هەواڵەکان
دکتۆر لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، پێشوازیکرد لە دکتۆر مەحمود مەشهەدانی سەرۆکی پەرلەمان و لە میانی دیدارەکەدا کە لە بەغداد بەڕێوەچوو ، بارودۆخی سیاسی و ئەمنی لەسەر هەردوو ئاستی ناوخۆ و نێودەوڵەتی تاوتوێ کرا، هەروەها باس لە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمان کرا.
لە دیدارەکەدا سەرۆک کۆمار جەختیکردەوە لە گرنگی تەواوکردنی ئامادەکاری و رێکارە پێویستەکان بۆ زامنکردنی سەرکەوتنی هەڵبژاردنەکان و هێنانەدی ویستی گەلی عیراق بۆ سەقامگیری و گەشەسەندن.
سەرۆک کۆمار جەختیکردەوە لە بەهێزکردنی هاریکاری نێوان سەرۆکایەتی کۆمار و ئەنجومەنی نوێنەران و بەدواداچوون بۆ رەشنووسی ئەو یاسایانەی کە لە لایەن سەرۆکایەتی کۆمارەوە پێشکەشکراوە بۆ وتووێژ و پەسەندکردن بەشێوەیەک کە مافی هەموو هاووڵاتییان بپارێزێت.
سەرۆک کۆمار ستایشی پەسەندکردنی یاسای بە پارێزگابونی هەڵەبجەی کرد لەلایەن پەرلەمانەوە و بە هەنگاوێکی مێژوویی وەسفکرد بۆ چەسپاندنی دادپەروەری و رێزلێنان لە خوێنی ئەو شەهیدانەی کە لە قێزەونترین تاوانی مێژووی هاوچەرخ رژاوە .
لای خۆیەوە سەرۆکی پەرلەمانی عیراق سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ سەرۆک کۆمار دەربڕی بۆ هەوڵەکانی لەپای چەسپاندنی سەقامگیری سیاسی لە وڵات و پابەندبوونی بە پاراستنی مافەکانی گەلی عیراق. هاوکات پابەندبوونی سەرۆکی ئەنجوومەنی نوێنەرانی دووپاتکردەوە بۆ بەردەوامبوون لە جێبەجێکردنی ئەرکەکانی بەشێوەیەک کە خزمەت بە بەرژەوەندییە باڵاکانی عیراق و گەلەکەی بکات.
بافڵ جەلال تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە سلێمانی لەگەڵ ڤیکتۆریا تایلۆر، جێگری یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریکا کۆبووەوە و ئاماژەی بەوەکرد، گفتوگۆکانیان ئەرێنین و هیوادارم لە زووترین کاتدا یەکێتی و پارتی بگەنە رێککەوتن بۆ حکومەتێکی کاریگەر و خزمەتگوزار.
لە کۆبوونەوەکەدا کە دەرباز کۆسرەت رەسوڵ، لێپرسراوی مەکتەبی پەیوەندییەکان ئامادەیبوو، دۆخی سیاسیی عیراق، گۆڕانکارییەکانی ناوچەکە و پەیوەندییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و ئەمریکا تاوتوێکرا.
هەردوولا جەختیان لە چارەسەرکردنی ئاشتییانەی کێشەکان لە رێگەی گفتوگۆوە کردەوە و سەرۆک بافڵ وتی، یەکێتی بەردەوام رۆڵێکی کاریگەریی بۆ پاراستنی سەقامگیریی گێڕاوە و لە هەوڵی بەردەوامداین بۆ نزیککردنەوەی تەواوی لایەنەکان و داوامان بۆ گشت لایەک ئەوەبووە لە ئاڵۆزییەکان دووربن.
سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان باسی لە پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی هەرێمی کوردستان کرد و وتی، گفتوگۆکانمان ئەرێنین و هیوادارم لە زووترین کاتدا یەکێتی و پارتی بگەنە رێککەوتن بۆ حکومەتێکی کاریگەر و خزمەتگوزار.
