بڕیارە ئەمڕۆ هەرێمی كوردستان 120 ملیار دیناری داهاتی نانەوتی رادەستی بەغداد بكات و لەدوای رادەستكردنەكەش راستەوخۆ وەزارەتی دارایی عیراق پارەی موچەی مانگی شەش بۆ هەرێم دەنێرێت.

 بەپێی زانیارییەكانی پەیامنێری كوردسات نیوز، رادەستكردنی 120 ملیاری داهاتی نەوتی و نیوەی داهاتی نانەوتی لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە بە بەغداد تەنها رێكارە كارگێڕییەكانی ماوە و بەر لە تەواوبوونی دەوام لەمڕۆدا، پارەكە رادەستی بەغداد دەكرێت، راستەوخۆ لەدوای رادەستكردنی پارەكەش وەزارەتی دارایی عیراق دەست بە خەرجكردنی پارەی موچەی مانگی شەشی موچەخۆرانی هەرێم دەكات.

باسی لەوەشكرد، ئەگەر سبەینێ پارەی موچە بگاتە بانكەكانی هەرێم، ئەوا رۆژی هەینی دەست بە دابەشكردنی موچەی مانگی شەش دەكرێت.

ئاماژەی بەوەشكرد، بەپێی لێدوانی بەرپرسانی  وەزارەتی دارایی  حكومەتی هەرێم لیستی موچە هاوشێوەی مانگەكانی رابردوو دەبێت و لەماوەی سێ رۆژدا موچەی سەرجەم دەستە و وەزارەتەكان دابەشدەكرێت.

دۆناڵد ترەمپ رایگەیاند، هاوردەکردنی زێڕی ئەمریکا باجی زیادەی لەسەر نابێت، هاوکات شەڕی گومرگیی لەگەڵ چین تاسەرەتای مانگی 11 درێژکردەوە.

دوای ئەوەی لە چەند رۆژی رابردوودا، گومرگی ئەمریکا رایگەیاند، هاوردەکردنی هەندێک کەلوپەلی نوێ باجی نوێیان لەسەر دەبێت، بەڵام ترەمپ لە تروس سۆشیال وتی، "هیچ باجێک لەسەر زێڕ داناندرێت" بەبێ ئەوەی وردەکاری زیاتر بخاتەڕوو.

ئەم ڕاگەیاندنەی ترامپ دوای ئەوە هات کە گومرگی ئەمریکا نامەیەکی بڵاوکردەوە و تیایدا تیشکی خستە سەر نرخی زێڕ بە بڕی (2.8 کیلۆگرام) باجی دەخرێتە سەر، ئەمەش بووە هۆی بەرزبوونەوەی نرخی زێڕ بۆ بەرزترین ئاستی لە هەینی رابردوودا لە بازاڕی ئەمریکا.

هاوکات بەپێی ڕاپۆرتێک کە کەناڵی سی ئێن بی سی بڵاویکردووەتەوە، دۆناڵد ترەمپ کۆتایی بە نادڵنیایی چارەنووسی ئاگربەستی گومرگیی نێوان ئەمریکا و چین هێناوە، لە دوای ئیمزاکردنی فەرمانێک بۆ درێژکردنەوەی ماوەی 90 رۆژی دیکە تایبەت بە زیادکردنی رێژەی باج لەسەر کاڵاکان.

لە راپۆرتەکەدا ئاماژە بەوە کراوە، درێژکردنەوەی ئەو ماوەیە کە تا سەرەتای مانگی نۆڤەمبەر بەردەوام دەبێت، بوارێکی زیاتر دەدات بە هەردوولا بۆ دانوستان و هاوکاتە لەگەڵ وەرزی هاوردەکردنی پێش جەژنی سەری ساڵ.

بڕیار بوو باجەکانی ئەمریکا لەسەر کاڵای چینی بۆ لەسەدا 145 بەرزببێتەوە، هاوکات بڕیار بوو باجی چینی لەسەر کاڵای ئەمریکی بۆ لەسەدا 125 بەرزببێتەوە، ئەمەش کاریگەریی لەسەر کاڵاکانیان دروستکردبوو.

