هەواڵەکان
سری سورەیا ئۆندەر نوسەر، ئەکتەر، دەرهێنەر، رۆژنامەنوس و سیاسەتمەداری تورکمانان گەرچی بە مرۆڤێکی بەئیرادەی بەهێزی سیاسی و باوەڕی توند و بوێر و پتەوی خۆی لەپێناو ئازادی گەلی کوردا ناسراو بوو لەهەمان کاتیشدا بە قسە و پەیڤە خۆشە دانسقەکانی زۆر جار دوژمنانی سەرسەختی کوردی دەخستە پێکەنین.
ئۆندەری چەپ و دیموکراتیخواز ماوەی 47 ساڵە راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ لەناو بزوتنەوە و رێکخستنە ئازادیخوازەکانی گەلی کوردا تێکۆشان بۆ گەڕانەوەی مافە داگیرکراوەکانی کوردان دەکات.
ئۆندەر ساڵی 1962 لە شاری ئادیامانی باکوری کوردستان لەناو کۆمەڵگای کوردیدا لە باوک و دایکێکی تورکمانی سەرتاش و ئەرزوحاڵچی لەدایک دەبێت، باوکی لەدامەزرێنەرانی لقی ئادیامانی پارتی کرێکارانی تورکیا بووە.
ئۆندەر تەنها تەمەنی هەشت ساڵان دەبێت کاتێک باوکی بەنەخۆشی جگەر کۆچی دوایی دەکات، بۆیە لەگەڵ هەر چوار خوشک و براکانیدا بەناچاری لەماڵی باپیرەیان دەژین.
لەتەمەنێکی بچووکدا دەبێتە شاگردی وێنەگرێک و بژێوی خێزانەکەی دابین دەکات، لە چاوپێکەوتنێکدا دەڵێت، رەنگە عەشقم بۆ هونەر لەوێوە سەرچاوەی گرتبێت.
لەساڵی 1987 دا کاتێک خوێندکاری قۆناغی ناوەندی دەبێت بۆ ئیدانەکردنی ئەو زوڵمەی لە گەلی کورد دەکرێت بەشداری خۆپیشاندانەکان دژ بە کۆمەڵکوژی ئەو ساڵەی کوردانی عەلەوی مەڕەش دەکات و بەو هۆیەوە دەستگیر و زیندانی دەکرێت.
ئۆندەر پاش ئازادبوونی دەچێتە کۆلێژی زانستە سیاسیەکانی زانکۆی ئەنقەرە.
بەڵام لە کودەتای ساڵی 1982ی جەنەراڵ کەنان ئەڤرەندا دەستگیر دەکرێت و ماوەی حەوت ساڵ لەزیندان دەمێنێتەوە.
لەهەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی تورکیادا ساڵی 2011 لەناو بەرەی ڕەنج و دیموکراتی و ئازادی کە پارتی ئاشتی و دیموکراتی (دەبەپە) پشتگیری دەکرد دەبێتە کاندید لە لقی دووی ئیستەنبوڵ و بۆ یەکەمجار دەبێتە پەرلەمانتار.
لەساڵی 2014 دەبێتە کاندیدی هەدەپە بۆ سەرۆکی شارەوانی ئیستەنبوڵ بەڵام ساختەکارییەکانی دەوڵەت رێگری لەسەرکەوتنی دەکات.
لەهەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی تورکیا بۆ ساڵی 2015 جارێکی تر لەسەر لیستی هەدەپە دەبێتە کاندیدی شاری ئەنقەرە و سەرکەوتوو دەبێت. ساڵی 2023 دەبێتەوە بە کاندیدی دەم پارتی لەسەر شاری ئیستەنبوڵ و ئەمجارەش سەردەکەوێت.
ئەم تورکمانە بەهۆی پەرۆشی بۆ دۆزی کورد و خۆشەویستی بۆ نەتەوەی کورد لەساڵی2013 هەتا پێنجی نیسانی 2015 دەبێتە ئەندامی سەرەکی شاندی دانوسانکاری ئیمراڵی بۆ دیدارەکانی ئاشتی لە نێوان تورکیا و عەبدوڵا ئۆجالان و پەکەکەدا.
سری سورەیا ئۆندەر هاوشانی پەرلەمانتارانی پەروین بوڵدان و ئیدریس بالوکەن یەکێک بوو لەو کەسانەی لە 28ی شوباتی 2015 دا رێکەوتن و لێکتێگەیشتنی ئاشتی دۆڵمەباخچەی لە نێوان کورد و تورکی واژۆ کرد، بەڵام لە مانگی نیسانی هەمان ساڵدا رەجەب تەیب ئەردۆغان تاکلایەنە ڕێکەوتنەکەی هەڵوەشاندەوە و دۆزەخی شەڕی داگیرساندەوە.
ئۆندەر لە نەورۆزی ساڵی 2013 شاری ئامەد دا نامەی ڕێبەر ئۆجالانی بۆ ئاشتی و دیموکراتی خوێندەوە، هەربۆیە پاش تێکچوونی پڕۆسەی ئاشتی خوێندنەوەی ئەو نامەیە دەکرێتە بیانوو و لە سێی تشرینی دووهەمی2018 دەستگیری دەکرێت تا چواری تشرینی یەکەمی 2019 لەزینداندا دەمێنێتەوە.
بەڵام هیچ یەکێک لەو گرتن و لەمپەرانە ناتوانێت لەمپەربێت لەبەردەم تێکۆشانی مرۆڤدۆستانەی ئۆندەر و لە 28ی کانونی یەکەمی 2024 دا جارێکی دیکە دەبێتەوە نێوبەیندکار و دۆسیەی ئاشتی و چارەسەری دیموکراتی پرسی کورد دەگرێتەوە دەستی لە نێوان ئیمراڵی و ئەنقەرەدا.
جیاواز لە مەیدانی سیاسی ئۆندەر نوسەر و ئەکتەرێکی بەتوانایە کە بەرهەمەکانی لەسەر ئاستی تورکیا زۆرترین دەنگدانەوەی هەبووە و چەندین خەڵاتی وەرگرتووە.
لەوانەش
پەڕتوکی بەینەلمیلەل ساڵی 2009
زنجیرە فیلمی ئەمرکە فەرماندەم 2005 بۆ 2008
زنجیرە فیلمی پیاوێکی بێدڵ 2008
هەروەها وەک دەرهێنەر یاخود نوسەر و ئەکتەر خاوەنداری و بەشداری لە 13 فیلمدا هەیە کە ئەم خەڵاتانەی وەرگرتووە.
