عیراق
بە وتەی چەند سەرچاوەیەکی ئاگادار، قائانی لە بەغداد لەگەڵ بەرھەم ساڵح سەرۆک کۆمار و مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق و سەرکردەی گروپە چەکدارە شیعەکانی نزیک ئێران کۆبوەتەوە .
لەسەرجەم کۆبونەوەکانیشدا گرنگی ھێورکردنەوەی رەوشەکە دوپاتکراوەتەوە و داواشی لە سەرکردەی گروپە چەکدارە شیعەکانی نزیک ئێران کردوە ، ھەڵوێستە توندەکان بەرامبەر کازمی کەمبکەنەوە.
سەردانەکەی قائانی بۆ بەغداد، چەند سەعاتێک لە دوای ھەوڵی تیرۆرکردنی مستەفا کازمی دێت کە گروپە چەکدارە شیعەکانی نزیک ئێران بە ئەنجامدانی ھێرشەکە تۆمەتبار دەکرێن .
زوھەیر ئەعرەجی قائیمقامی موسڵ لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، لە قۆناغی دووەمدا بینا رووخاوەکان ئاوەدان دەکرێنەوە و شەش پردی نوێ و چەندین بینای تر دروست دەکرێن بۆ پەروەردە و تەندروستی و خزمەتگوزاری، بڕی ١٦٠ ملیار دیناریش بۆ ئەو قۆناغە تەرخان کراوە.
ئەعرەجی راشیگەیاند، لە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا ٥٠٪ی پڕۆژە وێرانکراوەکانی شارەکە گەڕێندراونەتەوە و ھێشتا ٥٠٪ی پڕۆژەکانیش ماون و ھەڵمەتەکانی ئاوەدانکردنەوەش لەو شارە بەردەوام دەبن.
وەزارەتی تەندروستی عێراق رایگەیاند، تا ئێستا زیاتر لە شەش ملیۆن عێراقی ڤاکسینی کۆرۆنایان وەرگرتوە.
ھەیسەم عوبێدی بەڕێوەبەری بەشی پتەوکردنی تەندروستی و ئەندامی راگەیاندنی پزیشکی لە وەزارەتی تەندروستی عێراق رایگەیاندوە، تا ئێستا شەپۆلی چوارەمی کۆرۆنا لە عێراق دەستیپێنەکردوە، بەڵام بە ھۆشداریەوە چاوەڕوانی دەکەن، چونکە مەترسییەکانی ئەو شەپۆلە کە لە چەند وڵاتێک دەستیپێکردوە، لە عێراق بە دور نییە.
رونیشیکردوەتەوە، تا ئێستاش شەش ملیۆن و ٢٥٠ ھەزار عێراقی ڤاکسینی کۆرۆنایان وەرگرتوە، بەڵام ئەو ژمارەیە بەپێی پێویست نییە و ئامانجیان ئەوەیە رێژەی لەسەدا ٧٠ی ھاوڵاتیان ڤاکسین وەربگرن.
راوێژکارەکەی کازمی ئاماژەی بۆ ئەوە کردوە، لە کۆی ٥٢ ملیار دۆلار کە بۆ قەرەبوکردنەوەی کوەیت لەسەر عێراق دیاریکرابوو، تەنھا ٦٠٠ ملیۆن دۆلار ماوە و بۆ دانەوەی ئەو بڕەش، لە بەھای ھەر بەرمیلێک نەوت، رێژەی لە سەدا ٣ی بۆ کوەیت دادەنرێت.
بە وتەی راوێژکارەکەی سەرۆک وەزیرانی عێراق، دۆسێی قەرەبوکردنەوەی کوەیت لە وەرزی یەکەمی ساڵی ٢٠٢٢دا بە تەواوی دادەخرێت.
لە كاردانەوەیەكیشدا مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عێراق پەلامارەكەی بە ترسنۆكانە وەسف كردوو دووپاتی كردەوە هیچ زیانێكی بەر نەكەوتوە.
هەوڵی تیرۆركردنی "مستەفا كازمی" سەرۆك وەزیرانی عێراق كاردانەوەی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی لێكەوتەوە."موقتەدا سەدر" سەرۆكی رەوتی سەدر لە تویتەر رایگەیاند، هەوڵی تیرۆركردنی "كازمی" بە ئامانجكردنی عێراق و گەلەكەیەتی، هەروەها پەلكێش كردنێتی بۆ ناسەقامگیری بۆ ئەوەی هێزە نادەوڵەتییەكان كۆنترۆڵی بكەن،
"د.بەرهەم ساڵح" سەرۆك كۆماری عێراقیش رایگەیاند، پەلامارە تیرۆریستییەكەی سەر "كازمی" تاوانە دژ بە عێراق و دەبێت رێگە نەدرێت بە پەلكێشكردنی عێراق بەرەو ئاژاوە و كودەتا بەسەر دەستور، داوای یەكهەڵوێستیش دەكات بۆ روبەڕوبوونەوەی شەڕانگێزان.
