هێرشەکانی سوپای ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غــەززە لە 7ـی تشرینی یەکەمی 2023ەوە بەردەوامن و ژمارەی کوژراوانی ئەو هێرشانە تا ئێستا بۆ 50هەزار و 251 کەس بەرزبووەتەوە.

لە راگەیەندراوەکەی وەزارەتی تەندروستی غەزە کە لەلایەن حەماسەوە بەڕێوەدەبرێت هاتووە، کە لە ماوەی 24 سەعاتی رابردودا 41 هاوڵاتی مەدەنی لە هێرشەکانی ئیسرائیلدا گیانیان لەدەستداوە. جگە لەوەش تەرمی 2 کەسیتر لە ژێر داروپەردووی ئەو بینایانەدا دەرهێنران کە لە هێرشەکانی پێشوودا وێران بوون.

لە ڕاگەیەندراوەکەدا ئاماژە بەوە کراوە کە لە 24 کاتژمێری ڕابردوودا 115فەلەستینی لە هێرشەکاندا بریندار بوون.  وەزارەتەکە ڕایگەیاند، لە 18ـی ئازارەوە کە ئیسرائیل ئاگربەستی شکاند، تا ئێستا 896 کەس گیانیان لەدەستداوە و هەزار و 984 کەسیش برینداربوون.


 بەگوێرەی بەیاننامەکە، ژمارەی گیانلەدەستدان گەیشتووەتە 50 هەزار و 251کەس و ژمارەی بریندارەکانیش گەیشتووەتە 114 هەزار و258کەس.

جۆزیف عەون، سەرۆکی لوبنان، ئەمڕۆ هەڵوێستی حکوومەتەکەی دەربارەی دەست پێ کردنەوەی گەشتە ئاسمانییەکان لەگەڵ ئێران ئاشکرا کرد.

بەپێی ڕاپۆرتی ڕۆژنامەی لی فیگارۆی فەرەنسی، عەون رایگەیاند: "لە ئێستادا گەشتە ئاسمانییەکان لەگەڵ ئێران دەست پێ ناکەینەوە، بەڵام رەنگە رۆژێک دەست پێبکەینەوە".

سەرۆکی لوبنان جەختی کردەوە کە وڵاتەکەی بە تەواوی پابەندە بە جێبەجێکردنی بڕیارنامەی 1701. هاوکات رەخنەی لە ئیسرائیل گرت و گوتی: "ئیسرائیل رێکەوتنی ئاگربەست پێشێل دەکات، ئەمەش جێگەی داخە."

عەون ئاماژەی بەوەش کرد، کە لوبنان کار دەکات بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان، بەتایبەت ئەوانەی پەیوەندیدارن بە، سنوورە وشکانی و دەریاییەکان لەگەڵ سووریا و کێشەی پەنابەرانی سووری لە لوبنان، وتیشی، بوونی پەنابەرانی سوری لە لوبنان تەنیا بارگرانییە.

کەشناسیی هەرێم پێشبینییەکانی کەشوهەوای ئەمڕۆ و سبەینێی بڵاوکردەوە و بەپێی پێشبینییەکان، نمەباران دەبارێت.

کەشناسیی هەرێم رایگەیاند، ئەمڕۆ هەینی، ئاسمان ساماڵ و پەڵەهەور دەبێت و لە ناوچە سنورییەکانى پارێزگاى هەولێر هەندێکجار دەگۆڕێت بۆ نیمچەهەور، پلەکانی گەرماش 1 بۆ 2 پلەی سیلیزی بەرز دەبنەوە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، سبەینێ شەممە، ئاسمان بە گشتى ساماڵ و پەڵەهەور دەبێت. لە ناوچە شاخاوییە سنورییەکانى هەردوو پارێزگاى هەولێر و دهۆک هەندێک کات دەگۆڕێت بۆ هەورى تەواو لەگەڵ کەمێک نمەباران ، پلەکانی گەرماش زیاتر بەرز دەبنەوە بە 1 بۆ 2 پلەی سیلیزی.

بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی:

هەولێر : 29  پلەی سیلیزی

سلێمانی : 27 پلەی سیلیزی

دهۆک : 29  پلەی سیلیزی

کەرکوک : 30 پلەی سیلیزی 

زاخۆ  : 30 پلەی سیلیزی

هەڵەبجە : 25 پلەی سیلیزی

سۆران : 28 پلەی سیلیزی

حاجی ئۆمەران :9 پلەی سیلیزی

گەرمیان : 32 پلەی سیلیزی

لە روداوێکی هاتوچۆدا لە هەولێر کەسێک گیانی لەدەستدا و 12 کەسی دیکە بریندار بوون، کە سەرجەمیان یاریزان بوون.

