هەواڵەکان
وتەبێژی ھەرێمی (نانگەھار)، ڕایگەیاند، فڕۆکە جەنگییەکانی ھێزی ئاسمانی ئەفغانستان، مۆڵگەکانی بزوتنەوەی تاڵیبانیان لەو ھەرێمە بۆردومان کردووە و بەھۆیەوە ٣١ چەکداری تاڵیبان کوژراون و ١٣ی تریش بریندار بوون. ڕوونیشیکردەوە، یەکێک لە کوژراوەکان، فەرماندەیەکی باڵای بزوتنەوەی تاڵیبانە.
لەلایەکی تریشەوە بەھۆی تەقینەوەی دوو بۆمب لە ھەردوو ھەرێمی (غەزنی و قەندەھار)، ٧ ھاوڵاتی کوژراون.
دەقی پەیامەکە...
ئەمڕۆ کە ٤٧ساڵ تێدەپەڕێت بەسەر بۆمبارانکردنی شاری قەڵادزێ ھێشتا چاوی کەس و کاری شەھیدان ھەر فرمێسکی لێ دەبارێت و نەتوانراوە لانیکەم مۆزەخانەیەکی نیشتمانی لەو شارە دروستبکرێت بۆ کۆکردنەوەی وێنەی شەھید و برینداران و ساتی بۆمبارانەکە، بەڕاستی ناکرێت و نەگونجاوە دوای ئەو ھەموو ساڵە ئەو کارەساتە گەورەیە ساڵی یەک جار بخرێتەوە بەرباس و بیربھێنرێتەوە، شوێنێک نەبێت بۆ بەزیندویی راگرتن و ڕێزگرتن لەخوێن و گیانی ئەو قوربانیانە، تاوەکو بۆ نەوەی داھاتووشمان ئەو مێژووە تاڵە لەبیرنەکرێت و کارەساتەکەش وەکخۆی نیشان بدرێت.
لەبەرئەوە داواکارم یادەکانی ڕاپەڕین و مەرگەساتی ئەنفال و کیمیابارانکردنی ھەڵەبجە و بالیسان و بۆمبارانکردنی قەڵادزێ و ئازار و نەھامەتییەکانی تری گەلەکەمان لەلایەن وەزارەتە پەیوەندیدارەکانەوە گرنگی زیاتریان پێبدرێت و کاری ھەمەلایەنەی لەسەر بکرێت.
لەبیرەوەری ٤٧ساڵەی قەڵادزێی شەھید دا، سەری ڕێز و نەوازش بۆ شەھید و قوربانیان و بریندارانی ئەو شارە دادەنەوێنین، وەفاداری و پەیمان دووپات دەکەینەوە وەک یەکێتی ھەرچیمان پێ بکرێت بۆ خزمەتی ئەو دەڤەرە کارەساتبارە و ھاوڵاتیانی خۆمان درێغی ناکەین.
شاناز ئیبراھیم ئەحمەد
٢٤-٤-٢٠٢١
بەرپرسێکی ئەمریکیش دەڵێت، ئامانج لە دانپێدانانی ئەمریکا بەو کۆمەڵکوژیەدا ئەوە نیە کە بەرپرسیارێتیەکەی بخرێتە ئەستۆی دەوڵەتی تورکیا.
وەزارەتی دەرەوەی تورکیاش لە زاری وەزیری دەرەوەی چاوش ئۆغڵو رایگەیاند، وڵاتەکەی ئەو بڕیارەی ویلایەتە یەکگرتووەکان بە تەواوی رەتدەکاتەوە.
رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆکی تورکیاش رایگەیاند، بە سیاسیکردنی رووداوەکانی ساڵی ٢٠١٥ لەلایەنی سێیمەوە و بەکارھێنانی وەک ئامرازێک بۆ دەستوەردانی لە کاروباری ناوخۆیی تورکیا سودی بۆ ھیچ کەسێک نابێت.
