوەی شەش مانگی یەکەمی ئەمساڵدا حکومەتی ھەرێم بڕی پێنج ترلیۆن و ٤٠٠ ملیار دیناری بۆ مووچەی فەرمانبەران خەرجکردووە.
لە بەدواداچوونەکاندا دەرکەوتووە، حکومەتی ھەرێم لەو بڕە پارەیە تەنھا٤٠٠ ملیار دیناری لە بەغدا وەک پێشینە وەرگرتووەو تەواوی پارەکەی دیکەی کە پێنج ترلیۆن دینارە خۆی لە داھاتی فرۆشی نەوت و داھاتی ناوخۆ دەستی کەوتووە.
بەوەش دەردەکەوێت لە ماوەی ئەو شەش مانگەدا بەھۆی بەرزبوونەوەی نرخی نەوت و زیادبوونی داھاتی ناوخۆوە ، حکومەتی ھەرێم توانیویەتی بەبێ پارەکەی بەغدا مووچەی فەرمانبەران دابەش بکات ، چونکە ماوەی لە دوای بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی سەبارەت بە نا دەستوریی بونی یاسای نەوت و غازی ھەرێم ، بەغداد ھیچ بڕە پارەیەکی بۆ ھەرێم نەناردووە.
د. نەزاکەت حسێن، سکرتێری لیژنەی داکۆکی لە مافی ڕۆژنامەنووسان لە سەندیکای ڕۆژنامەنوسانی کوردستان لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، لە شەش مانگی یەکەمی ئەمساڵ ٢٢ حاڵەتی پێشێلکاری بەرامبەر بە ٦٢ ڕۆژنامەنووس و دەزگای ڕاگەیاندن کراوە و زۆرترین حاڵەتیش لە پارێزگای ھەولێر تۆمار کراوە.
وەزیری کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو لە کاتی بەشداریکردن لە بەرنامەی (تا ١)ی کوردسات نیوز وتی، ئەو دامەزراوانەی دەچنە کەرتی تایبەت ھاوشێوەی کەرتی حکومی خانەنشین دەکرێن.
وتیشی، دەرچووانی بەشە کشتوکاڵییەکان خولی شیاندنیان بۆ دەکرێتەو و دوای نزیکەی دوو مانگ گرێبەستی دامەزراندنیان بۆ دەکرێت.
بێگەرد تاڵەبانی راشیگەیاند، دەرچووانی بەشە کشتوکاڵییەکان کە لە کەرتی گشتیدا کار ناکەن، وەک سەرپەرشتیاری پرۆژەکان دادەمەزرێن.
رۆژی ٢٨ی مانگی رابردوو وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاوی ھەرێمی کوردستان، نزیکەی پێنج ھەزار ھەلی کاری بۆ دەرچووانی بەشەکانی کشتوکاڵ و ڤێتەرنەری ڕاگەیاند و ئەو دەرچووانەی لە کەرتی گشتییدا کار ناکەن، دەتوانن لە ئەمڕۆوە ناوی خۆیان بۆ دەستکەوتنی کار تۆمار بکەن.
لە رۆژی ١٧ی حوزەیرانی ٢٠٢٢ پڕکردنەوەی فۆڕمی کرێنشینان بۆ وەرگرتنی ٢٠ ھەزار یەکەی نیشتەجێبوون دەستیپێکرد و بڕیار بوو ٢ی تەمموز وادەکە کۆتایی بێت، بەڵام بۆ ئەوەی ژمارەیەکی زیاتر لە ھاووڵاتیان سودمەندبن، دەستەی وەبەرھێنانی ھەرێم وادەکەی بۆ دوو رۆژی دیکە درێژکردەوە و بڕیارە سەعات ١٢ی ئەمشەو وادەکە کۆتایی بێت و لە رۆژانی داھاتوودا دەست بە جیاکردنەوەی فۆڕمەکان بکرێت.
بە پێی دوایین ئامار کە پێنج رۆژ پێش ئێستا دەستەی وەبەرھێنان رایگەیاند، زیاتر لە ٩٠ ھەزار کەس داواکارییان بۆ وەرگرتنی ئەو ٢٠ ھەزار یەکە پێشکەش کردووە، لە ١١%یان سەڵتن.
