ئابووری
بەهۆی ئەگەری لێدان لە پێگە ئەتۆمییەكانی ئیران، نرخی نەوت و زێڕ لە بازارەكانی جیهاندا بەرزبوونەوە.
دوای كردنەوەی بازارەكانی ئاسیا، ئەمڕۆ نرخی نەوت بە رێژەی لە 1% بەرزبوونەوەی بەخۆیەوە بینی و نرخی بەرمیلێك نەوتی برێنت گەیشتە 66 دۆلار و 17 سەنت، هاوكات نرخی بەرمیلێك نەوتی خاوی تەكساسیش بە 62 دۆلار و 68 سەنت مامەڵەی پێوە دەكرێت.
شارەزایانی بواری نەوتیش دەڵێن، بڵاوبوونەوەی هەواڵی ئەگەری هێرشی ئیسرائیل بۆسەر پێگە ئەتۆمییەكانی ئیران، هۆكارە بۆ بەرزبوونەوەی نرخی نەوت لە جیهاندا.
لە هەمانكاتدا، لە دوای چەندین رۆژ لە دابەزینی نرخەكەی، ئەمڕۆ بەهۆی وەستانی بەرزبوونەوەی نرخی پێنوێنەكانی ئەمریكا، نرخی زێڕ جارێكی دیكە رووی لە بەرزبوونەوەكرد و بە رێژەی 2% بەرزبوویەوە، نرخی ئۆنسەیەك گەیشتە سێ هەزار و 300 دۆلار و پێشبینیش دەكرێت ئەگەر نرخی پێنوێنەكانی ئەمریكا بەوشێوەیە بەردەوامبێت، نرخی ئۆنسەیەك زێڕ بگاتە سێ هەزار و 500 دۆلار.
وەزارەتی نەوتی عیراق رایگەیاند، ئەو دوو گرێبەستەی حکومەتی هەرێم کە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا باسدەکرێت و بەهاکەی دەیان ملیار دۆلارە، نایاساییە و سەرپێچییەکی روونی یاسایە.
وەزارەتی نەوتی عیراق راگەیەنراوێکی لەبارەی ئەو دوو گرێبەستەوە بڵاوکردەوە کە حکومەتی هەرێم لە بواری وزەدا ئەنجامی داوە و ئاماژەی بەوەکردووە، سەرچاوەکانی هەواڵ باس لە دو گرێبەست دەکەن کە بەهاکەیان دەیان ملیار دۆلارە.
لە راگەیەنراوەکەدا هاتووە، ئەو دوو گرێبەستەی وەزارەتی سامانە سروشتییەکان ئەنجامی داوە لەبارەی کێڵگەی میران و تۆپخانە لە سلێمانی، پێچەوانەی بڕیاری دادگای فیدڕاڵین.
وەزارەتەکە دەشڵێت، سەرەڕای پێویستی عیراق بۆ ئەنجامدانی گرێبەستی وەبەرهێنان لەبواری غاز و پڕکردنەوەی پێداویستی ناوخۆ بۆ کارپێکردنی وێستگەکانی بەرهەمهێنانی کارەبا، بەڵام هێشتا ئەو رێکارانەی حکومەتی هەرێم گرتوونیەتە بەر پێشێلکارییەکی روونی یاسایە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، سامانە سروشتییەکان موڵکی سەرجەم تاکێکی عیراقە و هەر وەبەرهێنانێک لەو سامانەدا، پێویستە لەرێگای حکومەتی عیراقەوە بێت.
وەزارەتەکە جەختی لەوەشکردووەتەوە، بە پشتبەستن بە دەستووری عیراق و بڕیارەکانی دادگای فیدڕاڵی، ناوەڕۆکی ئەو گرێبەستانە "پوچەڵن".
ئەمڕۆ موچەی مانگی چواری مامۆستایانی گرێبەستی سەر بە وەزارەتی پەروەردە و خوێندنی باڵا دابەشدەکرێت.
وەزارەتی دارایی و ئابوری هەرێم بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ دووشەممە، موچەی مانگی چواری مامۆستایانی گرێبەستی سەر بە وەزارەتی پەروەردە و خوێندنی باڵا لە سەرتاسەری هەرێمی کوردستان دابەش دەکرێت.
