دوای بڵاوكردنەوەی وتاری (لەگەڵ مام جەلال، خەون و خەمێك) هەندێ كەس و هەڤاڵ بە تەلەفۆن و وەتس ئاپ (WhatsApp)، بە دەنگ، یان نووسین، پەیوەندییان پێوەكردم، هەندێكیان دەیانوت: خوایە قسەكەی كاك دلێری سەید مەجید بێتەدی و هەندێكیش داوای دەكرد باسی چۆنێتی چارەسەركردنی كێشەكان بكەین، كە لە خەونەكەدا بەڵێنم بە رەوانشاد مام جەلال دابوو كە هەوڵی جددی دەدەین بۆ چارەسەركردنی بارودۆخی ناهەمواری هەرێمی كوردستان.

بەكورتی و بەكوردی، دەیانویست باسی پرۆسەی چارەسەركردنەكەیان بۆ بنووسم و روونی بكەمەوە چۆن چاكی دەكەین؟.

منیش لێرەدا هەوڵدەدەم رای خۆم راشكاوانە دەرببڕم، ئەگەر پێكام؛ دوو خێرم پێدەگات و ئەگەر نەمپێكا؛ هەر خێرێكم پێدەگات، وەك تێڕوانینی مەزهەبی جەعفەری لە ئیسلامدا.
بۆ ئەم مەبەستە چوومە ژووری كتێبخانەكەم و لەبەرامبەری پەیكەرە نیوەییەكەی مام جەلال، كە لەتەنیشت پەنجەرەكە دانرابوو، دانیشتم و ئەم دێڕانە هاتن بە خەیاڵمدا، بە هەردوو پەنجەی ئەسپێكوژەی دەستی راست و چەپم، لە نۆتی (Notes) مۆبایلەكەمدا دەستم بە نووسین كرد، وەك ئەوەی بۆ خودی مام جەلال-ی باس دەكەم؛ وابوو.

یەكڕیزیی و یەكهەڵوێستی
سەرەتا دەبێت بە رەخنە و رەخنەلەخۆگرتن دەستپێبكەین.
لە وڵاتێكی پڕ لە كێشەی بێ مووچە و بێ كارەبا و ئاو و وشكەساڵی و ناسەقامگیردا دەژین و لەقەیرانداین.
لەلایەكەوە یەكڕیزیی و یەكهەڵوێستی نێوان لایەنە سیاسییەكانی سەر گۆڕەپانی هەرێمی كوردستان دەگمەنە، پەیوەندیی نێوان دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن لەوپەڕی خراپیدایە، متمانەی خەڵك بە دەسەڵات نەماوە، لەلایەكی دیكەشەوە دەستتێوەردانی دەوروبەر زیاتر بووە، راگەیاندن بەگشتی رۆڵی نەرێنی دەبینێت لە رووماڵكردنی رووداوەكاندا.

ئێمە لە هەرێمێكدا دەژین دانیشتووانەكەی نزیكەی شەش ملیۆن و چوارسەد هەزار كەسە، بەهۆی بێ مووچەییەوە بەشی زۆریان لەئاستی هەژاریدان، ئەمە دیوێكی مەسەلەكەیە، دیوەكەی تریشی بە هەزاران كارمەند و كارگوزاری بیانی لە بەشێك لە ماڵان و لە سێكتەری خزمەتگوزاریی شارەكان كاردەكەن، خۆشمان بە دەیان هەزار بێكارمان هەیە، هەروەها سەرەڕای هەژاریی، ساڵانە هەزاران كەس دەچنە دەرەوەی كوردستان بۆ گەشت و بەجێگەیاندنی مەراسیمی ئایینی، ئەمە واقعی حاڵی هەرێمەكەمانە.

بە قسە باوەكەی ناو یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، ئەی تەكبیر؟ ئەی چارە؟.

پێش هەموو شتێك، ئەمەی تێیدا دەژین، بە پلەی یەكەم دەرەنجامی هەڵسوكەوت و سیاسەتی خۆمانە، بەڵام ئایا ئەم بارودۆخە باش دەبێت یان چارەسەری مەحاڵە و ناكرێت؟ ئەمە بووەتە بەشی هەتاهەتاییمان و یان هێشتا هەر ئومێد هەیە بۆ رزگاربوون؟.
لەڕاستیدا نابێت بێ ئومێد بین، چونكە لەگەڵ دروستبوونی هەر كێشەیەك، چارەسەركردنیشی لە هەناوی خودی كێشەكەدا دروستدەبێت.
ئاشكرایە زۆرجار كێشەیەكی بچووك دەبێتە مایەی قەیرانێكی گەورە، بەپێچەوانەشەوە رەنگە زۆرجار چارەسەركردنی قەیرانێكی گەورە بە هەنگاوی ورد و بچووك دەستپێبكات و چارەسەر بكرێت.

ئێمە لێرەدا بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی ئەمڕۆی هەرێم، پێویستمان بە ئیرادەیەكی پۆڵایین و كاری دەستەجەمعی و نەخشەڕێگای دوور و نزیك هەیە، بێگومان بەسوودوەرگرتن لە راوێژكارانی دەرەوە و شارەزا و توانا ئەكادیمییەكانی ناوخۆی خۆشمان.

سەرەتا دەبێت لەخۆمانەوە دەستپێبكەین (أبدأ من نفسك) و خەریكی پەروەردە و پرۆگرامی خوێندنی خوێندنگە و پەیمانگە و كۆلێج و زانكۆكان بین، بەرنامەی چارەسەركردنی گشت بوارەكانی ژیانمان هەبێت لەڕووی كۆمەڵایەتی و ئابووری و سیاسی و فەرهەنگییەوە، وەك چۆن لە سەنگافورە لە باشووری خۆرهەڵاتی ئاسیا و رواندا لە ئەفریقا، بەبێ سەرچاوەی نەوت و گاز دەستیانپێكرد و بینیمان چۆن ئەوان لە وڵاتێكی پڕ كێشە و هەژارەوە، ئێستا بوونەتە وڵاتێكی پێشكەوتوو، سەقامگیر، پڕ لە خۆشگوزەرانی و ئاشتی. ئەمەش بە تەمەڵخانە و خۆبەزلزانیی ناكرێت، بە لاسایی زەڕنەقووتە و بە تەنها پشتبەستنیش بە داهاتی نەوت و گاز ناكرێت و پێویستی بە وەگەڕخستن و هەمەچەشنكردنی دەرامەتی نیشتمانیی هەیە، بەتایبەت گەشەپێدان و وەبەرهێنان لە بوارەكانی كشتوكاڵ و بازرگانی و پیشەسازی و گەشتوگوزار. لەڕووی سیاسیشەوە بە چاككردنی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و بەغدا، بەپێی دەستوور و بە كەمكردنەوەی خەرجیی لابەلا و زیادكردن و هەمەچەشنكردنی سەرچاوەكانی داهات دەكرێت.

میللەتێكی قارەمان و فیداكار
ئێمە گرنگە وەك بەشێكی شیعە نەبین، كە بڕوایان وایە چەند گەندەڵی و نادادپەروەریی لە كۆمەڵگەدا بڵاوببێتەوە، ئەوەندە زووتر ئیمامی مەهدی مونتەزەر دەردەكەوێت، ئینجا ئاشتی و یەكسانی و خۆشگوزەرانی بەرقەرار دەبێت. بێگومان كورد میللەتێكی قارەمان و فیداكارە، زۆر هەڵبەز و دابەزی بینیوە، ئەمجارەش دەتوانێت هەڵبستێتەوە، بەڵام بەمەرجێك سەركردایەتییەكی ژیر و باوەڕپێكراو و شایستەی خۆی هەبێت، راستە زۆربەی لێپرسراوێتیی ئەم بارودۆخەی هەرێم لەئەستۆی سەركردایەتیی باڵادەستی كوردستانە، بەڵام خەڵكیش بێبەش نییە لە بەرپرسیارێتی، چونكە هەر ئەوانن لە هەڵبژاردنەكانی پەرلەماندا دەنگ بە هەندێ لایەن دەدەن، كە دۆخی كوردستانیان گەیاندووەتە ئەمڕۆ.

لە وادەی ئەم نووسینەی سەرەوەدا، بەرامبەر دادگای ویژدانی خۆم، بە تەنیا لە ژوورەكەمدا دانیشتبووم، بیرم لە رابردوو، داهاتووی كوردستان دەكردەوە، ئەو دۆخە بەتەواویی بێتاقەتی كردبووم و مەڵاقم وشك بووەوە، هەستم دەكرد زۆر تینوومە، لەپڕێکدا دەرگای ژوورەكەم كرایەوە و (شا)ی هەشت ساڵەی كوڕەزام، پەرداخێك ئاوی بەدەستەوە بوو، وتی: باوكە ئەم پەرداخە ئاوە ساردەم بۆ هێناوی، منیش ماچ و سوپاسم كرد و ئاوەكەم خواردەوە و ئاهێكم هەڵكێشا، سەرنجم لەسەر پەیكەرەكەی مام جەلال وەستایەوە، ئەم جارەیان وتم: گەشبینم كە ئەزموونی تۆمان هەیە، بۆیە پشت بەخوا ناسرەوین هەتا ئەم دۆخە چارە دەكەین.