دەستەی وەبەرھێنان ئاشکراشیکرد، دەزگای کان و کۆمپانیای تیپسای راسپاردراون لە رووی راوێژکاری و ئەندازیاریەوە ھاوکاری و پاڵپشتی پڕۆژەکە بن .
فەھمی بورھان سەرۆکی دەستەی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی ھەرێم بە کوردسات نیوزی رایگەیاند، بەدرێژایی مێژوو خەڵک لە کەرکوک ژیاوە بڕیارەکەی راکان جبوری ھەموو بنەماکانی ژیانی کۆمەڵایەتی تێکدەدات.
وتیشی، بەھەموو شێوەیەک دژی دەوەستینەوە، پێویستە لەسەر ئاستی شەقام و رێکخراوەکانی کۆمەڵی مەدەنیش کاری لەسەر بکرێت بۆئەوەی چیتر کەس زاتی ئەوە نەکات شیرازەی کۆمەڵایەتی و سیاسی و پێکەوە ژیان تێکبدات.
فەھمی بورھان راشیگەیاند، وەک حکومەت دژی ئەو بڕیارەن و دەبێت پارێزگاری کەرکوک داوای لێبوردن لە ھەموو پێکھاتەکانی ئەو شارە بکات.
بەپێی نوسراوێکی راکان جبوری پارێزگاری کەرکوک دەبێت ئەو ھاوڵاتییانەی نیشتەجێی کەرکووک نین و فۆڕمی خۆراکی کەرکووکیان ھەیە فۆڕمەکەیان لێوەر دەگیرێتەوە، ئەوەش نیگەرانی زۆری بەدوای خۆیدا ھێنا.
لەو بارەیەوە د.گەیلان قادر پەرلەمانتاری فراکسیۆنی یەکێتی لە پەرلەمانی عیراق بە کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، دوای ئاگاداربوون لەنوسراوەکە سەردانی پارێزگاری کەرکوکمان کرد و دوای وتووێژ ڕاکان جبوری بەڵێنیدا نوسراوەکەی ھەڵبوەشێنێتەوە.
د.گەیلان قادر وتیشی بۆ ھەمان مەبەست وەزیری دادی عیراقیش ھاتۆتە سەر خەت و کێشەکەی گەیاندۆتە سەرۆک وەزیری عیراق. رونیشی کردەوە بەڕێز مستەفا کازمی پەیوەندی بە پارێزگاری بەوەکالەتی کەرکوک کردوە و پێی ڕاگەیاندوە کە نوسراوەکەی ھەڵبوەشێنێتەوە.
ڕۆی ٧/٣ راکان جبوری پارێزگاری کەرکوک بەوەکالەت بەنوسراوێک داوای لەفەرماندەی ئۆپراسیۆنەکانی عیراق کردبوو ڕێکار بگیرێتەبەر بۆ لێسەندنەوەی کارتی نیشتەجێبوون لەو کەسانەی لەدەرەوەی پارێزگاکە دەژین. ئەو کارەی ڕاکان جبوری ھەرزوو بەھەوڵێک بۆ دژایەتی کورد و تەعریبکردنی کەرکوک ناسێندرا.
لە پەیامەکەیدا، سەرۆک بافڵ جەلال تاڵەبانی دەڵێت، ھەواڵی کۆچی دوایی شاعیر و نووسەری بەناوبانگی کورد (نەوزاد رەفعەت) نیگەرانی کردین.
راشیگەیاند، نەوزاد رەفعەت قەڵەمێکی بەبڕشت و شاعیرێکی لێھاتووی گەلەکەمان بوو کە لە دوای خۆی پاشخانێکی ئەدەبی گەورەی بۆ بەجێھێشتین.
لە کۆتایی پەیامەکەیدا، سەرۆک بافڵ جەلال تاڵەبانی دەڵێت، بۆ ئەم خەمە گەورەیە پرسە و ھاوخەمی خۆم ئاڕاستەی کەسوکار، ھاوڕێیان و نووسەران دەکەم و لەخوای گەورە داواکارم رۆحی کۆچکردوو شاد بکات و سەبووری بە ھەموولایەک ببەخشێت.