خەڵاتی هەژدەهەمین ڤیستڤاڵی نێونەتەوەیی فیلمی ئەنقەرە بۆ باشترین سیناریۆ
خەڵاتی چواردەهەمین ڤیستڤاڵی فیلمی گۆزەی ئاڵتون بۆ باشترین سیناریۆ
خەڵاتی حەوتەمین ڤیستڤاڵی نێونەتەوەیی فیلمی کاراچی بۆ باشترین دەرهێنەر
ئۆندەر لە زۆربەی فیلمەکانیدا گوزارشت لە مەعانات و ئەو زوڵم و نەهامەتیانە دەکات کە لەلایەن ڕژێمەکانی تورکیاوە بەسەر گەلی کورد دا هاتوون هەر لە شار و چیاکان تا کونجی تاریکی زیندانەکان.
سری سورەیا ئۆندەر چەند ڕۆژێک دوای گەیاندنی پەیامی ئاشتی ڕێبەر ئۆجالان بۆ ئەردۆغان و بڕیاربوو دیداری دواتریان لەگەل وەزیری داد ئەنجامبدەن بەڵام لە شەوی 15ی نیسانی ئەمساڵدا توشی جەڵدەی دڵ دەبێت و تا ئەمساتە لە بێهۆشیدایە و لەژێر چاودێری چڕدا دەژی و ئەو دۆستە بەهادارەی کوردان ژیانی لەمەترسیدایە.
ئۆندەر لە پەڕتوکی بەینەلمیلەلەدا دەڵێت، گریان برای پێکەنینە، ئەو نەگری ناتوانێت پێبکەنێت.
سری سورەیا ئۆندەر سیاسەتمەداری دیارو پەرلەمانتاری پێشوی هەدەپە و ئەندامی وەفدی دەمپارتی پاش نزیکەی 20 رۆژ مانەوە لە نەخۆشخانەی فلۆرێنس نایتنگەیڵ کۆچی دوایی کرد.
لە ڕاگەیەندراوی نەخۆشخانەکەدا هاتووە؛ کە هۆکاری مردنی ئۆندەر لەکارکەوتنی چەندین ئەندامی جەستە بووە.
ئۆندەر، تەمەن 62 ساڵە و دوای ئەوەی 18 رۆژە لەژێر چارەسەردایە، ئەمڕۆ لە کاتژمێر 4:10 خولەک بەهۆی لەکارکەوتنی چەندین ئەندامەوە گیانی لەدەستدا.
سری سورەیا ئۆندەر کێیە؟
سری سورەیا ئۆندەر، کە ژیانی سیاسی لە ساڵی ٢٠١١ دەستی پێکرد، بۆ چەندین ساڵ لەناو رای گشتیدا وەک نووسەر و سیناریست ناسرابوو. لە هەمان ساڵدا، لە هەڵبژاردنە گشتییەکاندا وەک کاندیدی سەربەخۆی بلۆکی کار، ئازادی و دیموکراسی، لە ئیستانبوڵەوە بە ئەندامی پەرلەمان هەڵبژێردرا و چووە ناو پەرلەمانەوە.
لە ساڵی ٢٠١٣، لەگەڵ دامەزراندنی پارتی دیموکراتی گەلان (HDP)، بوو بە یەکێک لەو کەسایەتیانەی کە پێشەنگی کرد لە کۆکردنەوەی سیاسەتی کوردی و ئۆپۆزسیۆنی چەپی تورکیا لەژێر یەک چەتردا. لە HDP پۆستی یاریدەدەری هاوسەرۆکی گشتی وەرگرت. لە هەمان ساڵدا، بەشداری لە خۆپیشاندانەکانی پارکی گەزی کرد وەک یەکەم ئەندام پەرلەمان کە لە پارکەکەدا بەشداری کرد.
ئۆندەر لە ماوەی نێوان ساڵانی ٢٠١٣-٢٠١٥، لەو قۆناغەدا کە بە "پرۆسەی چارەسەری" ناسرابوو، رۆڵی گرنگی گێڕا. بەشداری لە پەیوەندییەکان لەگەڵ عەبدوڵڵا ئۆجەلان، ڕێبەری PKK کە لە زیندانی ئیمراڵی بەندکراوە، کرد؛ هەروەها ئەندامی شاندێک بوو کە پەیوەندی لەگەڵ قەندیل دەکرد. لە ساڵانی ٢٠١٣، ٢٠١٤ و ٢٠١٥، لە یادی نەورۆزدا، ئەو کەسە بوو کە نامەکانی ئۆجەلانی بۆ ڕای گشتی خوێندەوە.
لە ٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨، بە تۆمەتی "پڕوپاگەندەی تیرۆر" دەستگیرکرا، و لە ٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ ئازاد کرا. ئۆندەر ژیانی سیاسی لەوێوە بەردەوام کردەوە کە بەجێی هێشتبوو، جارێکی تر وەک ئەندام پەرلەمان هەڵبژێردرا و لە ئەنجومەنی نیشتمانی گەورەی تورکیا وەک ئەندام پەرلەمانی ئیستانبوڵی پارتی DEM و جێگری سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا خزمەتی کرد.
لە مانگی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤، لە گفتوگۆکانی ئیمراڵی کە دوبارە بوونە بابەتی ڕۆژ بە بانگەوازی دەوڵەت باحچەلی، سەرۆکی گشتی پارتی MHP، جارێکی تر ئەندامی ئەو شاندە بوو کە نێوەندگیری دەکرد لە نێوان حکومەت و ئۆجەلان.
زانیاری زیاتر لەبارەی سری سورەیا ئۆندەر
سری سورەیا ئۆندەر لە ١٢ی تەمموزی ١٩٦٢ لە شاری ئەدەنە لە تورکیا لەدایک بووە. پێش ئەوەی بچێتە دنیای سیاسەتەوە، ناوبانگی بەدەست هێنا وەک نووسەر، سیناریۆنووس و دەرهێنەری فیلم. لە ناو بەرهەمە هونەرییەکانیدا، فیلمی "بەهەشت لێرەیە" (٢٠٠٢) یەکێکە لە کارە ناسراوەکانی وەک دەرهێنەر و سیناریۆنووس.
لە ژیانی سیاسیدا، ئۆندەر بە کەسایەتییەکی مەدەنی، دیالۆگخواز و پێشەنگ لە کارکردن بۆ چارەسەری کێشەی کورد لە تورکیا ناسراوە. لە کاتی "پرۆسەی چارەسەری"دا، ئۆندەر ڕۆڵێکی سەرەکی گێڕا لە گفتوگۆکانی نێوان حکومەتی تورکیا و PKK، کە ئەمەش وای کرد ببێتە یەکێک لە دەموچاوە دیارەکانی ئەو پرۆسەیە.
سەرەڕای کارە سیاسییەکانی، ئۆندەر بە شێوازی نووسین و قسەکردنی ڕەوان و کاریگەری ناسراوە. ئەو چەندین کتێب و وتاری نووسیوە کە تیایاندا باس لە ناسنامەی کوردی، مافەکانی کەمینەکان، دادپەروەری کۆمەڵایەتی و دیموکراسی دەکات.