لەوادەی ئەم نووسینەی سەرەوەدا، بەرامبەر دادگای ویژدانی خۆم بە تەنیا لە ژوورەکەمدا دانیشتبووم، بیرم لە رابردوو، داهاتووی کوردستان دەکردەوە، ئەو دۆخە بە تەواوی بێتاقەتی کردبووم و مەڵاقم وشک بووەوە، هەستم دەکرد زۆر تینوومە، لەپڕدا دەرگای ژوورەکەم کرایەوە و (شا)ی هەشت ساڵەی کوڕەزام، پەرداخێک ئاوی بە دەستەوە بوو، وتی: باوکە ئەم پەرداخە ئاوە ساردەم بۆ هێناوی، منیش ماچ و سوپاسم کرد و ئاوەکەم خواردەوە و ئاهێکم هەڵکێشا، سەرنجم لەسەر پەیکەرەکەی مام جەلال وەستایەوە، ئەمجارەیان وتم: گەشبینم کە ئەزموونی تۆمان هەیە، بۆیە پشت بەخوا ناسرەوین هەتا ئەم دۆخە چارە دەکەین و سەرنەکەوین.

لە یەكەم سەفەرمدا بۆ پاریس ساڵی 2007 كەسێكم نەدەبینی، كتێبێك، گۆڤارێك، رۆژنامەیەكی بەدەستەوە نەبێت. لە میترۆكاندا هەموو سەرقاڵی خوێندنەوە بوون، هاوڕێیەكی سەفەرم دەیوت ئەم میللەتە لەم هەموو سەعیكردنە بێزار نابن!؟، دەڵێی هەموویان تاقیكردنەوەی بەكالۆریایان هەیە!!
مێژووی ئێمەی مرۆڤ و كاغەز، وەك دوانەیەكی یەكانگیر، قەرزارباری یەكترین، بیرو هۆش و شۆڕش و پێشكەوتن و ژیریمان بە كاغەز بوو، كاغەز لە قۆناغی كۆمۆنەی سەرەتاییەوە كردینی بە مرۆڤ، كردینی بە ژیرترین بونەوەرەكانی سەرزەوی و ئێمەش بەهۆی كاغەزەوە زەویمان بۆ خۆمانی مرۆڤ قۆرغ كرد، ئێستاش خەریكین دەیشێوێنین.
سەفەری دووەمم بۆ پاریس ساڵی 2011 بوو، جیاواز لە سەفەری پێشووم، تاك و تەرا خەڵكم دەبینی، كتێب، گۆڤار، رۆژنامەی كاغەز بخوێننەوە!! ئەمجارەیان هەر مرۆڤێك (گوێگرە- هێتفۆن)ێكی لە گوێدا بوو خۆی سەرقاڵ كردبوو، یان سەری بەسەر مۆبایلەكەیدا شۆڕكردبوەوە و ئاگای لە دەوروبەر نەمابوو!!
چوار ساڵ هێندەی چوارسەد ساڵ گۆڕانكاریی خوڵقاند!!
هەر لەو سەفەرەی دووەممدا، یەك زنجیرەی ریزكراوی زۆر دوورودرێژی گەنجانی كوڕو كچم بینی بێ نۆرەبڕی بە ئاقڵانە یەك لەدوای یەكتر، درێژییان چەند سەد مەترێك دەبوو، بەهێمنی راوەستابوون، لەو ساتەدا د.لوئەی جافم لەگەڵ بوو، من حەپەسابووم لەو حەشاماتە و لێیان ئەبڵەق بووبووم، لوئەی وتی: ئەمڕۆ یەكەم رۆژە مۆدێلێكی تازەی مۆبایلی ئایفۆن دەخەنە بازاڕەوە و خەڵكەكە هەڵپە دەكەن دەیانەوێت بیكڕن. ئەوسا زانیم ئەمە خولیای تەكنۆلۆجیا و مۆبایلە مێشكی خەڵكی سەرزەمینی تەنیوە، خەڵكی لە خوێندنەوەی كاغەز تۆراندووە.
 لەبەرامبەر ئەو بازاڕەی ئایفۆنەكەی تێدا دەفرۆشرا و جەنجاڵییەكەی دروستكردبوو، كۆشكێكی بچوكی گۆڤار و رۆژنامە و كتێب هەبوو، یەك خوێنەری لا نەوەستابوو، ئێمە دووربەدوور سەیری گۆڤار و رۆژنامەكانمان دەكرد، شتێك زۆر سەرنجی راكێشام: لەناو زەرفێكی نایلۆنی ئاویدا بەشێوەیەكی جوان گۆڤارێكی فەرەنسی و جووتێك پاپوچ (نەعل)ی ژنانەی سەر فەرشم بینی، بە هاوڕێكەم وت:
 سەرم لەمە دەرناچێت، نەعل و گۆڤار!؟
وتی: لە سەفەری پێشووی تۆ لەساڵی 2007 دا، ئەم گۆڤارە نزیكەی 100 هەزار دانەی چاپدەكرد و هەمووی دەفرۆشرا، ئێستا خەریكی مایەپوچ بوونە و ئەم پاپوچانەی خراونەتە ناو كیسەكەوە تەنها بۆ ئەوەیە لەبەر خاتری پاپوچەكە گۆڤارێك بكڕیت و بیخوێنیتەوە!
وێنایەكی سەیرە، عەرشی كاغەز لە ماوەی چوار ساڵدا چۆن شێوا؟!
منیش بەبێ ئەوەی فەرەنسی بزانم، بە بەهای (1) ئیۆرۆ گۆڤارێك و جووتێ نەعلی ژنانەم كڕی و بە د.لوئەی-م وت:
 ئەمە وەك دوو سەدەی جیاواز، یان دوو چینی ئاسمانی جیاواز وایە، عەرشی كتێب و كاغەز شێواو تێكچوو، شوێنگرەوە زۆر بوو، بۆیە لۆجیك وەك ئەم زەرفەی دەستی منی لێهات.
 هەر لە ئۆتێلەكە گۆڤارەكەم بەجێهێشت و جووتە پاپوچەكەم هێنایەوە بۆ كوردستان، بە دیاری پێشكەشی ژنەكەمم كرد.
وتی: ئەمە چیە؟ وتم ئەمە روخانی شارستانیەتە.
 ئەمەش لە سێگۆشەی خڕ دەچێت.

لە کێڵگەوە بۆ دیپلۆماسی: ڕۆڵی ستراتیژی بەرهەمهێنانی کشتوکاڵی ناوخۆیی لە گەشەپێدانی ئابووری و ناسنامەی نیشتمانی

بڕیارەکەی سەرۆک کۆماری عێراقی فیدڕاڵ بە دیاریکردنی زەیتی زەیتون و ڕووبە هەناری هەڵەبجە وەک دیارییەکی دیپلۆماسی بۆ بەرهەمی کشتوکاڵی ناوخۆیی و  کەرتی کشتوکاڵ لە هەرێمی کوردستان لە ڕووی ڕەمزی و ستراتیژەوە گرنگە و کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر ئابوورییە ناوخۆییەکان و بەبازاڕکردنی کشتوکاڵی و ناسنامەی نیشتمانی هەیە بە تیشک خستنە سەر تایبەتمەندییە ناوچەییەکان. لێرەدا بە چەند خاڵێک گرنگی ئەم کردارە دەخەینەڕوو:

١- بەرەوپێشبردنی بەرهەمە کشتوکاڵییە ناوخۆییەکان

سەرۆکایەتی کۆمار بە هەڵبژاردنی بەرهەمەکانی زەیتی زەیتون و ڕووبە هەناری هەڵەبجە وەک دیاری دیپلۆماسی، بەرهەمێکی کشتوکاڵی کوالیتی بەرز و ناوازەی ناوچەیی لەسەر پلاتفۆرمی نیشتمانی و نێودەوڵەتی نمایش دەکات. ئەمەش بینین و ناوبانگی بەرهەمی کشتوکاڵی کوردی بەرز دەکاتەوە.

٢. هاندانی بەبازاڕکردنی کشتوکاڵی و زیادکردنی بەها

ئەم جۆرە دیارییانە گرنگی پرۆسێسی کشتوکاڵی و براندکردن و لەیبڵینگ دەردەخەن. بەهای ئابووری گۆڕینی بەرهەمە کشتوکاڵییە خاوەکان بۆ کاڵای بەها زیادکراوی وەک زەیتی زەیتون و ڕووبەهەنار نیشان دەدات، کە بەهای بەرزتر لە بازاڕدا دەهێنێت و توانای هەناردەکردن پێشکەش دەکات.

3. پاڵپشتی بۆ ئابوورییەکانی هەرێم

ئەم کردەوەیە بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ پاڵپشتی ئابووری ناوخۆیی هەڵەبجە و هەرێمی کوردستانی عێراق دەکات. زیادبوونی سەرنجدان دەتوانێت ببێتە هۆی زیادبوونی خواست و وەبەرهێنان لە پیشەسازییەکانی پرۆسێسی کشتوکاڵی و دەستڕاگەیشتن بە بازاڕی باشتر بۆ جوتیاران و بەرهەمهێنەران.

4. هێزی نەرم و شوناسی کلتووری

هەنار هێمای ناسنامەی کشتوکاڵی هەڵەبجەیە. بەکارهێنانی لە چوارچێوەی دیپلۆماسیدا، شانازی کلتووری بەهێز دەکات و کشتوکاڵی ناوچەکە وەک بەشێک لە وێنەی نیشتمانی عێراق نیشاندەدات.

5. هاندان بۆ ستراتیژی هەناردەکردنی کشتوکاڵی

ئەو ئاماژەیە دەکرێت هاندەرێک بێت بۆ داڕێژەرانی سیاسەت و وەبەرهێنەران سەبارەت بە توانای هەناردەنەکردنی بەرهەمە کشتوکاڵییەکانی عێراق، بەتایبەتی لە ناوچە بەپیت و هەمەچەشنەکانی وەک هەرێمی کوردستان.

