هەواڵەکان
کۆبوونەوەی نێوان دەمپارتی و ئەردۆغان دەستی پێ کرد و پڕۆسەی ئاشتی تەوەری سەرەكیی كۆبوونەوەكە دەبێت.
لەو بارەیەوە وەفدی دەمپارتی رایگەیاند، پێشنیازەکانی خۆیان دەگەیەننە رەجەب تەیب ئەردۆغان.
دوێنێ چوارشەممە، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا رایگەیاند، سبەینێ لەگەڵ وەفدێکی دەمپارتی کۆدەبێتەوە.
وتیشی، "دەمانەوێت پرۆسەی ئاشتی سەربگرێت و ئاشتی لە وڵات بەدیبێت".
رۆژی دووشەممەی رابردوو عومەر چەلیك وتەبێژی پارتی داد و گەشەپێدان 'ئاكەپە' لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ئەم هەفتەیە وەفدی دەم پارتی لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا كۆ دەبێتەوە و پڕۆسەی ئاشتیی دەچێتە قۆناغی نوێوە.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ پێنجشەممە 10ـی نیسانی 2025، لە کۆشکی سەلام لە بەغداد، کارنامەی باڵیۆزی نوێی بریتانیا لە عیراق، عیرفان سدیق-ی وەرگرت.
لەمیانی دیدارەکەدا که فوئاد حوسێن جێگری سەرۆک وەزیران و وەزیری دەرەوە ئامادەی بوون، سەرۆک کۆمار پەرۆشی عیراقی بۆ پتەوکردنی پەیوەندییەکانی لەگەڵ بەریتانیا دووپات کردەوه، لەپێناو خزمەتی بەرژەوەندییەکانی هەردوو گەل و وڵاتانی دۆست و هیوای سەرکەوتنی بۆ باڵیۆزی نوێ لە ئەنجامدانی ئەرکەکانیدا بۆ خواست.
لەلای خۆیەوە باڵیۆزی نوێی بریتانیا، سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ سەرۆک کۆمار دەربڕی و دوپاتی لە کارکردنی بۆ پەرەپێدانی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵاتی دۆست کردەوە.
قوباد تاڵەبانی لەگەڵ وەزیری دەرەوەی یۆنان کۆبووەوە و باسیان لە زیادکردنی گەشتی ئاسمانی و رێکارەکانی رێگرتن لە کۆچی نایاسایی کرد.
ئەمڕۆ پێنجشەممە، قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکوەزیرانی حکومەتی هەرێم لە سەردانەکەیدا بۆ یۆنان و لە پەراوێزی کۆڕبەندیی نێودەوڵەتیی دێڵفی، لەگەڵ یۆرگۆس یراهێپیتریتس وەزیری دەرەوەی یۆنان کۆبووەوە و چەند پرسێکیان تاوتوێ کرد.
لە کۆبوونەوەکەدا هەردوولا هاوڕابوون لەسەر پێویستیی بەهێزترکردنی پەیوەندییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و یۆنان لە بوارەکانی بازرگانی و کشتوکاڵ و گەشتوگوزاردا، جەختیش کرایەوە لەوەی، ژمارەی گەشتە ئاسمانییەکانی نێوان هەرێم و یۆنان زیاد بکرێت و کار بکرێت لە داهاتوودا گەشتی راستەوخۆی ئاسمانی لە نێوان سلێمانی و ئەسیناشدا بکرێتەوە.
لە بەشێکی دیکەی کۆبوونەوەکەدا باس لە چۆنییەتی بەرەنگاربوونەوەی دیاردەی کۆچی نایاسایی کرا، لەمبارەیەوە جێگری سەرۆکوەزیران رایگەیاند، باشترین رێگە بۆ بەرەنگاربوونەوەی کۆچی نایاسایی ئەوەیە کە وڵاتی یۆنان و یەکێتیی ئەوروپا هاوکاری هەرێمی کوردستان بکەن لە گەشەپێدانی ئابووری و رەخساندنی هەلی کار تا گەنجان بیر لە کۆچی نایاسایی نەکەنەوە، چونکە ئەم جۆرە کۆچکردنە هاوکات بە زیانی هەرێمی کوردستان و وڵاتانی یەکێتیی ئەوروپاشە.