لە ئێستادا هەناردەکردنی کاڵای چین بۆ ئەمریکا باجی لەسەدا 30ی لەسەرە، کە لەسەدا 10ی باجی بنەڕەتی و لەسەدا 20ی باجی فێنتانیڵە کە لەلایەن واشنتۆنەوە لە سەرەتای ئەمساڵەوە زیادکراوە. 

بەهۆی كۆبوونەوەی چاوەڕوانكراوی نێوان ئەمریكا و روسیا لەبارەی جەنگی ئۆكراین، نرخی نەوت لە بازاڕەكانی جیهان دابەزی. 

ئەمڕۆ لەگەڵ كردنەوەی بازارەكاندا، نرخی نەوتی برێنت بە رێژەی لە 0.5 %دابەزی و هەر بەرمیلێك بە 66 دۆلار و 26 سەنت مامەڵەی پێوە كرا، كە بەراورد بە رۆژی یەكشەممە 33 سەنت دابەزیوە، هەروەها نرخی نەوتی تەكساس بە رێژەی لە 0.6% دابەزی و هەر بەرمیلێك بە 63 دۆلار و 49 سەنت مامەڵەی پێوەكرا، كە بەراورد بە رۆژی رابردوو 39 سەنت دابەزیوە.

شارەزایانیش هۆكارەكەی بۆ ئەو دانوستانە چاوەڕوانكراوە دەگەڕێننەوە، كە بڕیارە لە رۆژانی داهاتوو لەنێوان روسیا و ئەمریكا لەبارەی جەنگی ئۆكراینەوە بەڕێوەبچێت.

وەزیری وزەی توركیا رایگەیاند، بە بەهای چوار ملیار دۆلار یەدەگی نەوت لە باكوری كوردستان دۆزراوەتەوە .

ئاڵپارسلان بایراكتار وەزیری وزە و سەرچاوە سروشتییەكانی توركیا رایگەیاندوە لە چوارچێوەی گەڕانەكانی ئەمساڵ بۆ نەوت لە ناوچەكانی ئامەد، گابار و ئیلح ئەنجاممان ، 57ملیۆن بەرمیل نەوت دۆزراوەتەوە كە بەهای ئابورییەكەی دەگاتە نزیكەی چوار ملیار دۆلار.

وەزیری وزەی توركیا ئاماژەی بەوە كردوە كە گەڕان لە ناوچەكانی باكوری كوردستان بۆ دۆزینەوەی نەوت بەردەوام دەبێت  .

بە وتەی بایراكتار هاوكات كە لەگەڵ دۆزینەوەی نەوت لە باكوری كوردستان  75ملیار مەتر سێجا غازی سروشتی لە گۆكتەپە و لە دەریای ڕەش دۆزراوەتەوە كە پێداویستی ساڵ و نیوێكی توركیا بۆ غاز دابین دەكات. وەزیری وزەی توركیا ئاماژەی بەوە كردوە كە ئەو بڕە غازەی كە دۆزراوەتەوە بەها ئابورییەكەی دەگاتە 30 ملیار دۆلار.

 

وەزارەتی دارایی هەرێم لیستی موچەی مانگی ئایاری بڵاوکردەوە و بەپێی لیستەکە موچەی سەرجەم دەستە و وەزارەتەکان لەماوەی سێ رۆژدا دابەشدەکرێت.

وەزارەتی دارایی و ئابوری هەرێم لیستی موچەی مانگی ئایاری بڵاوکردەوە و لیستەکە هاوشێوەی مانگی نیسانە، هەر بە هەمانشێوەی مانگی نیسانیش لەماوەی سێ رۆژدا موچەی تەواوی دەستە و وەزارەتەکان دابەشدەکرێت.

 

لیستەکە بەم جۆرەیە:

سبەینێ هەینی 25ی ئایار: خانەنشینی شارستانی، خاوەنپێداویستی تایبەت، زیندانیانی سیاسی و بەرکەوتووانی چەکی کیمیایی، کەسوکاری شەهیدان و ئەنفالکراوان.

 

رۆژی شەممە 26ی ئایار: کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان، پەروەردە، خانەنشینی پێشمەرگە، دارایی و ئابوری، دەستەی دەستپاکی، دەستەی وەبەرهێنان، دەستەی ژینگە، دەزگای مین، ناوچەکانی دەرەوەی هەرێم، کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردن، دیوانی چاودێری دارایی، مافی مرۆڤ، ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێکردن، تەندروستی، ناوخۆ، داد، ئەنجومەنی دادوەریی، پلاندانان، بازرگانی و پیشەسازی، سامانە سروشتییەکان، گواستنەوە و گەیاندن، کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو، شارەوانی و گەشتوگوزار.