لە ساڵی ٢٠١٥، کاتێک پرۆسەی ئاشتی کۆتایی هات، ئۆندەر لەلایەن دەسەڵاتەوە دووچاری چەندین دادگایی کرایەوە و لە کۆتاییدا بە تۆمەتی "پڕوپاگەندەی تیرۆر" زیندانی کرا. لە کاتی زیندانیکردنەکەیدا، بوو بە هێمایەکی سیاسی بۆ ئازادی بیروڕا و باشترکردنی مافەکانی کورد لە تورکیا.
دوای ئازادبوونی، ئۆندەر جارێکی تر گەڕایەوە ناو سیاسەت و بوو بە ئەندامی پارتی دیموکراسی و یەکسانی گەلان (DEM)، کە میراتگری پارتی HDP بوو. لە ساڵی ٢٠٢٣ بوو بە ئەندامی پەرلەمان و دواتر هەڵبژێردرا بۆ پۆستی جێگری سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا.
ئۆندەر بە تایبەتمەندییە مرۆڤدۆستانەکانی و توانای نێوەندگیری لە نێوان لایەنە جیاوازەکان ناسراوە و هەوڵدەدات بۆ پێکەوەژیانی هەموو پێکهاتەکان لە تورکیا و چارەسەری کێشەی کورد بە ڕێگای دیالۆگ و دیموکراسی.
نوێدەکرێتەوە...
وەزارەتی تەندروستی هەرێمی کوردستان ئەمڕۆ راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە کە تێیدا چەند رێنماییەکی گرنگی خستووەتەڕو بۆ پاراستنی هاووڵاتیان لە نەخۆشیی تای خوێنبەربوون لە کاتی سەربڕینی ئاژەڵدا.
بەپێی راگەیەندراوەکە، وەزارەتی تەندروستی جەخت لەوە دەکاتەوە کە سەربڕینی ئاژەڵ پێویستە لە سەربڕینخانە رێگەپێدراوەکان و لەژێر چاودێری پزیشکی ڤێتەرنەری بێت.
پێشتریش د. سامان بەرزنجی، بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی پارێزگای هەولێر، لە لێدوانێکدا بۆ کوردسات نیوز رایگەیاند: "زۆر گرنگە هاووڵاتیان پابەند بن بە رێنماییەکانی وەزارەتی تەندروستی لە کاتی سەربڕینی ئاژەڵەکاندا، چونکە پەیڕەوکردنی ئەم ڕێنماییانە ڕۆڵێکی گرنگ دەبینێت لە خۆپاراستن لە نەخۆشییەکانی وەک تای خوێنبەربوون کە دەتوانێت لە ئاژەڵەوە بۆ مرۆڤ بگوازرێتەوە."
رێنماییە سەرەکییەکان:
بەپێی راپۆرتی ماڵپەڕێکی ئەمریکی، بنەماڵە و ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ لە ماوەی سەد رۆژی سەرەتای دەسەڵاتدا بە پشت بەستن بە پەیوەندییەکانیان لەگەڵ بازنەکانی دەسەڵات توانیویانە قازانجی دارایی بێوێنە بەدەست بهێنن لە رێگەی کۆمەڵێک پڕۆژەی بازرگانیەوە.
راپۆرتەکە ئاماژە بەوە دەکات کە ئێستا دۆناڵد ترەمپ، کوڕەکانی و هاوبەشەکانیا پێکەوە، زنجیرەیەک پڕۆژەیان دەستپێکردووە کە لەسەر بنەمای بەدەستهێنانی قازانجی بەرز لەگەڵ کۆمپانیا جیهانیەکاندا وەستاوە.
پڕۆژەی دراوی دیجیتاڵی
لە پڕۆژەی World Liberty Financial کە لەلایەن ترەمپەوە پشتگیری دەکرێت، ستیڤ ویتکۆف و کوڕەکانی بەشدارن. ئەم پڕۆژەیە توانیویەتی زیاتر لە 550 ملیۆن دۆلار کۆبکاتەوە لە رێگەی فرۆشتنی تۆکنی دیجیتاڵ بە وەبەرهێنەران لە سەرتاسەری جیهان.
دۆناڵد ترەمپ خۆی پۆستی "بەرگریکاری یەکەمی دراوی دیجیتاڵ" لە کۆمپانیاکەدا بەڕێوە دەبات، هاوکات سیاسەتی ئیدارەکەی وا لێکردووە پشتگیری دراوی دیجیتاڵی بکات، ئەمەش بووەتە هۆی بەرزبوونەوەی بەهای دارایی کۆمپانیاکە.
میم کۆینی فەرمی ترەمپ
نرخی میم کۆینی فەرمی (OFFICIAL TRUMP) لە ماوەی هەفتەی رابردودا بەهۆی ریکلامێکی تایبەتی ماڵپەری ترەمپەوە زیاتر لە%60بەرزبووەتەوە، لە ریکلامەکەدا ماڵپەڕەکە بڵاویکردبووە وە نانخواردنێکی تایبەت بە ئامادەیی ترەمپ بۆ 220کەس لە دەوڵەمەندترین کەسەکان لە بواری دراوە ئەلکترۆنیەکان رێکدەخات و سەرەتا ئاماژەی بەوەدابو کە 25 لە باشترینەکان هەڵدەبژێردرێن بۆ ئەوەی گەشتێکیشیان بەناو کۆشکی سپیدا پێبکرێت، بەڵام دواتر ئەو بەشە لە ماڵپەڕەکە لابرابو.
یانەیەکی تایبەت لە واشنتۆن:
دۆناڵد ترامپ جونیەر و هاوبەشەکانی، لەوانە زاک و ئەلێکس ویتکۆف، خەریکن یانەیەکی تایبەت لە واشنتۆن دروستبکەن، کە نرخی ئەندامبوون تیایدا بە 500 هەزار دۆلار دیاریبکرێت. ئەم یانەیە وەک شوێنێک بانگەشەی بۆ دەکرێت کە بەخشەرە دەوڵەمەندەکان و بازرگانە گەورەکان لەگەڵ دیارترین بەرپرسانی ئیدارەی ترەمپ کۆدەکاتەوە.
پڕۆژەکانی دەرەوەی وڵات
بەپێی رێکخراوی چاودێری ئەخلاقی CREW، پێشبینی دەکرێت لە چوار ساڵی داهاتوودا لانیکەم پەرە بە 19پڕۆژە بە براندی ترەمپ لە دەرەوەی وڵات بدرێن. تەنها لەم هەفتەیەدا، رێکخراوی ترەمپ رێککەوتنێکی بۆ دروستکردنی گۆلفێکی لوکس لە قەتەر راگەیاند.