لە بەشێکی دیکەی کۆبوونەوەکەدا باس لە هەوڵەکانی پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی هەرێم کرا. لەمبارەیەوە قوباد تاڵەبانی روونیکردەوە، هەنگاوی زۆر باش نراوە و لێکتێگەیشتنی باش هەیە بۆ ئەوەی هەرچی زووتر کابینەی دەیەمی حکومەتی هەرێم پێکبهێنرێت.
سەبارەت بە دۆخی سوریا و دوایین پەرەسەندنەکانی ناوچەکەش هەردوولا جەختیان کردەوە، پێویستە هەموو لایەنەکان و کۆمەڵگای نێودەوڵەتی پێکەوە کاربکەن بۆ پاراستنی سەقامگیری و کەمکردنەوەی گرژییەکان و چارەسەرکردنی کێشەکان لە رێگەی گفتوگۆ و لێکتێگەیشتنەوە.
بە كاریگەری ناكۆكی بازرگانی نێوان ئەمریكا و چین، نرخی زێڕ بەڕێژەی زیاتر 1% بەرز بووەوە و نرخی یەك بەرمیل نەوتی برێنتیش بەڕێژەی 2.5% دابەزی.
ئەمڕۆ لەگەڵ كردنەوەی بازاڕەكانی جیهاندا، نرخی زێڕ بەڕێژەی 1.2% بەرزبووەوە و بۆ هەر ئۆنسەیەك گەیشتە سێ هەزار و 146 دۆلار و خواستی وەبەرهێنەران لەسەر زێڕ زیادیكرد.
لەسەرەتای ئەمساڵیشەوە، نرخی زێڕ بەڕێژەی زیاتر 18% بەرز بووەتەوە و چەند جارێك ئاستی پێوانەیی تێپەڕاندووە.
هەر بە كاریگەری ناكۆكی بازرگانی ئەمریكا و چین، نرخی یەك بەرمیل نەوتی برێنت 2.5% دابەزی و گەیشتە 64 دۆلار و نۆ سەنت بۆ هەر بەرمیلێك، نرخی یەك بەرمیل نەوتی تەكساسیش بەڕێژەی 1.4 دابەزینی تۆماركرد و گەیشتە 61 دۆلار و 50 سەنت.
سەرچاوەیەک لە نەخۆشخانەی ئازادی کەرکوک بە کوردسات نیوزی راگەیاند، گەنجێکی تەمەن 35 ساڵان کە نیشتەجێی گەڕەکی رەحیماوای کەرکوکە دوای ئەوەی گەیەندراوەتە نەخۆشخانەکە گیانی لەدەستداوە.
ئەو سەرچاوەیە رونیشیکردەوە، بنەماڵەی گەنجەکە دەڵێن مردنی کوڕەکەیان بەهۆی وەرگرتنی دەرزییەکەوە بووە لە یەکێک لە نۆرینگەکان کە بووەتە هۆی تێکچوونی باری تەندروستی و سکاڵای یاسایشیان دژی خاوەنی ئەو نورێنگەیە تۆمارکردووە کە دەرزی لە گەنجەکە داوە.
وتیشی، تەرمی گەنجەکە رەوانەی پزیشکی دادی کراوەو بڕیاریشە پشکنینی پزیشکی بۆ ئەنجامدرێت و لەرێی راپۆرتێکەوە هۆکاری مردنەکەی بخرێتەڕوو.
چین هۆشداری دەداتە هاووڵاتییەكانی وڵاتەكەی لەبارەی گەشتكردن بۆ ئەمریكا.
لە بەردەوامیی ئەو گرژی و ئالۆزییانەی لە نێوان ئەمریكا و چیندا سەریهەڵداوە، وەزارەتی رۆشنبیری و گەشتوگوزاری چین هۆشداریی بۆ هاوڵاتییانی وڵاتەكەی بڵاوكردۆتەوە لەبارەی گەشتكردن بۆ ئەمریكا و تێیدا ئاماژەی بۆ ئەوە كردوە، بەهۆی تێكچونی پەیوەندییە بازرگانییەكانی نێوان چین و ئەمریكا و مەترسییە ئەمنییەكان لە ئەمریكا ، رێنمایی هاووڵاتییان چین دەكەن بە وردی مەترسییەكانی گەشتكردن بۆ ئەمریكا هەڵبسەنگێنن و پاشان بریار بدەن.