 

رۆژی یەکشەممە 27ی ئایار: کاروکاروباری کۆمەڵایەتی، رۆشنبیری و لاوان، کارەبا، ئەوقاف و کاروباری ئایینی، خوێندنی باڵا، سێ سەرۆکایەتییەکەی هەرێم، پێشمەرگە، دیوان و لیواکان، یەکەی ٧٠ و ٨٠،  ب. پۆلیسی دامودەزگا نەوتییەکان، ئەنجومەنی ئاسایش و دەزگای ئاسایش، هێزی زێرەڤانی و فەرماندەیی بەرگریی فریاکەوتن.

وەزارەتی دارایی و ئابوری هەرێم رایگەیاند، بەغداد پارەی موچەی مانگی پێنجی خستە سەر هەژماری بانکیی وەزارەتی دارایی هەرێم و سبەینێ دەست بە دابەشکردنی موچە دەکرێت.

وەزارەتی دارایی هەرێم رایگەیاند، ئەمڕۆ پێنجشەممە، بەغداد بڕی 974 ملیار و 813 ملیۆن دیناری وەک شایستەی دارایی موچەی فەرمانبەران بۆ مانگی ئایار خستە سەر هەژماری بانکیی وەزارەتەکە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، سبەینێ هەینی، 25ی تەمموز، دەست بە دابەشکردنی موچەی مانگی ئایاری موچەخۆران دەکەن.

 

لیستی موچە

ئەگەر لیستی موچە هاوشێوەی مانگەکانی رابردوو بێت، ئەوا سبەینێ خانەنشینی شارستانی، زیندانیانی سیاسی، کەسوکاری شەهیدان و ئەنفالکراوان، بەرکەوتووانی چەکی کیمیایی و خاوەن پێداویستییە تایبەتەکان موچە وەردەگرن.

کۆتا موچە دوای تێپەڕینی 50 رۆژ بەسەر دابەشکردنی موچەی مانگی ئازار، لە رۆژی 14ی ئایار دەست بە دابەشکردنی کرا و لەماوەی سێ رۆژدا موچەی سەرجەم موچەخۆران دابەشکرا، کە لیستی موچە بەم جۆرە بوو:

14ی ئایار: خانەنشینی شارستانی، خاوەنپێداویستی تایبەت، زیندانییە سیاسییەکان، بەرکەوتووانی چەکی کیمیایی و کەسوکاری شەهیدان و ئەنفالکراوان.

15ی ئایار: کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان، پەروەردە، خانەنشینی پێشمەرگە، دارایی و ئابوری، دەستەی دەستپاکی، دەستەی وەبەرهێنان، دەستەی ژینگە، دەزگای مین، ناوچەکانی دەرەوەی هەرێم، کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان، دیوانی چاودێری دارایی، مافی مرۆڤ، ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێکردن، تەندروستی، ناوخۆ، داد، ئەنجومەنی دادوەریی، پلاندانان، بازرگانی و پیشەسازی، سامانە سروشتییەکان، گواستنەوە و گەیاندن، کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو، شارەوانی و گەشتوگوزار.

18ی ئایار: کار و کاروباری کۆمەڵایەتی، رۆشنبیری و لاوان، کارەبا، ئەوقاف و کاروباری ئایینی، خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی، سەرۆکایەتی پەرلەمان، سەرۆکایەتی ئەنجومەنی وەزیران، سەرۆکایەتی هەرێم، پێشمەرگە 'دیوان، لیواکان'، یەکەی 70 و 80، ب. پۆلیسی دامودەزگا نەوتییەکان، ئەنجومەنی ئاسایش و دەزگای ئاسایش، هێزی زێرەڤانی و فەرماندەیی بەرگریی فریاکەوتن.