وەزیری ناوخۆی هەرێم: كێشەی ئۆتۆمبێلی بێسەرەتا بە رێگەی یاسایی چارەسەر دەكەین
وەزیری ناوخۆی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند، بەڕێوەبەرایەتییەكانی هاتوچۆ تاوتوێی دۆسیەی ئۆتۆمبێلی بێسەرەتا دەكەن و كێشەی ئەو ئۆتۆمبێلانە لە رێگەی یاساوە چارەسەر دەكەن.
رێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە كۆنفڕانسێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، تا ئێستا هیچ چارەسەرێك بۆ ئۆتۆمبێلە بێسەرەتاییەكان نییە، بەڵام لە ئێستادا رێگە نادەن ئۆتۆمبیلی بێسەرەتا بێتە ناو خاكی هەرێم و بەڕێوەبەرایەتییەكانی هاتوچۆش تاوتوێی چارەسەركردنی كێشەی ئەو ئەو ئۆتۆمبێلانە دەكەن دواتر لە رێگەی یاساوە چارەسەری دەكەن.
وتیشی، كێشەكە لەوەدایە نابێت هەر جارێك باسی ئەو بابەتە دەكرێت دەبێت بگەڕێنەوە سەرەتای ئەو بابەتە و یەكەم هەنگاو ئەوەیە نابێت چیتر ڕێگە بدرێت ئۆتۆمبیلی بێسەرەتا بێتە ناو خاكی هەرێم و دواتر بەپێی یاسا و رێنمایی چارەسەری كێشەی ئۆتۆمبێلە بێسەرەتاكان دەكرێت.
ئاژانسی هەواڵی دەوڵەتی ئێران رایگەیاند، بەرپرسانی وڵاتەکەی دووپاتیان کردووەتەوە کە گەڕی دووەمی دانوستانەکان لەگەڵ ئەمەریکا لە عومان نابێت، بەڵکوو لە رۆمای پایتەختی ئیتالیا بەڕێوە دەچێت.
ئەمڕۆ چوارشەممە، ئاژانسی هەواڵی دەوڵەتی ئێران لەسەر زاری بەرپرسانی وڵاتەکەیەوە رایگەیاندووە، گەڕی داهاتووی دانوستانەکانی ئێران و ئەمریکا لە بارەی بەرنامەی ئەتۆمیی تاران، شەممەی داهاتوو لە رۆما دەکرێت.
پێشتر، بەرپرسانی ئەوروپا رایانگەیاندبوو، دانوستانەکە لە رۆما بەڕێوە دەچێت، بەڵام بەرپرسانی ئێران رەتیان دەکردەوە و دووپاتیان دەکردەوە کە لە عومان دەبێت.
هەروەها وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئیتالیا لەگەڵ ئاژانسی هەواڵی فەرەنسی دوپاتی کردووەتەوە کە کۆبوونەوەکە لە رۆما دەبێت.
ئیسماعیل بەقائی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس نووسیویەتی "لە دیبلۆماسیدا، هەنگاوێکی لەم شێوەیە وەکوو هەڕەشە وایە، دەکرێت ئەمە وەکوو نیشانەی نیەتێکی خراپ و نەبوونی ویستێکی جدی سەیر بکرێت."
ڕۆژی شەممە 12ـی نیسانی 2025، وەفدی ئەمریکا بە سەرۆکایەتیی ستیڤ ویتکۆف، نێردەی تایبەتی دۆناڵد ترەمپ بۆ کاروباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەگەڵ وەفدی ئێران بە سەرۆکایەتیی عەباس عراقچی بە نێوەندگیریی عوممان، لە مەسقەت کۆ بوونەوە.
چەند زانیارییەک لەسەر دانوستانەکانی ئێران و ئەمریکا - گەڕانەوە بۆ سەر مێزی گفتوگۆ:
دوای گەڕانەوەی دۆناڵد ترەمپ بۆ کۆشکی سپی لە 20ـی کانوونی دووەمی 2025، پەیوەندییەکانی نێوان ئێران و ئەمریکا کەوتە قۆناغێکی نوێوە. دانوستانەکانی ناوەکی ئێران و ئەمریکا کە لە سەردەمی سەرۆکایەتی پێشووی ترەمپدا هەڵوەشێنرابوونەوە، ئێستا لە ژێر کاریگەری قەیرانی هەرێمی و گوشارە نێودەوڵەتییەکان دەستیان پێکردووەتەوە.