تارا ئەنوەر قەرەداغی بەڕێوەبەری گشتی دەستەی داواکانی موڵکداری ھەرێمی کوردستان رایگەیاند، بۆ قەرەبووکردنەوەی ئەو ھاوڵاتییانەی لە ھەرێمی کوردستان لە سەردەمی رژێمی پێشووی عێراق موڵکەکانیان دەستیان بەسەرداگیراوە و لەلایەن لیژنەی دادوەری دەستەکەیانەوە داوایان پێشکەشکردووە و ئێستاش پلەی کۆتایی وەرگرتووە و قەرەبوودەکرێنەوە، کە ٤٧ کەسن سوودمەند دەبن لە قەرەبووکردنەوەکە.
وتیشی، بە ئامانجی قەرەبوو کردنەوەی ئەو کەسانە بڕی ٥٠١ ملیۆن دینار لە بەغدادەوە گەیشتووەتە ھەرێمی کوردستان و سبەی و دووسبەی پارەکە بەسەر ئەو ھاوڵاتیانە دابەش دەکەن و قەرەبوویان دەکەنەوە و پرۆسەکەش بەردەوام دەبێت.
نوێنەرانی کەرکوک لە فراکسیۆنی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پەرلەمانی عێراق لە روونکردنەوەیەکدا ئاماژەیان بەوەکرد، دوای ئەوەی نوسراوێکی نایاسایی پارێزگاری کەرکوک بەوەکالەت بڵاوکرایەوە لەبارەی جەردکردنی کارتی نیشتەجێبوون و فۆڕمی خۆراک و بەستنەوەی بە شوێنی نیشتەجێ بوون یان کرێنیشینی لە خانوێکی تاپۆوە ئەمڕۆ وەک نوێنەرانی کەرکوک لە فراکسیۆنی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پەرلەمانی عێراق لەگەڵ راکان جبوری پارێزگاری کەرکوک بەوەکالەت کۆبوینەوە و بڕیارەکەمان ھەڵوەشاندەوە چونکە پێمانوایە ئامانجی ئەو بڕیارە تەعریبکردنەوەی کەرکوکە نەک پاراستنی دۆخی ئەمنی پارێزگاکە.
راشیگەیاند، سوپاسی حاکم سالار عەبدولستار وەزیری دادی عێراق دەکەن، کە دوای پەیوەندیکردنی بە مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق لەبارەی کارپێنەکردنی بڕیارەکە دڵنیایی کردینەوە.
نوێنەرانی کەرکوک لە فراکسیۆنی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پەرلەمانی عێراق، ھاوڵاتیانی شاری کەرکوک دڵنیادەکەنەوە کە ھەر بڕیارێکی شۆڤینی بدرێت و کاریگەری لەسەر پێکەوە ژیانی ئاشتیانەی پێکھاتە ڕەسەنەکانی شاری کەرکوک ھەبێت لای ئەوان رەتدەکرێتەوە و کاری پێناکرێت.
وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی ھەرێمی کوردستان رایگەیاند، لەسەر ڕاسپاردەی د. ئارام محمد قادر وەزیری خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی و بە فەرمانی وەزاری ژمارە ٩٩٢ لە ڕێکەوتی ٤ی ٧ی ٢٠٢٢ وەزیری خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی بڕیاریدا بە لێخۆشبون لە وەرگرتنی رسوماتی پشتگیری بڕوانامەی دەرچون، بۆ دەرچوانی بەشە کشتوکاڵییەکان و ڤێتەرنەری لە زانکۆکانی ھەرێمی کوردستان کە دانەمەزراون، بەمەبەستی سەرپەرشتی کردنی پرۆژە کشتوکاڵییەکان لە کەرتی تایبەت کە لەلایەن وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو داوای ھەلی کار و دامەزراندن دەکەن.
ئاماژەی بەوەشکردووە، بڕیارەکەی وەزیری خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی ئاراستەی گشت زانکۆ حکومییەکانی ھەرێمی کوردستان کراوە بە مەبەستی جێبەجێکردن و پاڵپشتە بە کۆنوسی ژمارە چواری ساڵی ٢٠٢٢ی کۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزارەت و پشت بەستن بە بڕگەی نۆی بڕیاری ژمارە ٨٦ی ساڵی ٢٠١٦ی ئەنجومەنی وەزیران.