 

لەبارەی خانەنشینانی نوێ:

رۆژی 26ی ئایار، وەزارەتی دارایی و ئابوری هەرێم لەبارەی موچەی خانەنشینانەوە راگەیەنراوێکی بڵاوکردەوە و داوای لە سەرجەم وەزارەت و فەرمانگەکانی نەبەستراو بە وەزارەت کرد، لەسەر بنەمای فۆڕمی زانیاری بەڕێوەبەرایەتی گشتی خانەنشین دۆسیەی ئەو فەرمانبەرانە رەوانە بکەن کە تەمەنی یاساییان لە خزمەت تەواو بووە و بەپێی یاسای خانەنشینی یەکگرتووی عێراق رەوانەی خانەنشینی دەکرێن.

لە راگەیەنراوەکەدا ئەوەش هاتبوو، لە دوو مانگی رابردوو توانراوە پێنج هەزار و 261 خانەنشینی نوێ بۆ لیستی موچەی مانگی ئایار زیاد بکرێن و ناوەکانیان رەوانەی وەزارەتی دارایی حکومەتی فیدراڵ کراوە، تا بەپێی ئەو تەرخانەی لە ساڵی 2025 بۆیان جێگیر کراوە، لەگەڵ موچەی مانگی ئایار موچەی مانگەکانی رابردووشیان بۆ خەرج بکرێتەوە.

دوای 52 ساڵ، سەرۆک کۆماری تورکیا کۆتایی بە رێککەوتنێکی تایبەت بە بواری نەوت لەنێوان وڵاتەکەی و عیراق هێنا.

میدیاکانی تورکیا بڵاویانکردەوە، رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆک کۆماری تورکیا بڕیارێکی تایبەت بووە بە راگرتنی بۆری نەوتی خاو لەنێوان تورکیا و عیراق ئیمزا کردووە، کە لە ساڵی 1973وە کار بەو رێککەوتنە دەکرێت.

رێککەوتنەکە 52 ساڵەییەکە، یەکێکە لە دیارترین لێکتێگەیشتنە ئابورییەکانی نێوان تورکیا و عیراق.

بەپێی هەواڵی میدیاکان، رێککەوتنەکە بە رەسمی لە رۆژی 27ی مانگی تەمموزی ساڵی داهاتوودا کۆتایی پێدەهات، بەڵام ئەردۆغان ئیزامی هەڵوەشاندنەوەی کردووە و لە رۆژنامەی رەسمی تورکیاشدا بڵاوکراوەتەوە.

ئەو رێککەوتنەی ئەردۆغان هەڵی وەشاندووەتەوە، بۆ یەکەمجار لە ساڵی 1973 لە نێوان تورکیا و عیراقدا ئیمزاکرا کە تایبەت بوو بە دەستەبەرکردنی هەناردەی نەوتی خاو لە عیراقەوە بۆ بەندەری جەیهانی تورکیا.

لەماوەی ساڵانی رابردوودا چەندین جار رێککەوتننامەکە نوێ کراوەتەوە، کە دوایین جار لە ساڵی 2010دا نوێ کرایەوە.

وەک میدیاکان باسی دەکەن، هەڵوەشاندنەوەی ئەو رێککەوتنە گۆڕانکارییەکی گەورە لە پەیوەندییە ستراتیژییەکانی نێوان عێراق و تورکیادا دێنێتە ئاراوە.

بڕیارە ئەمڕۆ حكومەتی هەرێم داهاتی ناوخۆی مانگی ئایار  رادەستی حكومەتی عیراق دەكات، بریاریشە رۆژی دووشەممە  وەزارەتی عیراق پارەی مووچەی مانگی  هەمان مانگ  رەوانەی هەرێم بكات.

بەپێی زانیارییەكانی پەیامنێری كوردسات نیوز لە بەغداد، چاوەڕوان دەكرێت ئەمڕۆ یەكشەممە وەزارەتی دارایی هەرێمی كوردستان بڕی ١٢٠ ملیار دینار وەكو داهاتی ناوخۆ بۆ مانگی پێنج، رادەستی حكومەتی فیدڕاڵ بكات.

سەرچاوەیەكیش لە وەزارەتی دارایی عیراق بە كوردسات نیوزی راگەیاند، لە دوای گەیشتنی بڕی داهاتی ناوخۆی مانگی پێنج، چاوەڕوان دەكرێت رۆژی دووشەممە وەزارەتی دارایی عیراق، تەمویلی وەزارەتی دارایی هەرێمی كوردستان بكات و پارەی موچەی مانگی پێنجی فەرمانبەران رەوانە بكات.