روداوەکە لەدوای سەعات 3ی بەرەبەیانی ئەمڕۆ لەرێگای قەلاتگەی سەر بە شارۆچکەی سێبیران لە سنوری پارێزگای هەولێر رویداوە.

بەپێی زانیارییەکانی کوردسات نیوز، دوو ئۆتۆمبێل کە یەکێکیان لە جۆری تۆیۆتا- پیک ئەپ و ئەوەی دیکە لە جۆری مازدا بووە، هەردووکیان لە یاری تۆپی پێ بوون گەڕاونەتەوە، لە رێگادا کۆنتڕۆڵیان لەدەستداوە و وەرگەڕاون.

لە روداوەکەدا کەسێک بەناوی عەلی سەفین گیانی لەدەستداوە و 12 سەرنشینی دیکە بریندار بوون، کە برینی دووانیان سەختە.

ئەندامێكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق رایگەیاند، ئەمریكا بەڵگەنامەی قاچاخچێتی نەوتی ئێرانی بە بەڵگەنامەی عیراقییەوە رادەستی بەغداد كردووە. 

هەیبەت حەلبوسی، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنیدا رایگەیاند، ئەمریكا بە حكومەتی عیراقی وتووە سزا بەسەر كۆمپانیای سۆمۆدا دەسەپێنێت ئەگەر بەردەوام بێت لە قاچاخچێتی نەوتی ئێران لە رێگەی كۆمپانیاكەوە. 

وتیشی، كەشتییە بچوكەكانی ئێران نەوتی عیراق و ئێران تێكەڵ دەكەن و دواتر بەڵگەنامەی عیراق بەكاردەهێنن بۆ فرۆشتنی. 

ئەوەش لەكاتێكدایە، چەند رۆژێك لەمەوبەر حەیان عەبدولغەنی وەزیری نەوتی عیراق رایگەیاند، هێزەكانی ئەمریكا دەستیان بەسەر بارهەڵگری ئێرانیدا گرتووە كە بەڵگەنامەی ساختەی عیراقی پێبووە و واپێشانیانداوە كە نەوتەكە عیراقییە. 

لە بەرانبەردا محەمەد موسەوی جێگری وەزیری نەوتی ئێران رایگەیاند، تاران پابەندە بە رێكارە جیهانیەكان لە بابەتی بازرگانیكردن بە نەوتەوە و لێدوانەكەی حەیان عەبدولغەنی رەتدەكاتەوە.

سەرۆك وەزیرانی عیراق رەتیدەكاتەوە ئەمریكا لە رێگەی تارانەوە داوای هەڵوەشاندنەوەی حەشدی شەعبی لێكردبن. 

محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرانی عیراق لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنیدا رایگەیاند، وڵاتەكەی هیچ داواكارییەكی لە ئەمریكاوە بۆ هەڵوەشاندنەوەی حەشدی شەعبی پێنەگەیشتووە.

وتیشی، هەڵوەشاندنەوەی گروپە چەكدارەكان پەیوەستە بە كۆتایی هاتنی ئەركی هاوپەیمانان لە عیراق. 

ئەو قسانەی سودانی دوای ئەوەهات پێشتر محەمەد كازم باڵیۆزی ئێران لە بەغداد رایگەیاندبوو، ترەمپ لە نامەكەیدا بۆ تاران، داوای هەڵوەشاندنەوە، یان یەكخستنی هێزەكانی حەشدی شەعبی لە تاران كردووە.

ئاماژەی بەوەشكردبوو، بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی هێزەكانی حەشدی شەعبی بڕیارێكی عیراقییە و پێی وایە داواكارییەكە مەحاڵە.

عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ كەناڵی ئیرنای ئێران رایگەیاند، رۆژی چوارشەممە لە رێی وڵاتی عومانەوە بەشێوەیەكی شیاو و لە نامەیەكی رەسمیدا دیدگای خۆیان سەبارەت بە رەوشی ئێستا روونكردووەتەوە و وەڵامی نامەكەی سەرۆكی ئەمریكایان داوەتەوە.

دووپاتیشی كردەوە سیاسەتیان نەگۆڕە و لەژێر هەلومەرجی زۆرترین فشار و هەڕەشەی سەربازیدا، خۆیان لە دانوستانی راستەوخۆ دەپارێزن.