"حەیدەر عەبادی"یش هۆشداریدا لە تێكەڵ كردنی كارتەكان و وتی، دوێنی خۆپیشاندەران كوژران و ئەمڕۆ سەرۆك وەزیران كرایە ئامانج، ئێمە لە گۆڕەپانی شەڕدا نین.
"عەمار حەكیم"یش رایگەیاند، بە ئامانجكردنی "كازمی" هۆشدارییەكە بۆ ئەگەری رووداوی مەترسیدارتر.
"قەیس خەزعەلی" ئەمینداری گشتی عەسائیب ئەهللحەق وتی، دەبێت تاوانباران بدۆزرێنەوە و سزا بدرێن، چونكە ئەوە هەوڵێكە بۆ تێكەڵكردنی كارتەكان، چونكە تەنها رۆژێك لەدوای كوشتنی خۆپیشاندەران دێت.
لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا ئیدانەی ئەو پەلامارە تیرۆریستییەی كرد و "نید پرایس" وتەبێژی وەزارەتەكە رایگەیاند، بە وردی چاودێری رەوشەكە دەكەن و خۆشحاڵن كە "كازمی" هیچ زیانێكی پێنەگەیشتووە. وتیشی لە پەیوەندیدان لەگەڵ هێز عێراقییەكان بۆ پاراستنی سەروەری خاكی عێراق. لای خۆشییەوە "عەلی شەمخانی" ئەمینداری ئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نەتەوەیی ئێران وتی، ئەو پەلامارە ئاژەوەیەكی نوێیە و لەلایەن گروپە تیرۆریستەكانەوە ئەنجامدراوە. هەروەها سەرۆكانی میسر و لوبنان و وەزارەتەكانی دەرەوەی ئیمارات و سعودیە و قەتەر و كوەیت و ئوردن پەلامارەكەیان ئیدانە كرد و رایانگەیاند ئەو پەلامارە بە ئامانجكردنی سەقامگیری عێراقە.
""بەھمەن عەبدوڵا" ئەفسەری بەشی راگەیاندن لە بەڕێوەبەرایەتی ھاتووچۆی سلێمانی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، ئەو بڕیارە تەنھا تایبەتە بە عێراق و ھەرێمی کوردستان ناگرێتەوە.
لە ھەرێمی کوردستان نزیکەی ٣٥ ھەزار ئۆتۆمبێلی بێ سەرەتا ھەن و تا ئێستا حکومەتی ھەرێم و وەزارەتی ناوخۆ بڕیاری تۆمارکردنی نەداوە.
لە پارێزگاكانی عێراق، زیاتر لە 2 هەزار وێستگە تانەیان لێدرابوو، كە زۆرترینیان لە پارێزگای "زیقار" بوو كە ژمارەیان لەو پارێزگایە 612 وێستگە بوو.
بە پێی نوسراوێکی وەزارەتی نەوتی عێراق، وەزیری نەوت و بەڕێوبەرایەتی دابەشکردنی سوتەمەنی عێراق ڕەزامەندیداوە بە دابەشکردنی ٥٠ ملیۆن لیتر نەوتی سپی بۆ پارێزگاکانی ھەرێمی کوردستان.
بەپێی زانیارییەکان پارێزگای سلێمانی و ئیدارەی گەرمیان و ڕاپەرین ٢١ ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار لیتر نەوت، کە دەکاتە رۆژانە ٢٥٢ ھەزار لیتر، ھەروەھا پارێزگای ھەولێر ١٥ ملیۆن و ٨٠٠ ھەزار لیتر کە رۆژانە ١٨٠ ھەزار لیتر، پارێزگای ھەڵەبجە ٥ ملیۆن و ٢٥٠ ھەزار لیتر کە رۆژانە بڕی ٣٦ ھەزار لیتر و پارێزگای دھۆکیش ٧ ملیۆن و ٩٠٠ ھەزار کە رۆژانە دەکاتە ١٠٨ ھەزار لیتر نەوتی سپی.
فەرماندەی ئۆپراسیۆنە ھاوبەشەکان لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، کازمی خۆی سەپەرشتی لێکۆڵینەوەکان دەکات و لە دوای فەرمانەکەشی، ڕاستەوخۆ لیژنەکە دەستیان بە لێکۆڵینەوە کردووە و ھەموو ئەوانەش کە کەمتەرخەم بوون و ھۆکار بوون بۆ دروستبوونی ئاژاوە لە خۆپیشاندانەکانی بەغداد لێپێچینەوەیان لەگەڵ دەکرێت، ھەر بە فەرمانی کازمیش قوربانیانی ڕووداوەکانی ڕۆژی ھەینی قەرەبوو دەکرێنەوە.
دەستەی حەشدی شەعبیش ڕایگەیاندووە، ھیچ ڕاگەیەندراوێکیان بڵاونەکردووەتەوە لە بارەی ڕووداوەکانی دەوروبەری ناوچەی سەوز، بەڵام لیژنەیەکیان بۆ لێکۆڵینەوە پێکھێناوە و بەمنزیکانە ئەنجامەکان ڕادەگەیەنن.
