هەواڵەکان
وەزارەتی تەندروستی عێراق، لە ڕاگەیاندراوێکدا، بڵاویکردەوە، لە ماوەی ٢٤ سەعاتی ڕابردوودا ٦ ھەزار و ٨٥٨ کەسی تر تووشی ڤایرۆسی کۆرۆنا بوون و ٤٤ کەسی تریش بەھۆی ڤایرۆسەکە، گیانیان لە دەستداوە و ٧ ھەزار و ٥٢ تووشبووش چاکبوونەتەوە.
باس لەوەشکراوە، تەنھا لە ماوەی ٢٤ سەعاتدا، ١١ ھەزار و ١٩٤ کەس، ڤاکسینی کۆرۆنایان لێدراوە.
بە پێی ڕاگەیاندراوەکەی وەزارەتی تەندروستی عێراق، لە سەرەتای سەرھەڵدانی تا ئێستا، ملیۆنێک و ٥١ ھەزار و ٨٦٨ کەس تووشی ڤایرۆسی کۆرۆنا بوون و ٩٢٧ ھەزار و ٥٧٥ کەسیش چاکبوونەتەوە و ١٥ ھەزار و ٣٩٢ تووشبووش بەھۆی ڤایرۆسەکە، گیانیان لە دەستداوە.
بە زۆرینەی دەنگ، پەرلەمانی ئەوروپا ڕەزامەندیدا لەسەر ڕێککەوتنی بازرگانی لەگەڵ بەریتانیا کە لە ھەزار و ٢٤٦ لاپەڕە پێکھاتووە، بەو ڕێککەوتنە بەریتانیا دەتوانێت بگاتە بازاڕەکانی یەکێتی ئەوروپا کە ٤٥٠ ملیۆن بەکاربەر بە بێ باجی گورمرگی لەخۆدەگرێت. لەگەڵ ئەوەشدا یەکێتییەکە مافی سەپاندنی سزای ھەیە ئەگەر لەندەن ڕێز لە یاساکان نەگرێت.
بۆریس جۆنسن سەرۆک وەزیرانی بەریتانیاش لەسەر ئەو ڕێککەوتنە وتی، ئەوە وێستگەی کۆتایی گەشتە دوور و درێژەکەیانە لە برێکزت و سەقامگیری لە پەیوەندی بازرگانی لەگەڵ یەکێتی ئەوروپا دەھێنێتە کایەوە.
سەرچاوەیەک لە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق ئاشکرایکردووە، بڕیارەکەی (مستەفا کازمی)، بۆ بەشداری نەکردن لە پڕۆسەی ھەڵبژاردنی پێشوەخت و پشتیوانی نەکردنی ھیچ لیست و کاندیدێک، لەسەر داوای (موقتەدا سەدر) بووە، لە بەرامبەردا پشتیوانی بکرێت بۆ درێژکردنەوەی ماوەی سەرۆکایەتییەکەی بۆ خولی دووەم.
ڕۆژی سێ‌شەممە سەرچاوەیەکی نزیک لە مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق ڕایگەیاند، (کازمی) بە نیاز نییە بۆ ھەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەران خۆی کاندید بکات، یاخود کەسە نزیکەکانی حزب بۆ ئەو مەبەستە دروست بکەن.
نووسینگەی ڕاوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی عێراق، لە ڕاگەیاندراوێکدا، بڵاویکردەوە، لە کۆبوونەوەیەکدا کە لە بەغداد بەڕێوەچوو، قاسم ئەعرەجی و ماسیۆ تولەر باڵیۆزی ئەمریکا لە عێراق پتەوکردنی پەیوەندییەکانی نێوان ھەردوو وڵات و دوایین پێشھاتە ئەمنیی و سیاسییەکانیان لە ناوچەکەدا، تاووتوێ کردووە.
باس لەوەشکراوە، باڵیۆزی ئەمریکا لە بەغداد ئامادەیی وڵاتەکەی نیشانداوە بۆ ھاوکاریکردنی عێراق، لە ڕووبەڕووبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنادا.
بە پێی ڕاگەیاندراوەکە، ھەردوولا گفتوگۆیان لە بارەی مەترسییەکانی کامپی ھۆل لە سوریا کردووە، کە ژمارەیەکی زۆری خێزان و منداڵی چەکدارانی گروپی تیرۆریستی داعش تێیدا نیشتەجێکراوە و بە پێویستیان زانیوە لە داھاتوویەکی نزیکدا، ئەم پرسە یەکلایی بکرێتەوە.
وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، بە پێویستی زانی وڵاتانی کیشوەری ئەفریقا چاویان کراوە بێت لە شێوازی مامەڵە کردن لەگەڵ وڵاتانی جیھاندا.
وتیشی، داوا لە ھیچ وڵاتێک ناکات لە نێوان ئەمریکا و چین وڵاتێک ھەڵبژێرن، بەڵام باشترە بە شێوەیەکی شەفاف و توێژینەوەی پێشوەخت، مامەڵە لەگەڵ وڵاتانی زلھێزدا بکرێت.
ئەنتۆنی بلینکن ھۆشداریشیدایە وڵاتانی ئەفریقا لە فراوانبوونی ھەژموونی چین لەو کیشوەرە، بەڵێنیشیدا ئیدارەی واشنتۆن پەیوەندییەکانی لە سەرجەم بوارەکاندا لەگەڵ وڵاتانی ئەفریقا، فراوانتر بکات.
(نادین مانیزا) جێگری سەرۆکی کۆمیسۆنی ئەمریکا بۆ ئازادیی ئاینی نێودەوڵەتی ڕایگەیاند، لە یاداشتێکدا داوایان لە (جۆو بایدن) کردووە، فشارەکانی لەسەر ئەنقەر زیاد بکات، بۆ کشانەوەی سوپای تورکیا لە ڕۆژئاڤای کوردستان و باکوری سوریا لە وادەیەکی دیاریکراو و ڕاگرتنی پاڵپشتییەکان بۆ گروپە چەکدارەکانی لە سوریا.
(کێنێس ماکێنزی) فەرماندەی فەرماندەیی ناوەندی ھێزەکانی ئەمریکاش ڕایگەیاند، لەسەر دۆسیەی بوونی سەربازەکانی تورکیا لە ناوچەکە بە تایبەتی لە سوریا و لیبیا، ناکۆکی لە نێوان (واشنتۆن و ئەنقەر)ە ھەیە.
سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی ڕووسیا لە چاوپێکەوتنێکدا، ڕایگەیاند، لەگەڵ دەستبەکاربوونی جۆو بایدن وەک سەرۆکی ئەمریکا، مۆسکۆ ھەوڵەکانی خستەگەڕ بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان و چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان ئەمریکا و ڕووسیا، بەڵام دواجار ھەوڵەکانیان لەلایەن ئیدارەی بایدن، ڕەتکراوەتەوە.
ڕوونیشیکردەوە، سەرجەم پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئەنتۆنی بلینکن ھاوتا ئەمریکییەکەی دۆستانە بووە و لە کەشێکی ھێمنانەدا بەڕێوەچووە، لە سەرجەم پەیوەندییەکانیشدا پێی ڕاگەیاندووە مۆسکۆ خوازیارە سەرجەم کێشە و ناکۆکییەکانی نێوان ھەردوو وڵات، لە ڕێی گفتوگۆ و کەناڵی نوێی دیپلۆماسییەوە، چارەسەر بکرێن.
لە ناوەڕاستی ئەم مانگەدا، ئیدارەی واشنتۆن زنجیرەیەک سزای نوێی بەسەر مۆسکۆ سەپاند و ژمارەیەک دیپلۆماتکاری ڕووسیای لە ئەمریکا دەرکرد، لە بەرامبەریشدا ڕووسیا ژمارەیەک دیپلۆماتکاری ئەو وڵاتەی لە ڕووسیا، دەرکرد.
یاسای ماف و ئیمتیازەکانی خاوەن پێداویستییە تایبەتەکانی کوردستان لە پەرلەمان لە کۆتایییەکانی ساڵی ٢٠١١ دەرچووە، بەڵام ناڕەزایی بەشێک لە خاوەن پێداویستییە تایبەتەکانی لێکەوتەوە و دوای نزیکەی ٨ ساڵ پەرلەمانی کوردستان بڕیاریدا ھەمواری یاساکە بکرێتەوە.