ئەو هەنگاوە لە كاتێكدایە كە پەكین جارێكی تر وەڵامی ئەو پێناسی گومرگییەی داوەتەوە كە ترەمپ بەسەریدا سەپاندوە و بریاریداوە بە رێژەی لە سەدا 84 باج بخاتە سەر هاوردەكردنی كاڵای ئەمریكا ، ئەمەش جەنگی بازرگانیی نێوان دوو وڵاتی خاوەن گەورەترین ئابوری جیهان قوڵتر كردووەتەوە.
وەزیری دەرەوەی توركیا ڕایگەیاند، وڵاتەكەی دانوستان لەگەڵ ئیسرائیل دەكات بۆ كەمكردنەوەی گرژییەكان و خۆبەدورگرتن لە پێكدادان لە سوریا.
هاكان فیدان وەزیری دەرەوەی توركیا بە كەناڵی سی ئێن ئێن توركی رایگەیاند، وڵاتەكەی دانوستانی تەكنیكی لەگەڵ ئیسرائیلدا دەكات بۆ كەمكردنەوەی گرژییەكانی سوریا و بەنیاز نین بچنە ناو ململانێ لەگەڵ هیچ وڵاتێك لە سوریا بە تایبەت ئیسرائیل.
وتیشی، زۆر گرنگە رێگە بدەن سوریا سیاسەتی بەرگری، سیاسەتی دەرەوە و كاروباری ناوچەیی خۆی دابڕێژێت و لە دۆخێكی وەهادا قبوڵ ناكرێت ئیسرائیل هەوڵی وروژاندن و ئاڵۆزی بدات لەو وڵاتەدا.
دەشڵێت، ئۆپەراسیۆنەكانی ئێستای ئیسرائیل خزمەت بە ئاسایشی سوریا و ئیسرائیل ناكەن و ئەگەر ئەو كارە درێژە بكێشێت دەبێتە هۆی ناسەقامگیری زیاتر لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و توركیا هەوڵ دەدات رەوشی سوریا ئاڵۆز نەبێت و رێگەی دیبلۆماسی دەگرێتەبەر.
بەپێی راگەیاندنی فەرمی لە کۆمپانیای دابەشکردنی بەرهەمە نەوتییەکان، عیراق توانیویەتی بە شێوەیەکی بەرچاو پشت بە بەرهەمهێنانی ناوخۆیی بەنزین ببەستێت و هاوردەکردنی دەرەکی کەم بکاتەوە.
حسێن تاڵیب، بەڕێوەبەری گشتیی کۆمپانیای دابەشکردنی بەرهەمە نەوتییەکان، لە لێدوانێکی تایبەت بۆ ئاژانسی رەسمی هەواڵی عیراقی رایگەیاند: "عیراق سەرکەوتوو بووە لە گەیشتن بە خۆبژێوی تەواو لە بەرهەمهێنانی نەوتی سپی و گازی سروشتیدا، هەروەها توانیویەتی لە بەرهەمی بەنزینیشدا بگاتە ئاستی نیمچە خۆبژێوی."
بەپێی ئەو زانیارییانەی لە راگەیەندراوەکەدا خراونەتەڕو، عیراق لە ئێستادا تەنیا رۆژانە پێنج بۆ شەش ملیۆن لیتر بەنزین هاوردە دەکات، لە کاتێکدا پێشتر ئەم رێژەیە دەگەیشتە نزیکەی 12 بۆ 15 ملیۆن لیتر لە رۆژێکدا، کە ئەمەش کەمبوونەوەیەکی نزیکەی 60% لە رێژەی هاوردەکردندا نیشان دەدات.
حسێن تاڵیب جەختی لەوە کردەوە کە زۆربەی ئەو بەنزینەی ئێستا هاوردە دەکرێت، لە جۆری موحەسەنە، هەروەها روونیکردەوە هۆکارى کەمبونەوەی هاوردەکردنی بەنزین دەگەڕێتەوە بۆ باشترکردنی توانای پاڵاوگەکان و زیادکردنی بەرهەمی رۆژانە لە ناوخۆدا.
چەند زانیاریەک دەربارەی کەرتی نەوت لە عیراق:
-عیراق خاوەنی پێنجەمین گەورەترین یەدەگی نەوتە لە جیهاندا بە نزیکەی 145 ملیار بەرمیل.
