تەندروستی
بە پێی زانیارییەکانی زانکۆی جۆنز ھۆبکنز کە ڕۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵ شیکردنەوەی بۆ کردووە، لە ماوەی ھەفتەی ڕابردوودا ژمارەی گیان لە دەستدان بە کۆرۆنا بۆ ٤٣٢ کەس دابەزیوە، ئەمەش کەمترین گیان لە دەستدانە لە مانگی ئازاری ساڵی ڕابردووەوە تۆمار کرابێت.
تەندروستی ئەمریکا ڕایگەیاندووە، تا ئێستا نیوەی دانیشتوانی ئەمریکا ھەردوو ژەمەکەی ڤاکسینی کۆرۆنایان وەرگرتووە و پێدانی ڤاکسین بە سەرجەم بە تەمەنەکانیش کاریگەری ڕاستەوخۆی لەسەر کەمکردنەوەی ژمارەی گیان لە دەستدان ھەبووە.
وەزارەتی تەندروستی ئێران ڕایگەیاند: لە ماوەی ٢٤ سەعاتی ڕابردوو، (٩) ھەزار و (٦٥٧) حاڵەتی نوێی تووشبوون بە ڤایرۆسی کۆرۆنای نوێ تۆمارکراوە و کە (١٤٠٠) تووشبوویان باری تەندروستیان ناجێگیرەوە و ١٧٠ کەسیش گیانیان لە دەستداوە.
جێگری پارێزگاری سنەش ڕایگەیاند: بۆ ڕێگری لە تەشەنەی زیاتری کۆرۆنای گۆڕدراو، قەدەغەی ھاتوچۆ لە سنووری باشماخەوە تا کۆتایی ئەم مانگە درێژ کرایەوە.
کۆمپانیای فایزەر رەتیدەکاتەوە ڤاکسینەکەی کاریگەری لاوەکی لەسەر دڵی مرۆڤ ھەبێت
ھاوکات کۆمەڵەی راوێژکاری سەر بە ناوەندەکانی ئەمریکا بۆ بەرەنگاربونەوەی نەخۆشییەکان و خۆ پاراستن لێیان ، داوای کردوە توێژینەوەی زیاتر ئەنجام بدرێت سەبارەت بە پەیوەندیی نێوان ھەوکردنی ماسولکەی دڵ و ڤاکسینەکان بەتایبەت ڤاکسینی "فایزەر-مۆدێرنا" کە لەماوەی رابردوودا لەسەر ئاستی جیھان داواکارییەکی زۆری لەسەر ھەبوە.
لیژنەی نیشتمانی تەندروستی چین ڕایگەیاند، پیاوێکی تەمەن ٤١ ساڵ لە شاری ژینژیانگی خۆرھەڵاتی وڵاتەکەی، تووشی ئەنفلۆنزای باڵندە (H10 N3) بووە کە لە کێلگەیەکی پەلەوەردا کاری کردووە. ئاماژەی بەوەشکردووە، توانا و ئاستی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەکە زۆر نزمە و بەربڵاو نییە.
ئاژانسی ڕۆیتەرزیش ئاماژەی بەوە کردووە ئەوە یەکەم حاڵەتی تووشبوونە بە ئەنفلۆنزای باڵندە کە بگوازرێتەوە بۆ مرۆڤ.
بە پێی ئامارێک، کۆی گشتی ژمارەی تووشبووانی کۆرۆنا لە جیھاندا گەیشووەتە ١٧٠ ملیۆن و ٥٨٧ ھەزار و ٦٢٣ کەس و ھەروەھا ئاماری گیان لە دەستدانیش ٣ ملیۆن و ٥٠٠ ھەزاری تێپەراندووە، لە ڕووی زۆری ئامارەکانیشەوە تا ئێستا ئەمریکا لە پلەی یەکەم و ھیندستان لە پلەی دووەمدایە
لەلایەکی تریشەوە لە بەردەوامیی ئەو ھەوڵانەی بۆ دۆزینەوەی چارەسەری ڤایرۆسی کۆرۆنا دەدرێت ، کۆمپانیای "بۆنس بیۆ گروپ" ی ئیسرائیل بۆ دروستکردنی دەرمان سەرکەوتنی ئەو دەرمانەی راگەیاند کە بۆ چارەسەرکردنی کۆرۆنا بەرھەمھێناوە و رایگەیاند ئەو دەرمانەی بەرھەمھێناوە بەرێژەی لە سەدا ١٠٠ کاریگەری لەسەر چاکبونەوەی ١٠ توشبوی کۆرۆنا ھەبوە کە دەرمانەکەیان لەسەر تاقیکراوەتەوە .