 

 

پەیامنێری کوردسات نیوز باسی لەوەکرد، محەمەد شیاع سودانی ئیمزای لەسەر نووسراوی خەرجکردنی موچەی مانگی پێنجی موچەخۆرانی هەرێم کرد.

پەیامنێری کوردسات نیوز باسی لەوەکرد، لە کۆبوونەوە نائاساییەکەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق، محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عیراق بڕیاریدا بە خەرجکردنی موچەی مانگی پێنجی موچەخۆرانی هەرێم.

بەپێی زانیارییەکانی کوردسات نیوز، بەهۆی تەواوبوونی دەوام لەمڕۆدا، چاوەڕوان دەکرێت رۆژی یەکشەممەی داهاتوو 20ی ئەم مانگە، پارەی موچە خەرج بکرێت و بەوپێیەش لە رۆژی دووشەممەی داهاتووەوە دەست بە دابەشکردنی موچە دەکرێت لە هەرێم.

لەبارەی موچەی مانگی شەشەوە پەیامنێری کوردسات نیوز ئەوەی خستە روو، لەماوەیەکی نزیکدا بڕیار لەسەر خەرجکردنی موچەی مانگی شەشیش دەدرێت.

دوێنێ حکومەتی هەرێم کۆبوونەوەی ئاسایی هەفتانەی خۆی ئەنجامدا و رایگەیاند، ناوەڕۆکی لێکتێگەیشتنی نێوان هەرێم و بەغداد تایبەت بە موچەی موچەخۆران و پابەندییەکانی هەرێم جێبەجێ دەکەن. 

ئەمڕۆ ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق کۆبوونەوەیەکی نائاسایی ئەنجام دەدات و تیایدا گفتوگۆ لەبارەی پرسی موچەی موچەخۆران و نەوتی هەرێم دەکەن.

دوێنێ حکومەتی هەرێم کۆبوونەوەی ئاسایی هەفتانەی خۆی ئەنجامدا و رایگەیاند، ناوەڕۆکی لێکتێگەیشتنی نێوان هەرێم و بەغداد تایبەت بە موچەی موچەخۆران و پابەندییەکانی هەرێم جێبەجێ دەکەن.

بڕیارە سەعات 1:00ی پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ، ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق کۆبوونەوەیەکی نائاسایی و بەدەر لە کۆبوونەوەی ئاسایی هەفتانەی خۆی ئەنجام بدات.

لە کۆبوونەوەکەدا باس لە پرسی موچەی موچەخۆرانی هەرێم و خەرجکردنی موچە دەکرێت و هەروەها بابەتی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمیش یەکێکی دیکە دەبێت لە تەوەرەکانی کۆبوونەوەکە.

بەپێی راگەیەنراوەکەی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم، دوای جێبەجێکردنی ناوەڕۆکی ئەو لێکتێگەیشتنە، چاوەڕوان دەکرێت حکومەتی عیراق موچە و شایستە داراییەکانی هەرێم بنێرێت.

لە ئێستادا موچەخۆرانی هەرێم لە مانگی ئاب نزیک دەبنەوە، بەڵام بەهۆی ناکۆکییەکانی نێوان حکومەتی هەرێم و عیراق لەبارەی پرسی هەناردەکردنەوەی نەوت، هێشتا موچەی مانگی ئایاریان وەرنەگرتووە و زیاتر لە 70 رۆژە هیچ موچەیەک دابەش نەکراوە.

رۆژی 7ی ئەم مانگە، وەدفێکی باڵای هەرێم چوونە بەغداد و وەڵامی ئەو رەشنووسەیان گەیاندە حکومەتی عیراق، کە پێشتر خستبوویانە بەردەستی بەرپرسانی هەرێم.

پێشتر کوردسات نیوز ئەوەی ئاشکرا کردبوو کە، بەپێی رەشنووسەکە پرسی نەوت بەمجۆرەی ئێستا دەمێنێتەوە تاوەکو لەماوەی داهاتوودا وەفدێکی تەکنیکی دێتە هەرێم و لە نزیکەوە ئەوە چارەسەر دەکەن ئاخۆ هەرێم بۆ پێداویستی ناوخۆ بڕی چەند نەوتی پێویستە.