لە دوو مانگی سەرەتای 2025دا، نێوانگیریی وڵاتانی ناوچەکە بەتایبەت عومان و عیراق، دەروازەیان بۆ دەستپێکردنەوەی گفتوگۆکان کردووەتەوە. لە مانگی شوباتدا، نێردەی تایبەتی ئەمەریکا بۆ کاروباری ئێران سەردانی عومان و قەتەری کرد و لە دوای ئەوەش چەند وڵاتێکی دیکە هەوڵیان دا بۆ نزیککردنەوەی هەڵوێستەکانی هەردوولا.
گەڕی یەکەمی دانوستانەکان لە مەسقەت، پایتەختی عومان، هەنگاوێکی گرنگ بوو، بەڵام بەرهەمی بەرچاوی نەبوو. هەر دوو لایەن نیشانیان دا کە هێشتا کێشەکانیان زۆرە و دەبێت لەسەر چەندین خاڵی جەوهەری رێکبکەون.
پرسیاری سەرەکی ئەوەیە کە ئایا ئەم گۆڕانکارییە لە شوێنی دانوستانەکان، ئاماژەیە بە جددیەتی ئیتالیا و ئەوڕوپا لە پرۆسەکەدا، یان وەک بەقائیی دەڵێت "نیشانەی نیەتێکی خراپ"ە. هەروەها گرنگە بزانرێت کە گۆڕینی شوێنی دانوستانەکان چ کاریگەرییەکی لەسەر ئاکامی گفتوگۆکان دەبێت.
وابڕیارە سبەینێ پێنجشەممە، عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران، بە مەبەستی گەیاندنی نامەیەکی عەلی خامنەیی رابەری باڵای کۆماری ئیسلامی ئێران و گفتوگۆ لەگەڵ بەرپرسانی باڵای روسیا، دەگاتە ئەو وڵاتە.
کازم جەلالی، باڵوێزی ئێران لەروسیا رایگەیاند، سەردانەکەی عراقچی بە ئامانجی دانوستانە لەگەڵ بەرپرسانی ئەو وڵاتە.
لای خۆیەوە ماریا زاخارۆڤ وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی روسیا، دووشەممەی رابردوو دووپاتی کردەوە کە مۆسکۆ چاوەڕوانی سەردانەکەی وەزیری دەرەوەی ئێران دەکات و پێدەچێت لەگەڵ هاوتا روسیەکەی سێرگی لاڤرۆڤ، لەو وڵاتە کۆ ببێتەوە.
لای خۆشیەوە ئیسماعیل باقایی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران، پێشتر رایگەیاندبوو سەردانەکەی عراقچی بۆ مۆسکۆ بۆ تاوتوێکردنی پێشهاتەکانی ئەم دواییەی دانوستانە ناڕاستەوخۆکانی نێوان ئێران و ئەمریکایە.
بافڵ جەلال تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە دەباشان پێشوازی لە محەمەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عیراق کرد.
لە دیدارێکدا کە قوباد تاڵەبانی، ئەندامی مەکتەبی سیاسی ئامادەیبوو، گفتوگۆی چڕوپڕ لەسەر دۆسیەکانی تایبەت بە عیراق و ناوچەکە و پەیوەندییەکانی نێوان هەولێر و بەغداد کرا و جەخت لە هەوڵەکان بۆ دوورخستنەوەی عیراق لە کێشمەکێشمەکانی ناوچەکە کرایەوە.