-لە ساڵانی دواییدا، عیراق گرنگییەکی زۆری داوە بە نۆژەنکردنەوە و دروستکردنی پاڵاوگەی نوێ بۆ کەمکردنەوەی پشتبەستن بە هاوردەکردن.
-پاڵاوگەکانی بەیجی، بەسرە، و دۆرا لە بەغداد، گرنگترین پاڵاوگەکانی نەوتن لە عیراق کە بەرهەمهێنانی ناوخۆیی بەنزین دابین دەکەن.
-پلانی ستراتیژی وەزارەتی نەوتی عیراق ئامانجی گەیشتنە بە خۆبژێوی تەواو لە بەرهەمی بەنزیندا تا کۆتایی ساڵی 2026.
-لە ساڵی 2023دا، عیراق نزیکەی 4.5 ملیار دۆلاری خەرج کردووە بۆ هاوردەکردنی بەرهەمە نەوتییەکان، بەڵام پێشبینی دەکرێت ئەم بڕە لە ساڵی 2025دا بە رێژەی 40% کەم ببێتەوە.
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دوای زیادکردنی باج و پێناسی گومرگی لەسەر کاڵاوشمەکە هاوردەکراوەکان بۆ وڵاتەکەی و کاردانەوەکانی لەسەر بازاڕەکانی جیهان، داوای لە خەڵک کرد "ئارام" بمێننەوە و دڵنیای کردنەوە کە "هەموو شتێک باش دەبێت".
ترەمپ لە پلاتفۆرمی سۆشیال میدیای خۆی بەناوی "Truth Social" نوسیویەتی: "ئارام بمێننەوە! هەموو شتێک بەباشی بەڕێوەدەچێت". هەروەها دڵنیاشی کردوونەتەوە کە وڵاتەکەی لە هەموو کاتێک باشتر و گەورەتر دەبێت.
هەفتەی رابردو، ترەمپ رایگەیاند بەئامانجی نەهێشتنی کورتهێنانی کەرتی بازرگانی ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمەریکا، باج دەخاتە سەر کاڵاوشمەکی هاوردەکراوەکانی وڵاتانی جیهان، بەمەش گرنگی بە بەرهەمە ناوخۆییەکان دەدات.
سەرۆکی ئەمریکا ئاماژەی بۆ ئەوەش کردبوو، ئەو سەردەمە کۆتایی پێدەهێنێت کە وڵاتانی جیهان بە هاوپەیمان، نەیار و تەنانەت دوژمنەکانی ئەمەریکاش سوود لە ئابوورییەکەی وەربگرن.
لەبەرامبەریشدا، ئەمڕۆ چوارشەممە، وەزارەتی دەرەوەی چین بڵاوی کردەوە، رێژەی سەپاندنی باجی لەسەر کاڵاوشمەکە ئەمەریکییەکانی لە ٪34ـەوە بۆ ٪84 بەرز کردووەتەوە. هاوکات، یەکێتی ئەوروپا رایگەیاند: بە ڕێژەی ٪25باجی خستوەتە سەر کاڵاوشمەکی هەناردەکراوەکانی ئەمەریکا بۆ ئەوروپا.
هەر لەوەڵامی باجەکانی چیندا، ترەمپ بە ٪125 وەڵامی باجەکانی دایەوە.
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا ئەمڕۆ چوارشەممە رایگەیاند، دەستبەجێ پێناسی گومرکی لەسەر کەلوپەلی چینی بۆ ٪125 بەرز دەکاتەوە، ئەمەش بەرزبونەوەیەکی نوێیە لە گرژییە بازرگانییەکانی نێوان هەردو وڵات.
دۆناڵد ترەمپ، لە پەڕەی تایبەتی خۆی لە پلاتفۆڕمی "Truth Social" بڵاوی کردەوە، "لەبەرئەوەی چین رێز لە بازاڕە جیهانییەکان ناگرێت، لێرەوە ئەو پێناسە زیاد دەکەم کە لەلایەن ئەمریکاوە بەسەر چیندا سەپێنراوە بۆ٪125، کە دەستبەجێ جێبەجێ دەکرێت".