پێشتر هەرێم داوای زیاتر لە 115 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانەی دەکرد بۆ پێداویستی ناوخۆ و دواتر داوای 65 هەزار بەرمیل نەوتی دەکرد، بەڵام بەغداد ئامادە بوو تەنها 46 هەزار بەرمیل نەوتی بدات.

لەبارەی داهاتی نانەوتی و ناوخۆشەوە رێککەوتنێکی سەرەتایی باسدەکرا کە هەرێم مانگانە 115 ملیار دینار رادەستی بەغداد بکات و کرێی کۆمپانیاکانی نەوتیش یان بە پارەی کاش بدرێت یان بە پێدانی نەوت.

وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێم ئیدانەی هێرشەکانی سەر کێڵگە نەوتییەکانی هەرێم دەکات و رایگەیاندووە، داوا لە لایەنە پەیوەندیدارەکان و حکومەتی عیراق و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکات بێنە سەر خەت بۆ پاراستنی گیانی کارمەندانی مەدەنی و ئەمنیەتی وزە و رێگریکردن لە هێرشی دیکە بۆ سەر کەرتی وزەی کوردستان.

وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێم راگەیەنراوێکی لەبارەی هێرشە درۆنییەکان بۆسەر کێڵگە نەوتییەکانی هەرێم بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکردووە، سەر لەبەیانی ئەمڕۆ چوارشەمە، لە رێگای درۆنی بۆمبرێژکراوەوە ژمارەیەک هێرشی تیرۆریستی کرایە سەر کێڵگەکانی نەوتی تاوکێ و پێشخابور و عین سفنی لە ئیدارەی سەربەخوی زاخۆ و قەزای شێخانی سەر بە پارێزگای دهۆک. هەر چەندە  هێرشەکان زیانی گیانی نەبووە، بەڵام زیانێکی زۆر بە ژێرخانی کێڵگەکان کەوتووە.

وەزارەتەکە ئاماژەی بەوەکردووە، بە تووندی ئەم هێرشە تیرویستیانە ئیدانە و شەرمەزار دەکەن، کە وەک سامانە سروشتییەکان دەڵێت: مەبەست لێی، لێدانی ژێرخانی ئابوری هەرێمی کوردستان و دروستکردنی مەترسییە لەسەر سەلامەتی کارمەندانی مەدەنی کەرتی وزە.

داواش لە لایەنە پەیوەندیدارەکان و حکومەتی فیدراڵی و کومەڵگەی نێودەوڵەتی دەکات، "بە زووترین کات بێنە سەر خەت بۆ پاراستنی گیانی کارمەندانی مەدەنی و ئەمنیەتی وزە و رێگریکردن لە هێرشی دیکە بۆ سەر کەرتی وزەی کوردستان".

دەشڵێت: هەموو هەوڵێکی خۆمان دەدەین بۆ پاراستنی گیانی کارمەندانی کەرتی وزە و پێگەی ستراتیجیمان لە دابینکردنی سەقامگیری وزە لە ناوچەکە و جیهان.

ئەمەش دوای ئەوە دێت، سەعات 6:00 و 6:15ی بەیانی ئەمڕۆ چوارشەممە، لە رێگەی دوو درۆنی بۆمبڕێژکراوەوە هێرش کرایە سەر کێڵگەی نەوتی DNO لە پێشخابور لە ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ.

هەر بەیانی ئەمڕۆ کاتژمێر 7:00، لە رێگەی درۆنێکی بۆمبڕێژکراوەوە هێرش کرایە سەر کێڵگەی نەوتی DNO لە تاوکێ لە سنوری ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ، جگە لە زیانی ماددی کە بە کێڵگەکان کەوتن، هیچ زیانی گیانییان لێ نەکەوتەوە.

راوێژكارێكی سەرۆك وەزیرانی عیراق رایدەگەیەنێت، رێژەی بێكاری لە 17%ەوە بۆ 13% دابەزیوە.

مەزهەر محەمەد ساڵح راوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عیراق رایگەیاند، حكومەت دەیان پرۆژەی خزمەتگوزاری جێبەجێكردووە بۆئەوەی ئابورییەكەی لە پشتبەستن بە نەوت دوور بكەوێتەوە، وەك پرۆژەی بنیاتنانی یەك ملیۆن یەكەی نیشتەجێبوون و سەدان خوێندنگە و نەخۆشخانە و پرد و رێگاوبان و تۆڕی كارەبا و ئاو.