دکتۆر رەھێڵ فەرەیدون بریکاری وەزارەتی تەندروستی ھەرێمی کوردستان لە ستۆدیۆی ھەشتی کوردسات نیوز رایگەیاند، لە ئێستادا رێژەی توشبوون بەکۆرۆنا زۆر بەرزە و ھۆکارەکانیشی دەگەرێتەوە بۆ بەکار نەھێنانی ڤاکسین و رەچاونەکردنی خۆپارێزی ھاوڵاتیان.
وتیشی، تائێستا یەکلانەکراوەتەوە کە ئەمە شەپۆلێکی کۆرۆنایە یان دوا جۆری ئۆمیکرۆنە و ھەندێک گۆڕانکاری بەسەردا ھاتبێت، بەڵام نیشانەکانی لەرزوتای توند و داھێزرانی لەشی کەسی توشبوو و کەمتر کاریگەری لەسەر کۆئەندامی ھەناسە دروستکردووە، بەڵام تائێستا داغلبوونی نەخۆش لە نەخۆشخانەکەن بەشێوەیەکی کەمە و ھیچ نەخۆشێکیش لە چاودێری وورد و چڕ داغڵ نەکراون.
لەبارەی قەدەغەی ھاتوچۆ و رێکارەکان لە رۆژانی جەژنی قورباندا ئاشکرایکرد، ئەگەری داخستنی شوێنە گشتییەکان و قەدەغەکردن لە ئارادا نییە و جەخت لە خۆپارێزی و بەستنی ماسک دەکەنەوە، بەڵام ئەگەر باردۆخەکە بە شێوەزێکی تر بێت ئەوە بە دڵنیاییەوە لە کاتی خۆیدا بڕیار و رێنمایی گونجاوتر دەردەکرێن.
بریکاری وەزارەتی تەندروستی راشیگەیاند، زۆربەری ئەو کەسانی لە ئێستادا توشی کۆرۆنا دەبن ئەوانەن ھیچ دۆزێکی ڤاکسینیان وەرنەگرتووە، بۆیە داوا لە ھاوڵاتیان دەکەن بە زوترین کات ڤاکسین وەربگرن، چونکە ھیچ رێگەیەکی تر نییە بۆ بەرەنگاربوونەوەی نەخۆشییەک تەنھا خۆپارێزی و وەرگرتنی ڤاکسین نەبێت.
فەرمانگەی میدیا و زانیاری حکومەتی ھەرێم لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، لە شەش مانگی یەکەمی ئەمساڵدا ١٣٢ کیلۆ و ٧٢٩ گرام ماددەی ھۆشبەر دەستی بەسەرداگیراوە و بە تۆمەتی بەکارھێنان و بازرگانیکردن بە ماددە ھۆشبەرکانیش، ٩٩٩ تۆمەتبار لە سەرجەم ناوچەکانی ھەرێم دەستگیرکراون.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، لە ماوەی سێ ساڵی رابردوودا واتا لە ساڵی ٢٠١٩ تا ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٢ لە سەرتاسەری ھەرێم ١٢٠٠ کیلۆگرام ماددەی ھۆشبەر دەستی بەسەرداگیراوە.
لە سلێمانی دوو نەخۆشخانەی منداڵان کە ھەریەکەو توانای لەخۆگرتنی ٣٠ تەختیان ھەیە کرانەوە. بەڕێوەبەری تەندروستی سلێمانی رایگەیاند، یەکێک لە نەخۆشخانەکان لەڕووی پێشکەوتووییەوە دەبێتە سێھەم نەخۆشخانە لە ئاستی عێراق، ئەوەی دیکەشیان کلینیکی راوێژکارییە.
جێگری سەرۆکی حکومەتی ھەرێمی کوردستان رایگەیاند، بەڵێنمان بە کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان داوە کە خزمەتکاریان بین و لایەنە پەیوەندیدارەکان توانیویانە کەرتی تەندروستی بە بەھێزی بھێڵنەوە.
قوباد تاڵەبانی راشیگەیاند، فشاری زۆر کەوتووەتە سەر کەرتی تەندروستی ھەرێمی کوردستان، وتیشی لەپێناو باشترکردنی خزمەتگوزاریی تەندروستی بە خۆشحاڵییەوە ئەمڕۆ لە شاری سلێمانی دوو نەخۆشخانەی کۆئەندامی ھەرس و جگەری فێرکاری و نەخۆشخانەی دکتۆر جەمال ئەحمەد رەشیدی تایبەت بە منداڵانمان کردەوە.