ئەنجام

ئەم هەنگاوە، هەرچەندە هێمایە بەڵام سەنگ و ستراتیژی هەیە و هاندەری وەبەرهێنانە لە بەرهەمهێنان و پرۆسێسی کشتوکاڵیدا، تیشک دەخاتە سەر تایبەتمەندییە ناوچەییەکان و کشتوکاڵ لە دیدگای فراوانتری گەشەپێدانی ئابووری و نوێنەرایەتی نیشتمانیدا تێکەڵ دەکات ئەگەر پشتگیری دامەزراوەیی و ستراتیژییەکانی بازاڕکردن و پلانی پەرەپێدانی هەناردەکردن بەدوای خۆیدا بهێنێت دەتوانێت کەرتی کشتوکاڵ بە شێوەیەکی بەرچاو بەرەو پێش بەرێت ئەمەش یارمەتیدەر دەبێت بۆ گەشەی ئابووری.

باوکم و ماڵی مامم و ئامۆزاکانم و هەندێ لە خزمەکانم، ئەنفالکران بۆ نوگرە سەلمان. بە لێبوردنی بەعس لەمەرگ گەڕانەوە و ئازادکران! ئێوارەیەک لە نوگرەسەلمان و دەشتی عەرعەرەوە، بۆ یاریگای سلێمانی، ژمارەیەکی زۆر ئەنفالکراوەکانی "دۆڵی بالیسان و هەڵەبجە و قەرەداخ" یان هێنایەوە، بۆ یەکەمجار، پاش دابڕانێکی زۆر، بە باوکم و ماڵی مامم شادبووینەوە.

بابم هەمیشە چیرۆکی دڕەندەیی (حەجاج)ی بۆ دەگێڕاینەوە. حەسرەت و ئاهێکی قوڵ لەناخیدا بوو. بابم خاوەن یادەوەرییەکی بەهێز بوو. سات بەسات و رۆژ بەڕۆژی ڕوداوە ناخؤشەکانی نوگرەسەلمانی لەبیرمابوو، وەک چیرۆکێکی سەرنجڕاکێش بۆ ئێمەی دەگێڕایەوە.

یەکێک لەو چیرۆکە ناخ هەژێنانەی گێڕاینەوە: چێشتەنگاوێک کۆمەڵێک پیاوی بەتەمەن لە سێبەری زیندانەکەدا دانیشتبووین، دۆلکەیەک ئاومان بەدەستەوەبوو یەک یەک دەمانووسیت قۆڵ و ڕوخساری پێ تەڕبکەین و دەستنوێژی پێبگرین. لەناکاو وەک ئاژەڵێکی دڕندە نیشتە سەرمان و بەدار کەوتە سەرو گوێلاکمان، بێ ئەوەی هیچ هۆکارێک هەبێت!

چەندین دیمەنی غەمگینی تری گێڕاوەتەوە، بەتایبەتی مردنی منداڵان و ژن و پیاوە بەتەمەنەکان، کە بەیانی زوو دەمانبردن بۆ ئەوەی لەو دیو قەڵاکەوە بیانخەینە ژێر لمی بیابان، ڕۆژی دواتر کە دەهاتینەوە، لاشەکانی دوێنێمان بە دەمی سەگەکانەوە دەبینی.... ئاخ و هەزاردان ئاخخخخ

مامۆستا عومەری مامم، خاوەن یادەوەرییەکی ورد و بەسەلیقەیە، زۆر هانیدەدەم وەک ڕزگاربوویەکی نوگرەسەلمان وردو درشتی چیرۆکەکانی ئەو ڕۆژگارەی نێو زیندان بنووسێتەوە، بە هیوام لەداهاتوودا چیرۆک و بەسەرهاتی نێو قەڵای نوگرەسەلمان، بە گێڕانەوەیەکی سەرنجڕاکێش و زمانێکی کوردیی پاراو بڵاوببێتەوە.

ئەمڕۆ، هەینی یەکەم رۆژی مانگی ئاب، ڕۆشتمە سەر گۆڕی بابم و پیرۆزبایی گرتنی حەجاجم لێکرد و وتم: حاجی گیان تا لە ژیاندا بوویت یەکێک لە خەونە گەورەکانت دادگایی کردنی ئەو کەسانە بوو، کە خۆت و کەسوکارەکەتی ئەنفالکرد، بەداخەوە ئەو ڕۆژەت نەدی!

دەستگیرکردنی جەلاد عەجاج ئەحمەد حەردان دڵی هەموو کوردو کەسوکاری ئەنفالی شادو خۆشکرد، عەجاج ناوێکی درەندەو قێزەونی ناو چیرۆکەکانی مەرگەساتی ئەنفالە، ئەو جەلادە لە زیندانی نوگرەسەلمان بەدڕندانە ئازاری گیانبەختوانی ئەنفالی دەدا، زۆرمان چیرۆکی دڕندەی عەجاج و سەگە ڕەشەکانی نوگرەسەلمان بیستووە کە چلۆن دڕندانە بەرببوونە گیانی قوربانیان و شەهیدانی ئەنفال؛ چیرۆکی عەجاج دڕندانەیە کە دەرخەری ستەمکانی  فاشیزمی بەعسە بەرامبەر گەلی کورد کە هەموو رێگەیەکی گرتەبەر بۆ لەناوبردنی رۆڵەکانی  کوردستان. 

دوای سی و سێ ساڵ بەسەر تاوانی ئەنفالدا  وا بەهەوڵی خاتوو شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەمی عێراق و مەکتەبی سەرۆک کۆمار ، توانرا گەورە جەلاد عەجاج قۆڵبەستبکرێت و رادەستی دەسەڵاتی دادوەری بکرێت . ئەوەش دڵی گشت کوردێک و کەسوکاری شەهیدانی مەرگەساتی ئەنفالی شادکرد. 

چیرۆکی کارەساتی ئەنفال هەرتەواونەبووە، ئێستاش بیابانەکانی خواروو شاهیدی ئەو جینۆسایدەن و زۆرێک لە رووفاتەکان نەگەڕاونەتەوە باوەشی نیشتمان. 

هەوڵەکانی خاتوو شاناز لەمەڕ کارکردن بۆ کەیسی ئەنفال جێگەی رێزو ستایشە؛ بەتایبەت کە پارساڵ خەم خۆرانە وەک خانمی یەکەم کاری بۆ گەڕانەوەی ١٧٢ رووفاتی ئەنفال کردو توانرا لە مەرسیمێکی شایستەدا رووفاتی پیرۆزیان  
ئەسپەردەی خاکی پیرۆزی کوردستانی بکرێت .

مێژووی درێژی خەباتی نەتەوایەتی کورد لە وێستگە و قۆناغە جیاوازەکانیدا تژین لە ئەزموون و رووادوگەلێک کە دەکرێ لەرۆژگاری ئەمڕۆماندا پەند و عیبرەتی زۆری لێوەربگرین . بە تایبەتیش لەو قۆناغەی ئێستادا کە سەرکردایەتی کورد ناچار بووە لەگەڵ مەرکەز بکەوێتە گفتوگۆو دانوستانەوە بۆ دەستبەرکردنی مافە ڕەواکانی میللەتەکەمان .

بەدرێژایی ساڵانی خەباتی رزگاریخوازی کورد هەمیشە لە وێستگە جیاکانی خەباتی شاخدا سەرکردایەتی کورد لەتەک خەباتی ڕەوای چەکداریدا ، هەوڵی دیبلۆماسی و سیاسانەی خۆیداوە لەرێگەی گفتوگۆ دانوستانەوە مافەکانی میللەتەکەی بەدەستبهێنێ ، بەڵام زورجاریش ئاستەنگی گەورەی شکستهێنانی هەوڵەکانی، نەبوونی تەبایی و یەکهەڵویستی کورد بووەو لەمەحسەڵەدا هەمیشە لایەنی کوردی زەرەمەند بووە لە دانوستانەکانداو هێزی بەرامبەر سوودی لەم دۆخەی کورد وەرگرتووە .

چەند نموونەیەکمان هەیە لەمبارەیەوە لەسەردەمی خەباتی شاخدا . بە درێژایی ساڵانی شۆڕشی نوێی گەلەکەمان چەندینجار هەلی دانوستان لەگەڵ بەغدا هاتۆتە پێشەوە ، هەر لەگفتوگۆو دانوستانی لێژنەی تەحزیری پارتی دیموکراتی کوردستانەوە لەساڵی ١٩٧٩ ، دواتریش دانوستانەکانی سەرکردایەتی یەکێتی نیشمانی کوردستان لە ساڵی ١٩٨٣ ، کە ئەمە دوو نموونەی دیارو بەرچاوی شکستی دانوستانەکانی کورد بوون ، چونکە لەهەلومەرجێکدا کورد چۆتە ناو دانوستانەوە کە  سەرکردایەتی کورد وهێزە سیاسەکانی سەر گۆڕەپانی خەباتی رزگاریخوازی کورد ناتەباو لەملمڵانێکی نالەباردا بوون ، تەنانەت تارمایی شەڕی براکوژیش هێشتا بە تەواوی لەسەر ئاسمانی کوردستان نەڕەویبووەوە .

