وەزارەتی شارەوانی ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، ئەو بڕە پارەیە لەسەر رێژەی ١١%ی فرۆشتنی زەویی ڕوکنی شارەوانی لەسەر پلانی ساڵی ٢٠٢٢ بەپێی ڕێنماییەکانی دارایی تایبەت بە داھات خەرجدەکرێت، کە گوژمەی ١٦٢ ملیۆن و ٢٥٠ ھەزار دینار بۆ دروستکردنی بەشێک لە شەقامی سەرەکیی گەڕەکی جووتیاران و گوژمەی ٩٩ ملیۆن و ٨٥٢ ھەزار دیناریش بۆ رێکخستنەوەی شەقامی بەردەم نەخۆشخانەی گشتیی کەلار خەرجدەکرێن.

ئەمڕۆ وەفدێکی یەکێتی بە سەرۆکایەتی ئەمین بابە شێخ ئەندامی مەکتەبی سیاسی و لێپرسراوی مەکتەبی پەیوەندییەکان، سەردانی ئەنجوومەنی جێبەجێکردنی یەکگرتووی ئیسلامی کوردستانی کرد و لە کۆبوونەوەیەکدا رەوشی ئێستای عێراق تاوتوێ کرا.

لە کۆبوونەوەکەدا ھەردوولا ھاوڕابوون لەسەر ئەوەی پێویستە پێشوازی لە دەستپێشخەریەکان بکرێت و میکانیزمی پێویست بگیرێتەبەر بۆ ھێورکردنەوەی رەوشی ئێستای عێراق لەرێی گفتوگۆ و لێکتێگەیشتنەوە.

ھاوکات یەکێتی و یەکگرتوو جەختیانکردووەتەوە لەسەر گرنگی  ھاودەنگی و یەکھەڵوێستی کورد لە بەغداد بۆ پاراستنی مافە دەستورییەکان لە عێراق .

بەپێی ئامارێکی رێکخراوی ھەنگاو بۆ مافی مرۆڤ، لە ماوەی ساڵێکدا ٦٠٠ ھاووڵاتی و چالاکوانی مەدەنی لە رۆژھەڵاتی کوردستان دەستبەسەرکراون، ١٦ بەندکراویش گیانیان لەدەستداوە، ھەروەھا ٦٤ کەسیش بەتۆمەتی کوشتنی ئەنقەست و بازرگانیکردن بە ماددەی ھۆشبەر و دزیکردن سزای لەسێدارەدانیان بەسەردا جێبەجێکراوە.

ھەر بەپێی ئامارەکە، لەماوەی ئەو ساڵەدا ٣٩ کۆڵبەر و کاسبکار لە سنورەکانی رۆژھەڵاتی کوردستان کوژراون و ٢٦١ کۆڵبەری دیکەش برینداربوون، ھەروەھا بەھۆی تەقینەوەی مینی بەجێماوی شەڕی نێوان عێراق و ئێران ھەشت ھاووڵاتی گیانیان لەدەستداوە و ٣٥ کەسی دیکەش برینداربوون. 

راگەیاندنی پارێزگای ھەولێر بڵاویکردەوە، ١٦ بەنزینخانەی تر لەھەولێر و دەوروبەری لەلایەن لیژنەی پشکنین و چاودێریکردنی بەنزینخانەکانی سەر بە بەڕێوەبەرایەتی نەوت و کانزاکانی ھەولێر سزادراون، رێکاری یاساییش بەرامبەر خاوەنەکانیان گیراوەتەبەر. 

تیمەکانی لیژنەی پشکنین و چاودێریکردنی بەنزینخانەکان راسپێردراون، جگە لەتوندکردنی رێکارەکان بەرامبەر سەرپێچیکاران، پشکنینی بەنزینخانەکان چڕتربکەنەوە.

لەسەرەتای مانگی ٦ەوە تا ئێستا، ١٨٨ بەنزینخانە لە ھەولێر سزادراون، هەشت بەنزینخانە بەھۆی دووبارەکردنەوەی سەرپێچی و دەستکاریکردنی کوالێتیی و فرۆشتنی بەنزینی خراپ بووە بە ھاووڵاتیان ناوەکانیان بڵاودەکاتەوە.  

پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، ئەمڕۆ دادگایەکی سەربازی لە کەرکوک دەستەکاربوو بۆ لێکۆڵینەوە لەو ئەفسەر و کارمەندانەی ھێزەکانی ناوخۆ کە لە پارێزگاکە بەشداربوونیان لە ریفراندۆم لەسەر ساغبووببێتەوە.

بەپێی ئەو زانیارییانەی لەسەرچاوە ئەمنییەکانی پارێزگاکەوە دەست کوردسات نیوز کەوتووە، ئەو دادگایە بارەگاکەی لەشاری موسڵە و لەرابردوودا چەند جارێک ھاتوونەتە کەرکوک بۆ ڕاییکردنی دۆسیە یاساییەکان کە پەیوەندییان بە ھێزە ئەمنیەکانی کەرکوکەوە ھەبووە، لەئێستاشدا بۆ دۆسیەیەکی تایبەت ھاتوونەتە کەرکوک کە خۆی لە دۆسیەی ٤٧ ئەفسەر و کارمەندی ھێزەکانی ناوخۆ دەبینێتەوە کە تۆمەتبارکراون بەوەی بەشدارییان لە پڕۆسەی ڕیفراندۆمی ھەرێمی کوردستاندا کردووە.

ھەر بەپێی زانیارییەکان، ئەو داواکراوانە لە دادگای کەرکوک ئامادەبوون، سەرۆکی دادگاکەش لە دۆسیەی ھەموو داواکراوەکانی کۆڵی وەتەوە و دوای ئەوەی ساغبووە کە بەشداری ڕیفراندۆم نەبوون بڕیاری ئازادکردنیان دراوە و دواتر دۆسیەکە داخرا.

عەممار حەکیم سەرۆکی ڕەوتی حیکمەی نیشتمانی ڕایگەیاند، پێویستە گفتوگۆی لایەنەکان لەژێر چەتری نیشتمانی و بەرژەوەندی نەتەوەییەوە بێت. 

جەختیشدەکاتەوە لەوەی گۆڕانکاری و چاکسازی دەبێت لە ڕێگەی دەستور و یاساوە بێت.

عەممار حەکیم داواش لە لایەنە سیاسییەکان دەکات بەرپرسیاربن بەرامبەر ڕەوشی ئێستای عێراق و ئاشکرای دەکات، پێویستە سیستەمی سیاسی ڕێوشوێنەکانی چاکسازی و گۆڕانکاری لەناوخۆدا ئەنجامبدات.

لە کۆبوونەوەکەدا  ھەریەک لە د.فوئاد حسێن و قوباد تاڵەبانی ئامادەبوون, گفتوگۆ و بیروڕا ئاڵوگۆڕکران بۆ ھەڵسەنگاندنی بارودۆخی ئێستای عێراق و پێشھاتەکانی ، لە پێناو یەکخستنەوەی نێو ماڵی کوردی بڕیاردرا:

کاربکرێت بۆ یەک ھەڵوێستی ھێزە سیاسییە کوردستانییەکان لە بەرامبەر ئەو ئاڵەنگارییانەی کە ڕووبەرووی عێراق و ھەرێمی کوردستان بوونەتەوە و کۆبوونەوەکان بۆ ئەم مەبەستە بەردەوامیان پێ بدرێت.

 بەڕێوەبەرایەتی گشتی بانکی ناوەندی ھەرێم لە سلێمانی روونکردنەوەیەکی بڵاوکردەوە و تیایدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، لە چەند پەیج و ئەکاونتێکی سۆشیال میدیا ئاماژە بەوە کراوە قەرزەکانی کۆمپانیای نالیا دراوەتەوە و بەڕێوەبەرایەتی گشتی بانکی ناوەندی ھەرێم لە سلێمانی ڕەتیدەکاتەوە سەرۆکی کۆمپانیای نالیا قەرزەکانی بۆ تەواوکاری مووچە دابێتەوە و دەڵێت، ئەو کۆمپانیا ٨٤ ملیار دینار قەرزارە و تا ئێستا نەیگێڕاوەتەوە بۆ خەزێنەی دەوڵەت.