بەپێی راگەیەنراوەکەی وەزارەتی دارایی، پارەی موچەی وانەبێژان لە داهاتی ناوخۆ خەرجدەکرێت.
ژمارەی مامۆستایانی گرێبەست لە هەرێم نزیکەی 38 هەزار مامۆستایە و لە مانگی ٨ی ساڵی رابردوو بڕیاری بەگرێبەستبوونیان بۆ دەرچوو.
راوێژکاری خامنەیی رایگەیاندووە، ئامادەن دەستبەرداری پیتاندنی یۆرانیۆم لە ئاستێکی بەرزدا ببن ئەگەر سزاکانی سەر ئێران لاببرێت.
عەلی شەمخانی راوێژکاری ئەتۆمی عەلی خامنەیی رابەری باڵای ئیران لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ماڵپەڕی ئێن بی سی نیوز باسی لەوەکردووە، ئێران ئامادەیە هەرگیز چەکی ئەتۆمی دروست نەکات، هەروەها دەستبەرداری پیتاندنی یۆرانیۆم ببێت بە رێژەیەکی بەرز، بەڵکو تەنها لەو ئاستەدا یۆرانیۆم بپیتێنێت کە تەنها بۆ بەکارهێنانی ئاسایی و مەدەنی دەبێت.
ئاماژەی بەوەشکردووە، "رێگە بە پشکنەرە نێودەوڵەتییەکانیش دەدەین کە چاودێری و سەرپەرشتی پرۆسەکە بکەن، بەو مەرجەی ئەگەر بە زوویی سەرجەم سزاکانی سەر ئێران هەڵبگیرێت".
وتیشی، "ئەگەر ئەو مەرجەکان جێبەجێبکرێن، ئەوا هەر ئەمڕۆ ئامادەین رێککەوتن ئیمزا بکەین".
ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەگەر ئەمریکییەکان وەک ئەوە رەفتار بکەن کە دەیڵێن، ئەوا هێشتا دەکرێت. بۆیە دەکرێت پەیوەندییەکی باشترمان هەبێت، دەکرێت لە داهاتوویەکی نزیکیشدا باشتر ببێت.
ئێمە تەنها دڕکوداڵ لە ترەمپ دەبینین
دوای ئەوەی دوێنێ دۆناڵد ترەمپ ئاماژەی بەوەکرد، ئەگەر لەگەڵ ئێراندا رێکنەکەون سزای ئابوری و قورستر دەخەنە سەر ئەو وڵاتە، شەمخانی وتی، ئەو هەمیشە هەڕەشە دەکات، باسی چڵی زەیتون دەکات، کە ئێمە نایبینین، هەمووی دڕک و داڵە".
ناتانیاهۆ گفتوگۆکان بە لاڕێدا دەبات
لەبارەی رۆڵی ئیسرائیلیشەوە لە گفتوگۆکانی نێوان ئێران و ئەمریکا باسی لەوەکرد، بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، هەمیشە لە پشتی پەردەوە دەتوانێت هەوڵ بۆ بەلاڕێدابردنی پرۆسەکە بدات، بۆیە ئەگەر ئەمریکییەکان کاریگەریی ئەو لەسەر گفتوگۆکان نەهێڵن، ئەوان بە ئاسانی دەتوانن بگەنە رێککەوتن.
دوای حەوت ساڵ لە کشانەوەی ئەمریکا لە رێککەوتنی ئەتۆمی ئێران، دانوستانەکانی نێوان ئەمریکا و ئێران لەبارەی بەرنامەی ئەتۆمی ئێرانەوە دەستی پێ کردووەتەوە و ئێران دان بەوەدا دەنێت بەردەوامە لە پیتاندنی یۆرانیۆم و نزیکە لەوەی بەشی شەش بۆمبی ئەتۆمی یۆرانیۆمی پیتێنراوی هەبێت. ئەمریکاش سورە لەسەر ئەوەی نابێت ئێران ببێتە خاوەنی چەکی ئەتۆمی.
ئێستاش، ترەمپ دوای تەنها چوار مانگ لە بوونەوە بە سەرۆکی ئەمریکا، دەستی بە دانوستانەکان لەسەر ئەو پرسە کردووەتەوە و بەدەر لەوەش، تاوەکو ئێستا چەندین بڕیاری گەورەی داوە کە کاریگەریی لەسەر ئابوری و پەیوەندییەکان و پرسە سەربازی و ئەمنییەکان دروست کردووە.