لە بەرامبەردا نموونەیەکی گەشاوەی سەرکەوتنی کورد لە دانوستاندا ئەو کاتە بوو کە لە دوای رووخانی رژێمی بەعس بۆ یەکەمجار سەرکردایەتی کورد  بە یەکڕیزی و یەکهەڵوێستی چوونە بەغداو لەوێ گەورەترین دەسکەوتیان بۆ میللەتەکەیان دەستەبەرکرد ئەویش بەشداریکردنیان بوو لە نووسینەوەی دەستوورێکی نوێ بۆ عیراقی تازە ، کە ئەمەیان یەکێکە لە دەسکەوتە مێژووییە هەرە گەورەکانی سەرکردایەتی کورد . بوونی ڕەوانشاد مام جەلالیش لەبەغدا وەک سەرۆک کۆماری عیراق فاکتەرێکی تر بوو بۆ  بەهێزبوونی رۆڵی کورد لە پرۆسەی سیاسی عیراق و ، ئەو ببووە چەتڕیک بۆ کۆکردنەوەی سەرجەم هێزو لایەنە سیاسییەکانی نەک تەنها کورد ، بەڵکو لەسەر ئاستی گشتی عیراقیشدا ، بۆیە مەرجەعی باڵای شیعەی جیهان سەماحەتی سەید عەلی سیستانی وەکو ( صمام أمان العراق ) ناوی بردبوو ئەمەش لەواقیعیدا زۆر راستبوو چونکە سەردەمی ئێستای عیراق زۆر جیاوازترە لەو سەردەمەی عیراق کە ( صمام أمان) ێکی هەبوو لەسەر خوانی ئەودا کێشە هەرە گەورەکانی عیراق چارەسەر دەکران . 

ئەمڕۆش یەکێتی نیشتمانی کوردستان بە سەرۆکایەتی هەڤاڵ بافڵ تاڵەبانی هەمان رۆڵی مام جەلال دەبینی لە پرۆسەکەدا و ئەو هەوڵە سەرکەوتووانەی بۆ دابینکردنی نانو قووتو مووچەی فەرمانبەرو خانەنشینانی کوردستان پابەندبوونیەتی بەو پرەنسیپانەی مام جەلال بۆ یەکێتی داینابوو ، سیاسەتی ئێستای کاک بافڵ و پەرۆشی ئەو بۆ یەکڕییزی لەسەر ئاستی ناوخۆ و یەک وتارو یەکهەڵوێستی لەسەر ئاستی پەیوەندیەکانی هەرێم لەگەڵ بەغدا تەواوکاری رۆڵە مەزنەکەی ڕەوانشاد مام جەلالە . 

ئیدی لێرەدا بۆمان دەردەکەوێ کە یەکڕییزی سەرکردایەتی کورد زامنی سەرکەوتنە لەبەغداو لەهەموو پەیوەندییەکانیدا لە ناوخۆ و جیهانی دەرەوەدا و، کورد چەندی یەکڕیزو تەباو رەبا و یەکهەڵوێست بێت ئەوەندە دەتوانێ دەسکەوتی زیاتر بۆ میللەت ونەتەوەکەی بەدەستبێنێ .
هەر بۆ بەبیرهێنانەوە ، ئەو دەستوورەی کە ئێمەی کورد بەشێکی سەرەکی بووین لەنووسینەوەیدا ، ماددەی ١٤٠ تێدایە کە تایبەتە بە گێڕانەوەی ناوچە دابڕێنڕاوەکانی کوردستان وسڕینەوەی ئاسەواری سیاسەتە شۆفێنییەکانی بەعس لە تەهجیر و تەعریبی کورد لەسەر خاکی مێژوویینەکەی خۆیدا . بەڵام لەبەر ئەوەی سەرکردایەتی کورد نەیتوانی بە یەکهەڵوێستی و یەکڕییزیەوە مکور بێت لەسەر جێبەجێکردنی ئەم ماددەیەو فشار لەسەر بەغد بکات بۆ پابەندبوون بە دەستوورە ، دەبینین سەرەڕای تێپەڕبوونی بیست ساڵ بەسەر دەرچوونی دەستوور تا ئەمڕۆش نەتوانراوە ئەم ماددەیە جێبەجێ بکرێ . بەڵکو لەمەش خراپتر ئێستا هێزە شۆفینیەکان کار لەسەر هەمان سیاسەتی تەعریب و تەهجیر دەکەن و خەڵکی کوردیش لەزێدی بابوباپیرانیان وەدەردەنرێن وزەوی جووتیارانی کوردیش دەستی بەسەردا دەگییرێ .

ئەم فشارە زۆرانەی ئێستای حکومەتی فیدراڵیش بەرامبەر بە قەوارەی هەرێم دەیکات ، هەر لە بڕینی بودجەو راگرتنی هەناردەی نەوت تا دەگاتە دوایین چەکی کاریگەریان کە بڕینی نان و قووتی مووچەخۆرانی کوردستانە ، ئەم فشارانە بەگشتی هەمووی بەندە بە پەرتەوازەەیی و ناتەبایی رێزەکانی کوردەوە . کاتێک کورد ژماەیەکی گەورەو کاریگەری ناو هاوکێشە سیاسییەکەی عیراق  بوو لە پرۆسەی سیاسیدا رۆڵی گەورەی هەبوو ، هێزەکانی بەرامبەری زاتی ئەوەیان نەدەکرد تخوونی نانو قووتی خەڵک بن ، بەڵام ئێستا کە بەغدا هەناسەی هاتۆتەبەر و بەهێز بووە ، دەبینین چۆن وتا چ ڕادەیەک فشار دەخاتە سەر هەرێمی کوردستان و کار بۆ لاوازکردنی قەوارە دەستووریەکەی دەکەن .
هەر ئەمەش تەنها کێشە نیە کە هەڕەشە بێت بەسەر قەوارەی هەرێمدا ، بەڵکو کێشەی لەو گەورەتر بە ڕای من دواکەوتنی پرۆسەی حوکمڕانی نێوخۆمانە . ئێمە لەهەرێمدا نزیکەی نۆ مانگە هەڵبژاردنی پەرلەمانمان ئەنجامداوە ، تاکو ئەمڕۆش نەمانتوانیوە حکومەتێکی نوێی شەرعی وکاریگەرو تۆکمە و هاوبەش و هاوسەنگ دروست بکەین . ئەمەش خۆی لەخۆیدا خاڵێکی لاوازی ئێمەیە کە دوژمنانی هەرێم وهێزە نەیارەکانمان دەیقۆزنەوە بۆ زیاتر لاوازکردنی قەوارەی هەرێم .

تا ئێستا چەندین گەڕی گفتۆگوو دانوستانمان ئەنجامداوە ، چەندین لێژنەمان دروستکردووە ، چەندین وەرقەمان ئاڵوگۆڕ کردووە ،  بەڵام تاکو ئەمڕۆش نەمانتوانیوە بگەین بە رێکەوتنێکی رێکوپێک هاوبەشی وهاوسەنگی راستەقیینە بێنێتە کایەوە . دانوستان لە فەلسەفەکەی خۆیدا واتای ( دان و ستانە) کەواتە تۆ کە دەچیتە ناو گفتوگۆوە دەبێ شتێک بدەی تاکو شتێک بستێنێ ، بە داخەوە ئەم چەمکە ھێشتا  لە لای هەندێ لایەنی سیاسیدا بە ئەنقەست فەرامۆشکراوەو گوێی پێنادرێ . 

ئێمە پێویستمان بە پەرلەمانێکی کاراو حکومەتێکی تۆکمەو یەکگرتوو و هەماهەنگ و هاوسەنگ هەیە ، تا بتوانین  بە یەکڕییزییەوە لەگەڵ بەغدا بکەوێنە دانوستان بۆ دەستەبەرکردنی سەرجەم مافە دەستووریەکانمان .. وەکو شەوقی دەفەرموێ ( وما نیل المگالب بالتمنی  ولكن تۆخژ الدنیا غلابا ) ..