وەیان بڵاویانکردەوە کە قەزرەکانی کۆمپانیای نالیا، لەلایەن حکومەتی ھەرێمەوە یەکلاکراوەتەوە و سەرۆکی کۆمپانیاکە بڕیاریداوە بۆ تەواوکاری موچەی مانگی تەمووز بڕی ٨٠ ملیار دینار بداتە موچەخۆرانی سنوری سلێمانی.

روونیشیکردەوە، لە ڕاستیدا کۆمپانیای نالیا بڕی قەرزەکەی ٨٤ ملیار دینارە و تا ئێستا نەیگێڕاوەتەوە بۆ خەزنەی دەوڵەت، ھەربۆیە سەرلەبەری ئەو ھەواڵ و چەواشەکارییانە ڕەتدەکەنەوە، چونکە تا ئێستا کۆمپانیای نالیا ھیچ قەرزێکی لەگەڵ حکومەتی ھەرێمی کوردستان پاکتاو نەکروەتەوە.

بەڕێوەبەرایەتی گشتی بانکی ناوەندی ھەرێم داواشی لە سەرجەم ئەو کەسانە کرد کە قەرز و ئاسانکاری حکومەتیان لاماوە قەرزەکانیان بگێڕنەوە بۆ خەزێنەی گشتی.

کەمال موسلیم، وەزیری بازرگانی و پیشەسازیی ھەرێمی کوردستان رایگەیاند، سەرەتای ھەفتەی داھاتوو ١٠٠ ملیار دینار لە پارەی ساڵانی ٢٠١٤ و ٢٠١٥ و ٢٠١٦ی گەنمی جوتیاران دابەش دەکرێت و لە ماوەی ١٠ رۆژی تریشدا ٢٠٨ ملیاری تریان پێدەگات و تەواوی پارەکەش کە ٣٠٨ ملیار دینارە، دابەش دەکرێت.  

وەزیری بازرگانی راشیگەیاند، ئەمساڵ ١٠٣ ملیار و ١٥٩ ملیۆن دینار پارەی گەنمی جوتیاران دابەشکراوە و ١٦٠ ملیاری تریش ھەفتەی داھاتوو دابەش دەکرێت، تائێستاش ٣١١ ھەزار تۆن لە بەرھەمی گەنمی ئەمساڵ وەرگیراوە کە بە گشتی کوالێتیەکەی خراپ نییە.

 

لەبارەی میکانیزمی دابەشکرنی ژمارەکان، ھاتوچۆی سلێمانی دەڵێت، تابلۆی ٥ ژمارەیی بە ھەمان میکانیزمی پێشوو بەردەست دەبێت و لە ڕێگەی ماڵپەڕی ھاتووچۆی سلێمانییەوە داواکاری پێشکەش دەکرێت.

دەشڵێت، ھاتووچۆی سلێمانی لە پێناو کارئاسانی زیاتر بۆ ھاوڵاتییان سیستەمەکەی زیاتر بەرەو پێش بردووەو  لەدوای پڕکردنەوەی فۆرمی داواکارییەکە راستەوخۆ ھەموو ئەو زانیارییانەی ھاوڵاتییەکە پڕی دەکاتەوە، لە پەڕەیەکدا تۆمار دەبن و دواتر لە ماڵپەڕەکە سەردانی بەشی بەدواداچوونی مامەڵە دەکرێت و ھاوڵاتی دەتوانێت ئەو پەڕەیە چاپ بکات و  وەک داواکاری بەکاری بھێنێت بەبێ ئەوەی دووبارە پێویست بکات لە دەرەوەی بەڕێوەبەرایەتیمان داواکاری بۆ ژمارەکەی پێشکەش بکات. 

راشیگەیاند، رۆژی ٦ی ئەم مانگە، واتە شەممە دیاریکراوە بۆ کاتی پڕکردنەوەی فۆرمی داواکاری بۆ تابلۆی پێنج ژمارەیی و سەعات ٨ی ئێوارە دەستپێدەکات.