بافڵ جەلال تاڵەبانی و محەمەد شیاع سودانی جەختیان لەوە کردەوە کە پەیوەندییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و بەغداد بەرەوپێشچوونی بەرچاوی بەخۆیەوە بینیوە و پێویستە هەوڵ بۆ چارەسەرکردنی بنەڕەتی کێشەکان لەسەر بنەمای دەستور و پاراستنی بەرژەوەندیی هاونیشتمانییان بدرێت.
لە کۆبوونەوەکەدا هەردوولا باسیان لە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق کرد و جەختیان لە بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنێکی پاک و بێگەرد کردەوە.
سەرۆک بافڵ هەنگاوەکانی پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی هەرێمی کوردستانی رونکردەوە و وتی، ئامانجمانە کابینەی نوێ داواکاریی هاونیشتمانییان جێبەجێبکات و ببێتە هۆی بەهێزترکردنی قەوارەی هەرێمی کوردستان.
هەر لە کۆبوونەوەکەدا سەرۆکوەزیرانی عیراق رۆڵی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانی لە نزیککردنەوەی لایەنە سیاسییەکانی هەرێمی کوردستان و عیراق بەرزنرخاند و بە رێزەوە باسی لەو هەوڵانە کرد کە لە سەردەمی سەرۆک مام جەلالەوە تاوەکو ئێستا بەردەوامیان هەیە بۆ دروستکردنی یەکڕیزی و هاوهەڵوێستی لەنێوان لایەنەکان.
دوای ئەوەی کە سڕی سورەیا ئۆندەر، ئەندامی وەفدی ئیمڕاڵی و کەسایەتی سیاسی دیاری دەمپارتی، بەهۆی جەڵتەی دڵەوە دۆخی تەندروستی تێکچوو، ژمارەیەک لە بەرپرسانی سیاسی تورکیا و هاوڕێیانی پەیامی هاوسۆزییان بۆ ناردووە.
سەلاحەدین دەمیرتاش، هاوسەرۆکی پێشوی هەدەپە، لە پەیامێکدا کە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاوی کردەوە، رایگەیاند: "سەرباری ئەوەی ئۆندەر چەندین جار روبەروی هێرشی ناهەق و سوکایەتی بووەتەوە، بەڵام بە پێداگرییەوە بەردەوام بوو بۆ هێنانەدی ئاشتی". دەمیرتاش هەروەها وتی: "نزا و دڵمان لای تۆیە، خۆشمان دەوێیت کاکی ئەزیز".
هاوکات لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا لەگەڵ پەروین بوڵدان، پەرلەمانتاری دەمپارتی، رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا، هیوای زوو چاکبوونەوەی بۆ سڕی سورەیا ئۆندەر خواست و راشیگەیاند: "باشترین پزیشکەکانی وڵات نەشتەرگەرییان بۆ ئەنجامداوە، ئێستا لە دەستێکی سەلامەت دایە."
دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی پارتی بزووتنەوەی نەتەوەیی (مەهەپە) پەیوەندی بە پەروین بوڵدانەوە کردووە و هیوای زوو چاکبوونەوەی بۆ ئۆندەر خواستووە.
هاوکات، نوری ئاسڵان، سەرۆکی شارەوانی ئیستەنبوڵ بە وەکالەت، سەردانی سڕی سورەیا ئۆندەری لە نەخۆشخانە کردووە و لە لێدوانێکدا وتی: "هەموان پشتگیری خۆیان بۆ ئۆندەر راگەیاندووە کە ئەوەش جێگەی دڵخۆشییە."
شایەنی باسە، سڕی سورەیا ئۆندەر یەکێکە لە ئەندامانی کاریگەری وەفدی ئیمڕاڵی و رۆڵێکی گرنگی لە پرۆسەی ئاشتی و چارەسەری پرسی کورد لە تورکیا هەبووە و دەبێت.
جۆ بایدن، سەرۆکی پێشوی ئەمەریکا، لە یەکەمین وتاری دوای وازهێنانی لە پۆستی سەرۆکایەتی، بە توندی رەخنەی لە ئیدارەی نوێی دۆناڵد ترەمپ گرت و هۆشداری لە زیادبونی دوبەرەکی لەناو وڵاتەکەدا دەربڕی و وتی؛ "ئەمەی رودەدات نوێیە لە ئەمریکا".