بۆ ئەو مەبەستەش زیاتر لە ساڵێک و شەش مانگە وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی ھەرێم و لیژنەی کاروباری کۆمەڵایەتی لە پەرلەمان و ڕێکخراوەکانی خاوەن پێداویستییە تایبەتەکان کار دەکەن بۆ ئەوەی ھەمواری یاسای خاوەن پێداویستییە تایبەتەکان ھەموار بکەنەوە.
لەم خولەی پەرلەماندا خوێندنەوەی یەکەمی بۆ کرا و ئاڕاستەی سەرۆکایەتی پەرلەمانی کوردستان کراوە بۆ خوێندنەوەی دووەم.
سەرچاوەیەکی ئەمنی بە پەیامنێری کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، شەوی ڕابردوو تیرۆرستانی داعش ھێرشیان کردووەتە سەر گوندی "قایە" لە باکوری خۆرئاوای خانەقین و موختاری گوندەکەیان کوشتووە و دوو کەسیی تریشیان بریندار کردووە.
ئاماژەی بەوەشکرد، دوای پەلامارەکە بۆ ماوەی سەعاتێک شەڕ لە نێوان دانیشتووانی گوندەکە و تیرۆرستانی داعش ڕوویدا و دوای گەیشتنی ھێزە ئەمنییە عێراقییەکان تیرۆرستان ھەڵھاتن.
پەیامنێری کوردسات نیوز ئاماژەی بەوەشکرد، لە شەوی ڕابردووەوە تاوەکو ئێستا گەڕان و پشکنینی ھێزە ئەمنییەکان لە ناوچەی عەلیاوای خانەقین بۆ دۆزینەوەی تیرۆرستانی داعش بەردەوامە.
د.ھەڤاڵ ئەبوبەکر پارێزگاری سلێمانی ڕایگەیاند دروستکردنی ئەو شارە ھەنگاوێکی گەورەیە بۆ زیاتر پێشخستن و بەرەو پێشچوونی بواری وەبەرھێنان و بوژانەوەی لایەنی ئابوری و گەشتیاری لە سلێمانی و ڕەخساندنی دەرفەتی زیاتر لە بەردەم وەبەرھێنانی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی.
وتیشی، پڕۆژەکە لەسەر ئاستی خۆرھەڵاتی ناوەڕاست لە چەند وڵاتێک بنیاتنراوە و دروستکردنی شارێکی لەم جۆرەش لە سلێمانی و ھەرێمی کوردستان ھێمای زیاتر گەشەسەندن و بوژانەوەی لایەکی ئابوری و بازرگانییە و ھیوادارن پڕۆژەکە لە ئایندەیەکی نزیکدا بچێتە بواری بە جێبەجێ کردنەوە.
لای خۆشیەوە "کاوە شێخ سەعید" خاوەنی کونسوڵ گروپ کە یەکێکە لە کۆمپانیاکانی جێبەجێ کردنی پڕۆژەکە ڕایگەیاند، بەجێبەجێ کردنی ئەو پڕۆژەیە سلێمانی لە بواری بازرگای و گەشتیاری و وەبەرھێنانی بیانی دەچێتە قۆناغێکی گەشەسەندوو.
شەوی ڕابردوو دەیان خۆپیشاندەر لە بەغداد گردبوونەوە و بە کردنەوەی ئاگرێکی زۆر ڕێگەی سەرەکیی شارەکەیان داخست.
خۆپیشاندەران نیگەرانییان لە لاوازی ڕێکارە حکومییەکان دەربری لە مامەڵەکردن لەگەڵ ئەو نەخۆشانەی لە نەخۆشخانەکاندان و ھۆکاری ڕووداوی ئاگرکەوتنەوەکەی نەخۆشخانەی ئیبن خەتیبیشیان بۆ کەمتەرخەمی گەڕاندەوە.
بە پێی دوایین ئامار کە لەلایەن کۆمسیۆنی مافەکانی مرۆڤی عێراقەوە بڵاوکراوەتەوە، بەھۆی ڕووداوەکەی نەخۆشخانەی ئیبن خەتیبەوە ١٣٠ کەس گیانیان لە دەستداوە، ھۆکاری ڕووداوەکەش بۆ کەمتەرخەمی و پشتگوێخستنی مەرجەکانی سەلامەتی لە نەخۆشخانەکە گەڕێندراوەتەوە.