وتیشی، ئێمە ڕێگە نادەین بە نەمانی کلتوری پێکەوە ژیانی ھاوبەشی نێوان تورک و ئەرمەن کە سەدان ساڵ بەردەوام بووە و ئەوەی تورک و ئەرمەن کۆدەکاتەوە تەنیا بەرژەوەندی نییە بەڵکو پەیوەستبوونێکی پتەوە بە دەوڵەت و بەھا باڵاکان .
حەسەن تەمیمی وەزیری تەندروستی عێراق رایگەیاند، لەگەڵ کۆمپانیای فایزەری ئەمەریکی گرێبەستێکیان کردووە بۆ کڕینی چوار ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار ژەمی تر لە ڤاکسینی کۆرۆنا.
ھاوکات د. ئاسۆ حەوێز وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی ھەرێم بە کوردسات نیوزی راگەیاند، دوای گەیشتنی ڤاکسینەکە، عێراق پشکی ھەرێم دەنێرێت.
وتیشی، بڕیاربوو ھەموو ھەفتەیەک بڕێک ڤاکسین رەوانەی ھەرێمی کوردستان بکرێت و رۆژانە بەسەر ھاوڵاتیاندا دابەشی بکەن، بەڵام بەھۆی دواکەوتی ھەناردەکردنی ڤاکسینەکان لە کۆمپانیاکانەوە بۆ عێراق، رەوانەکردنی ڤاکسین بۆ ھەرێمیش دوا دەکەوێت و بەپێی پێویست ڤاکسین ناگات.
بەڕێوەبەری ئاوی ھەرێم رایگەیاند، بەھۆی کەم بارانی و وشکە ساڵی ئاوی سەر زەوی و ژێر زەوی کەمی کردووە و لە وەرزی ھاویندا کاریگەری لەسەر دابەشکردنی ئاوی ماڵان دروست دەکات.
ئاری ئەحمەد بەڕێوەبەری گشتی ئاوی ھەرێمی کوردستان بە کوردسات نیوزی راگەیاند، نزیکەی ٦ ھەزار بیری ئاو و چەندین پرۆژەی ستراتیژی لەسەر رووباری سیروان و زێی بچوک بۆ دابەشکردنی ئاوی ماڵان ھەیە، بەھۆی کەم بارانی و وشکە ساڵی و دروستکردنی بەنداوی زیاتر لەلایەن ئێرانەوە، ئاوی ھەردوو رووباری سیروان و زێی بچوک کەمی کردووە و لە زۆربەی ناوچەکانی ھەرێمی کوردستانیش کانییەکان وشک بوون، ئەو دیاردەیەش لە وەرزی ھاوینی ئەمساڵ کاریگەری لەسەر دابەشکردنی ئاوی ماڵان دروست دەکات.
بەڕێوەبەری ئاوی ھەرێم وتیشی، راپۆرتێکیان لە بارەی زیانەکانی کەم بارانی ئامادەکردووە و لە رۆژانی داھاتوودا لەگەڵ ئەنجومەنی وەزیران کۆدەبنەوە و دۆزینەوەی رێگە چارەیەک بۆ کەم کردنەوەی زیانەکان تاوتوێ دەکەن.
جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ڕووسیا ڕاشیگەیاندووە، ڕووسیای ئێستا، ھاوشێوەی یەکێتیی سۆڤیەتی جاران، ھەرگیز دەستپێشخەر نەبووە لە دروستکردنی مەترسی لەسەر نەیارەکانی بە پێچەوانەی ئەمریکاوە.
(کێنێس ماکێنزی) فەرماندەی فەرماندەیی ناوەندیی ھێزەکانی ئەمریکا لە خۆرھەڵاتی ناوەڕاست ڕایگەیاند، ھێشتا ھەڵویستەکانی تاران ھەڕەشەیە بۆ سەر سەقامگیری و ئاسایشی ناوچەکە، بەڵام ناتوانن ئەمریکا پەلکێشی ھەر ڕووبەڕووبوونەوەیەکی سەربازیی بکات. وتیشی، لە ئێستادا ئێران نیەتی نیشانداوە بۆ دانوستانەکان لەسەر ڕێککەوتنی ئەتۆمی.