لەدوای پڕکردنەوەی فۆڕمەکە داواکار بۆ رۆژی دواتر سەردانی بەڕێوەبەرایەتی ھاتوچۆی سلێمانی دەکات بەمەبەستی تەواوکردنی مامەڵەکەی.

باسی لەوش کردووە، دەستپێکی ژمارەکان لە (١٠٠٠٠) دە ھەزار دەست پێ دەکات بۆ (٩٩٩٩٨) وە بە پیتەکانی  (N-Z) بەردەست دەبێت بێجگە لە ژمارە نایابە دووبارەبووەوەکان (١١١١١) بۆ (٩٩٩٩٩). 

بەڕێوەبەرایەتی ھاتوچۆی سلێمانی دەشڵێت، وەرگرتنی ژمارەکان بۆ یەک ھاوڵاتی تەنھا یەک ژمارە ڕێگەپێدراوە و ئەگەر ھاوڵاتییەک لە تابلۆ چوارییەکان ژمارەیەکی بە ناوەوە بێت ناتوانێت داواکاری بۆ تابلۆی پێنج ژمارەیی بەناوی خۆیەوە تۆمار بکاتەوە.

محەمەد ئەمین نوێنەری جوتیارانی کورد، لە ناحیەی سەرگەڕان لە رۆژئاوای پارێزگای کەرکوک، بە کوردسات نیوزی راگەیاند، جارێکی تر ھێزەکانی سوپا لە سنووری سەرگەڕان ھەڵیانکوتاوەتە سەر جوتیارانی کورد لە ھەردوو گوندی شەناغە و گابەرەکە و کارەبای بیرە ئاوەکانیان پچڕاندوە و ھەڕەشەیان لە جوتیارەکان کردوە کشتوکاڵکردن رابگرن.

وتیشی، ئەو ھەڵکوتانە لە کاتێکدایە پێشتر سوپا بڕیاریدابوو دەستوەردان لە کاری جوتیاران لەو ناوچەیە نەکات، بەڵام جارێکی تر دەستوەردانی کردووە و ئەو کارەش دەچێتە چوارچێوی تەعریبەوە.

کاروان فەیسەڵ بەرپرسی بنکەی تەندروستی ناحیەی سیدەکان، بە کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، لەسەر رێگەی نێوان (سۆران-برادۆست) روداوێکی ھاتوچۆ لە نێوان ماتۆڕسکیلێک و ئۆتۆمبێلێک رویداوە و بەھۆیەوە ٧ کەس برینداربوون، لەناو بریندارەکان ژن و منداڵ ھەیە و چوار لە بریندارەکان بەھۆی سەختی برینەکانیان، رەوانەی نەخۆشخانەی سۆران کراون.

پەیامنێری کوردسات نیوزیش رایگەیاند، لە نزیک بازگەی قادراوای ناحیەی سەنگەسەر لە ئیدارەی راپەڕین روداوێکی ھاتوچۆ روویداوە و بەھۆیەوە ١٠ کەس برینداربون و بۆ چارەسەر گەیەندراونەتەوە نەخۆشخانەکانی فریاکەوتنی رانیە و قەڵادزێ.

ھاوکات لەسەر پردی شەھید شێرکۆ شوانی لە ناوچەی شیوەسووری سەر بە ناحیەی شوان، روداوێکی ھاتوچۆ لە نێوان ئۆتۆمبێلێکی بارھەڵگر و پاترۆڵێک روویدا و بەھۆیەوە کوڕ و باوکێک گیانیان لە دەستدا و ٢ ئەندامی تری ھەمان خێزان برینداربوون، برینی یەکێکیان سەختە و بۆ چارەسەر رەوانەی نەخۆشخانەی ئازادی  کەرکوک کرا.