دوای نزیکەی 50 رۆژ، دوێنێ دەست بە دابەشکردنی موچەی مانگی چوار کرا و بەپێی لیستی موچە بە سێ رۆژ موچەی سەرجەم موچەخۆران دابەش دەکرێت.
دوای تێپەڕینی نزیکەی 50 رۆژ بەسەر دابەشکردنی موچەی مانگی 3دا، دوێنێ چوارشەممە، دەست بە دابەشکردنی موچەی مانگی چواری موچەخۆران کرا و رۆژی یەکشەممە 18ی مانگ کۆتایی بە دابەشکردنی موچە دێت.
یەکەم شوێن موچەی، خانەنشینی شارستانی، خاوەنپێداویستی تایبەت، زیندانییە سیاسییەکان، بەرکەوتووانی چەکی کیمیایی و کەسوکاری شەهیدان و ئەنفالکراوان دابەش کرا.
بەپێی لیستی موچە، رۆژی هەینی و شەممە موچە دابەشناکرێت، تەنها ئەمڕۆ پێنجشەممە لەگەڵ یەکشەممەی هەفتەی داهاتوو موچە دابەشدەکرێت کە لیستەکە بەم جۆرەیە:
ئەمڕۆ 15ی مانگ 23 دەستە و وەزارەت موچە وەردەگرن:
"کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان، پەروەردە، خانەنشینی پێشمەرگە، دارایی و ئابوری، دەستەی دەستپاکی، دەستەی وەبەرهێنان، دەستەی ژینگە، دەزگای مین، ناوچەکانی دەرەوەی هەرێم، کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان، دیوانی چاودێری دارایی، مافی مرۆڤ، ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێکردن، تەندروستی، ناوخۆ، داد، ئەنجومەنی دادوەریی، پلاندانان، بازرگانی و پیشەسازی، سامانە سروشتییەکان، گواستنەوە و گەیاندن، کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو، شارەوانی و گەشتوگوزار".
رۆژی یەکشەممە 18ی 5، ئەم شوێنانە موچە وەردەگرن:
"کار و کاروباری کۆمەڵایەتی، رۆشنبیری و لاوان، کارەبا، ئەوقاف و کاروباری ئایینی، خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی، سەرۆکایەتی پەرلەمان، سەرۆکایەتی ئەنجومەنی وەزیران، سەرۆکایەتی هەرێم، پێشمەرگە 'دیوان، لیواکان'، یەکەی 70 و 80، ب. پۆلیسی دامودەزگا نەوتییەکان، ئەنجومەنی ئاسایش و دەزگای ئاسایش، هێزی زێرەڤانی و فەرماندەیی بەرگریی فریاکەوتن".
ئەمەش دوای ئەوەدێت، دوێنێ بەغدا بڕیاریدا بە خەرجکردنی موچەی مانگی چواری موچەخۆرانی هەرێم و راستەوخۆ دوای بڕیارەکەش پارەی موچە خرایە سەر هەژماریی بانکیی وەزارەتی دارایی هەرێم.
دوای نزیکەی 50 رۆژ، ئەمڕۆ دەست بە دابەشکردنی موچەی مانگی چوار دەکرێت و لەماوەی چوار رۆژدا موچەی سەرجەم موچەخۆران دابەش دەکرێت.
دوای تێپەڕینی نزیکەی 50 رۆژ بەسەر دابەشکردنی موچەی مانگی 3دا، ئەمڕۆ چوارشەممە، دەست بە دابەشکردنی موچەی مانگی چواری موچەخۆران دەکرێت و رۆژی یەکشەممە 18ی مانگ کۆتایی بە دابەشکردنی موچە دێت.
وەک یەکەم شوێن ئەمڕۆ، خانەنشینی شارستانی، خاوەنپێداویستی تایبەت، زیندانییە سیاسییەکان، بەرکەوتووانی چەکی کیمیایی و کەسوکاری شەهیدان و ئەنفالکراوان موچە وەردەگرن.