چالاکییە بازرگانییەکانی دیکە:
دامەزراوەی ترەمپ بەردەوامە لە فرۆشتنی کڵاوی نووسراوی "ترەمپ 2028"، کە ئاماژەیە بۆ بیرکردنەوەی ئەگەری خۆپاڵاوتنی ترەمپ بۆ سێیەم خولی سەرۆکایەتی، کە پێچەوانەی دەستوری ئەمریکایە.
لە ماوەی هەڵمەتی هەڵبژاردنی 2024، ترەمپ بانگەشەی بۆ چەندین بەرهەم کرد وەک کۆپییەکانی کتێبی پیرۆز، پێڵاوی وەرزشی، بۆن و کارتی ئاڵوگۆڕ. هەروەها هەڵمەتی سیاسی بەردەوامە لە پشت بەستن بە فرۆشتنی کەلوپەلی هەڵگری دروشمی "با ئەمریکا دووبارە مەزن بکەینەوە" (MAGA) وەک سەرچاوەیەکی سەرەکی بۆ کۆکردنەوەی بەخشین.
لە راپۆرتەکەی ئەکسیۆس دا هاتووە؛ کە چاودێران و دیموکراتەکان پێیانوایە بنەماڵەی ئاماژەی بەوە داوە کە پێدەچێت خولی دووەمی سەرۆکایەتی ترەمپ زیاتر خولێک بێت بۆ دەوڵەمەند کردنی بنەماڵە و کەسانی چواردەوری لە ئیدارەکەی.
یەكەم حاڵەتی توشبوون بە تای خوێنبەربوون لە هەرێمی كوردستان تۆماركرا، وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی هەرێم دەڵێت، ئەو هاووڵاتییەی توشی تای خوێنبەربوون بووە تەندروستی جێگیرە.
د. سەركار سورچی وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی هەرێم رایگەیاند، ئەمڕۆ یەكەم حاڵەتی توشبوون بە تای خوێنبەربوون لە شاری كۆیە تۆماركرا، ئەو هاووڵاتییەی توشی تای خوێنبەربوون بووە، پیشەی گۆشتفرۆشە و تەمەنی 42 ساڵە، لە ئێستادا لە نەخۆشخانەیەكی هەولێر چارەسەری پزیشكی وەردەگرێت و تەندروستی جێگیرە.
وەزارەتی تەندروستیش جەخت دەكاتەوە لەسەر جێبەجێكردنی رێنماییەكان و داوا لە هاووڵاتیان دەكات، لەكاتی بوونی نیشانەكانی نەخۆشی لەسەر ئاژەڵ، پێویستە تیمەكانی ڤێتێرنەری ئاگادار بكەنەوە.
هەروەها بەركەوتووانی بەخێوكردنی ئاژەڵ، لەكاتی بوونی هەر نیشانەیەكی ناتەندروست، سەردانی نەخۆشخانەكان بكەن.
ئەمڕۆ لە دادگای تاوانە قورسەكانی ئامەد سێهەمین دانیشتنی دۆسیەی دووەمی دادگا سەبارەت بە دۆسەی كوشتنی نارین گورانی تەمەن هەشت ساڵ بەڕێوەچوو، كە پێشتر 12 كەس تۆمەتباركرابوون بە كوشتنی، دایك و برایەك و مامی بەناوی سالم گۆران لەناو دەستگیركراوەكاندان.
لە دادگاییكردنەكەدا بێجگە لە تۆمەتباران و پارێزەرەكانیان و كەسوكاریان هیچ كەسێكی تر رێگەی پێنەدرا بچێتە ژووری دادگاكە، داواكاری گشتی دووپاتیكردەوە، لە 29ـی نیسان داوایكردووە، سزای شەش مانگ تا پێنج ساڵ زیندانی بەسەر تۆمەتبارانی دۆسیەكە بسەپێنرێت، هەروەها داوایكردوە، تۆمەتباران لە دەستبەسەریدا بمێننەوە، دۆسیەكەش بۆ 30 ئەم مانگە دواخرا.
نارین گوران تەمەن هەشت ساڵ، لە 21ـی ئابی 2024، لە گوندی چولی سەر بە شارۆچكەی رەزانی پارێزگای ئامەد لە باكوری كوردستان بێسەروشوێن بوو، لە 8ی ئەیلول تەرمەكەی لە تورەكەیەكدا دۆزرایەوە، دواتر بەپێی راپۆرتی پزیشكی راگەیەنرا خنكێندراوە.
محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عیراق رایگەیاند کە بەستنی لوتکەی عەرەبی لە بەغدا گرنگییەکی تایبەتی هەیە، چونکە جەخت لە رۆڵی عیراق لە ناوچەکەدا دەکاتەوە بەهۆی هەڵوێستە هاوسەنگەکانی بەرامبەر بە کێشەکانی ناوچەکە.
لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ رۆژنامەنووسی ئەمریکی تیم کۆنستانتین، سودانی جەختی کردەوە کە “عیراق لە کۆبوونەوەی لوتکەکەدا پێشەنگ دەبێت و چارەسەر بۆ قەیرانە جیاوازەکانی ناوچەکە پێشکەش دەکات.”
سەبارەت بە بانگهێشتکردنی سەرۆکی سوریا، ئەحمەد شەرع، سودانی رونیکردەوە کە “بانگهێشتەکە بەپێی پرۆتۆکۆلی باوی کۆمکاری عەرەبی کراوە. شەرع نوێنەرایەتی دەوڵەتی سوریا دەکات، بەبێ گوێدانە شێوازی گۆڕانکاری لە دەسەڵاتدا.”
سەرۆک وەزیرانی عیراق زیاتر جەختی کردەوە کە “ئامادەبوونی شەرع گرنگە تاوەکو دیدگای نوێی سوریا لەبەردەم دەوڵەتە عەرەبیەکاندا رون بکاتەوە، چونکە زۆربەی وڵاتان حەزدەکەن سوریا قەیرانەکەی تێپەڕێنێت. ئێمە گرنگی بە ئاسایشی سوریا دەدەین چونکە بەشێکە لە ئاسایشی نەتەوەیی عیراق.”
هەروەها سودانی جەختی کردەوە لەسەر پێویستی “هەبوونی هەڵوێستی رون بۆ بەدیهێنانی سەقامگیری لە سوریا و بەرەنگاربوونەوەی ئاڵنگارییەکان، بەتایبەت ئەوانەی پەیوەندییان بە ئاسایشەوە هەیە.” ئاماژەی بەوەش کرد کە “گرووپە تیرۆریستیەکانی داعش بە چالاکی و کارایی بەرچاو لە سوریا ئامادەییان هەیە.”
وابڕیارە عیراق، رۆژی پێنجشەممە 17ـی ئایاری 2025 لە کۆشکی سەخیر میوانداری لوتکەی عەرەبی سی و چوارەم (لوتکەی بەغدا) بکات، بە سەرۆکایەتی محەمەد شیاع سودانی.