بایدن لە وتارەکەیدا رایگەیاند: "پێشتر هیچ کاتێک دابەشبونێکی لەم شێوەیەمان نەبینیوە، پەرەسەندنی بۆشایی نێوان لایەنگرانی ترەمپ و دیموکراتەکان کاریگەری زۆری لەسەر ئەمەریکا دەبێت."
سەرۆکی پێشوی ئەمریکا ئاماژەی بەوەشکرد کە ئیدارەی نوێی وڵاتەکە لە ماوەی کەمتر لە 100 رۆژدا "ماڵوێرانی و کارەساتی گەورەی لە تەواوی جیهان خوڵقاندوە."
هەروەها بایدن جەختی لەوەکردەوە کە "بەهۆی دەرکردنی نزیکەی حەوت هەزار فەرمانبەری حکومەت لە کارەکانیان بەشێکی زۆری ماڵپەڕە رەسمیەکان لە کارکەوتون".
جۆ بایدن لە مانگی تەمموزی ساڵی رابردوودا لە کێبڕکێی سەرۆکایەتی کشایەوە، دوای ئەوەی لە دیبەیتێکی تەلەفزیۆنیدا ئاستێکی خراپی پێشکەش کرد، ئەمەش نیگەرانییەکانی ناو پارتەکەی لەبارەی تەمەن و توانای دەرونییەوە زیاتر کرد و پاشتر بە خێرایی "کامالا هاریس" لەلایەن حزبەکەوە کاندید کرا و لەسەر دەستی ترەمپ شکستی پێهێنرا.
سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بەبۆنەی جەژنی چوارشەممەی سوری ئێزدییەکانەوە رایگەیاند، هیوادەخوازێت ئێزدییەکان بگەڕێنەوە ماڵ و حاڵیان و بە کەسوکارە رفێنراوەکانیان شاد ببنەوە.
بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بەبۆنەی جەژنی چوارشەمەی سوری ئێزدییەکانەوە رایگەیاند، "پیرۆزبایی گەرم لە خوشک و برایانی ئێزدی دەکەم و هیوادارم هەمیشە لە خۆشی و شادیدا بن".
باسی لەوەشکرد، "لەم جەژنەدا هیوادەخوازین ئێزدییەکان بە سەربەرزییەوە بگەڕێنەوە ماڵ و حاڵی خۆیان و بە کەسوکارە رفێنراوه‌كانیان شادببنەوە، تاوەکو کەمێک لە ئازاری چەند ساڵەیان کەمببێتەوە".
وتەبێژی جێگری سەرۆکی حکومەت رایگەیاند، سبەینێ یەکێتی و پارتی بۆ گفتوگۆکردن لەبارەی پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەت کۆدەبنەوە.
سەمیر هەورامی وتەبێژی قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێم بە کوردسات نیوزی راگەیاند، كۆبونەوەكانی نێوان یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ گفتوگۆكردن لەسەر پێكهێنانی كابینەی نوێ حكومەتی هەرێم بەردەوامە.
وتیشی، بڕیارە سبەینێ پێنجشەممە، جارێكی دیکە هەردوولا بۆ گفتوگۆكردن لەبارەی پۆستەكانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم لە سلێمانی كۆببنەوە.
لە سەرەتای ئەمساڵەوە کۆبوونەوەکانی یەکێتی و پارتی بۆ پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەت دەستی پێ کردووە. ئەگەرچی ناوەڕۆکی کۆبوونەوەکان ئاشکرا ناکەن، بەڵام بەپێی وتەی بەرپرسانی هەردوولا، کۆبوونەوەکان ئەرێنین و لێکتێگەیشتنی باش لەنێوانیاندا هەیە.
خانمی یەکەمی عیراق لە یادی کیمیابارانکردنی بالیسان و شێخ وەساناندا راگەیەنراوێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند: مێژووی نوێمان چەندین یادەوەری ئازاربەخشی لەوجۆرەی لەخۆ گرتووە، بەڵام مانەوە و یادکردنەوە و خۆڕاگریمان ئاماژەیەکە بۆ بەهێزی و یەکڕیزیمان.
شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەمی عیراق رایگەیاند، لە رۆژێکی وەک ئەمڕۆی ساڵی 1987دا، رژێمی دیکتاتۆر پەلاماری هەردوو گوندی بالیسان و شێخ وەسانانی بەچەکی کیمیایی دا، لەگەڵ بەکارهێنانی هەردوو گازی خەردەل و سارین.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەم دەڤەرە کوردستانییە بچوکانە کێڵگەی ئەزموونی ئەو تاوانانە بوون کە دواتر مەودایەکی فراوانتری گرتەوە، کە بووە هۆی وێرانییەکی گەورەتر و قوربانییەکی زیاتر.
ئەوەشی خستووەتە روو، "مێژووی نوێمان چەندین یادەوەری ئازاربەخشی وەهای لەخۆگرتووە، بەڵام مانەوە و یادکردنەوە و خۆڕاگریمان ئاماژەیەکە بۆ بەهێزی و یەکڕیزیمان".
خانمی یەکەمی عیراق دەشڵێت، "نابێت رق و کینە مێژوومان نادیدەبکات، لەجیاتی ئەوە رێز لەقوربانییەکان دەگرین بە خۆڕاگری هەمیشەیی و بەردەوامی هەوڵەکانمان لەپێناو ئایندەیەکی پشتبەستوو بە دادپەروەری و پاراستنی ماف و شکۆمەندی هاووڵاتیانمان".
لە رۆژهەڵاتی كوردستان نزیكەی دوو هەزار گژوگیا و رووەك هەیە و تەنها 150 جۆریان وەك خواردن سودیان لێوەردەگیرێت و ئەوانی دیكەیان بۆ دەرمان و چارەسەر بەكاردەهێنرێن، کە لێكردنە و بەقاچاخبرنی گژوگیا بەهارییەکان زیانی بە رووەكەكانی كوردستان گەیاندووە.
بەهزاد شەریفی پور بەڕێوەبەری سەرچاوە سروشتییەكانی پارێزگای سنە رایگەیاند، سەرەڕای ئەوەی شێوازی خراپ هەڵكەندن و لێكردنەوەی گژوگیا كوێستانییەكان زیانی زۆری لێكەوتەوە، هاوكات بەشێكی بەرچاویش لەو گیا بەهاری و رووەكییانە بە قاچاخ دەبرێن.
وتیشی: لە وەرزی بەهار لە زۆربەی ناوچە كوێستانییەكانی كوردستان چەند جۆرێكی گژوگیا بە مەبەستی خواردن لێدەكرێنەوە و بەشێكی بەرچاویشی رەوانەی هەرێمی كوردستان دەكرێت، ئەوەش وای كردووە خەڵكێكی زۆر رو لە كوێستانەكان بكەن بۆ لێكردنەوەی ئەو گژوگیا بەهارییانە.
بەڕێوەبەری سەرچاوە سروشتییەكانی پارێزگای سنە هۆشدارییشی دا، ئەگەر شێوازی بەكارهێنان و هەڵكەندنی گیا بەهارییەكان چارەسەر نەكرێت، زیانی گەورە بە ژینگەی ئەو ناوچەیە دەگات و ئەگەری هەیە هەندێك رووەكیش بە تەواوەتی لەناو بچێت.
بەهۆی ئەو شەپۆلە بەفربارینەی لە ئێوارەی سێشەممەوە هەرێم و باكور و رۆژهەڵاتی كوردستانی گرتووەتەوە هاوتوچۆ و ژیانی ئاسایی لە هەندێك ناوچە روبەڕوی ئاستەنگ بوەتەوە و لە چەند پارێزگایەكی رۆژهەڵاتیش پشوو راگەیەنرا.