لە چین ١٦ تووشبووی نوێ بە ڤایرۆسی کۆرۆنا تۆمار کرا.
لیژنەی نیشتمانیی تەندروستیی چین ڕایگەیاند ١٦ کەس تووشی ڤایرۆسی کۆرۆنا بوون و بەراورد بە ڕۆژی ھەینیش ٧ حاڵەتی تری تووشبوون زیادیکردووە.
لیژنەکە ئاماژەی بەوەشکردووە، لە کۆی ئەو ١٦ کەسەی تووشی ڤایرۆسەکە بوون، ١٤یان لە دەرەوەی چین گەڕاونەتەوە و ئەو تووشبووانەش کە ھیچ نیشانەیەکی نەخۆشییەکەیان تێدا دەرنەکەوتووە کەمبووەتەوە بۆ ١٤ کەس.
بەوەش کۆی ئاماری تووشبوون بە کۆرۆنا لە چین دەگاتە ٩١ ھەزار و ٦١ کەس، بەڵام ئاماری گیان لە دەستدان بە ڤایرۆسەکە ھەر بە جێگری ماوەتەوە کە ئەویش ٤ ھەزار و ٦٣٦ گیان لە دەستدانە.
کۆفاکس کە لەلایەن رێکخراوی تەندروستیی جیھانییەوە دامەزراوە ئامانج لێی دابینکردنی ڤاکسینە بۆ لەسەدا ٢٠ی دانیشتوان لە نزیکەی ٢٠٠ وڵات و ناوچەی جیھاندا، میکانیزمەکە یارمەتیدانی ٩٢ وڵاتی ھەژار لەخۆدەگرێت.
وتیشی، ھەڵمەتەکە ھاوکاتە لەگەڵ ئامادەکاری بۆ دەستپێکردنەوەی چالاکییە ئابورییەکان لە کالیفۆرنیا، کە بڕیارە تا ١٥ی حوزەیران دۆخەکە ئاسایی بکرێتەوە.
حاکمی ولایەتی کالیفۆرنیا ئاماژەی بەوەشکرد، پرۆسەکە لە رۆژی پێنچ شەممەوە دەستیپێکردووە، ئەو دوو ملیۆن ھاوڵاتییەش کە لەسەرەتایی ھەڵمەتەکەدا ڤاکسینەکە وەردەگرن، ھەریەکەیان بە بڕی (٥٠) دۆلار پاداشت دەکرێن.
(ئەنگێلا مێرکڵ) ڕاوێژکاری ئەڵمانیا ڕایگەیاند، لەگەڵ دەسەڵاتدارانی ھەرێمەکانی ئەڵمانیا، بیرۆکەی پێدانی ژەمە ڤاکسین بۆ (مێردمنداڵان)ی تەمەن (١٢ بۆ ١٦) ساڵ تاوتوێکردووە و بڕیارە تا ٧ی حوزەیران ئەو بابەتە یەکلا بکرێتەوە، ئەگەر ئاژانسی دەرمانی ئەوروپا پەسەندی بکات.
پێشتریش کۆمپانیای ھاوبەشی دەرمانی (فایزەر و بایۆنتیک) لە ڕاگەیەندراوێکی ھاوبەشدا بڵاویانکردەوە، لەو لێکۆڵینەوانەی کە ئەنجامدراون، لەسەر منداڵانی تەمەن ١٢ بۆ ١٥ ساڵ، ١٠٠٪ کاریگەری نیشانداوە، بۆیە پێدانی ڤاکسین بۆ مێردمنداڵان تەندروستە.
دەسەڵاتی تەندروستیی بەریتانیا بڵاویکردەوە، پاش ئەو ئەنجامە باشانەی کە ڤاکسینی "جۆنسن ئاند جۆنسن"، لە بەرەنگاربوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا بەدەستیھێناوە، مۆڵەت بە بەکارھێنانی ئەو ڤاکسینە دەدرێت و داوای ٢٠ ملیۆن دۆزی ئەو ڤاکسینەیان لە کۆمپانیاکە کردووە.