رێڕەوە راستەکە کامەیانە
بژاردەی رێکەوتن یا بژاردەی بایکۆتکردنی بەغدا

لە دوای پرۆسەی ئازادی عیراقەوە کورد وەک هاوبەش چووە ناو ململانێیەکی نوێوە لەگەڵ بەرەی حوکمڕانانی نوێی عیراق، بەهەردوو لای شیعەو سونەوە. 
هەموو قۆناغەکانی پێکهێنانی حکومەت و ئاڵوگۆڕ، بۆ کورد ئالەنگاری نوێ لە کێشمەکێش دەهاتنە پێش.
بەهۆی بوونی چوارچێوەیەکی دەوڵەتیی و هەبوونی چەند بنەمایەکی دەستوریی، ئەو دەرفەت و ئاڵۆزیانە هەورازو نشێوی دەکرد بەڵام نەدەگەیشتە پچڕان.
ئاکامی هەر قۆناغێک لەسەر میکانیزمێک پێکهاتن دروست دەبوەوە.
باس لە سەرەتاکان ناکەین کە کێرڤی کورد هێندە بەهێزبوو، لەهەولێر یا سلێمانی، رێکەوتن لەسەر پێکهێنانی کابینەی حکومەتی بەغدا دەکرا.
سەرۆک مام جەلال بەحکومی کەسایەتی خۆی و پێگەکەی وەک سەرۆکی وڵات و، کاک مەسعودیش وەک خۆی و پێگەکەی سەرۆکی هەرێم. لە ئاشتکردنەوەی ناو ماڵی شیعەو نێوانی شیعەو سونەش بێ درێغ بوون. بۆ ئەوەیانبوو ئەزموونەکە بەرقەرار بێت و زۆرتریش لەبەر خاترجەمی نەبوو، بەڵکو لەبەر پاراستنی ئەو دەستکەوتە دەستوریانە بوو کە بۆ کورد لە عیراقدا چەسپێنرا.
دوای دوو دەیەو لەم هەلومەرجە نوێیەدا شانۆی سیاسی لەعیراق و کوردستان گۆڕانیان بەسەردا هاتوە نە کارەکتەرەکانی سیاسەت لەبەغدا هەمان کارەکتەری جارانن، سۆزی قوربانی و مێژووی هاوکاریی ئۆپۆزسیۆنی عیراقی لەلایەن شاخەکانی کوردستانەوە پێ بزانن.
نە لە کوردستانیش هەمان متمانەی پێکەوەیی و یەک دەستی و یەکڕیزی سەردەمی مام جەلال ماوە.
ئەم شانۆ سیاسیە لەوێ و لێرەش پێویستە لەبەرچاو بگیرێت بەتایبەتی لەهەر مامەڵەیەک لەگەڵ بەغدا.
لە چەند ساڵی رابردوودا کێشەی جۆراوجۆر لەنێوان هەرێم و بەغدا دروست بون، تا گەیشتە ئەوەی بڕینی قوتی خەڵکی کوردستان کرایە پێخۆری ئەو ململانێیانە. 
پێگەو گەشەی ئابوری و، ئاوەدانی کوردستان بە قۆناغ رووی لەلاوازی کرد، بە پێچەوانەشەوە پێگەی بەغدا بەرەو بەهێزیی هەڵکشا.
سەرچاوەکانی هێزی کوردستان گەمارۆ دران. 
وەک چۆن دەوترێ دەوڵەت بە عەرەبانە کەروێشک دەگرێت، ئاوا هەنگاو بەهەنگاو بەغدا لەسەر ئەرزی واقیع و ئاستەکان ئەجندای دەست کورتکردنەوەی  هەرێمی بردە پێش.
بۆ یەکەم جار لەو مێژووەدا سێ مانگ واتە نەوەت رۆژ بەسەر یەکەوە حکومەتی بەغدا ناردنی مووچەی کوردستانی راگرت لەبەر مەبنای چەند پێش مەرجێک.
دوو تێز لە کوردستان هاتنە ئاراوە تێزێک یەکێتی نیشتمانی کوردستان نوێنەرایەتی دەکرد کە چارەسەر رێکەوتنە لەگەڵ بەغدا و دەرەتانێکی تر نیە جگە لە رێکەوتن و پێکهاتن لەگەڵیان.
چونکە دۆخی ناوخۆیی و شەڕی ناوچەیی و  
نزیکبونەوە لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عیراق کە هەموو لایەنە کوردستانیەکان کاندید و لیستیان پێشکەش کردوە. دۆخەکە یارمەتیدەر نیە بۆ ریسک و بژاردەی تر.
تێزی دووەم پارتی دیموکراتی کوردستان نوێنەرایەتی دەکرد بایکۆتکردن و کشانەوە لە پرۆسەی سیاسی لە بەغداو نەچوونە ژێر باری داخوازیە یەک لەدوا یەکەکانی حکومەتی عیراق بەچارەسەر دەزانی.
لایان وابوو هەرێم چەن بچێتە پێش ئەوان مەرجی نوێتر دەکەنە بیانوو.
نوێنەرانی ئەم دوو تێگەیشتنە یەکێتی و پارتی لەسەر ئاستی باڵای بڕیاردان لە ٢٠٢٥/٧/١٤  کۆبوونەوە. دوای گفتوگۆی هەموو ئەگەرەکان و رەهەندو لێکەوتەکان بڕیار درا سەرۆکی یەکێتی بە نوێنەرایەتی “ کوردستان” بچێتە بەغداو دەسەڵاتی رێکەوتنی هەبوو. لە ماوەی سێ رۆژی گفتوگۆدا توانرا رێکەوتن بکرێت. لەسەر هەناردەکردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان و هەرێمیش مەرجەکانی بەغدا جێبەجێ بکات.
عیراق بەنیاز بوو تا دوای ساڵی ٢٠٢٥ و تا دوای پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەت، مووچە نەنێرێت. دەیویست سود لەو دوو دەنگیەی هەرێمی کوردستان ببینێ.
زۆربەی لایەنەکانی عیراق خۆیان ئامادە کردبوو قوتبڕینی خەڵکی کوردستان بکەنە دەستکەوت و کەرەستەی بەدەستهێنانی دەنگ و کورسی پەرلەمان.
بۆ ئەوەش دەیانویست سود لە گوتاری توندو کاردانەوەی توندی هەرێم ببینن بۆ ئەو نیازە.
بەڵام یەکخستنی تێزی رێکەوتن و یەکدەنگی یەکێتی و پارتی لەم پرسەدا رێکەوتنەکەی لێ هاتە کایەوەو، مەترسی نا ئاشکرا کراویشی لەسەر هەرێم دورخستەوە!.
وا یەکەم مووچەی دوای وەرزێک قوت بڕین نێردراو، واش بڕیارە بەهەمان میکانیزم تا ئەمساڵ پێدانی مووچە بەردەوام بێ. ئەگەر تەڵەزگەی نوێ نەهێنرێتە رێ.
پرسیار ئەمەیە ئەی لەدوای ئەمە چی بکرێت؟
نوێنەرایەتی هەرێمی کورستان لەهەردوو هێزی سەرەکی خۆی بەرجەستە کردوە، ئەم نوێنەرایەتیە بەهێزو فراوان بکرێت بۆ بەشداری هێزەکانی تریش و لە بەهێزکردنی یەک گوتاریی و هاوهەڵوێستی پێگەی لایەنەکانی تر نادیدە نەگیرێت.
بەرنامەیەکی سیاسی نوێ دابنرێت بۆ بەشداریکردن لە پرۆسەی حوکمڕانی دوای هەڵبژاردنی عیراق، 
چونکە بەبیانوی ئاڵوگۆڕی پۆستی سەرۆکایەتیەکان لە عیراقی دوای هەڵبژاردن خواستی لە قاڵبدانی کورد هەیە. هەروەها پرسی نیشتمانی و مافی دەستوریی و نوێنەراتیکردنی دەوڵەت لە ئاستی ناو نەتەوەیی بکرێتە پێشمەرجی بەشداریکردن. نەوەک تەنیا هەموو پرسەکانی کورد لە کوردستانی عیراقدا لە بۆتەی مووچەدا کورت بکرێتەوە.
لەناوخۆدا دەست بکرێت بە هەڵمەتێکی هەمەلایەنەی گۆڕانکاریی ئیداریی و چاکسازیی سیاسی بەجۆرێک لە خزمەتی پێگەی هەرێم و ژیان و کات و گوزەرانی خەڵک بێ، چونکە رۆتین و بەرتیل بێ هیوایی و بێ متمانەیی لەناو خەڵکدا زیاتر کردوەو، خەریکە دەبێتە دیاردە. لەوەش خراپتر ئەم درمە بۆ پەردەپۆشکردنی بەرگی دڵسۆزیی و پەرۆشی دەکرێتە بەر.
لە دوای سێ مانگ لە پێنەدانی مووچەی خەڵکی کوردستان دەرکەوت زمانی گفتوگۆو رێکەوتن، تێزی یەکڕیزیی و کاری پێکەوەیی رێڕەوە راستەکەیە تا
ماوەیەکی دورتریش. ئەم تێزە لەناوخۆی هەرێمەوە بکرێتە بنەماو ئینجا ببێتە پرۆژەی “ کوردستان” بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ حکومەتی عیراق لەسەر کۆی پرسەکانی پەیوەست بە ئیدارەدانی دەوڵەت.
بۆ ئەوەی لەهەرێمەوە بتوانین بپەرژێینە سەر راپەڕاندنی ئەرکەکانی تری پەیوەست بە چاکسازیی ئیداریی و هاوکاری بەشەکانی تری کوردستان لە چارەسەری سیاسی و پاراستنی هەرێم و دەوروبەرەکەمان لە پریشکی شەڕو تەنگژەی نوێ.

راستە بوونی دەیان مایک و لۆگۆ لەبەردەم کەسێک کە قسە دەکات و هەموو یان بەشێکی زۆری رووخساری شاردراوەتەوە ، قەیرانێکەو پێویستی بە چارەسەرە وەک هەر قەیرانێکی دیکە دەکرێت میدیاش لە قەیراندا بێت وەک دەمێکە باسی ئەوەمان  کردوە و سەرنجمان خستووەتەسەر ، بەڵام دەبێت ئەم راستیەش بوترێت کە زۆری مایکەکان دیوێکی دیکەشی هەیە  ، 
بەشی هەرە دیاری ئەم کێشەیە دەگەڕێتەوە بۆ زیندوێتی میدیاو میدیاکارانی ئەم شارە ،  
پێگەی رۆژنامەوانی لە سلێمانی ئاستێکی دیکە بەخۆوە دەبینێت لەرووی ژمارەی میدیاو میدیاکاران ، وەک هەر بوارێکی دیکە بواری رۆژنامەوانی لەم شارە ئازادانە شەپۆل دەدات ، رەنگە ئاسان نەبێت کۆنتڕۆڵکردنی ئەو هەموو میدیایە لە سنورێکی دیاریکراوی کاری رۆژنامەوانی ، میدیاکارانی ئەم شارە پڕ ووزەو جدین لە جێبەجێکردنی ئەرکەکانیان و لە هەموو سات و کاتێکدا  خۆیان و مایکەکانیان ئامادەن ، بەردەوام رۆژنامەو میدیا لەم شارە گەشەدەکات و ژمارەی مایکەکان زیاتر دەبێت بەبەراورد بە شارەکانی دیکە زۆرترین دامەزراوەی میدیایی لەم شارەدا بوونی هەیە و کاردەکات ،  کە رەنگە دانانی سنورێک بۆ رێکخستنی کارەکانیان هەروا ئاسان نەبێت ،  
جیا لەوە ئەرکی وەزارەتی رۆشنبیرییە چارەسەری ئەم کێشەیە بکات و شێوازی کارکردنی رۆژنامەوانی رێکبخاتەوەو پێداچوونەوەیەک بە پێوەر و مەرجەکانی کاری رۆژنامەوانی و مۆڵەتی دەزگاکاندا بکات ، تاوەکو سنورێک لەبەردەم  شێوازی کاری رۆژنامەوانی دابنرێت ،هەروەک بەدواداچوون بۆ ئەو کەسانەش بکات کە وەک رۆژنامەنوس خۆیان ناساندووە و پابەندی هیچ پێوەرو پێودانگێکی ئاکاری و ئیتیکی و پیشەیی بواری رۆژنامەوانی نین ، ئەرکی سەندیکای رۆژنامەنوسانیشە ئەندامێتی سەندیکا بەکێ دەبەخشێت و کێ وەکو رۆژنامەنوس دەناسێنێت ،