عراقچی نەیشاردەوە، رێی تێدەچێت دانوستانی ناڕاستەوخۆ، وەك ئەوەی لە رابردووشدا هەبووە، بە نێوەندگیری لایەنی سێیەم بەردەوام بێت.

پیشتر، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە رێی راوێژكارێكی دیپلۆماسی سەرۆكی ئیماراتەوە نامەیەكی بۆ رێبەری باڵای ئێران نارد و تێیدا جەختی كردەوە لە ئامادەیی واشنتۆن بۆ دانوستان و گەیشتن بە رێكەوتن لەگەڵ ئێران.

لووتکەیەکی نێودەوڵەتی گرنگ ئەمڕۆ لە کۆشکی ئەلیزێی فەرەنسا بەڕێوەچوو، کە تیایدا نزیکەی 30 سەرکردە و سەرۆکی وڵات بەشدار بوون.
لووتکەکە تەرخان کرابوو بۆ تاوتوێکردنی دۆخی ئۆکراین و چۆنیەتی بەردەوامیدان بە پشتیوانیی سەربازیی و سیاسیی ئەو وڵاتە.

سەرۆکی فەرەنسا، ئیمانوێل ماکرۆن، لە وتارێکیدا جەختی لەوە کردەوە کە فەرەنسا بەردەوام دەبێت لە ناردنی هاوکارییە سەربازییەکانی بۆ کیێڤ. هاوکات ئاماژەی بەوەدا، کە لێکۆڵینەوە دەکرێت لەسەر شێوازەکانی چاودێریکردنی ئاگربەست لە نێوان ڕووسیا و ئۆکراین.

ماکرۆن ئاماژەی بەوەش کرد کە هەڵگرتنی سزاکان لەم قۆناغەدا کارەساتێکی گەورەی دیپلۆماسی دەبێت. ئەو باسی لەوەش کرد کە پارە بلۆککراوەکانی روسیا نزیکەی 248 ملیار دۆلارن و دەبێت لە داهاتوودا بۆ ئاوەدانکردنەوەی ناوچەکە بەکار بهێندرێن.

لەلایەکی دیکەوە، ڤۆلۆدیمیر زێلێنسکی، سەرۆکی ئۆکراین، هۆشداری دا کە روسیا ئامانجی درێژکردنەوەی جەنگەکەیە بۆ داگیرکردنی زیاتری خاکی ئۆکراین. زێلێنسکی جەختی کردەوە کە روسیا هیچ ئارەزوویەک بۆ ئاشتی نیشان نادات.

هەڵوێستەکانی دیکەی سەرکردایەتیی وڵاتان جیاواز بوون. ئۆلاف شۆڵز، راوێژکاری ئەڵمانیا، هەڵگرتنی سزاکانی سەر روسیا بە هەڵەیەکی گەورە لەم قۆناغەدا وەسف کرد. هەروەها کییەر ستارمەر، سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا، رایگەیاند کە هێشتا زووە بۆ هەڵگرتنی سزاکان.

پیت هێگسەس، وەزیری بەرگری ئەمریکا بەهۆی تاتۆ نوێیەکەیەوە جارێکیتر بوەتەوە جێگەی سەرنجی میدیاکان و لە پلاتفۆڕمە جیاوازەکاندا لەبارەیەوە دەنووسرێت.

پیت هێگسەس لە وێنەیەکیدا تاتۆیەک دەردەکەوێت کە بەزمانی عەرەبی لەسەر قۆڵی نوسیوێتی ("کافیر" – بە واتای بێباوەڕ یان کافر)دێت.

 میدیاکان ئاماژە بەوە دەکەن کە ئەو تاتۆکەی دوای بوون بە وەزیری بەرگری دروستکردووەو پێشتر نەبینراوە.

بەپێی پێشبینیەكانی كەشناسی عیراق، یەكەم رۆژی جەژنی رەمەزان لە زۆربەی ناوچەكانی هەرێمی كوردستان پلەكانی گەرما دادەبەزن و نمەباران دەبێت.

دەستەی كەشناسیی عیراق پێشبینی كەشوهەوای چەند رۆژی داهاتووی بڵاوكردەوە و رایگەیاند، بەپێی پێشبینییەكان سبەینێ لە سەرتاسەری وڵات ئاسمان هەوری تەواو دەبێت، بەڵام پلەكانی گەرما لە هەرێمی كوردستان و باشووری عێراق بەرز دەبنەوە. رۆژی شەممەش ئەگەری نمەباران لە هەرێمی كوردستان ناوەڕاستی عیراق و هەیە.