گۆڕەپانی سیاسی عیراق دابەشبوونێکی ڕوونی بەخۆیەوە بینی لەسەر بەشداریکردنی شەرع لە لوتکەی بەغدا، دوای ئەوەی بانگهێشتنامەیەکی فەرمی لە عێراقەوە وەرگرت بۆ ئامادەبوون. ئەم دابەشبوونە لە هەڵوێستی هەندێک لە هێزە سیاسییەکانی عێراقدا دەرکەوت، بەتایبەت ئەوانەی نزیکن لە ئێران، کە ناڕەزایی یان دوودڵی خۆیان دەربڕی سەبارەت بە بەشداریکردنی شەرع، لە کاتێکدا حکومەتی عێراق بەرگری لە بڕیارەکەی کرد و ڕایگەیاند کە مەسەلەی بانگهێشتکردنی سەرکردەکان و بەشداریکردن لە لوتکەکەدا کارێکی تەواو حکومییە و پەیوەندی بە کێشە سیاسییە ناوخۆییەکانەوە نییە.
ناوچەی قەدەغەكراو، بەڵگە فیلمێكی دامەزراوەی بی بی سی بەریتانیە كە بە سێ زمانی جیاواز، پەردە لەسەر "هێرشە تاوانكارییەكانی توركیا بە هاوكاری پارتی لە هەرێمی كوردستان" هەڵدەداتەوە.
بی بی سی چیرۆكی ئالان ئیسماعیل و هاشم شاكری خاڵۆزای، هاوشێوەی سەدان قوربانی دیكە لە هەرێم ئاشكرا دەكات كە چۆن بەبێ هۆكار لەلایەن سوپای توركیاوە بۆردومان كراون و دۆسیەكانیان شێوێندراوە و پەردەپۆش كراوە.
ئەم بەڵگە فیلمە كە بەرهەمی دوو ساڵ كاركردنی دامەزراوەی بی بی سییە لە هەرێمی كوردستان، چەندین بەڵگەی حاشا هەڵنەگر دەخاتەڕوو كە توركیا چۆن بە بیانووی پەكەكەوە لەشكركێشی لەناو خاكی هەرێم كردووە و بە رۆژی رووناك هاووڵاتیانی مەدەنی دەكاتە ئامانج و دەسەڵاتدارانی پارتیش هەوڵی پەردەپۆشكردن و بێدەنگكردنی دۆسیە تاوانكاریەكان دەدەن.
هەروەها باس لە هەماهەنگی سەربازی و هەواڵگری نێوان سوپای توركیا و دەسەڵاتدارانی پارتی دەكات لە ناوچەی بادینان، لەگەڵ ئەوەشدا ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی پارتی، سوپای توركیا بە نەرمونیانتر لە پەكەكە نیشان دەدات.
ئالان ئیسماعیل، تەمەن 24 ساڵ، لە ئابی 2023 لەگەڵ هاشم شاكری خاڵۆزی لەكاتی تێپەڕبوونیان لە سنوری گوندەكەیان لە ئامێدی، دەكەونە بەر دوو هێرشی ئاسمانی سوپای توركیا، ئالان لەو هێرشەدا شەهید دەبێت و هاشمیش بەسەختی بریندار دەبێت.
وەك ئەوەی لە بەڵگە فیلمەكەدا خراوەتەڕوو، دۆسیەی ئەم دوو قوربانییە لە شوێنی روداوەكەدا كۆتایی نایەت، بەڵكو سەردەكێشێت بۆ تۆمەتباركردن و گرتن و دواجار شێواندنی دۆسیەكەیان.
هاشم كە وەك قوربانییەكی زیندوو لەناو چیرۆكەكەدا گەواهی هەیە، بە ئێستاشەوە نازانێت كە بۆچی بۆردومان كراون، هەربۆیە دوای چاكبوونەوەی برینەكەی و بەجێهێشتنی نەخۆشخانە، دەچێتە دادگا و سكاڵا لەسەر ئەو تاوانە دەكات، بەڵام دواتر لەلایەن هێزە ئەمنییەكانەوە دەستگیر دەكرێت و بۆ ماوەی هەشت مانگ زیندانیی دەكرێت، بەتۆمەتی هەبوونی پەیوەندی لەگەڵ پارتی كرێكارانی كوردستان _ پەكەكە.
هاوكات باوكی ئالان باس لەوە دەكات، لە راپۆرتی پزیشكی دادوەریدا، دۆسیەی كوڕەكەی بەلاڕێدا براوەو هۆكاری كوشتنەكەیان گۆڕیوە بۆ پاشماوەی تەقەمەنی، لەكاتێكدا راپۆرتی پۆلیس پشتڕاستیكردووەتەوە كە بەهۆی بۆردومانی توركیاوە شەهید بووە.
بەڵگە فیلمەكە باس لە چۆڵبوونی سەدان گوند دەكات بەهۆی لەشكركێشی و بۆردومانەكانی سوپای توركیاوە، بەڵام بەپێچەوانەوە هۆشیار زێباری، ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی دەڵێت، چۆڵبوونی گوندەكان بەهۆی پەكەكەوەیە.
زێباری لەم بەڵگە فیلمەدا باس لەوە دەكات، پەكەكە وەك بارگرانییەك خۆی بەسەریاندا سەپاندووە و پێچەوانەی ئیرادەی گەلی كورد لێرەن، جەخت لەوەش دەكاتەوە، مامەڵەی توركیا لەگەڵ خەڵكی مەدەنی میهرەبانترە وەك لە مامەڵەی پەكەكە، لەكاتێدا رۆرژنامەنوسەكە زێباری رادەگرێ و دەڵێت، بەڵام خەڵكی واناڵێن و دەڵێن، لەلایەن توركیاوە بۆردومان دەكرێن و لە گوندەكانیان دەردەكرێن.
كامەران عوسمان ئەندامی تۆڕی سی پی تی ئەمریكی لە هەرێم باس لەوە دەكات، لە ساڵی 1991وە تا ئێستا، 724 هاووڵاتی مەدەنی بەهۆی هێرشەكانی توركیاوە بوونەتە قوربانی كە زۆربەیان گوندنشین بوون، بەبێ ئەوەی ئەندام بن لە پەكەكە.
كامەران جەخت لەوە دەكاتەوە، دەسەڵاتدارانی هەرێم رووبەڕووی هەر كەسێك دەبنەوە كە بیەوێت لێپرسینەوە لە توركیا بكرێت، بەجۆرێك هەركەسێك باسی ئەوە بكات ئەوەی توركیا دەیكات تاوانە، دەستگیر دەكرێت و تۆمەتی ئەندامبوونی پەكەكەی دەخرێتەپاڵ.