بەپێی لیستی موچە، رۆژی هەینی و شەممە موچە دابەشناکرێت، تەنها سبەینێ پێنجشەممە لەگەڵ یەکشەممەی هەفتەی داهاتوو موچە دابەشدەکرێت کە لیستەکە بەم جۆرەیە:
سبەینێ 15ی مانگ ئەم شوێنانە موچە وەردەگرن:
"کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان، پەروەردە، خانەنشینی پێشمەرگە، دارایی و ئابوری، دەستەی دەستپاکی، دەستەی وەبەرهێنان، دەستەی ژینگە، دەزگای مین، ناوچەکانی دەرەوەی هەرێم، کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان، دیوانی چاودێری دارایی، مافی مرۆڤ، ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێکردن، تەندروستی، ناوخۆ، داد، ئەنجومەنی دادوەریی، پلاندانان، بازرگانی و پیشەسازی، سامانە سروشتییەکان، گواستنەوە و گەیاندن، کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو، شارەوانی و گەشتوگوزار".
رۆژی یەکشەممە 18ی 5، ئەم شوێنانە موچە وەردەگرن:
"کار و کاروباری کۆمەڵایەتی، رۆشنبیری و لاوان، کارەبا، ئەوقاف و کاروباری ئایینی، خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی، سەرۆکایەتی پەرلەمان، سەرۆکایەتی ئەنجومەنی وەزیران، سەرۆکایەتی هەرێم، پێشمەرگە 'دیوان، لیواکان'، یەکەی 70 و 80، ب. پۆلیسی دامودەزگا نەوتییەکان، ئەنجومەنی ئاسایش و دەزگای ئاسایش، هێزی زێرەڤانی و فەرماندەیی بەرگریی فریاکەوتن".
ئەمەش دوای ئەوەدێت، دوێنێ بەغدا بڕیاریدا بە خەرجکردنی موچەی مانگی چواری موچەخۆرانی هەرێم و راستەوخۆ دوای بڕیارەکەش پارەی موچە خرایە سەر هەژماریی بانکیی وەزارەتی دارایی هەرێم.
بەهۆی پێشكەوتنی دانوستانە بازرگانییەكانی ئەمریكا و چین، نرخی نەوت بەرزبووەوە و هەر بەرمیلێك نەوتی خاو لەسەروو 64 دۆلار مامەڵەی پێوەكرا.
لەگەڵ كردنەوەی بازاڕەكانی ئاسیا، نرخی بەرمیلێك نەوتی خاوی برێنت بەرزبووەوە و نرخی یەك بەرمیل گەیشتە 64 دۆلار و 23 سەنت، نرخی یەك بەرمیل نەوتی تەكساسیش گەیشتە 61 دۆلار و 37 سەنت.
لە لایەكی تریشەوە، نرخی زێڕ 1.1% دابەزی و هەر ئۆنسێك گەیشتە سێ هەزار و 278 دۆلار.
چاودێرانیش پێیان وایە، هۆكاری بەرزبوونەوەی نرخی نەوت لە جیهاندا بەرەوپێشچوونی كۆبوونەوەكانی نێوان و چین و ئەمریكایە.
ئەمریكا و چین رۆژی یەكشەممە بە شێوەیەكی ئەرێنی كۆتاییان بە دانوستانە بازرگانییەكان هێنا، لێپرسراوانی ئەمریكاش باسیان لە رێككەوتن كرد بۆ كەمكردنەوەی كورتهێنانی بازرگانی وڵاتەكەیان، لێپرسراوانی چینیش دەڵێن، هەردوولا گەیشتوونەتە كۆدەنگییەكی گرنگ.
سەرچاوەیەک لە ئەنجومەنی وەزیرانەوە بە کوردسات نیوزی راگەیاند، گرفتی موچە نزیکە لە چارەسەر و بە ئەگەری زۆرەوە سبەینێ یان دوو سبەی پارەی موچەی مانگی چوار رەوانەی هەرێم دەکرێت.
سەرچاوەیەکی تایبەت لە ئەنجومەنی وەزیرانی عیراقەوە بە کوردسات نیوزی راگەیاند، گفتوگۆ و رێککەوتن لەگەڵ محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عیراق و تەیف سامی وەزیری دارایی کراوە بۆ چارەسەرکردنی پرسی موچەی مانگی چوار.
ئاماژەی بەوەشکرد، بە ئەگەرێکی زۆرەوە سبەینێ گرفتەکان چارسەر دەکرێن و پارەی موچەی مانگی چواری فەرمانبەران رەوانەی هەرێم دەکرێت.