موقتەدا سەدر ڕابەری ڕەوتی سەدریش بەھۆی ڕووداوەکانەوە کۆتایی بە سەردانەکەی بۆ بەغداد ھێنا و نەتەوە یەکگرتووەکانیش نیگەرانیی دەربڕیوە و داوای لە لایەنەکانیش کردووە دان بەخۆدا بگرن.
کۆمیسیۆن لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردووەتەوە، بە ئامادەبوونی نوێنەرانی تانەگران و چاودێرانی نێودەوڵەتی و ڕاگەیاندکاران، وردبینی دەنگەکانی ئەو وێستگانەی کەرخ و ڕەسافە کۆتایی ھاتووە کە بەڵگەی پێشێلکاری لەسەریان ھەبووە و دواتر ئەنجامی وردبینیەکان دەدرێتە ئەنجومەنی کۆمسیاران، ئەمڕۆش وردبینی لەو وێستگانەی کەرکوک و زیقار و سەڵاحەدین و نەینەوا دەکرێت کە بەڵگەی پێشێلکاری لەسەریان ھەیە بۆ ئەوەی بە تەواوی دۆسیەی تانەی وێستگەکانی ئەو پارێزگایانە دابخرێت.
لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا ھەژماری دەستی دەنگەکانی سەرجەم ئەو وێستگانە کۆتایھات کە تانەیان لەسەر تۆمار کرابوو، بەڵام دواتر کۆمیسیۆن ماوەی ٣ ڕۆژی دیاریکرد بۆ وردبینیکردن لەو وێستگانەی بەڵگە لەسەر پێشێلکاری تێیاندا تۆمارکراوە.
عیماد جەمیل، ئەندامی راگەیاندنی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند، رۆژی یەکشەممە پڕۆسەی ژماردنەوەی دەستی بۆ سەرجەم وێستگە تانەلێدراوەکان کۆتایی دێت.
وتیشی، سکاڵاکان تایبەت بوون بە وێستگەکانی حەوت پارێزگا، تا ئێستا ژماردنەوەی دەستی بۆ پێنج پارێزگا تەواو بووە و یەکشەممەش دوو پارێزگاکەی دیکە تەواو دەبن.
ئەندامەکەی کۆمسیۆن باسی لەوەش کردووە، دوای ژماردنەوەی دەستی، سکاڵا و ئەنجامەکان رەوانەی دادگا دەکەن و پاش تەواوبوونی لێکۆڵینەوەکانی دادگاش ئەنجامی کۆتایی رادەگەیەندرێت.
لە بەردەوامی خۆپیشاندانی لایەنگرانی ئەو لایەنانەی ئەنجامەکانی ھەڵبژاردن رەتدەکەنەوە، لە بەردەم وەزارەتی پلاندانان گرژی و ئاڵۆزی لە نێوان خۆپیشاندەران و ھێزە ئەمنییەکان روویدا و بەھۆیەوە خۆپیشاندەرێک کوژرا و زیاتر لە ٣٠ خۆپیشاندەری دیکەش برینداربوون.
فەرماندەیی ئۆپراسیۆنەکانی بەغدادیش ھێزێکی زۆری لە ھەندێک ناوچەی شارەکە بڵاوکردەوە و بەھۆی شەڕە بەردیشەوە ژمارەیەک پۆلیسی چالاکییە مەدەنییەکان و ھێزی ئەمنی برینداربوون و باری نائاساییش لە ناوچەی سەوز راگەیەنرا، چونکە خۆپیشاندەران ھەوڵیان دا بچنە ناو ناوچەی سەوز، بەڵام بەھۆی زۆری تەقەی ھێزە ئەمنییەکان نەیتوانی و دواتریش بەزۆری ھێز بڵاوەیان پێکرا.
عەبدولزەھرە ھنداوی وتەبێژی وەزارەتی پلاندانانی عێراق رایدەگەیەنێت، ئامادەکارییەکانیان بۆ ئەنجامدانی سەرژمێری بەردەوامە و لە پارێزگاکانی بەسرە و ئەنبار و کەربەلا و ھەولێر تاقیکردنەوەیان بۆپڕۆسەکە کردووە و لە دھۆکیش ئەنجامی دەدەن.
وتیشی، وەزارەتی پلاندانان دەیەوێت لە ساڵی ٢٠٢٢ سەرژمێری ئەنجام بدات و مانگی تشرینی دووەمی ساڵی داھاتوو کۆتا وادە دەبێت.
وتیشی، داوایان کردووە ١٢٠ ملیار دینار لە بودجەی ساڵی داھاتوودا بۆ پڕۆسەی سەرژمێری تەرخان بکرێت، چونکە پێویستیان بە ١٥٠ ھەزار ئامێر و راھێنان بە بەشداربووان ھەیە.
عەبدولزەھرە ھنداوی راشیگەیاند، بەھۆی ئەوەی لە بودجەی ئەمساڵی عێراق پارە بۆ سەرژمێری تەرخان نەکرا، نەیانتوانی ئەمساڵ پڕۆسەکە بکەن.