ئەمە دیوێکی چیرۆکی مایکەکانە لە سلێمانی سەرباری هەموو ئەو سەرنجانە رام وایە دەکرێت پلانێک هەبێت بۆ رێکخستنی کاری میدیایی لەم شارەو سەرجەم شارەکانی دیکەی هەرێمی کوردستان ، لەسەر و هەمووشیان دروستبوونی هۆشیاری زیاتر لای ئەو رۆژنامەنوسانەی کە بەشێوەی مەیدانی کاری رۆژنامەوانی دەکەن بۆ ئەوەی بە دروستی رووخساری ئەو کەسانەی قسەیان بۆ دەکەن نیشانبدەن ،  دەکرێت رێگەو شێوازی دیکە بدۆزنەوە تاوەکو ناوەڕۆکی پەیامە میدیاییەکان نەشێوێندرێت و سەرنج و رەخنەش نەیەتە سەر ماندوێتی و کاری رۆژنامەوانیان ، جی
لە چیرۆکی مایکەکاندا ناکرێت ئاماژە بۆ نەبوونی پلان و نەبوونی هۆشیاری دروست لەلای بەشێک لە فەرمانگەکانی نەدرێت کە دەکرێت بە دانانی سەکۆیەکی رۆژنامەوانی زۆر بە ئاسانی ئەم کێشەیە چارەسەر بکەن و بەباشترین شێوە رووخساری خۆیان و ناوەرۆکی پەیامەکانیان بگات .

سەرۆک بافڵ نوێنەرایەتی کوردستانی کرد لە رێکەوتنی نێوان هەرێم و بەغدا

چارەسەری کێشەی مووچە لە ئەنجامی یەکڕیزی و یەک هەڵوێستی کوردستانەوە بوو، بەغدا چەقی ململانێی سیاسیە بۆ بەدیهێنانی مافەکانی خەڵکی کوردستانەو، بە یەکڕیزیی کێشەکان چارەسەر دەبن.

سەرۆک بافڵ نوێنەرایەتی کوردستانی کرد لە رێکەوتنی نێوان هەرێم و بەغدا
پێویستە ئەم سەرکەوتنە بکەینە بنەمایەکی پتەو بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی تر لەگەڵ بەغداو ببێتە هەوێنی یەکڕیزیی ناوخۆیی لە کوردستان.

دوای هەشتا رۆژ لە بڕینی مووچەی خەڵکی کوردستان دەرکەوت گوتاری میانڕەویی و دیبلۆماسی چارەسەرە، 
ئەم رێکەوتنە لە خۆیدا دەبێتە مایەی سەقامگیریی و بوژانەوەی بازاڕو جوڵەی ئابوریی لەهەرێمی کوردستاندا. 

ماڵمان لە هەڵەبجە بوو، بەرامبەر ماڵمان ماڵی سەرۆك جاشێك و بارەگای جاشەكانی لێبوو، شار ژیانی تیا نەمابوو، یاسا و رێسای گەڕەك جاشەكان دایاندەنا، هەر كەسێك گەنج بوایە و ئەربابی خۆیان نەبوایە لەو كۆڵانەوە هاتووچۆی بكردایە، دەبوایە سڵاو (سەلام) ی لەو جاشانە بكردایە، ئەوانیش هەر بۆ سوكایەتی وەڵامی سەلامەكەیان نەدەدایەوە، ئەگەر سەلامیشمان نەكردایە ئەوا بە شەش حەوت جاشەوە دەكەوتنە وێزەی ئەو گەنجە و نیوە مردوویان دەكرد.

دوو هەڵبژاردەبوون هەردووكیان بۆ من یەك لە یەكتر خراپتر بوون، بۆیە زۆربەی جارەكان چاوەڕێم دەكرد جاشەكان نان بخۆن یان بڕۆن بەلایەكدا، ئەوسا بە پڕتاو خۆم دەگەیاندە ماڵەوە، ئەگەر ئەركێكی بەپەلەم بۆ دروست ببوایە یان دەربچوومایەتە دەرەوە، هەڵبژاردەی دووەمم وەك پەرداخە ژەهرەكە هەڵدەبژارد و سەلامێكم لێدەكردن، ئەوانیش بە گاڵتەجاڕییەوە یان هەر پێدەكەنین یان بێدەنگ دەبوون و وەڵامیان نەدەدایەوە، گەنجی گەڕەكەكەمان زۆرینەیان شەقی ئەو جاشانەیان بەركەوتبوو لەسەر ئەوەی بۆچی سڵاو ناكەن؟!

ئێ سەلام كردنیش بێ وەڵام ئێجگار ناخۆش بوو!!

بەڵام كۆتایی یاریەكە گرنگ بوو، تەماشاكەن، جاشەكان تەفروتونا بوون و منیش بەردەوام بووم لە ژیان و پریشكی لێدان و شەقەكانم بەرنەكەوت..

كێشەی ئێستای (بەغدا و هەولێرو قەندیل و ئەنكەرە) هەمان كێشەی ئەو بەسەرهاتەی ژیانی منە، هەولێر بەو مەرجانە قایل ببێت، شتێك سەروەری لەدەست دەدات، قایل نەبێت و سەلامەكە نەكات دەبێت باجەكەی بدات و پریشكی ئەو شەقەش بەر میللەت دەكەوێت، بۆیە هەندێك حاڵەت ناچارییە!!

رێككەوتن و سەلام كردن لەبەر بەرژەوەنديی خەڵك و شەقام، لەوە باشترە كۆمەڵێك كێشە و شەق و شەقوەشاندنی تێبكەوێت، بۆیە بە ناچاری وەفدەكانی هەرێم كە دەچنە بەغداد دەبێت بزانن تاڵ و تاڵتر بە ناچاری تاڵەكە شیرینترە.

ئەوەش لە سێگۆشەی خڕ دەچێت.

بەهەرحاڵ ئەم دوو بژاردەیە لە سیاسەتدا هەن، هەردووك تاڵن بەڵام یەكێكیان كەمتر لەوی تریان.. كێشەكەی قەندیل و ئەنكەرەش هەمان تیۆرە، ئيتر قەندیل پاش چل ساڵ سەلامەكەی هەڵبژارد، شەقی زۆری وەشاندو شەقی زۆریشی بەركەوت، بەڵام لۆجیك زاڵ بوو، ئەوەی لە جاسەنە روویدا بژاردەی دووەم بوو، سەلامێكە لە ئەنكەرە، لۆجیكێكی سیاسی ژیرانەبوو، ئەگینا شەقامی كوردستان و قەندیل و باكور، گرتەی كچۆڵەیەكی نازداریان بیرناچێتەوە كە پارچە چەكێك لەخۆی دەكاتەوە توڕی دەداتە تەنوورێكی تاو سەندوەوە..

چەند قورسە!! چەند بەئازارە!! بەڵام لەو بەئازارتر ئەوەیە كە دەرئەنجامی شەڕەكان جگە لە ماڵوێرانی وكوشتن و كوشتار، كۆتاییەكەی هەر دەبێت سەلامەكە لەیەكتر بكەن و مێزی دانوستان و ئاشتی، ئاوەدانتر بكەنەوە، ئیتر چ قەندیل سەلام لە ئەنكەرە بكات چ هەولێر سەلام لە بەغداد بكات، گرنگ ئەوەیە پەنا بۆ چەكی ئاشتی ببەین، چونكە ئەوە خەباتی چەكدارانەی ئەم سەردەمەیە..

ئەمەش لە سێگۆشەی خڕ دەچێت..

پرۆسەی ئاشتی ئەندازیارە راستەقینەکەی سەرۆک مام جەلال بووە، لە ئاگربەستی ١٩٩٣ مام جەلال توانی دوو تەرەفی کيشەدار لەیەک نزیک بکاتەوە بەداخەوە مەرگی لەناکاوی تورکت ئۆزال هەوڵەکانی ئاشتی پەک خست.

سەرۆک تاڵەبانی تا کۆتایی تەمەنی خۆی خەونی راستەقینەی بەدیهێنانی ئاشتی بووە لە تورکیاو باکوری کوردستان . 

دوای خۆشی سەرۆک بافڵ و هەم قوباد تاڵەبانی-ش، درێژەپێدەری بەرنامەی سەرخستنی پرۆسەی ئاشتی بوون لە تورکیاو عامیلی خێربوون. 

سوتانی چەک لە لایەن پەکەکەوە ئەوپەڕی نییەت پاکییە بەرامبەر بە هەوڵەکان بۆ سەرخستنی پرۆسەکەو باڵا کيشی ئاشتی لە تورکیاو ناوچەکە. 

دیوێکی تری ئەم پرۆسەی ئاشتییە دەرکەوتنی سلێمانییە وەک چەقی پرۆسەکەو گەرەنتیکاری ئاشتی. سەرباری ئەوەی سلێمانی گەمارۆی ئاسمانی لەسەرە لە لایەن تورکەکانەوە؛ بەڵام زەمینی سلێمانی جێگەو رێگەی ئاشتییە و نەوەکانی تاڵەبانیش هێزی سەرخستنی ئاشتین.

بەهیوای ئەوەی ئاشتی جێگەی شەڕبگرێتەوەو کورد بە ئەڵتەرناتیڤی دیموکراسی بە مافەکانی خۆی بگات لە تورکیا.