 دەستەكە، پێشبینیشی كردووە رۆژی یەكشەممە لە هەرێمی كوردستان و  ناوچەكانی ناوەڕاستی عیراق نمەباران دەبێت و پلەكانی گەرماش روو لە دابەزین دەكەن.

 ئاماژەی بەوەش كرد، رۆژی دووشەممە  ئاسمان نیمچە هەور دەبێت و لە چەند شوێنێكی جیاجیاش ئەگەری نمەباران هەیە.

تورکیا: دەزگای باڵای ڕادیۆ و تەلەڤزیۆنی تورکیا (RTÜK) بڕیاری سەپاندنی سزای قورسی دارایی بەسەر چوار کەناڵی ڕاگەیاندنی ئۆپۆزسیۆندا دا، بە تۆمەتی گواستنەوەی ناڕەزاییەکانی شەقام.

سەرچاوەکان ئاماژە بەوە دەدەن، کە لە ئەگەری دووبارەبوونەوەی گواستنەوەی روداوەکانی خۆپیشاندان، کەناڵەکان روبەروی داخستن دەبنەوە.

لای خۆیەوە ئیمانوێل ماكرۆن، سەرۆكی فەرەنسا لە كۆتایی لوتكەی پاریسدا رەخنەی لە دەسەڵاتدارانی توركیا گرت و دەستگیركردنەكانی بە هێرش بۆ سەر دیموكراسی لە قەڵەمدا. هەروەها ماكرۆن ئەو رێكارانەی توركیای بە پێشێلكاری و قبوڵ نەكراو ناوبرد و ئیدانەی كرد.

ئەمە لە کاتێکدایە کە 25بۆ30 ساڵ لەمەوبەر، دەسەڵآتدارانی تورکیا داوای لە ئەوروپا کردبوو چەندین کەناڵی کوردی دابخرێن، و ئێستا هەمان سیناریۆ لە ناوخۆی تورکیا دووبارە دەبێتەوە.

ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز نامەیەکی ئاشکرا کرد کە لەم دواییانەدا لە لایەن سێ نێردەی ئەورووپاوە گەیاندرایە ئەسعەد شەیبانی وەزیری دەرەوەی سوریا. لە نامەکەدا لایەنە ئەوروپییەکان هۆشداریان بەرانبەر بەروداوەکانی ئەمدواییەی سوریا داوە و وتویانە، ئەگەر روداوەکان لە کۆنتڕۆڵ دەربچن، رەنگە پشتیوانی نێودەوڵەتیی بۆ سوریا ببێت بە هەڵم. 

لە نامەکەدا داواکراوە، هێزە ئەمنییەکان پاکبکرێنەوە لەو کەسانەی کە بەشداری کۆمەڵکوژییان کردووە لە کەناراوەکانی سوریا. 

وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی فەڕەنسا پشتڕاستی کردەوە، کە ئەوەی لە کەناراوەکانی سوریا ڕوویدا کردەوەگەلێکن کە شایەنی پشتگیری نین، داواش لە حکومەت دەکات لێپرسینەوە لەو کەسانە بکات کە بەشێکبوون لەو دەستدرێژییە.

بە پێی ئاژانسی رۆیتەرز گرفتی بەردەم ئیدارەی نوێی سوریا ئەوەیە، پێش هەڵوەشاندنەوەی، حەیعەت تەحریر شام تەنها نزیکەی 20 هەزار چەکداری هەبوو، ئەمەش دەسەڵات ناچار دەکات بۆ زیادکردنی هێزەکانی، پشت بە هەزاران چەکداری دیکە ببەستێت، لەنێویاندا چەکدارانی بیانی و کوتلە توندڕەوەکان.

بەگوێرەی سەرچاوە دبلۆماسییەکان، رەنگە هەر کردەوەیەک لەدژی ئەو چەکدارە توندڕەوانە ببێتە هۆی گەڕانەوەی سوریا بۆ بازنەی توندوتیژی.

ناوەندی ئەمریکیی بۆ توێژینەوە لە تەندروستیی گشتی رایگەیاندووە، توێژینەوەکان ئەوەیان دەرخستووە، دوای دوو ساڵ لە جەنگی سودان کە بەهۆیەوە نزیکەی 150 هەزار کەس مردوون، زۆرینەیان بەهۆی توشبوون بە نەخۆشییە دەروونییەکانەوە گیانیان لەدەستداوە، لەناویشیاندا شۆک بوون یان توشبوون بە دڵەڕاوکێی توند و بێئومێدی.