سەرۆکی ئەمریکا ئاماژەی بەوەش کرد، "هیوادارین لە داهاتویەکی نزیکدا چین درک بەوە بکات کە رۆژانی بەکارهێنانی ئەمەریکا و وڵاتانی دیکە کۆتایی هاتووە و چیتر ئەو کارە قبوڵکراو نیە".
لەلایەکی دیکەوە، ترەمپ بڕیاریدا پێناسی 10٪ بۆ ماوەیەک رابگرێت. وتیشی، "من رێگەم داوە بە راگرتنی کاتی بۆ ماوەی 90 رۆژ، لەگەڵ کەمکردنەوەی باجی بەرامبەر بە رێژەی 10٪ لەم ماوەیەدا، کە دەستبەجێ جێبەجێ دەکرێت".
هەروەها ترەمپ رونی کردەوە، "زیاتر لە75 وڵات پەیوەندییان بە نوێنەرانی ئەمەریکاوە کردوە، بۆ دانوستان لەسەر چارەسەرکردنی ئەو پرسانەی کە لەژێر گفتوگۆدان و پەیوەستن بە بازرگانی، بەربەستە بازرگانییەکان، گومرگی، دەستکاریکردنی دراو، و باجی نەدراو".
چەند زانیارییەک سەبارەت بە پەیوەندییەکانی نێوان ئەمریکا و چین
پەیوەندییەکانی نێوان ئەمریکا و چین لە ماوەی ساڵانی دواییدا بەردەوام لە گرژی و ئاڵۆزیدا بووە، بەتایبەت لە بواری بازرگانی و تەکنەلۆژیادا. لە سەردەمی یەکەمی سەرۆکایەتی دۆناڵد ترەمپ (2017-2021)، شەڕێکی بازرگانی نێوان هەردوو وڵات دەستی پێکرد کە تیایدا هەردوو لا باجی بەرزیان بەسەر کەلوپەلی یەکتردا سەپاند.
لە دوای گەڕانەوەی ترەمپ بۆ کۆشکی سپی لە 20ـی کانونی دووەمی 2025، سیاسەتی "ئەمەریکا لە پێشەوە" جارێکی دیکە بووەتە بنەمای کارکردنی ئیدارەکەی و ئەمەش کاریگەری لەسەر پەیوەندییەکانی لەگەڵ چین هەبووە.
شایەنی باسە، ئابووری هەردوو وڵات بە قوڵی پەیوەندیدارن بە یەکترەوە، وەک دو گەورەترین ئابوری جیهان. بێجگە لە پرسی بازرگانی، پەیوەندییەکانی ئەمریکا و چین کێشەی دیکەشیان هەیە، لەوانە پرسی تایوان، مافەکانی مرۆڤ، سیخوڕی، هەژموونی زلهێزی لە ناوچەی ئاسیای پاسیفیک، و هەڵسوکەوتی چین لە دەریای باشوری چین.
بڕیارەکەی ئەمڕۆی ترەمپ دەربارەی بەرزکردنەوەی باج بۆ 125٪ پێشبینی دەکرێت کاریگەرییەکی گەورەی لەسەر بازاڕەکانی جیهان و نرخی کەلوپەل هەبێت، هەروەها چاوەڕوان دەکرێت چین بە شێوەیەکی هاوشێوە وەڵامی ئەم هەنگاوە بداتەوە.
بافڵ جەلال تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان و فایەق زێدان، سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای دادوەریی عیراق لە بەغداد کۆبوونەوە و ئاماژەی بەوەکرد، یەکێتی پاڵپشتی لە جێبەجێکردنی دەستوور دەکات و پاراستنیشی بە ئەرکی تەواوی سەرجەم لایەنە سیاسییەکان دەزانێت.
لە کۆبوونەوەکەدا نزار ئامێدی، ئەندامی مەکتەبی سیاسی و خالید شوانی، وەزیری دادی عیراق ئامادەبوون، جەخت لە بەردەوامی لێکتێگەیشتنی سەرجەم لایەنەکان کرایەوە بۆ پاراستنی سەقامگیری و پاراستنی ئامانجە باڵاکان.
هەر لە کۆبوونەوەکەدا پێویستی یەکخستنی هەوڵەکان بۆ پشتگیریکردن لە دەسەڵاتی دادوەری و سەربەخۆیی دادگاکان جەختی لەسەر کرایەوە، بەشێوەیەک دەستوور و یاساکان ببنە بنەمای چارەسەری کێشەکان.