بەوپێیەش بێت، کە مانگانە حکومەتی هەرێم لەگەڵ ناردنی پارەکەی بەغدا دەست بە دابەشکردنی موچە دەکات، لە کۆتایی ئەم هەفتەیەدا موچەی مانگی چواری موچەخۆران دابەشدەکرێت.
بە پشتبەستن بە لیستی مانگەکانی رابردووش، تاوەکو سەرەتای هەفتەی داهاتوو، سەرجەم موچەخۆران موچەی مانگی چوار وەردەگرن.
ئەوەش لە کاتێکدایە، نزیکەی 50 رۆژ بەسەر دابەشکردنی موچەی مانگی سێی موچەخۆراندا رۆیشتووە، کە حکومەتی هەرێم لە رۆژی 27ی مانگی ئازاردا موچەی مانگی سێی دابەشکرد.
ئەمریكا سزای نوێی بەسەر چەند كەس و دامەزراوەی ئێراندا سەپاند بەهۆی گواستنەوە و بازرگانیكردن بە نەوتی ئێران.
وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا بڵاویكردەوە، دوو كەس و 11 دامەزراوە و 6 كەشتیگەلییان سزا داوە كە پەیوەندییان بە گواستنەوە و بازرگانیكردن بە نەوتی ئێرانەوە هەیە.
دەشڵێت، دوو كەس كە بەڕێوەبەرن لە كۆمپانیای ئۆ ئێف ئەی سی بە رەگەز هیندین و هەریەك لە گروپی كۆمپانیای شینهای كیمیایی و سێ كۆمپانیای چینی لە لیستی سزاكاندان كە سەدان ملیۆن دۆلار بۆ ئێران پەیدا دەكەن و نەوتەكەی دەگوازنەوە.
وتیشی، چەند دامەزراوەیەكی تریش لە هۆنگ كۆنگ و سەنگاپورە و بەریتانیا سزادراون بەهۆی ئەوەی پەیوەندی ئابوریان هەیە بە نەوتی ئێرانەوە.
وەزارەتی كشتوكاڵی عیراق رایگەیاند، پێشبینی دەكەن بۆ ئەمساڵ بەرهەمهێنانی گەنم و جۆ بگاتە خودبژێوی.
مەهدی قەیسی راوێژكاری وەزارەتی كشتوكاڵی عیراق رایگەیاند، لە قۆناغی یەكەمی بەبازاڕكردنی گەنمی جوتیاران تائێستا 200 هەزار تۆن گەنم وەرگیراوە.
دەشڵێت، لەسەر بنەمای ئەو روپێویەی بۆ پێنج ملیۆن دۆنم زەوی ئەنجامدراوە و ئەو بڕە گەنمەی لە قۆناغی یەكەمدا وەرگیراوە، ئەمساڵ عیراق دەگاتە ئاستی خودبژێوی و ئاسایشی خۆراك.
وتیشی، لەمساڵدا وەزارەتی كشتوكاڵی عیراق لە رێگەی دوو كۆمپانیاوە 160 هەزار تۆن بنەتۆوی گەنم و جۆ بەسەر جوتیاراندا دابەشدەكات، ئەوەش لە چوارچێوەی پلانی كشتوكاڵی عیراقدایە بۆ بەرهەمهێنانی ئەو دوو بەروبومە بۆ ساڵی داهاتوو.
وەزارەتی دارایی سوریا رایگەیاند، قەتەر بە رەزامەندی ئەمریكا، موچەی سێ مانگی فەرمانبەرانی شارستانی دابین دەكات.
محەمەد برنیە وەزیری دارایی سوریا رایگەیاند، وڵاتی قەتەر بۆ سێ مانگ 87 ملیۆن دۆلار تەرخان دەكات بۆ موچەی فەرمانبەرانی شارستانی، بەڵام موچەخۆرانی سەربازی ناگرێتەوە.
دەشڵێت، ئەو مینحەیەی قەتەر بە رەزامەندی ئەمریكا دابینكراوە و بەشێكە لە چاوپۆشی سزاكانی واشنتن بۆ سەر دیمەشق و دەیەوێت لە رووی ئابورییەوە وڵاتەكەی ببوژێتەوە و كار لەسەر بنیاتنانەوەی دەوڵەت بكەن.