تەماشای سلێمانی بکەن لەیەک کاتدا خۆپیشاندان و ناڕەزایەتی خەڵک و فەرمانبەران  و رەخنەی توندو هەندێکجار توندوتیژی ، لە تەنیشتی ئەمەدا و لەهەمان کاتدا باوەش بۆ پڕۆسەیەکی گەورەیی مێژوویی ئاشتی دەکاتەوە، 

لەلایەک هەناوی دەهەژێت و هەندێک جار توڕەیی تا ئاستی کوڵان دەڕوات ، لەلایەکی دیکەش میهرەبانی و بەسۆزی و ناوبانگی باشی خەڵکەکەی سنوری پارێزگاکەو تەنانەت شارو وڵاتان دەبڕێت،

زۆر جار کەڵبەی نەیارانی لە گەرووی گیر دەبێت ، بەڵام سازش ناکات و بەبەردەوامی دەنگی ئازاد و ئازادی رادەربڕین و ئازادی سیاسی لە هەناویدا شەپۆل دەدات ، 

‏‎لەلایەک ئۆپۆزیسیۆن و دەیان حزبی سیاسی لە منداڵانیدا لەدایک دەبێت ، لەلایەکی دیکەش پێگەی پێکهاتەو ئاینە جیاوازەکان هەر لە هەناوی ئەودا گەشە دەکات ، 
سلێمانی لەیەک کاتدا شوێنی سەلەفی و سۆفی و ئیسلامی و عەلمانی و چەپەکانی تێدا دەبێتەوەو هەموانیش یەکتری قبوڵ دەکەن ، لەلایەکی دیکەش هەر هەمان پێکهاتە پێکەوە لەسەر شەقام دەنگی رەوا و زوڵاڵیان پێکەوە بەرزدەکەنەوە ئەمەیە جیاوازی سلێمانی. 

لە مێژووی درەوشاوەی خۆیدا سلێمانی بەگژ گەورەترین دەسەڵاتی ئینگلیزدا چووەتەوە و هەوڵی داگیرکاری و زەلیلی و دەستەمۆیی رەتکردووەتەوە ، بۆ ئێستاش هەمان ئیرادەو هێزو بازوو بوێری بە دەمارەکانیدا دێن و دەچن بەهەمان بیرو باوەڕەوە لەسەر شاڕێی ئیرادەو  تواناو داهێنان رێدەکات .

ئەم شارە کە پایتەختی رۆشنبیریەو وا نازناوی پایتەختی ئاشتیشی پێ دەبڕێت هەردەم شوێنی دەنگی زوڵاڵ و ئازاد بووە بۆ هەموان  و هەمووکات ئەم شارە تینووی پەلهاویشتنی زیاترەو دەیەوێت لە داهاتوودا مێژوویەکی نوێ بنوسێتەوە ئەوانەی ئومێد بە ئایندەیەکی باشترەوە دەبینن هەموویان لەم شارەوە لەداهاتوویەکی گەشتر دەڕوانن.

  سلێمانی لەپڕۆسەی ئاشتیدا مێژووی نوسییەوە

جیا لەمانە رۆژی ١١ تەموزی ٢٠٢٥ سلێمانی مێژوویەکی دیکەی تۆمارکردو  پڕۆسەی ئاشتی بردە بەرزترین ئاست و قۆناغی خۆی لە مێژوودا ، کاتێک ٣٠ گەریلاو فەرماندەی باڵا لەسەر داوای رێبەرەکەیان چەکەکانیان داناو پەکەکە بەکردەیی پڕۆسەی خۆ هەڵوەشاندنەوەو دەستبەرداربونی لە خەباتی چەکداری راگەیاند،   تەنانەت  وەک سیمبولێکی ئازایەتی و بەرخودان چەکە سوتاوەکانی پەکەکە هەر لە هەناوی شارەکەدا لە مۆزەخانەی نیشتیمانی ئەمنە سورەکەی سلێمانی هەڵدەگیرێت و دەپارێزرێت ، بۆ ئەوەی نەوەی داهاتوو بزانن کە چیرۆکی ئەم شارە جیاوازەو هەموو دەستپێشخەری و سەروەرییەکان هەر لێرەوە سەرچاوەی گرتووە ، رێک وەک ئەوەی  دەستپێکی پڕۆسەی ئاشتی  هەر لەم شارەوەو لەسەر دەستی سەرۆک مام جەلال دەستی پێکرد و هەنگاوی بۆ نرا  و گەشەی کرد تا گەیشتە قۆناغی ئەمڕۆ ،

سلێمانی ئەو شارەی کە لە رابردوودا  پایتەختی میرنشینی بابان بووە و خوڵقێنەرو شاهیدی زۆر رووداوی مێژوو کردبووە و زۆر جار رێڕەوی مێژووی گۆڕیوە و لە هەموو سەردەمێکدا زیندویەتی و جیاوازی خۆی پاراستووە،  
ئەم شارە هەمیشە قسەیەکی هەیە بۆ ووتن ، کردارێکی هەیە بۆ پیادە کردن 
ئەمە سلێمانییە …
کەس لەو ناچێت و کەس هێندەی ئەوی پێ ناکرێت،
 پێم خۆش بوو وێنە گەورەکەی سلێمانی ببینن .

لە وڵاتی چین لادێیەكم بینی، ژمارەی دانیشتوانی 6,5 ملیۆن كەس بوون، كارگەیەكی دروستكردنی ئۆتۆمبێلی تێدا بوو، لەبەرامبەر گوندەكەیان چەندین كوورەی ئەتۆم هەبوون، دوكەڵی سپی دەچووە كەشكەڵانی فەلەک، لەژێر كورەكاندا تا لێواری شەقامە قیركراوەكە شێلم و توور و پیاز و كەوەر چێنرابوون.
‎هەر لەوێدا و لە مێشكی خۆمدا بەراوردێكی خێرا و بەپەلەم بۆ ئەم گوندە لەگەڵ هەرێمەكەی خۆمان کرد، كە نزیكەی 6 ملیۆن هاووڵاتین و 4 یەكەی ئیداری و چەندین یەكەی سەربەخۆی ئیدارین، نە دەتوانین ژیانیان بۆ دابین بکەین نە مووچەیان بدەینێ.
‎هەر بەراورد بە ساڵانی 1959 تا 1961 دەیان ملیۆن هاووڵاتیی چین لە برسان و لەبەر بەدخۆراكی مردن، گەورەترین كارەساتی مرۆیی سەرزەوی بوو، بۆیە چینییەکان شەرمیان لە چینیبوونی خۆیان کرد.
‎ هەر بەراورد بەو ساڵانە، لە ناوچەكەی ئێمە و لە وڵاتەكەماندا ملیۆنان تۆن دانەوێڵە و خوراك هەناردەی دەرەوە دەكران، بەڵام ئێستا بڕوانن چین لە كوێ‌؟ ئێمە لە كوێ‌؟
‎ پلانێکی تۆکمە و گشتگیر و ژیرانەی سەرکردە (ماو) ئابووریی چین و خەڵکی چینی رزگار کرد،  رێگریكردن لە زیادبوونی منداڵ و لەناوبردنی چۆلەكە و مێرووی زیانبەخش و پۆشینی یەكجۆر جلوبەرگ و پلانی چاككردنی کەرتەکانی خوێندن و تەندروستی و خۆڕزگاركردن لە سەرمایەداری، چینی گەیاندە چینی ئێستا!!
‎ لە کاتێکدا زۆرترین دانیشتووانی سەرزەوی خەڵکی ئەم وڵاتەن، رێژەی تەمەنی مردن لە 90 ساڵیدایە، كە گەورەترین كێشەكانی چینە لە ئێستادا.
‎ئێمەی كورد لەم ھەرێمەدا خاوەنی خاكی باشین، ئاوی شیرین، ژمارەی هێزی كاری گونجاو، خاوەنی چوار وەرزەی ساڵین، خۆرێکی باش، ژینگەی خاوێن بەراورد بە چین، کێشەی بە بیابانبوونمان نییە، لە تیۆری جیۆپۆلەتیكدا لەناوجەرگەی دڵی زەویدا دەژین،  نەوت و گازی باشمان ھەیە، خاوەنی مێژووی خۆمان و زمان و ئاین  و كەلتوری رەسەنین.
‎ئەی ئەم قۆرتە چییە وایكردووە ئێمە مووچەیەکمان پێنەدرێت و هەمیشە لە دواوە بین؟
‎ئایا نەزانین و كێشەی عەقڵ و بیروهۆشمان هەیە؟
‎ئایا ناتوانین وەك مرۆڤی سەردەم بژین یان كێشەی نەبوونی پلانی لۆجیک و ژیرانەمان هەیە؟ 
‎بەبۆچوونی من:
‎نەبوونی پلانی چاککردنی ژیان ھۆکاری ئەم قۆرتەیە.
‎نەبوونی پلانی پێنج ساڵ یان هەشت ساڵ یان پلانی ستراتیژی درێژخایەن؟
‎دەستبەردان لە بەرژەوەندیی تاك و خۆتەرخانكردن بۆ ژیانی نوێ بەڵام بە پلان؟؟
‎بەكورتی، ئەگەر عەقڵی كوردی ئیش بكات، دەبێت لە ئێستا درەنگتر نییە بۆ دانانی پلانێك وەك ئەوەی مالیزیا ـ چین ـ یابان ـ بەرازیل ـ ئەندۆنیزیا.. هتد، ئەوان بە پلان خۆیان لە کارەسات دەرباز کرد، کەچی ئێستای ئێمە لێواری تەنگانە و قوفڵبوونی ژیانە..
‎ ئێستای ئێمە ھەموو پێداویستییەکی پلانی باش و بەناو حكومەت و پەرلەمان و سەرۆكایەتیمان ھەیە، کەچی حەوسەڵەی گۆڕانکاری و پلانی ستراتیژیمان نییە.
ئەمەش لە سێگۆشەی خڕ دەچێت!!..