بافڵ جەلال تاڵەبانی رایگەیاند، یەکێتی پاڵپشتی لە جێبەجێکردنی دەستوور دەکات و پاراستنیشی بە ئەرکی تەواوی سەرجەم لایەنە سیاسییەکان دەزانێت، چونکە ئەوە فاکتەری سەقامگیریی سیاسییە بۆ تەواوی پێکهاتەکانی عیراق.
سەرۆک بافڵ پشتگیریی تەواوی خۆی بۆ دەسەڵاتی دادوەری دەربڕی و وتی: بەڕێز فایەق زێدان بەردەوام بە تەواوی توانایەوە پارێزەری دەستوور و یاسا و دەسەڵاتەکان بووە.
فەرماندەی ناوەندیی هێزەکانی ئەمەریکا (سێنتکۆم) لە راگەیەندراوێکدا جەختی کردەوە کە لە هیچ وڵات و لایەنێک قبووڵ ناکات پشتیوانیی لە ڕێکخراوی تیرۆرستیی وەک حووسییەکان بکات.
سێنتکۆم ئاماژەی بەوەدا کە لە لێدانی شوێن و پێگەی حوسییەکان بەردەوام دەبێت و رایگەیاند بەکارهێنانی بەندەرەکانی حوسییەکان بۆ هەر کارێک، پێشێلکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکانە.
شەوی رابردو، فڕۆکە جەنگییەکانی ئەمەریکا هێرشیان کردە سەر ژمارەیەک پێگەی حوسییەکان لە یەمەن. بەپێی راگەیاندنی حوسییەکان، لە ئەنجامی هێرشە بەردەوامەکان بۆ سەر پارێزگای حودەیدە لە کەناراوەکانی رۆژئاوای یەمەن، ژمارەی کوژراوان گەیشتووەتە 11کەس و چەندین کەسی دیکەش بریندار بون.
کەناڵی مەسیرەی سەر بە حوسییەکان بڵاوی کردەوە کە ئەمریکا شاری نیشتەجێبوونی ئەیمن موقبەلی لە پارێزگای حودەیدە بۆمباران کردوە. پەیامنێری ئاژانسی فرانس پرێس رایگەیاند لە نزیک شوێنی روداوەکە دەنگی سێ تەقینەوەی بەهێزی یەک لە دوای یەک بیستراوە.
ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی حوسییەکان لە یەمەن، لە 15ـی ئادار ەوە بەمەبەستی ناچارکردنی حوسیەکان بە وازهێنانی لە هێرشکردنە سەر کەشتییەکان رۆژانە بۆمباران دەکرێن.
لە لایەکی دیکەوە، یەحیا سەریع، گوتەبێژی هێزە چەکدارەکانی حووسییەکانی یەمەن رایگەیاند، لە چەند هەڵمەتێکی جیاوازدا، پەلاماری پێگە سەربازییەکانی ئیسرائیل و هێزەکانی ئەمریکایان لە ئیسرائیل و دەریای سوور داوە.
ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فڕەنسا ئەمڕۆ چوارشەممە رایگەیاند، رەنگە وڵاتەکەی دان بە دەوڵەتی فەلەستین بنێت لە مانگی حوزەیرانی داهاتوودا. دەشڵێت، "ئەو بڕیارە بە مەبەستی دڵخۆشکردنی هیچ لایەنێکی دیاریکراو نابێت، بەڵکو لەبەر ئەوەیە کە دادپەروەرانەیە".
ئیمانوێل ماکرۆن، لە چاوپێکەوتنێکدا لە کەناڵی فڕەنسا 5ڕایگەیاند، "دەبێت بەرەو دانپێدانان بە دەوڵەتی فەڵەستیندا هەنگاو بنێین و لە چەند مانگی داهاتوودا ئەو کارە دەکەین کە رەنگە مانگی حوزەیران بێت".
سەرۆکی فڕەنسا لە لێدوانەکانیدا جەختی لەوە کردەوە کە هەوڵدەدات فڕەنسا بەشێک بێت لەو "داینامیکییە" کە پشتگیری لەم دانپێدانانە دەکەن.