بەگوێرەی بەڵگە فیلمەكەی بی بی سی، توركیا 136 بنكەی لە هەرێمی كوردستان هەیە، بەڕای زوبێر ئایدار ئەندامی كۆنگرەی نەتەوەیی كورد، بەبێ گۆڕینی مامەڵەی توركیا بەرامبەر كوردەكان، ململانێ كۆتایی نایەت.
لە بەرانبەردا بافڵ جەلال تاڵەبانی، سەرۆكی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لەم بەڵگە فیلمەدا پێیوایە، كاتێك لە نزیكەوە هاوكاری سوپای وڵاتێك دەکرێت، ئاماژەیە بۆ هاوكاری هەواڵگریش، جەخت لەوەش دەكاتەوە، هەماهەنگییەكی تەواو لەنێوان توركەكان و باڵی سەربازی پارتیدا هەیە.
سەرۆكی یەكێتی باس لەوەش دەكات، توركیا، پەكەكە دەكاتە بیانوو بۆ هاتنەناوەوە بۆ ناو خاكی عیراق، پێشیوایە توركیا بۆ پشتیوانی پارتی لە كوردستانە.
سوپای توركیا زیاتر لە دوو هەزار كیلۆمەتر چوارگۆشەی لە خاكی عیراق و هەرێم كۆنتڕۆڵ كردووە، هەروەها وێنەی مانگە دەستكردەكان ئاشكرای دەكەن، توركیا لانیكەم 660 كیلۆمەتر رێگای بۆ بەستنەوەی دامەزراوە سەربازییەكانیی دروستكردووە، ئەم رێگایانەش بوونەتە هۆی زیان گەیاندن بە دارستان و ژینگەی كوردستان.
ئێستا بۆ قوربانیە زیندووەكان و بنەماڵەكانیان، هیچ شتێك هێندەی بەلاڕێدابردنی دۆسیەكانیان بەئازار نییە كە لەلایەن دام و دەزگاكانی حكومەتەوە لەسەر پەڕاوەكانیان دەنوسرێت كە گوایا ئەندام و لایەنگری پەكەكە بوون، ئەوەش وادەكات بێبەش بن لە هەر قەرەبووییەك، لە كاتێكدا باوكی ئالان داواكارە راپۆرتی شەهیدكردنی كوڕەكەی راست بكرێتەوە و هیچ قەرەبوویەكیشی ناوێت.
حوسییەکانی یەمەن موشەکێکی هایپەرسۆنیکیان بەرەو خاکی ئیسرائیل ئاراستە کرد و بەرگریی ئاسمانی ئیسرائیلیش ڕێگری لێکرد.
سەرچاوە سەربازییەکانی سەر بە بزووتنەوەی ئەنساڕوڵای یەمەن باسیان لەوە کرد کە شەوی رابردوو هێرشێکیکی سەربازییان بە ناوی موشەکی "فەڵەستین 2" ئاراستەی بنکەیەکی سەربازی لە رۆژهەڵاتی حەیفا کردووە.
وتەبێژی فەرمی گرووپەکە ئیدیعای ئەوەی کرد کە موشەکەکەیان بە سەرکەوتوویی گەیشتووەتە ئامانجەکەی و دەستی بەسەر سیستەمی بەرگریدا گرتووە. بەگوێرەی قسەکانی، "سیستەمی رێگریکەرەکانی ئیسرائیل نەیانتوانی پێش بە موشەکەکە بگرن."
بەڵام لەبەرامبەردا، بەرپرسانی سەربازی ئیسرائیل جەختیان لەوە کردەوە کە سیستەمی بەرگریی ئاسمانیان بە سەرکەوتوویی توانیویەتی موشەکەکە لەناو ببات پێش ئەوەی بگاتە ئاسمانی وڵاتەکەیان.
لە راگەیەندراوێکدا، سوپای ئیسرائیل باسی لەوە کرد کە "بەپێی سیاسەتی دامەزراویان، سیستەمی بەرگری ئاسمانی چالاک کراوە" و ئاماژەی بەوەش کرد کە بەهۆی رێگریکردنەکەوە پاشماوەکان کەوتوونەتە خوارەوە.
ئەم روداوە لە کاتێکدایە کە ئاڵۆزییەکانی نێوان ئیسرائیل و گرووپە چەکدارەکانی ناوچەکە بەردەوام لە هەڵکشاندایە. حوسییەکان لەدوای شەڕی غەززەوە دەستیان بە ئەنجامدانی هێرش کردووە بۆسەر ئیسرائیل بۆ پشتگیری لە فەلەستینییەکان.
كەشناسیی هەرێم رایگەیاند، ئێوارەی ئەمڕۆ رەشەبا هەڵدەكات و لە ناوچەكانی باشوری هەرێم توز و خۆڵی لەگەڵ دەبێت، سبەینێش لە ناوچە شاخاوییەكان نمە باران دەبێت.
بەڕێوەبەرایەتی كەشناسیی هەرێم رایگەیاند، ئێوارەی ئەمڕۆ رەشەبا هەڵدەكات و لە ناوچەكانی باشوری هەرێم توز و خۆڵیشی لەگەڵ دەبێت. هەروەها مەودای بینین لە نێوان 7 بۆ 8 كیلۆمەتر دەبێت، بەڵام لە كات و شوێنی رەشەبا و دابارین دادەبەزێت بۆ نێوان 4 بۆ 5 كیلۆمەتر.
كەشناسیی هەرێم پێشبینییەكانی بۆ سبەینێش بڵاوكردەوە و ئاماژەی بۆ ئەوە كرد، رۆژی شەممە ئاسمان لە نێوان نیمچە هەور و هەوری تەواو دەبێت، لەگەڵ بارینی كەمێك نمە باران لە ناوچە شاخاوییەكان، هەروەها تاوە بارانی كەم لە ناوچەكانی رۆژهەڵاتی هەرێم، پلەكانی گەرماش بەراورد بە تۆماركراوەكانی ئەمڕۆ 2 تا 4 پلە نزم دەبنەوە.
رەنگە هێدفۆنەکانمان وەک بەشێکی دانەبڕاو لە گوێ و ژیانمان بمێننەوە، بەڵام بەکارهێنانی نابەرپرسیارانە و هەڵەی ئەم ئامێرانە دەتوانێت ببێتە هەڕەشەیەکی گەورە لەسەر توانای بیستن.
لە چاوپێکەوتنێکی تایبەتدا لەگەڵ ماڵپەڕی Gazeta.Ru، دکتۆر سڤێتلانا نۆزنیتسکایا (پسپۆڕی نەخۆشییەکانی لووت، قورگ و گوێ) هۆشداری دەربارەی مەترسییە چاوەڕواننەکراوەکانی بەکارهێنانی هێدفۆن دەدەن لە چەند بارودۆخێکدا و ئاماژە بە مەترسیدارترین کاتەکانی بەکار هێنانی ئەو ئامێرە دەدات کە بریتیە لە کاتی وەرزشکردن، مەلەوانی یان خۆشۆردن.