راشیگەیاند، "سەرباری ھەموو کەموکوڕییەکان وهەشت ساڵ قەیرانی دارایی، کەرتی تەندروستی پارێزگای سلێمانی بە ھەوڵ و ھیمەتی بەڕێوەبەران و پزیشکان و کارمەندەکانی باشترینە لەسەر ئاستی عێراقدا."
باسی لەوەش کرد، بە وردی ئاگاداری کەموکورتییەکانی کەرتی تەندروستین، کار و پڕۆژەی گەورەترمان بە دەستەوەیە و بە پشتبەستن و بە ھاوکاری پزیشک و کارمەندە بە تواناکانمان بەرەو ئامانجەکانمان ھەنگاو دەنێین.
وتیشی، بەھۆی دروستکردنی ئەو دوو نەخۆشخانەیە، فشارەکان لەسەر نەخۆشخانەکانی منداڵان کەم دەبێتەوە.
پەیامنێری کوردسات نیوز لە ر‌وژئاڤای کوردستان رایگەیاند، کەمێک پێش بۆردومانەکە بە ١٥ ھاوەن گوندەکانی ئوم ئەدەسە و ئوم جەلود و ئەلسەیادە و باک و یارانی سەر بە شاری مەنبج لە سنوری ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری لە باکور و خۆرھەڵاتی سوریا کرانە ئامانج.
بە پێی بەدواداچوونەکانی کوردسات نیوز، ماوەی دوو رۆژە کاروانێکی سوپای تورکیا بە ھەماھەنگی لەگەڵ گرووپە بەکرێگیراوەکانی، بە چەکی قورس و تانک و زرێپۆشەوە لە ناوچەکانی دەوروبەری قەزای تەل رەفعەتن لە نێوان شارەکانی عەفرین و حەلەب، ئەو کاروانە ئامادەکاری تەواویان کردووە بۆ دەستپێکردنی ئۆپەراسیۆن بۆسەر ھێزەکانی سوپای دیموکرات(ھەسەدە) و داگیرکردنی ئەو قەزایە.
پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، شەپۆلێکی خۆڵبارین لە ناوچەکانی باشوری عێراق دەستیپێکردووە و لە بەغدادی پایتەخت و چەند شوێنێکی تر ئاستی بینین کەمبووەتەوە.
پێشبینیشدەکرێت لە چەند سەعاتی داھاتوودا شەپۆلی خۆڵبارینەکە پارێزگاکانی ھەرێمی کوردستانیش بگرێتەوە، ئەوە لەکاتێکدایە شەپۆلێکی رەشەباش پارێزگای سلێمانی و چەند ناوچەیەکی تری ھەرێمی گرتووەتەوە.
.jpg&w=3840&q=75)
بەڕێوەبەرایەتی گشتی کارەبای سلێمانی رایگەیاند، بەگوێرەی نرخی گازۆیل و کاتژمێرەکانی کارکردن نرخی ئەمپێرێک کارەبای موەلیدەی ئەھلی بۆ مانگی رابردو (حوزەیران) لە نێوان (١٥.٥٠٠) دینار بۆ (١٧.٥٠٠) دینار دەبێت.
وتیشی، دیاریکردنی ئەو بڕە پارەیە بۆ یەک ئەمپێڕ کارەبای موەلیدە لەدوای کۆبوونەوەی لیژنەی سەرپەرشتیاری موەلیدە ئەھلییەکانی سلێمانی دێت.
راشیگەیاند، بەھۆی جیاوازی کارپێکردنی موەلیدەکان لەگەڕەکێک بۆ گەڕەکێکی دیکە، نرخەکان جیاواز دەبێت.
سەبارەت بە بەرنامەی کارکردنی موەلیدەش بۆ ئەم مانگە، بەڕێوەبەرایەتی کارەبای سلێمانی رایگەیاند، ٢٤ سەعات دەبێت و ھەرکاتێک کارەبای نیشتمانی کوژایەوە، پێویستە کار بە موەلیدەکانیان بکەن.