(ماکێنزی) ھۆشداریشدا لە ھەرەسھێنانی سوپای ئەفغانستان دوای کشانەوەی ئەمریکا لە وڵاتە و ڕایگەیاند، گومانی تێدا نییە ئەگەر پشتیوانییەکانی ئەمریکا لە دوای کشانەوەیان بەردەوام نەبێت، سوپای ئەفغانستان ھەرەس دەھێنێت.
دەستەی گشتی خانەنشینی عێراق ڕایگەیاند، بە چەند ھۆکارێکی جیاجیا و دوای وردبینیکردن، مووچەی یەک ملیۆن و (٢٠٠) ھەزار خانەنشینی ڕاگیراوە و مووچەی سەرجەم خانەنشینانی شایستەش کە زیاترن لە (٢) ملیۆن و (٥٠٠) ھەزار پارێزراون.
دەستەکە ڕوونیکردووەتەوە، ئەوانەی مووچەکانیان بڕاوە، زۆرینەیان میراتگری خانەنشینکراون و زیاتر لە یەک مووچەشیان ھەیە.
ھاوسەرۆکانی ئەنجومەنی جێبەجێکاری ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری باکور و خۆرھەڵاتی سوریا و جێگری نێردەی ئەمریکا بۆ سوریا کۆبوونەوە و گفتوگۆیان کرد لە بارەی ڕەوشی سیاسی و ئەمنی باکور و خۆرھەڵاتی سوریا و گرنگی بەشداریکردنی نوێنەری ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری لە گفتوگۆکانی تایبەت بە چارەسەری سیاسی لە سوریا.
جێگری نێردەی ئەمریکا بۆ سوریا پشتیوانی ئەمریکای بۆ ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری و بەردەوامی ھەماھەنگییەکانی لەگەڵ ھەسەدە بۆ بەرەنگاربوونەوەی شانە نوستوەکانی داعش دووپاتکردەوە.
جەختیشیکردەوە لەسەر گرنگی بەشداریکردنی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری لە ھەر پڕۆسەیەکی سیاسی بۆ چارەسەرکردنی قەیرانی سوریا.
بەھۆی زیادبوونی ئامارەکانی گیان لە دەستدان و تووشبوون بە ڤایرۆسی کۆرۆنا، لیژنەی باڵای تەندروستی نیشتیمانی عێراق، پێشنیاز دەکات جارێکی تر بڕیاری قەدەغەی تەواوی ھاتوچۆ جێبەجێ بکرێتەوە، بە تایبەتی لە پارێزگای دیالە و شارەکانی ناوەڕاستی عێراق.
لە بەرامبەریشدا (حەسەن تەمیمی) وەزیری تەندروستی عێراق ڕایگەیاند، بڕیاری قەدەغەی ھاتوچۆی تەواو و ڕێکارەکانی خۆپارێزی، لە ھەفتەی کۆتایی مانگی ڕەمەزاندا کارێکی ئەستەمە، بە تایبەتی کە ھاوڵاتیان پابەندی ڕێنماییەکانی خۆپارێزی نین.
ئاژانسی ھەواڵی ڕۆیتەرز بە پشتبەستن بە ڕاپۆرتێکی نھێنیی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم ئاشکرایکردووە، ئێران ژمارەی ئەو سێنتەرفیوژانەی کەمکردووەتەوە کە تایبەتن بە پیتاندنی یۆرانیۆم تا ڕێژەی لە سەدا ٦٠.
بە گوێرەی ئەو ڕاپۆرتە، ئێستا ئێران لە دوو یەکە تەنھا یەک یەکەی تایبەت بە پیتاندنی یۆرانیۆم بەکاردەھێنێت.
ئاماژە بەوەشکراوە، دوابەدوای تەقینەوەکەی ئەم دواییە لە وێستگەی پیتاندنی یۆرانیۆمی نەتەنز، عەلی ڕەزا زاکانی سەرۆکی ناوەندی توێژینەوەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئێران ئەوەی پشتڕاستکردووەتەوە کە لەو تەقینەوەیەدا ھەزاران ئامێری سێنتەرفیوژ لەو وێستگەیە لەکارکەوتوون.