دکتۆر نۆزنیتسکایا وتی: "توێژینەوە جیهانییەکان دەریانخستووە کە بەکارهێنانی هێدفۆن رێژەی بەکتریا لەناو کەناڵی گوێدا 11 جار زیاد دەکات. هەموومان بەکتریا لە گوێکانماندا هەیە و لە زۆربەی حاڵەتەکاندا ئەم بەکتریایانە هیچ کێشەیەکی تەندروستی دروست ناکەن، بەڵام ئەگەر ژمارەیان زیاد بێت یان بەکتریای نوێ بچێتە ناو گوێ، بۆ نموونە کاتێک گوێچکەیەک دەدەیت بە هاوڕێیەکت بۆ گوێگرتن لە مۆسیقا، دەکرێت ببێتە هۆی پەرەسەندنی هەوکردن لەناو گوێدا... پێستی کەناڵی گوێی دەرەکی زۆر ناسکە، بۆیە بەکارهێنانی بەردەوام یان درێژخایەنی گوێچکەکان دەتوانێت لە کۆتاییدا زیان بە ساغڵەمی پێست بگەیەنێت و ببێتە هۆی هەوکردنی کەناڵی گوێی دەرەکی."
نۆزنیتسکایا لە چاوپێکەوتنەکەدا ئاماژەی بەوە کرد کە هێدفۆن و گوێچکەکان گەرمی و شێ هەڵدەمژن، کە ئەمەش ژینگەیەکی باش دروست دەکات بۆ گەشەکردنی هەموو جۆرە بەکتریا و کەڕووەکان، و ئەم دۆخە لەوانەیە یارمەتی گواستنەوەی بەکتریا یان کەڕوو بۆ ناو گوێ بدات و ببێتە هۆی تووشبوون بە هەوکردنطکی مەترسیدار لەسەر بیستن.
پزیشکەکە ئامۆژگاری ئەو کەسانەی کرد کە بەشێوەیەکی بەردەوام هێدفۆن بەکاردەهێنن کە لانیکەم هەفتەی جارێک گوێچکەکانیان بە ئەلکهولی پزیشکی خاوێن بکەنەوە، هەروەها دڵنیا بن لە پاککردنەوەی بەردەوامی گوێچکەکان.
بەگوێرەی داتاکانی رێکخراوی تەندروستیی جیهانی نزیکەی ٪50ی ئەوانەی لە تەمەنی 12 بۆ 35 ساڵدان لەمەترسییدان بۆ لەدەستدانی هەستی بیستن بەهۆی بەردەوام گوێدانە دەنگی لەرەلەر بەرز.
حکومەتی سوریا و نوێنەرانی تایفەی دروز لە پارێزگای سوێدا گەیشتنە رێککەوتنێک سەبارەت بە کاراکردنی رۆڵی وەزارەتی ناوخۆ لە پارێزگاکەدا.
ئەمڕۆ پێنجشەممە، هۆزی یەکگرتووی دروز لە راگەیەندراوێکدا دووپاتی کردەوە کە ئەوان "بەشێکی دانەبڕاون لە نیشتمانی یەکگرتووی سوریا" و بە توندی "دابەشبوون و جیابوونەوە" رەتدەکەنەوە.
لە راگەیەندراوەکەدا، هۆزی یەکگرتووی دروز جەختی لەسەر پێویستی "بەرقەراربوونی ئاسایش و سەقامگیری لە سەرتاسەری سوریا" کردووەتەوە، لەگەڵ ئەوەشدا داوایان کردووە کە "رۆڵی وەزارەتی ناوخۆ لە پارێزگای سوێدا کارا بکرێت".
هەروەها لە بەشێکی دیکەی راگەیەندراوەکەدا، دروزەکان باسیان لەوە کردووە کە "نیشتمانێکیان دەوێت کە هەموو سورییەکان لەخۆ بگرێت" و دوور بێت لە هەر جۆرە دەمارگیری و فیتنەیەک.
دوای دواخستنی خولی چوارەمی دانوستانەکانی نێوان ئێران و ئەمریکا و لێدوانێکی نوێی سەرۆکی ئەمریکا لەسەر کەرتی نەوتی ئێران، تمەنی ئێرانی دابەزینێکی گەورەی بەخۆیەوە بینی.
تمەنی ئێرانی بەرانبەر بە دۆلاری ئەمریکی بە شێوەیەکی بەرچاو دابەزی، ئەوەش لە کاتێکدا لە ماوەی بەڕێوەچوونی سێ خولی گفتوگۆکانی نێوان ئێران و ئەمریکا، تمەنی ئێرانی بەرانبەر بە دۆلار بەرزبووەوە.
بە گوێرەی دوایین ئامارەکانی بازاڕی دراو، ئێستا نرخی تمەنی ئێرانی لە بازاڕدا بەم شێوەیەیە:
* تمەنی حەواڵە: 8,500,000 تمەن بۆ هەر دۆلارێک
* تمەنی کاش: 8,000,000 تمەن بۆ هەر دۆلارێک
شارەزایانی بواری ئابوری پێیان وایە کە لێدوانەکانی دۆناڵد ترەمپ سەبارەت بە کەرتی نەوتی ئێران و دواخستنی کۆبونەوەکان، کاریگەرییەکی راستەوخۆی لەسەر بازاڕ بەجێهێشتووە.
پاش نیوەڕۆی ئەمڕۆ کرێکارێک بەناوی "رابەر موزەفەر" لە بنەسڵاوەی هەولێر، لە رۆژی جیهانی کرێکاراندا بەهۆی روخانی دیوارێکەوە بەسەریدا گیانی لەدەستدا.
بەپێی زانیارییەکانی پەیامنێری کوردسات نیوز، رابەر موزەفەر لەکاتی کارکردندا لە پرۆژەیەکی بیناسازی لە ناوچەی بنەسڵاوە، دیوارێک بەسەریدا رووخاوە و بووەتە هۆی کۆتایی هاتن بە ژیانی.
شایەنی باسە ئەمڕۆ 1ـی ئایار، رۆژی جیهانیی کرێکارانە و لە کاتێکدا ئەم کارەساتە روویداوە کە رێکخراوەکانی داکۆکیکار لە مافی کرێکاران داوای چاککردنی هەلومەرجی کاری کرێکاران و دابینکردنی سەلامەتی پیشەیی دەکەن.
لە پێشهاتێکی گرنگدا لە ناوەندی سیاسی واشنتۆن، میدیا ئەمریکیەکان بڵاویان کردەوە کە دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا، مایک واڵتز راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی و ئەلێکس وۆنگی جێگرەکەی لە پۆستەکانیان لابردون.