ڤاکسینی "جۆنسن ئاند جۆنسن"، بەرھەمھێنراوی کۆمپانیای جۆنسن ئاند جۆنسنی ئەمریکیە و ڕێژەی کارایی دژی ڤایرۆسی کۆرۆنا، دەگاتە ٦٧٪ و بەوە دەناسرێتەوە، کە تەنھا بە یەک دۆز لە کەسی وەرگر دەدرێت.
وەزارەتی تەندروستی عێراق،وتیشی ، تا ئێستا نزیکەی ١٠٠ ھەزار ھاوڵاتی ھەردوو ژەمە ڤاکسینەکەیان پێدراوە، پڕۆسەی پێدانی ڤاکسینیش لە بنکە تەندروستیەکان، بەردەوامە.
بەپێی ئامارێکیش کە لەلایەن ئاژانسی ھەواڵی رۆیتەرز، ئامادەکراوە، عێراق لەسەر ئاستی وڵاتانی عەرەبی زۆرترین زیانی بەھۆی کۆرۆنا بەرکەوتووە، ئوردن و ئیماڕات و لوبنان و مەغیرب و سعودییەش، لە پلەکانی دووەم تا شەشەمدان.
دەستەی فڕۆکەخانەکانی دوبەی ئاشکرای کردووە، فرۆکەخانەی دوبەی نێودەوڵەتی بۆ جاری حەوتەم لەسەر یەک پێشەنگی فرۆکەخانەکانی جیھانی گرتەوە لە قەرەباڵغی و زۆری گەشتیاراندا، بۆ ئەم مەبەستەش تاوتوێی جێبەجێکردنی بوونی پاسپۆرتی کوتانی دژە کۆڤید دەکەن بۆ ئەو گەشتیارانەی دەیانەوێت لەو فڕۆکەخانەیەوە گەشت بکەن.
(پۆڵ گریڤیس) بەڕێوەبەری جێبەجێکاری فڕۆکەخانەی دوبەی ڕایگەیاندووە، بوونی پاسپۆرتی ڤایرۆسی کۆرۆنا باشترین چارەسەرە بۆ ڕێکخستنی کاری گەشتیاران لە فڕۆکەخانەکەیان و ھاندانی خەڵکی بۆ بەکارھێنانی پێکوتەی کۆرۆنا.
لە بەرامبەردا ڕەخنەگران و بەشێک لە ڕێکخراوی تەندروستی جیھان و ئەنجومەنی گەشتوگوزاری جیھان، دژی پاسپۆرتی کوتانی دژە کۆرۆنان بە پاساوی دروست بوونی جیاوازی چینایەتی لە نێوان ئەوانەی پێکوتەکەیان وەرگرتووە و ئەوانەی وەریان نەگرتووە.
تیدرۆس ئەدھانۆم بەڕێوەبەری گشتی ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی ڕایگەیاند، لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢٠ەوە کە سەرەتای بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا بوو، تا ئێستا زیاتر لە ٣ ملیۆن و ٣٥٠ ھەزار کەس لە جیھاندا بەھۆی تووشبوونیان بەو ڤایرۆسە گیانیان لە دەستداوە.
وتیشی، بە پێی توێژینەوەکان مەترسی ئەوە ھەیە ئەمساڵ ژمارەی گیان لە دەستدان بە ڤایرۆسی کۆرۆنا لە ساڵی ڕابردوو زۆر زیاتر بێت.
ئاماژەی بەوەشکرد، ڤاکسین بە تەنھا ناتوانێت کۆتایی بە ڤایرۆسی کۆرۆنا بھێنێت، چونکە ئەوانەشی ڤاکسینیان وەرگرتووە مەترسی ئەوەیان لەسەرە جارێکی تر تووشی ڤایرۆسەکە ببنەوە، بۆیە خۆپارێزی و بە تایبەتیش بەکارھێنانی دەمامک ڕێگەیەکی گرنگە بۆ زاڵبوون بەسەر کۆرۆنادا.