پەیامنێری کوردسات نیوز ڕایگەیاند، بڕیارە "زەریف" دوا نیوەڕۆی ئەمڕۆ بگاتە ھەرێمی کوردستان و لەگەڵ لێپرسراوانی ھەرێم کۆدەبێتەوە.
دوێنی "زەریف" لە میانی سەردانێکی ٢ ڕۆژە بۆ "عێراق" گەیشتە "بەغداد" و چاوی بە ژمارەیەک لێپرسراوی وڵاتەکە کەوت و ڕایگەیاند، عێراق ڕۆڵێکی گرنگ دەبینێت لە ناوچەکە و ھەماھەنگی باشیان ھەیە لە بوارەکانی نەوت و گاز و ھێڵی ئاسنین. وتیشی، پێویستە پەیوەندییمان لەگەڵ وڵاتان لەسەر بنەمای ڕێز و دەستوەرنەدان بێت.
پێشتریش، "سەعید خەتیب زادە" وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران ڕایگەیاندبوو، پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ھەرێمی کوردستان ئاساییە.
جومانە غەلای وتەبێژی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان، ڕایگەیاند: کۆمسیۆن بە نیاز نییە وادەی وەرگرتنەوەی ھاوپەیمانیەتییەکان و لیستی تایبەت بە کاندیدەکانی ھەڵبژاردنی داھاتووی عێراق درێژبکاتەوە.
وتیشی، کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان پێشتر کاتی وەرگرتنەوەی ھاوپەیمانیەتییەکان و لیستی تایبەت بە کاندیدەکانی درێژکردبووەوە، بۆ ئەوەی دەرفەتێک بدرێت بە قەوارەکان بە مەبەستی چارەسەرکردنی ئەو کێشانەی ڕووبەڕوویان بووەتەوە.
سەبارەت بە نوێکردنەوەی کارتی بایۆمەتری دەنگدانیش ئاماژەی بۆ ئەوەکرد، تا ئێستا ملیۆنێک و ٧٠٠ ھەزار دەنگدەر کارتی بایۆمەتری دەنگدانیان نوێکردووەتەوە.
جەختیشی لەوەکردەوە، تەنیا ئەو دەنگدەرانەی کارتی بایۆمەتریان ھەیە، دەتوانن بەشداری لە ھەڵبژاردندا بکەن، بە پێی داتاکانی کۆمسیۆنیش ٢٥ ملیۆن و ١٣٩ ھەزار و ٣٧٥ دەنگدەر مافی بەشداریکردنیان لە پڕۆسەی ھەڵبژاردن ھەیە.
سەرچاوەیەکی نزیک لە سەرۆک وەزیرانی عێراق، بابەتی بەشداریکردنی مستەفا کازمی لە ھەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەران کە بریارە ١٠ی تشرینی یەکەمی داھاتوو بەڕێوەبچێت یەکلادەکاتەوە و دەڵێت، کازمی بەشداری ھەڵبژاردنی پێشوەخت ناکات و ھیچ یەکێک لە ئەندامانی تیمەکەی و کەسە نزیکەکانیشی لە ژێر ھیچ ناو و حزبێک بەشداری ناکەن و پشتیوانی ھیچ کەس و حزبێکیش ناکەن.
ڕوونیشیکردووەتەوە، کازمی و تیمەکەی خۆیان بەخت دەکەن بۆ خزمەتکردنی گەل لەم قۆناغە قورسەی گواستنەوە و ڕۆڵیان بریتی دەبێت لە گەیاندنی وڵات بە کەناری ئارامی و پاراستنی لە ھەر سەرکێشییەکی ئەمنی و سیاسی و ئابوری و تەندروستی و گەیاندنی بە ھەڵبژاردنێکی پاکی پێشوەختە، کە تیایدا حکومەت پارێزەری بەرژەوەندی ھەمووان بێت، نەک ڕکابەرێکی سیاسی.
ھاوکات فەخرەدین قۆجا وەزیری تەندروستی تورکیا ڕایگەیاندووە، ڤایرۆسەکە بە شێوەیەکی خێرا تەشەنە دەکات و داخستنی شوێنەکان بووەتە کارێکی پێویست.
لە کۆی ٨٣ ملیۆن کەس لە دانیشتووانی تورکیا، تا ئێستا چوار ملیۆن کەس تووشی کۆرۆنا بوون و ٣٨ ھەزار و ٣٥٨ تووشبووش گیانیان لە دەستداوە.