بەپێی ڕاپۆرتی ڕۆژنامەی وۆڵ سترت جۆرناڵ کە رۆژی پێنجشەممە بڵاوکراوەتەوە، لادانی واڵتز لە پۆستەکەی پەیوەندی بە دزەپێکردنی زانیاریی نهێنی سەربازییەوە هەیە.
لەلایەکی دیکەوە، کەناڵی فۆکس نیوز رایگەیاندوە کە جێگری واڵتزیش دەستی لەکار کێشاوەتەوە، هاوکات دۆناڵد ترەمپ ئامادەکاری دەکات بۆ ئەوەی هۆکاری ئەم بڕیارە بۆ هاووڵاتیانی ئەمریکا ئاشکرا بکات.
ئەم پێشهاتە لە کاتێکدایە کە پێشتر مایک واڵتز لە مانگی ئاداری 2025 روبەروی رەخنەی توند بووبۆوە، ئەویش دوای ئەوەی جێفری گۆڵدبێرگ، سەرنووسەری گۆڤاری ئەتڵەنتیک ئاشکرای کرد کە بە هەڵە خراوەتە ناو گرووپچاتێکی "سیگناڵ" کە تێیدا بەرپرسانی پایەبەرزی ئیدارەی ترەمپ زانیاریی هەستیار سەبارەت بە هێرشەکانی سەر حووسییەکانی یەمەنیان ئاڵوگۆڕ کردووە.
سەرچاوەکان باسیان لەوە کردووە کە گرووپچاتەکە بە ناوی "گرووپی بچووکی حووسییەکان" بووە و زانیاریی نهێنیی سەربازی تێدا ئاڵوگۆڕ کراوە. دوای ئەوەی پیت هێگسەس، وەزیری بەرگری و توڵسی گابار، بەڕێوەبەری هەواڵگری نیشتمانی رەتیان کردەوە کە هیچ زانیارییەک لەو گرووپچاتەدا بڵاوکرابێتەوە، گۆڵدبێرگ هەندێک زانیاری گرنگی بڵاوکردەوە، لەوانە کاتی ئەنجامدانی هێرشەکان و ئەو چەکانەی بەکارهێنراون.
ئاژانسی رۆیتەرز لە زاری چەند سەرچاوەیەکەوە رایگەیاند کە ستیڤ ویتکۆف، نێردەی تایبەتی ترەمپ بۆ کاروباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، یەکێکە لە بژاردەکانی سەرۆکی ئەمریکا بۆ پۆستی راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی.
بەگوێرەی میدیا ئەمریکییەکان، مایک واڵتز لە کۆبوونەوە داخراوەکاندا دانی بەوەدا ناوە کە زانیارییەکانی گۆڵدبێرگ راست بوون، ئەمەش یەکێک بووە لە هۆکارەکانی لادانی لە پۆستەکەی.
مایک واڵتز کێیە؟
مایک واڵتز، سیاسەتمەداری ئەمریکی و ئەندامی پێشووی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکایە لە پارتی کۆماری. لە دوای سەرکەوتنی دۆناڵد ترەمپ لە هەڵبژاردنەکانی ساڵی 2024، وەک راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی دامەزرا. واڵتز پێشتر ئەفسەری سوپای ئەمریکا بووە و خزمەتی لە هێزە تایبەتەکانی ئەمریکا (Green Berets) کردووە.
لە ماوەی کارکردنی لە پۆستی راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی، واڵتز رۆڵێکی گرنگی هەبووە لە داڕشتنی سیاسەتی دەرەوەی ئیدارەی ترەمپ و کاروباری پەیوەندیدار بە ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا، بەتایبەت سەبارەت بە پەیوەندییەکانی ئەمریکا لەگەڵ چین، روسیا و رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.
لە دوا هەواڵەکانی پێوەند بە دۆخی مرۆیی غەززەوە، بەرنامەی خۆراکی جیهانی لە بەیاننامەیەکی رەسمیدا رۆژی پێنجشەممە رایگەیاند کە هیچ خۆراکێکی نەماوە بۆ دابەشکردن لە کەرتەکەدا.
ئەم پەرەسەندنە مەترسیدارە لە کاتێکدایە کە لە دووی مارسەوە ئیسرائیل رێگری لە چوونە ناوەوەی خۆراک و دەرمان دەکات بۆ غەززە. نەتەوە یەکگرتووەکان ئاگاداری کردوەتەوە کە بارودۆخی مرۆیی لە غەززە "لە سنووری وێناکردن تێپەڕیوە".
د. تیدرۆس ئەدهانۆم گێبریسۆس، بەڕێوەبەری گشتی رێکخراوی تەندروستی جیهانی، رایگەیاند: "بارودۆخی کەرتی غەززە کارەساتبارە و دوو ملیۆن کەس لە کەرتەکە، لە برسێتیدا دەناڵێنن."
لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا لە بارەگای رێکخراوی تەندروستی جیهانی لە جنێف، بەڕێوەبەری گشتی رێکخراوەکە وتی: "پاڵپشتی دارایی تەندروستی جیهانی روبەروی ئاستەنگی مێژوویی بوەتەوە بەهۆی کەمبوونەوەی بەشداری بەخشین لەلایەن چەند وڵاتێکەوە.
لە لایەکی دیکەوە، د. مونیر بەرش، بەڕێوەبەری گشتی وەزارەتی تەندروستی لە غەززە، رایگەیاند؛ دوای تێپەڕبوونی دوو مانگ بەسەر داخستنی دەروازەکان لە لایەن ئیسرائیلەوە ٪91ی فەلەستینیەکان لە کەرتی غەززە روبەروی قەیرانی خۆراک بوونەتەوە.
بەرش ئاماژەی بەوەدا کە ٪92ـی منداڵان و ژنانی شیردەر لە غەززە، بەهۆی گەمارۆی ئیسرائیلەوە لە کەمخۆراکیدا دەناڵێنن، ئەمەش هەڕەشەیەکی راستەوخۆیە بۆ ژیان و گەشەکردنیان.
هەروەها ئاماژەی بەوەشدا کە ٪65ـی فەلەستینیەکانی کەرتی غەززە ئاوی پاکی خواردنەوەیان دەست ناکەوێت.
بەڕێوەبەری گشتی وەزارەتی تەندروستی لە غەززە داوای لە نەتەوە یەکگرتووەکان کرد کە راگەیەندراوێکی فەرمی دەربکات سەبارەت بە بارودۆخی قاتوقڕی لە غەززە، چونکە داتا پزیشکی و مرۆییەکان پشتڕاستی دەکەنەوە کە مەرجە نێودەوڵەتیەکانی جینۆساید لە غەززە هەیە.
ئەمڕۆ 45 رۆژ تێدەپەڕێت بەسەر دەستپێکردنەوەی هێرشەکان بۆسەر غەززە لەلایەن ئیسرائیلەوە.