نەخۆشیی بیرچوونەوە بەشێوەیەکی لەسەرخۆ دەست پێدەکات، سەرەتا بە لەبیرچوونەوەی شتە سادەکان و دواتر تێکچوونی باری هزری. هەرچەندە تا ئێستا هیچ چارەسەرێکی یەکلاکەرەوە یان رێگرییەکی دڵنیاکەرەوە بۆ ئەم نەخۆشییە نییە، بەڵام زانست جەخت لەوە دەکاتەوە کە گۆڕانکاری لە شێوازی ژیانی رۆژانەدا دەتوانێت رۆڵێکی گرنگی هەبێت.

بە گوێرەی راپۆرتێک کە لە رۆژنامەی "تایمز ئۆف ئیندیا" بڵاوکراوەتەوە، ئەنجامدانی چەند گۆڕانکارییەک لە سیستمی خۆراک و جوڵەی رۆژانەدا، یارمەتیدەرە بۆ کەمکردنەوەی مەترسی تووشبوون بە بیرچوونەوە.

ئەو نۆ گۆڕانکارییە بریتین لە:

1. کۆنتڕۆڵکردنی شەکری خوێن: بەرزبوونەوەی ئاستی شەکری خوێن نەک تەنها مەترسیی تووشبوون بە شەکرە زیاد دەکات، بەڵکو زیان بە مێشکیش دەگەیەنێت. پەیڕەوکردنی سیستەمێکی خۆراکی تەندروست، چالاکی جەستەیی و دوورکەوتنەوە لە جگەرەکێشان یارمەتیدەرن بۆ Rاگرتنی ئاستی گلوکۆز.

2. پارێزگاریکردن لە کێشێکی تەندروست: کێشی زیادە هۆکارە بۆ نەخۆشییە درێژخایەنەکانی وەک نەخۆشییەکانی دڵ و شەکرە، کە هەردووکیان پەیوەندییان بە دابەزینی توانای هزرییەوە هەیە.

3. پەیڕەوکردنی سیستەمێکی خۆراکی تەندروست: ئەو خۆراکەی بۆ جەستە بەسوودە، بۆ مێشکیش بەسوودە. خواردنی میوە، سەوزەوات، دانەوێڵە تەواوەکان و چەورییە تەندروستەکان یارمەتی بەهێزکردنی توانای هزری دەدەن. پسپۆڕان جەخت لەسەر سیستمی خۆراکی دەریای ناوەڕاست دەکەنەوە کە دەوڵەمەندە بە زەیتی زەیتوون، ماسی و سەوزە گەڵاتۆخەکان.

4. بەردەوامبوون لەسەر چالاکی جەستەیی: وەرزشکردن سووڕی خوێن بۆ مێشک باشتر دەکات و بەرەنگاری ئەو هۆکارانە دەبێتەوە کە مەترسیی تووشبوون بە بیرچوونەوە زیاد دەکەن. تەنها ٣٠ خولەک وەرزشی ڕۆژانە وەک پیاسەکردن، سەماکردن، یان باخەوانی دەتوانێت جیاوازییەکی گەورە دروست بکات.

5. چالاکیی هزری: مێشک حەزی بەوەیە بەکاربهێنرێت. شیکارکردنی مەتەڵ، خوێندنەوەی کتێبی نوێ، یان فێربوونی کارامەییەکی نوێ، مێشک بە چالاکی دەهێڵێتەوە و توانای بەرگەگرتنی لەگەڵ تەمەندا زیاد دەکات.

6. پەیوەندی کۆمەڵایەتی: گۆشەگیری کاریگەری نەرێنی لەسەر تەندروستی مێشک هەیە. پەیوەندی بەردەوام لەگەڵ هاوڕێیان و خێزاندا یارمەتی پاراستنی یادەوەری و تەندروستیی دەروونی دەدات.

7. خەوێکی باش: کەمخەوی دەبێتە هۆی لێڵبوونی بیر و هزر، و بە تێپەڕبوونی کات مەترسی تووشبوون بە بیرچوونەوە زیاد دەکات. پێویستە شەوانە ٧-٨ کاتژمێر خەوی کوالیتی بەرزت هەبێت.