ناوبراو لە درێژەی قسەکانیدا وتی، "ئامانجمان ئەوەیە لە مانگی حوزەیراندا لەگەڵ سعودیە هاوسەرۆکایەتی ئەو کۆنفرانسە بکەین، کە دەتوانین هەنگاوی دانپێدانانی یەکتر (دەوڵەتی فەلەستین) لەگەڵ چەند لایەنێکدا تەواو بکەین".
شایەنی باسە، لەم هەفتەیەدا ماکرۆن بەشداری لوتکەیەکی سێ قۆڵی لەگەڵ عەبدولفەتاح سیسی، سەرۆک کۆماری میسر و عەبدوڵڵای دوەم، شای ئوردن لە قاهیرە کرد. لە لوتکەکەدا تیشک خرایە سەر وەستاندنی شەڕی غەززە و پشتگیریکردن لە پلانی عەرەبی بۆ کەرتی غەززە لە بەرامبەر پلانەکەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا و کردنەوەی دەروازەکان بۆ ئەوەی رێگە بدرێت بە یارمەتییەکان بچنە ناو ناوچەی گەمارۆدراو.
بافڵ جەلال تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە بەغداد چاویکەوت بە نوری مالیکی، سەرۆکی ھاوپەیمانیی دەوڵەتی یاسا، هەردوولا جەختیان لە ئەنجامدانی هەڵبژاردنێکی پاک و بێگەرد کردەوە کە ببێتە مایەی ئارامی زیاتر و خۆشگوزەرانی بۆ هاوڵاتییانی هەرێمی کوردستان و عیراق.
لە کۆبوونەوەکەدا نزار ئامێدی، ئەندامی مەکتەبی سیاسی و خالید شوانی، وەزیری دادی عیراق ئامادەیبوون گفتوگۆ لەبارەی دوایین گۆڕانکارییەکانی عیراق و ناوچەکە کرا و هەردوولا هاوڕابوون کە بە گفتوگۆ و لێکتێگەیشتن کێشەکان چارەسەربکرێن.
هەر لە کۆبوونەوەکەدا سەرۆک بافڵ جەلال تاڵەبانی پەرۆشی یەکێتی دووپاتکردەوە بۆ پتەوکردنی یەکڕیزی نیشتمانی و بەردەوامی دیالۆگی بەرپرسیارانەی نێوان سەرجەم لایەنەکان بۆ پاراستنی سەقامگیریی سیاسی و نەهێشتنی بەربەستەکانی بەردەم حکومڕانی لە وڵاتدا.
پرسی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق و رێگەخۆشکردن بۆ ئەنجامدانی لەکاتی دیاریکراوی خۆیدا گفتوگۆی وردی لەسەرکرا و هەردوولا جەختیان لە ئەنجامدانی هەڵبژاردنێکی پاک و بێگەرد کردەوە کە ببێتە مایەی ئارامی زیاتر و خۆشگوزەرانی بۆ هاوڵاتییانی هەرێمی کوردستان و عیراق.
لە هەنگاوێکی نوێدا و تەنها دوو رۆژ دوای ئەوەی دۆناڵد ترەمپ ئامادەیی خۆی بۆ دانوستان لەگەڵ ئێران دەربڕی، وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا پێنج دامەزراوە و کەسایەتی سزا دا کە پەیوەندییان بە پرۆگرامی ئەتۆمی ئێران هەیە.
سکۆت بێسێنت، وەزیری گەنجینەی ئەمەریکا، لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانی لە واشنتۆن رایگەیاند: "ئەو هەوڵە مەترسیدارانەی ئێران بۆ دەستخستنی چەکی ئەتۆمی، هەڕەشەیەکی راستەوخۆیە بۆ سەر ئاسایشی ئەمەریکا و جیهان بەگشتی."
بەپێی راگەیەندراوەکەی وەزارەتی گەنجینە، ئەو کەس و لایەنانەی راستەوخۆ لەگەڵ رێکخراوی وزەی ئەتۆمی ئێران و کۆمپانیای تەکنۆلۆجیای سەنتەرفیوجی ئێران کاریان کردووە سزا دراون، کە رۆڵی سەرەکی لە پەرەپێدانی پرۆگرامی ئەتۆمی ئێراندا دەبینن.