ناوەندی ئەمریکیی بۆ توێژینەوە لە تەندروستیی گشتی توێژینەوەیەکی لەبارەی دۆخی ئەو کەسانە ئەنجام داوە کە لە سودان بەرکەوتەی جەنگن و ئاماژەی بەوە کردووە، رێژەی 62٪ی ئەو کەسانەی کە ماوەی زیاتر لە 30 رۆژ لەو ناوچانەی سوداندا ماونەتەوە کە جەنگی تێدایە، رووبەڕووی گرفت و نەخۆشی دەروونی بوونەتەوە، کە هەریەکێکیان جۆری گرفت یان نەخۆشییەکەی و رێژەکەی جیاوازە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، زۆرینەیان توشی خەمۆکی، دڵەڕاوکێ، ترس، کەمخەوی و ئالودەبوون بوون.

توێژینەوەکە دەشڵێت، لەماوەی دوو ساڵی جەنگی سوداندا نزیکەی 150 هەزار کەس گیانیان لەدەستداوە، کە رێژەی زۆرینەی گیانلەدەستدانەکان پەیوەست بوون بە نەخۆشییە دەروونییەکانەوە، لەناویشیاندا دڵەڕاوکێی توند و وەسوەسە و نائومێدی. ئەوە جگە لەو هستریا گشتییەی لە وڵاتەکەدا هەیە.

توێژینەوەکە باس لەوەش دەکات، جگە لەوەی خەڵکێکی زۆر بەدەست نەخۆشییە دەروونییەکانەوە دەناڵێنن، توانای بەرگەگرتنی کەسەکانیش بۆ ئەو نەخۆشییانە جیاوازە، بە جۆرێک نەخۆشەکان بەرێژەیەکی زیاتر ژن و منداڵ و خوێندکارانی زانکۆن.

سەرۆك وەزیرانی روسیا ئاشكرای کردووە، گەشەی ئابوریی وڵاتەكەی شەش هێندەی ئەوروپا بووە لە 2024 دا.

میخایل میشوستین، سەرۆك وەزیرانی روسیا رایگەیاند: داهاتی گشتیی وڵاتەكەی لە ساڵی رابردودا 200 ترلیۆن روبڵ بوە كە دەكاتە دوو ترلیۆن و 370 ملیارد دۆلار، بەوەش گەشەی ئابوریی وڵاتەكە شەش هێندەی ئەوروپا بوە.

وتیشی ساڵی 2024 داهاتی تاك لە روسیا 8.5٪ زیادیكردوە و بڕی سەرمایەی وڵاتەكەش 7.5٪ زیادیكردوە و گەشەی ئابورییش 4.1٪ بووە.

بە وتەی میشوستین ئاستی گەشەی ئابوریی روسیا لە دوو ساڵی رابردودا دوو هێندەی نێوندی گەشەی ئابوریی لە ئاستی جیهاندا بووە، بەوەش لە روی توانای كڕینەوە دەكەوێتە ریزبەندی چوارەم وڵاتی بەهێزی ئابوریی لەسەر ئاستی جیهان.

ئەمە لە كاتێكدایە روسیا زیاتر لە 300 ملیار دۆلاری بۆ جەنگ لە دژی ئۆكراین خەرجكردوە و 300 ملیارد دۆلاریشی لە بانكەكانی ئەوروپا و ئەمریكا دەستی بەسەردا گیراوە.

دوای سێ مانگ لە كۆتاییهێنان بە دەسەڵاتی بەشار ئەسەد ، بڕیارە رۆژی شەممە حكومەتی نوێی سوریا رابگەیەنرێت. 

میدیا عەرەبییەكان لە زاری چەند سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە بڵاویانكردەوە، رۆژی شەممەی داهاتوو حكومەتی نوێی سوریا رادەگەیەندرێت و رۆژی هەینیش ئەنجومەنی فەتوا و موفتی نوێی سوریا دیاریدەكرێن . 

ئەوە لەكاتێكدایە ، لە دوای روخانی رژێمی ئەسەد لە هەشتی كانونی یەكەمی رابردوو، دەسەڵاتی نوێی سوریا حكومەتێكی كاتیی بۆ ماوەی سێ مانگ پێكهێنا بۆ راپەراندنی كاروبارەكانی وڵات تا ئەو كاتەی رەوشەكە ئاسایی دەبێتەوە و حكومەتی نوێ پێكدەهێنرێت .