هاوكات، چەند سەرچاوەیەك لە وەزارەتی دارایی سوریا رایانگەیاند، مینحەكەی قەتەر وەزارەتی ناوخۆ و بەرگری سوریا ناگرێتەوە بەهۆی ئەوەی ئەوروپا و ئەمریكا ترسیان لەو گروپانە هەیە كە لە دەزگا ئەمنیەكان كار دەكەن.
راشیگەیاندوە، چاوەڕوان دەكرێت مانگی داهاتوو موچەكە خەرج بكرێت و بە رێژەی 400٪ زیاد بكرێت بە چەند قۆناغێك و زیاتر لە یەك ملیۆن فەرمانبەر سودمەند دەبن.
ئەندامێکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق نوێترین زانیاری سەبارەت بە موچەی مانگی چوار خستەڕوو و باس لەوەدەکات، گرفتی دواکەوتنی موچە بەهۆی نەبوونی پارەی کاشەوە هەیە.
د. نەرمین مەعروف ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بە کوردسات نیوزی راگەیاند، دواکەوتنی موچەی موچەخۆرانی هەرێم پەیوەندی بە قەیرانی داراییەوە نییە و هیچ قەیرانێکی دارایی لە عیراقدا نییە.
وتیشی، دابەشکردنی موچە لە بەشێکی دامودەزگاکانی عیراقیشدا دواکەوتووە و گرفتەکەش تەنها نەبوونی پارەی نەختینەیە لەبەردەستی حکومەتی عیراقدا.
روونیشیکردەوە، هیچ گرفتێک لە لیستی موچەی موچەخۆرانی هەرێمدا نییە، حکومەتی عیراقیش هیچ نییەتێکی لەوجۆرەی نییە کە بیەوێت ئاستەنگ بۆ موچە دروست بکات بەڵکو هەنگاوی ناوە بۆ ئەوەی چی زووترە پارەی کاش دابین بکات و موچەی پێ دابەش بکات.
ئەو ئەندامەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق ئاماژەی بەوەشکرد، ئەگەر دۆخێکی گەورەی جیهانی هەبێت کە کاریگەریی گەورە لەسەر داهات و ئابووری وڵات دروست بکات ئەوەیان جیاوازە، نەک تەنها حکومەتی عیراق بەڵکو بۆ حکومەتە گەورەکانیش گرفت دروست دەبێت، کە لە ئێستادا هیچ بابەتێکی لەو جۆرە بوونی نییە.
هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا هۆشداری لە خراپی رەوشی دارایی ئێستای عیراق دەدات و دەڵێت، بەهۆی زیادبوونی كورتهێنانی بودجەشەوە، حكومەت بیر لە هەڵوەشاندنەوەی بودجەی 2025 دەكاتەوە.
سائیر موخیف، پەرلەمانتاری هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا بە سەرۆكایەتی نوری مالیكی رایگەیاند، قەیرانی دارایی راستەقینە لە عیراق هەیە و رەوشی دارایی وڵات لە مەترسیدایە، بەجۆرێك مەترسی لەسەر موچەی موچەخۆران و شایستە داراییەكانی پرۆژەكان هەیە.
ئەوەشی خستەڕوو، بەهۆی قوڵبوونەوەی قەیرانی دارایی، حكومەتی عیراق پەنای بردووە بۆ بژاردەی راكێشانەوە پارەی یەدەگ لە بانكەكان.
بەهۆی قوڵبوونەوەی قەیرانی دارایی عیراق، كۆتاییەكانی مانگی رابردوو حكومەتی فیدراڵ زیاتر لە سێ ترلیۆن دیناری لە هەژماری سیادی وەزارەتی دارایی راكێشا و چەند سەرچاوەیەكی باڵا لە حكومەتەكەش ئاشكرایانكردووە، بەهۆی قوڵبوونەوەی قەیرانە داراییەكانی وڵاتەوە، رەنگە حكومەتی عیراق بوودجەی گشتی 2025 هەڵبوەشێنێتەوە.
ئەوەش لەكاتێكدا بەشێكی زۆر لە لێپرسراوە باڵاكانی عیراق رەتیدەكەنەوە قەیرانی دارایی لە وڵات هەبێت و بە پڕوپاگەندەی بەر لە هەڵبژاردن ستایشی دەكەن.