بێسێنت جەختی کردەوە: "ئەمەریکا هەموو ئامراز و توانایەکی خۆی بەکاردەهێنێت بۆ ئەوەی ڕێگە لە هەوڵەکانی ئێران بگرێت بۆ دەستخستنی چەکی ئەتۆمی و جێبەجێکردنی سیاسەتە تێکدەرانەکانی لە ناوچەکەدا."
شایەنی باسە هەوڵەکان بۆ چارەسەرکردنی کێشەی پرۆگرامی ئەتۆمی ئێران زیاتر لە 20 ساڵە بەردەوامە و تا ئێستا هیچ ئەنجامێکی ئەرێنی لێ نەکەوتۆتەوە، وڵاتانی رۆژئاوا پرۆگرامی ئەتۆمی ئێران بە هەڕەشەیەکی گەورە بۆ سەر ئاسایشی جیهانی دەزانن.
سەرۆکی ئەمریکا لە ماوەی یەکەم خولی سەرۆکایەتی خۆیدا لە ساڵی 2017، ئەمەریکای لە رێککەوتنی ئەتۆمی ساڵی 2015 کە لەنێوان ئێران و شەش زلهێزی جیهانیدا ئیمزا کرابوو، کشاندەوە.
لە بەرانبەردا، بەرپرسێکی باڵای ئێرانی رایگەیاند: "ترەمپ خوازیاری رێککەوتنێکی نوێیە کە مەبەستی سەرەکی کۆتاییهێنانە بە هەژموونی ئێران لە ناوچەکە، هەڵوەشاندنەوەی پرۆگرامی ئەتۆمی و راگرتنی چالاکییە مووشەکییەکانیەتی، ئەمانەش بۆ تاران قبوڵ ناکرێن."
بەرپرسە ئێرانیەکە ئاماژەی بەوەشدا کە هۆشدارییەکانی ترەمپ سەبارەت بە کردەوەی سەربازی کاریگەری نییە و "هەڕەشەکان ئێران ناترسێنێت."
وەزارەتی حەج و عومرەی سعودیە لە بەیاننامەیەکدا ئاگاداری داوەتە هەمو موسڵمانان کە خۆیان بە دور بگرن لەو پرۆپاگەندانەی دەکرێن بە مەبەستی دابینکردنی ڤیزای حەج و جەختی کردەوە کە حەجکردن تەنها لە رێگەی فەرمییەوە بەردەستە.
لە بەیاننامەکەدا، وەزارەتی حەج و عومرەی سعودی رایگەیاندووە کە ڤیزای حەج تەنها لە رێگەی وەفدی فەرمی وڵاتانەوە دابین دەکرێت کە زیاتر لە 80 وڵات دەگرێتەوە، هەروەها لە رێگەی پلاتفۆرمی (نسک) کە ڤیزا بۆ 126 وڵات بەردەست دەکات.
هەروەها وەزارەتی حەج و عومرەی سعودیە موسڵمانانی ئاگادار کردۆتەوە کە باوەڕ بەو ریکلام و بانگەشە نافەرمییانە نەکەن کە لە رێگەی سۆشیال میدیا یاخود کەناڵەکانی دیکەوە بڵاو دەکرێنەوە، و جەخت دەکاتەوە، ئەو جۆرە بانگەشانە نوێنەرایەتی وەزارەت ناکەن و ئەوان لێیان بەرپرسیار نین.
لە کۆتاییدا، وەزارەتی حەج و عومرەی سعودیە بە مەبەستی زیاتر رێگەگرتن لەم دیاردەیە، سەنتەری چاودێری میوانانی ماڵی خوای گەورەی دامەزراندووە کە بە شەو و رۆژ بەردەستە و هاووڵاتیان دەتوانن پەیوەندی پێوەبکەن.
لەلایەکی دیکەوە، بەڕێوەبەرایەتی گشتی حەج و عومرەی کوردستانیش هاووڵاتیانی کوردستانی ئاگادار کردۆتەوە کە هیچ جۆرە حەجێک جگە لە حەجی فەرمی لە کوردستان بەردەست نییە. هاووڵاتیان بۆ هەر پرسیارێک و وەرگرتنی زانیاری دەتوانن پەیوەندی بە هێڵی گەرمی بەڕێوەبەرایەتی گشتی حەج و عومرەی کوردستان بکەن بە ڕێگەی واتساپی ژمارە 009647505953534.