8. گرنگیدان بە تەندروستی دەروونی و جەستەیی: چارەسەرکردنی خەمۆکی، کۆلیسترۆڵ و کێشە تەندروستییەکانی دیکە، نەک تەنها بۆ جەستە بەڵکو بۆ مێشکیش پێویستن. پشکنینی خولی و گرنگیدان بە خۆ، بناغەیەکی پتەو بۆ یادەوەری و تەندروستییەکی دەروونیی باش دادەنێت.

9. خۆپاراستن لە پێکانەکانی سەر: کەوتن و بەرکەوتنی سەر دەکرێت زیانی هەمیشەیی بە مێشک بگەیەنێت. بەکارهێنانی پشتێنی سەلامەتی، کڵاوی خۆپارێزی و دڵنیابوونەوە لە سەلامەتیی ماڵەوە لە ڕێگەی ڕووناکیی گونجاو و دەسکەوە، هەنگاوی گرنگن بۆ خۆپاراستن.

لە هەنگاوێکی نوێی پزیشکیدا، تیمێکی توێژینەوەی چینی یەکەمین "زمانی دەستکرد"ـیان پەرەپێدا کە توانای جیاکردنەوە و ناسینەوەی تامە جیاوازەکانی هەیە.

توێژینەوەکە لەلایەن "ناوەندی نیشتیمانی بۆ لێکۆڵێنەوە لە زانستی نانۆ و تەکنەلۆژیا" لە چین ئەنجامدراوە. توێژەرانی بەشداربوو دەڵێن، ئەم زمانە دەستکردە دەکرێت لە بواری سەلامەتیی خۆراک و دەستنیشانکردنی ماددە ژەهراوییەکانی نێو خۆراکە جیاوازەکاندا بەکاربهێنرێت.

هاوکات زمانە دەستکردەکە توانای ناسینەوەی تامە بنەڕەتییەکان (شیرین، ترش، سوێر و تاڵ)ـی بە رێژەی %72 بۆ %87 هەیە. لەلایەکی دیکەوە، زمانە دەستکردەکە توانای هەڵسەنگاندن و جیاکردنەوەی تامە بنەڕەتییەکانی نێو خواردنەوەکانی وەک قاوە و کۆکاکۆلای بە رێژەی لە %96 هەبووە.

د. ئەحمەد سەمیر، پسپۆڕی قوڕگ و گوێ و لووت لە نەخۆشخانەی نێودەوڵەتیی مەنسوورییە دەڵێت: "ئەندامە دەستکردەکان، هەرچەندە بە وردی دروست بکرێن، خاوەنی سەرجەم تایبەتمەدییەکانی ئەندامە سروشتییەکانی مرۆڤ نین. زمانی سروشتی ئاڵۆزە و لە ڕێگەی دەمارەکانەوە بەستراوەتەوە بە مێشکەوە؛ بە دیاریکراوی لە ڕێگەی دەماری حەوتەمە کە بەرپرسیارە لە هەستی تامکردن".

 

تا سەرەتای مانگی هەشتی ئەمساڵ، 414 حاڵەتی پەلاماردانی سەگ لە هەولێر تۆمارکراوە و منداڵێکی تەمەن شەش ساڵیش بەوهۆیەوە گیانی لەدەستداوە.

سەیفەدین سەمەد، یاریدەدەری بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی فریاکەوتنی رۆژئاوای هەولێر بە کوردسات نیوزی راگەیاند، "تا سەرەتای مانگی هەشتی ئەمساڵ 414 حاڵەتی پەلاماردانی سەگ لە هەولێر تۆمارکراوە، کە تەنها لە مانگی حەوتی ئەمساڵ 94 حاڵەت بووە".

ئاماژەی بەوەشدا: لە ساڵی رابردوودا 628 حاڵەت تۆمارکرابوو. سەبارەت بە حاڵەتی گیان لەدەستدان بەهۆی پەلاماردانی سەگەوە، سەیفەدین سەمەد وتی، "بەهۆی پەلاماردانی سەگەوە منداڵێکی شەش ساڵ گیانی لەدەستداوە.