وەزارەتی دارایی عیراق كێشەی كورتهێنانی دارایی هەیە و بۆ دابینكردنی پارەی موچەی مانگی چوار و مانگەكانی دواتر، پارەی لە سندوقی بارمتەی باج رادەكێشێت.
بەپێی بەڵگەنامەیەك كە وێنەیەكی دەست كوردسات نیوز كەوتووە، دەركەوتووە بۆ دابینكردنی پارە بۆ دابەشكردنی موچە، ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق رەزامەندی نیشانداوە لەسەر راكێشانی سێ تریلیۆن و 45 ملیار و 7 ملیۆن و 500 هەزار دینار لە سندوقی بارمتەی باجی وەزارەتی دارایی.
وەزارەتی دارایی عیراق بەهۆی كەمی نەختینەوە پەنای بۆ ئەو سندوقە بردووە، كە پارەی باجی تێدایە و پێنج ساڵی بەسەردا تێپەڕ نەبووە.
ئەوەش لەكاتێكدایە، لە ماوەی رابردوودا لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق ئاماژەیان بۆ بوونی كێشەی نەختینە كردووە، بەڵام وەزارەتی دارایی ئەو هەواڵانەی رەتدەكردەوە.
وەزارەتی دارایی عیراق بیانوی ئەوەی هێناوەتەوە، كە لە یەدەگی فیدراڵی ئەمریكاوە پارەی فرۆشی نەوتی بۆ حەواڵە نەكراوە و هەركات پارە بگات بە دەستی، پارەی راكێشراوی ئەو سندوقە دەگەڕێنێتەوە.
وەزارەتی پلاندانانی عیراق رایگەیاند، بەپێی ئەو پلانە چوار ساڵییەی دانراوە، لەگەڵ دابەزینی بەهای نەوتیشدا دەتوانرێت 79 ترلیۆن دینار داهاتی نانەوتی كۆبكرێتەوە.
عەبدولزەهرە هنداوی، وتەبێژی وەزارەتی پلاندانانی عیراق رایگەیاند، بەپێی پلانی گەشەپێدانی نیشتمانی بۆ ساڵانی 2024 بۆ 2028 پێشبینی كراوە كە داهاتی نەوتی بۆ لە 89% دادەبەزێت لە ساڵی 2024 و پلانی جێگرەوە بۆ ئەم بابەتە دانراوە.
وتیشی، بەپێی ئەو پلانەی دانراوە داهاتی نانەوتی تا ساڵی 2028 بگاتە 79 ترلیۆن دینار بە پشت بەستن بە داهاتی خاڵە سنووری و فڕۆكەخانەكان و باج و سەرجەم داهاتی ناوخۆییەكان، بەو پێیەش كێشە بۆ بودجە و موچە دروست نابێت.
پەیامنێری کوردسات نیوز باسی لەوەکرد، چاوەڕوان دەکرێت سبەینێ سەرۆکوەزیرانی عیراق رەزامەندی لەسەر خەرجکردنی موچەی مانگی چواری موچەخۆرانی هەرێمەوە بدات و تاوەکو کۆتایی ئەم هەفتەیە پارەی موچە بۆ هەرێم بنێردرێت.
پەیامنێری کوردسات نیوز ئاماژەی بەوەکرد، وربینی لە لیستی موچەی مانگی چواری موچەخۆرانی هەرێم تەواو بووە و هیچ گرفتێک لە لیستەکەدا نەبووە و پرۆسەی وردبینییەکە بەبێ گرفت بەڕێوەچووە.
ئەوەشی خستە روو، لەئێستادا تەیف سامی وەزیری دارایی عیراق رەزامەندی لەسەر خەرجکردنی پارەکە داوە، سبەینێش لە کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیراندا محەمەد شیاع سودانی بڕیار لەسەر خەرجکردنی پارەکە دەدات.
وتیشی، ئەگەر سبەینێ رەزامەندی لەسەر خەرجکردنی پارەکە بدرێت، ئەوا چاوەڕێ دەکرێت تاوەکو کۆتایی ئەم هەفتەیە پارەی موچەی مانگی چوار بۆ هەرێم بنێردرێت.
ئەگەر پرۆسەکەش بەو شێوەیە بەبێ گرفت بەڕێوەبچێت، ئەوا هەفتەی داهاتوو دەست بە دابەشکردنی موچەی مانگی چوار دەکرێت.