مەسعود بارزانی، سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پیرمام پێشوازیکرد لە بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتی نیشتمانی کوردستان، کۆبونەوەکە بە ئامادەبونی قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی حکومەتی ھەرێم و فوئاد حسێن وەزیری دەرەوەی عێراق بەڕێوەچوو و تیایدا،  گفتوگۆ و بیروڕا سەبارەت بە بارودۆخی ئێستای عێراق و پێشھاتەکانی ئاڵوگۆڕکرا، ھەروەک لەپێناو یەکخستنەوەی نێو ماڵی کورد بڕیاردرا کاربکرێت بۆ یەک ھەڵوێستی ھێزە سیاسییە کوردستانیەکان لە بەرامبەر ئەو ئاڵەنگارییانەی کە ڕوبەروی عێراق و ھەرێمی کوردستان بونەتەوە و بۆ ئەو مەبەستەش کۆبونەوەکان بەردەوام دەبن. 

‎لەبەرامبەر پێشھاتە سیاسییەکان، مەترسی و گەیشتن بە بنبەستی گفتوگۆکان و دوورکەوتنەوە لەیەکتری، ژینگەی سیاسی و کۆمەڵایەتیش لە عیراقدا کەوتە مەترسیییەوە.

‎یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان وەک ھەمیشە لەسەر ھێڵی گەرمی گفتوگۆ و پێکھاتن بووە بە رەوینەوەی گرژییەکان و ئاڵۆزترنەبوونی دۆخەکە.

‎دووپاتیشی دەکەینەوە کە پابەندین بە سیاسەتی حەکیمانەی سەرۆک مام جەلال و بەگەرمییەوە پێشوازی لە دەستپێشخەری و ھەموو ھەوڵە نیشتمانییەکان دەکەین کە خراونەتەڕوو بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان و گەیشتن بە کۆبوونەوەی نیشتمانی، چونکە تاکە رێگا بۆ سەقامگیری سیاسی، ئەمنی، ئابووری و کۆمەڵایەتی لێکتێگەیشتنە و لە ھەمووکات زیاتریش پێویستمان بە کاری ھاوبەش ھەیە بۆ نەھێشتنی ئاستەنگەکان.

چونکە ئەزموونەکانی رابردوو سەلماندوویانە ھاوپشتیی عێراقییەکان باشترین رێگایە بۆ زاڵبوون بەسەر ھەموو کێشەکاندا کە دێنە دێنەڕێ.

بەپێی زانیارییەکانی کوردسات نیوز، شەڕەکە درەنگانی شەوی رابردوو لەنێوان چەند گەنجێکدا روویداوە و بەھۆیەوە کەسێک کوژراوە و کەسێکی تریش برینداربووە.

بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی دھۆکیش رایگەیاند، تۆمەتبارەکانی رووداوەکەیان دەستگیرکردووە. هەر بەپێی زانیارییەکان شەڕەکە بە چەقۆ ئەنجامدراوە.

وەسفی تەمیمی بەڕێوەبەری ناحیەی قەرەتەپە رایگەیاند، درەنگانی شەوی رابردوو چەکدارانی داعش پەلاماری خاڵێکی سەر بە سوپایان لەسنووری گوندی کەشکەوڵ لە رۆژھەڵاتی ناحیەی قەرەتەپە داوە و بەھۆیەوە شەش سەرباز کوژراون و نۆ سەربازی دیکەش برینداربوون. 

راشیگەیاندووە، ھێرشەکە چەند لایەنێکبووە و لەھەمانکاتدا چەکدارانی داعش بە بۆمبی چێندراو، کەمینیان بۆ ھێزێکی پشتیووانی سوپا داناوە، کە ئەو ھێزەی سوپا لە رێگەدابوون بۆ پاڵپشتیکردن لەو خاڵە سەربازییەی کە ھێرشیکرابووە سەر.

ھاوکات سەرچاوەیەک لە ئاسایشی جەبارە - قەرەتەپە بە کوردسات نیوزی رایگەیاند، دوای ھێرشەکەی چەکدارانی داعش بۆ سەر گوندەکانی سەیف سەعد و کەشکەوڵ لە ناحیەی قەرەتەپە، سوپای عێراق و ھێزە ئەمنییەکان کێوماڵێکیان لەناوچەکەدا دەستپێکردووە.