وتیشی، سیاسەتی چاكسازیی حكومەتی عیراق پابەندی رێنماییەكانی سندوقی دراوی نێودەوڵەتی بووە و بەهۆیەوە رێژەی بێكاری لە عیراق لە 17%ەوە بۆ 13% كەمبووەتەوە.

راوێژكارەكەی سودانی ئاماژەی بەوەشكرد، برەودان بە كەرتی نانەوتی پێویستی بە وەرچەرخانێكی راستەقینە هەیە، حكومەتی ئێستای عیراقیش هەنگاوەكانی بەرەو ئەو ئاراستەیەیە.

کۆمەڵەی پیشەسازی نەوتی کوردستان 'ئەپیکور' راگەیەنراوێکی لەبارەی نەوت و هەناردەی نەوتەوە بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکردووە، پێویستە بە شێوەیەكی خێرا و روون شایستە داراییەكانمان پێ بدرێت.

کۆمەڵەی پیشەسازی نەوتی کوردستان 'ئەپیکور' راگەیەنراوێکی لەبارەی نەوت و هەناردەی نەوتەوە بڵاوکردەوە و تێیدا هاتووە، جەخت لە دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت دەكەنەوە لەڕێی بەندەری جەیهانەوە.

لە راگەیەنراوەکەدا هاتووە، "دانوستانەكانی نێوان هەردوو حكومەتی هەرێم و بەغداد بە مەبەستی هەناردەی نەوت چڕكراونەتەوە و هیچ كات بەشداریی هیچ كۆبوونەكەیەكمان نەكردووە كە پێچەوانەی ئەو گرێبەستانە پێشنیاز كرابێت".

ئاماژە بەوەشکراوە، "ئامادەی دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتین بە مەرجی پابەندبوون بەو گرێبەستانەی كە هەن، پێویستە رێز لە گرێبەستی هاوبەشیی بەرهەمهێنان بگیرێت".

لە راگەیەنراوەکەدا ئەوەش خراوەتە روو، "پێویستە بە شێوەیەكی خێرا و روون شایستە داراییەكانمان پێ بدرێت، پێویستە چارەسەری ئەو پارەیە بكرێت كە هێشتا نەدراوەتەوە بە كۆمپانیاكان و شایستە داراییەكانمان بدرێتەوە لەڕێگەی كاشەوە بێت یاخود پشكی نەوتی شایستە وەك خۆی".

ئەوەش لە کاتێکدایە، لە مانگی ئازاری ساڵی 2023ـەوە هەناردەی نەوتی هەرێم لە رێگای بەندەری جەیهانەوە راگیراوە و لەو کاتەشەوە تاوەکو ئێستا ناکۆکی لەنێوان حکومەتی عیراق و هەرێمدا هەیە لەسەر دەستپێکردەنەوەی هەناردە.

بڕیارە هەفتەی داهاتوو دادگای فیدڕاڵی عیراق لەبارەی دەرکردنی بڕیارێکی سالاری بۆ خەرجکردنی موچەی موچوخۆرانی هەرێم کۆببێتەوە.

بڕیارە رۆژی دووشەممەی داهاتوو، 14ی تەمموز، دادگای فیدڕاڵی عیراق لەبارەی سکاڵایەک تایبەت بە دەرکردنی بڕیارێکی سالاری بۆ پابەندکردنی وەزارەتی دارایی عیراق بە خەرجکردنی موچەی موچەخۆرانی هەرێم و دوورخستنەوەی پرسی موچە لە ناکۆکییەکان کۆببێتەوە.

سکاڵاکە لەسەر سەرۆکوەزیرانی عیراق و وەزیری دارایی عیراق تۆمارکراوە و تێیدا داواکراوە خەرجکردنی موچەی موچەخۆرانی هەرێم مانگانە و لەوادەی خۆیدا گەرەنتی بکرێت و پرسی موچە دووربخرێتەوە لە هەر ململانێ و ناکۆکییەکی سیاسی.

هەروەها لە سکاڵاکەدا داواش کراوە، بڕیارێکی سالاری دەربکرێت بۆ خەرجکردنی موچە و لەم مانگەوە بڕیارەکە جێبەجێ بکرێت و گرفت بۆ خەرجکردنی موچە دروست نەکرێت.