واشنتۆن دی سی کە ژمارەی دانیشتوانەکەی ٧٠٠ ھەزار کەس دەبێت، ھیچ کورسییەکی نە لە ئەنجومەنی نوێنەران و نە لە ئەنجومەنی پیراندا نییە، ئەلینۆر ھۆڵمز نۆرتن نوێنەری واشنتۆنیش لە کۆنگرێسی ئەمریکا مافی دەنگدانی نییە.
سەرچاوەیەکی ئەمنی لە بەغداد ڕایگەیاند، بەرەبەیانی ئەمڕۆ ٨ مووشەک ئاڕاستەی بەغداد کراون و ٣ مووشەکیان لە نزیک فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی بەغداد کەوتوونەتە خوارەوە، موشەکەکانی تریش لە نزیک گرتووخانەی کەرخ و شوێنێکی چۆڵ لە نزیک دەزگای دژەتیرۆر لە نزیک بارەگایەکی فریاکەوتنی خێرا کەوتوونەتە خوارەوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، موشەکەکان ھیچ زیانێکی گیانی و مادیشیان نەبووە، وەزارەتی بەرگری ئەمریکاش ڕایگەیاندووە، یەکێک لە مووشەکەکان لە نزیک بنکەیەکی سەربازیی ئەمریکا لە ناو فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی بەغداد کەوتووەتە خوارەوە.
موحسین دەھنەوی ئەندامی دەستەی سەرۆکایەتی پەرلەمانی ئێران لە تویتێکدا ڕایگەیاند، ئەو ھێزە پتەوەی کە ئیسڕائیل باسی دەکات، تەنھا بە مووشەکێکی کۆنی ئێران داڕما و شپرزە بووە، بەرامبەر مووشەکە نوێ و پێشکەوتووەکانی ئێران چی دەکەن.
وتیشی، ئەو مووشەکەی ئاڕاستەی وێستگەی ئەتۆمی دیمۆنا لە ئیسرائیل کرا، جۆرێکی کۆنی مووشەکی ئێران بووە.
پێشتریش سوپای ئیسرائیل ڕایگەیاندبوو، ئەو مووشەکەی ئاڕاستەی وێستگەی ئەتۆمی دیمۆنا کراوە لە دووری ٢٠٠ کم لە وێستگەکەوە، لەناو سوریاوە ئاڕاستەکراوە.
زانکۆی زانستە پزیشکییەکانی کوردستان لە پارێزگای سنە ڕایگەیاند، تا ئێستا (٧) ھەزار کەس دۆزی یەکەمی ڤاکسینیان پێدراوە، (١٢٥) ھەزار بە ساڵاچووش کە مەترسی زیاتریان لەسەرە، تا ئێستا ڤاکسینیان وەرنەگرتووە.
ڕاشیگەیاندووە، ئەگەر بە ساڵاچووان ڤاکسین وەربگرن، ڕێژەی مردن لەناو ئەو توێژە لە (٧٠٪) کەم دەکات.
تەندروستی ئێرانیش ڕایگەیاندووە، بە چەند قۆناغێک سەرجەم ھاوڵاتیانی ئێران کە تەمەنیان لە سەروو ١٨ ساڵەوەیە، ڤاکسین وەردەگرن.
ڕێکخراوی بەھاناوەچوونی ئەوروپا ڕایگەیاند، بەلەمێکی کۆچبەران کە (١٣٠) سەرنشینی تێدابووە لە کەناراوەکانی لیبیا لە دەریای ناوەڕاست ژێر ئاوکەتووە، تا ئێستا تەنھا تەرمی (١٠) کۆچبەر دۆزراونەتەوە و (١٢٠)یشیان بێسەروشوێنن.
ڕێکخراوی بەھاناوەچوونی ئەوروپا ئاماژەی بەوەشکردووە، کۆچەبەرەکان ھەوڵیانداوە بە نایاسایی بگەنە کەناراوەکانی ئەوروپا و تا ئێستاش ناسنامەی قوربانییەکان نادیارە.