وا بڕیارە لەچەند رۆژی نزیکی داهاتوو پەکەکە لە پڕۆسەیەکدا کە زیاتر سیمبولییە چەک دابنێت و نیازپاکی خۆی بۆ سەرپێخستنی پڕۆسەی ئاشتی بەکردەیی دەرببڕێت ، بەڵام پرسیارە هەرە گرنگ و جەوهەرییەکە ئەوەیە دوای چەکدانانی پەکەکە چارەنوسی پڕۆسەی ئاشتی لە تورکیاو باکوری کوردستان بە کوێ دەگات ؟ ئایا دووبارە شەڕ لە قەندیل دەست پێدەکاتەوە یان بەکردەیی پڕۆسەیەکی راستەقینەی ئاشتی دەست پێدەکات؟ ئەو پرسیار و گریمانەیەی ئەنقەرەو قەندیل هێشتا بەگومانن و لێی دڵنیانین ئایا قۆناغی بێ چەک و ئاڵۆزی ئەوەی تورکیا ناوی ناوە قۆناغی (تورکیای بێ تیرۆر) دەست پێ دەکات ؟   

ئەگەر چی هێشتا وەک زانیاری مامەڵەی لەگەڵدا دەکرێت بەڵام ئەگەرێکی چاوەڕوانکراوە لە چەند رۆژی نزیکی ئایندەدا بناری قەندیل نزیک بە پارێزگای سلێمانی ببێتە سەکۆی شانۆگەریی پڕۆسەیەکی سیاسی و چەکداری مێژوویی ، بە چەکدانانی ژمارەیەک لە گەریلاکانی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) کە لە نێویاندا سەرکردەی دیاری پەکەکەش بوونی هەیە ، ئەم پڕۆسەیە کە لە بنچینەدا  لەسەر داوا و بڕیاری عەبدوڵا ئۆجەلان رێبەری زیندانیکراوی پارتی کرێکارانی کوردستان دەستیپێکردووە،  لەچەند مانگی رابردوو پەکەکە قورسترین بڕیاری سیاسی و چەکداری خۆیدا کە بۆ زۆرینە چاوەڕوان نەکراوبوو کە ئەویش قایلبوونی بوو بەخۆهەڵوەشاندنەوە و بڕیاری چەکدانان ، ئەو بڕیارەی بۆ تورکیاش سوپرایزێکی گەورەبوو چونکە پەکەکە نیو سەدەیە گرێکوێرەی نەکراوەی پڕۆسەیەکی ئاڵۆزی چەکداری و 
سیاسی و دیبلۆماسی تورکیایە . 

لە مێژووی دروستبوونی پارتی کرێکارانی کوردستان و دەستپێکردنی خەباتی چەکداری لە دژی دەوڵەتی تورکیا بۆ کوژاندنەوەی ئەو ئاگرەی لە قەندیلەوە بڵێسەدەدات بەم جارەوە چوار جار هەوڵ بۆ پڕۆسەی ئاشتی دراوە بەڵام سێ جاری پێشوو بەهۆکاری جیا شکستی هێناوە ، ئەم جارە کە لە زەمینەو هەلومەرج و بارودۆخێکی جیاوازدا پڕۆسەکە دەستی پێکردووە تا ئێستا وا خوێندنەوەی بۆ دەکرێت کە هەردوولا جدی و پەرۆشبن بۆ سەرخستنی پڕۆسەکە بەڵام ئەو تەون و گومانانەش کەم نین کە لەبەردەم بێدەنگکردنی چەکەکاندا بوونی هەیە .

ناکرێت باسی پڕۆسەی ئاشتی بکەیت و ئاوڕ بۆ مێژووی ململانێ و شەڕو هەوڵەکانی ئاشتی لەنێوان پەکەکەو دەسەڵاتدارانی تورکیا نەدرێتەوە، بەشێوەیەکی گشتی هەوڵەکانی ئاشتی لە تورکیا بۆ چەند ئاست یان قۆناغێک پۆلێن دەکرێت ، 
لە ساڵی 1993 وە بۆ ساڵی 2015 چەند هەنگاوێك بۆ پرۆسەی ئاشتی نران، قۆناغی یەکەم لە ساڵی 1993 لە سەردەمی تورگوت ئۆزال، سەرۆک کۆماری تورکیا ، قۆناغی دووەم لە ساڵی 1996 لە سەردەمی نەجمەدین ئەربەکان، سەرۆک وەزیرانی تورکیا، قۆناغى سێیەمى هەوڵى چارەسەرى کێشەى کورد بە شێوەی ئاشتیانە لە (2013) وە تا (2015) لەسەردەمى رەجەب تەیب ئەردۆغان، ئاک پارتى دەستیپێکرد،
 بەڵام هەنگاوەكان ئاشتییان بەدوای خۆیاندا نەهێنا هەرچەندە چەند جارێک و بۆ چەند ساڵێك چەكەكان بێدەنگ كران، ئەم قۆناغەش ٢٠٢٥ کە بە قۆناغی چوارەم ناوزەند دەکرێت  جارێکی دیکە پڕۆسەی ئاشتی دەستی پێکردوەتەوە ، بەڵام ئەوەی ئەم جارە چاوەڕێدەکرێت جیاوازتر بێت لە قۆناغەکانی پێشتر بارودۆخەکە گۆڕاوەو جگە لە پارتی داد و گەشەپێدان (ئاک پارتی) هەریەک لە پارتەکانی دیکەی تورکیا پارتی بزووتنەوەی نەتەوەیی (مەهەپە) و پارتی گەلی کۆماری (جەهەپە) پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی)  و پارتی کرێکارانی تورکیا (TİP)
پارتی کۆمۆنیستی تورکیا (TKP)
هاوپەیمانی کرێکاری و ئازادی 
پارتی داهاتوو (Gelecek) & پارتی فێلیسیتی (SP)
پارتی سەعدەت (پارتی فێلیسیتی) بە گەرمی کار لەسەر پڕۆسەکە دەکەن ، ئەمەش هێزێکی زیاتری بە پڕۆسەکە بەخشیوەو لەسەرو هەموشیانەوە پەرۆشی عەبدوڵا ئۆجەلان رێبەری زیندانیکراوی پارتی کرێکارانی کوردستان و هەروەها بە دەنگەوە هاتنی پەکەکە بۆ پەیامەکانی ئۆجەلان و قایل بوونی بە خۆ هەڵوەشاندنەوە و دەستبەرداربوونی خەباتی چەکداری. 

لەم قۆناغەدا پەکەکە پەرۆشترو جدیتر دەردەکەوێت بۆ دەستپێکردنەوەی پڕۆسەی ئاشتی و سەرخستنی پڕۆسەکە ، ئەوەی دەمێنێتەوە نیازپاکی ئاک پارتی و تورکیایە بۆ دەستپێکردنی قۆناغێکی نوێی ئاشتی لە تورکیاو باکوری کوردستان کە تا ئێستا هەنگاو بەهەنگاو لەگەڵ پڕۆسەکەدا رێدەکات، ئەگەر ئەم پڕۆسەیە سەرکەوتوبێت و هاوشێوەی قۆناغەکانی دیکە ئاستەنگ و بەربەستی نەیەتە پێش و لەبار نەبرێت واچاوەڕێ دەکرێت کۆتایی بە نزیکەی نیو سەدە لە نائارامی و شەڕو ئاڵۆزی لە نێوان قەندیل و ئەنقەرەدا بهێنێت و چەکەکان بێدەنگ بکرێت، لە هەمووشی گرنگتر واپێویست دەکات پڕۆسەکە لەلایەن نەتەوەیەکگرتووەکان و کۆمەڵگەی نێودەڵەتییەوە چاودێری بکرێت بۆ ئەوەی هێزێکی تر بدات بە پڕۆسەکەو لە ئەگەری پابەندنەبوونی هەر لایەک سەرزەنشتی لاکەی دیکە بکرێت و رێگە نەدرێت پڕۆسەی ئاشتی بەدەردی جارەکانی دیکە ببرێت.   

بەووردبوونەوە لەم قۆناغەی پڕۆسەی ئاشتی ئەوەی بەدیدەکرێت پەکەکە تا ئێستا بە دەنگەوە هاتنێکی زۆری بۆ پڕۆسەکە هەیەو ئەوەی لەسەری بووە هەنگاوی بۆ ناوە،  پەکەکە قورسترین بڕیاری مێژوویدا کە خۆی هەڵوەشاندەوەو رەنگە لەچیاکانی کوردستان بێنە خوارەوە و چەکەکانیان بێدەنگ بکەن ، بەو ئومێدەی ئەو خەباتەی کە نزیکەی نیو سەدە لەمەوبەر دەستیان پێکرد بە رێگەی ئاشتیانە بێتەدی ، بەڵام پرسیارە هەرە گرنگ و جەوهەرییەکە ئەوەیە دوای چەکدانانی پەکەکە چارەنوسی پڕۆسەی ئاشتی لە تورکیاو باکوری کوردستان بە کوێ دەگات ؟ ئایا دووبارە شەڕ لە قەندیل دەست پێدەکاتەوە یان پڕۆسەیەکی راستەقینەی ئاشتی دەست پێدەکات ؟ دەبێت چاوەڕێ بکەین هەنگاوەکانی  داهاتوو وەڵامی ئەم پرسیارانە دەداتەوە ، بەش بەحاڵی خۆم ئومێدەوارم پڕۆسەی ئاشتی سەربگرێت و قۆناغێکی نوێی بێ چەک و توندوتیژی بۆ گەلی کورد لە تورکیا دەست پێبکات و کورد لەو بەشەی کوردستان بە مافە رەواکانی بگات .