وەفدێکی باڵای هەرێم گەیشتە بەغداد و وەڵامی رەشنووسەکەی حکومەتی عیراقیان پێیە، بەپێی زانیارییە سەرەتاییەکانیش لەسەر زۆرینەی پرسەکان رێککەوتوون.

پەیامنێری کوردسات نیوز باسی لەوەکرد، وەفدێکی باڵای هەرێم گەیشتووەتە بەغداد و لەگەڵ خۆیاندا وەڵامی ئەو رەشنووسەیان پێیە کە حکومەتی عیراق خستبوویە بەردەستی هەرێم.

ئاماژەی بەوەشکرد، لێکتێگەیشتن لەنێوان هەرێم و بەغداد هەیە و زۆرینەی گرفتەکانیان تێپەڕاندووە.

بەپێی زانیارییە سەرەتاییەکان، پرسی نەوت بەمجۆرەی ئێستا دەمێنێتەوە تاوەکو لەماوەی داهاتوودا وەفدێکی تەکنیکی دێتە هەرێم و لە نزیکەوە ئەوە چارەسەر دەکەن ئاخۆ هەرێم بۆ پێداویستی ناوخۆ بڕی چەند نەوتی پێویستە.

پێشتر هەرێم داوای زیاتر لە 115 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانەی دەکرد بۆ پێداویستی ناوخۆ، بەڵام ئێستا داوای 65 هەزار بەرمیل نەوت دەکات، بەڵام بەغداد بەپێدانی تەنها 46 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە رازییە.

لەبارەی داهاتی نانەوتی و ناوخۆشەوە رێککەوتنێکی سەرەتایی هەیە کە هەرێم مانگانە 115 ملیار دینار رادەستی بەغداد بکات.

هەرچی لەبارەی کرێی کۆمپانیاکانە؛ لێکتێگەیشتن هەیە لەنێوان هەرێم و عیراق کە کرێکە یان بە پارەی کاش یان بە پێدانی نەوت بدرێتەوە بەو کۆمپانیایانە.

ئەوەی جێگای ئومێدە، بەپێی زانیارییەکانی پەیامنێری کوردسات نیوز چاوەڕوان دەکرێت بۆئەوەی لە کۆبوونەوەی سبەینێی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراقدا بڕیار لەسەر چارەنووسی موچە بدرێت.

وەزیری کشتوکاڵی تورکیا رایگەیاند، ساڵی رابردوو وڵاتەکەی لە پلەی حەوتەمی جیهاندا بووە بۆ داهاتی بەرهەمی کشتوکاڵی و داهاتی ساڵی 2024 بەراورد بە ساڵانی پێش خۆی بە رێژەی 7٪ بەرزتربووەتەوە.

ئیراهیم یوماکلی وەزیری کشتوکاڵ و دارستانی تورکیا رایگەیاند، ساڵی رابردوو بەراورد بە ساڵانی پێشووتر داھاتی تورکیا لە بەرھەمی کشتوکاڵیدا، بەرێژەی 7٪ بەرزبوونەوەی تۆمار کردووە.

باسی لەوەشکرد، تورکیا ساڵی رابردوو لە داھاتی بەرھەمی کشتوکاڵیدا لەسەر ئاستی جیھان پلەی حەوتەمی بەدەستھێناوە بەو پێیەی داھاتی بەرھەمی کشتوکاڵی تورکیا لە ساڵی رابردوودا، گەیشتووەتە ٧٤ ملیار دۆلار.

ئەوەشی خستووەتە روو، بە پشتبەستن بە داتاکانی بانکی نێودەوڵەتی، بۆ یەکەمجار تورکیا بەربەستی ٧٠ ملیار دۆلاری لە داھاتی بەرھەمی کشتوکاڵیدا تێپەڕاند.

تورکیا یەکێکە لەو وڵاتانەی بەرهەمهێنە و بەرهەمەکانی هەم لە ناوخۆی وڵاتی خۆی بەکاردەهێنێتەوە هەم هەناردەی دەرەوەی وڵاتەکەی دەکات، کە پانتاییەکی گەورەی لە داهاتی ئەو وڵاتەدا داگیر کردووە.