بەفربارین و سەرما لە پارێزگاكانی كرماشان و ورمێ و سنە لە رۆژهەڵاتی كوردستان بوە هۆی ئەوەی لە خوێندگە سەرەتاییەكان پشو رابگەیەنرێ و لێپرسراوانی كەشناسیش دەڵێن ئەو بەفر و سەرمایەی ناوچەكەی گرتوەتەوە چاوەڕوان نەكراو بوە.
بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی ورمێ رایگەیاندوە تەنها لە ماوەی 24 سەعاتی رابردودا چوار هەزار كیلۆمەتر لە رێگا سەرەكەییەكانی هاتوچۆی پارێزگاكە لە بەفر پاككراونەتەوە و هۆشداریشیدا لە دروستبونی تەم و مژ و كەمبوونەوەی مەودای بینین بە تایبەت بۆ شۆفێران.
لە باكوری كوردستانیش شەپۆلی بەفربارین و سەرما چەند پارێزگایەكی ئەو بەشە لە كوردستانی گرتوەتەوە و لە شرناخ درورستبونی تەم و مژی چڕ هاتوچۆی روبەڕوی ئاستەنگ كردوەتەوە.
ئەو شەپۆلە چاوەڕوانكراوەی بەفربارین و سەرما سەرەڕای كاریگەریە ژینگەییەكان رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیای ناچار كرد بەوەی كە دڵخۆشیی جوتیارانی وڵاتەكە بداتەوە و رایگەیاند، ئەو سەرماو سۆڵەیە زیان بە بەرهەمە كشتوكاڵی و ستراتیژییەكان ناگەیەنێت.
قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆک وەزیران پێشوازیکرد لە کریستیانە هۆمان، باڵیۆزی ئەڵمانیا لە عیراق و پێکەوە تاوتوێی چۆنییەتی بەهێزترکردنی پەیوەندییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و وڵاتی ئەڵمانیایان کرد.
لە بەشێکی کۆبوونەوەکەدا کە رۆژی سێشەممە (15/4/2025) بەڕێوەچوو، باس لە دۆخی ئابوری و پرۆسەی گەشەپێدانی هەرێم کرا، لەمبارەیەوە جێگری سەرۆک وەزیران روونیکردەوە حکومەتی هەرێم هەوڵ بۆ ئابورییەکی فرەسەرچاوە دەدات و لەم چوارچێوەیەشدا بە تایبەتی گرنگی بە گەشەپێدانی کەرتەکانی کشتوکاڵ و پیشەسازی خۆراک و گشتوکاڵ دەدات.
قوباد تاڵەبانی ئاماژەی بەوەشدا بە گرنگیدان بەم کەرتانە ژمارەیەکی بەرچاو هەلی کار بۆ هاووڵاتیان دابیندەکرێت و ئاسایشی خۆراکی هەرێم و عیراقیش پارێزراو دەبێت.
جێگری سەرۆک وەزیران سوپاسی حکومەتی ئەڵمانیاشی کرد کە لە ماوەکانی رابردوودا بە شێوەی جۆراوجۆر هاوکاری هەرێمی کوردستانی کردوە، بە تایبەتیش لە ناردنی راوێژکار و کەسانی پسپۆڕدا.
لە بەشێکی دیکەی کۆبوونەوەکەدا باس لە دۆخی ئاسایش و سەقامگیری عێراق و ناوچەکە کرا، هەردوولا هاوڕابوون هێشتا تیرۆر هەڕەشەیەکی جدییە بۆسەر ئاسایشی ناوچەکە، لەمبارەیەوە باڵیۆزی ئەڵمانیا جەختی کردەوە هاوکارییەکانی وڵاتەکەی بۆ هەرێمی کوردستان لە پرسی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆردا بەردەوام دەبێت.
توێژینەوەیەکی زانکۆی ساوپاولۆ لە بەرازیل ئاماژە بەوە دەدات، خواردنەوەی بەردەوامی کحول چەندین گرفتی جیاجیای هزری دەهێنێتە ئاراوە.
لە توێژینەوەکەدا زیاتر لە هەزار و 700 کەس بەشدارییان کردووە، کە تێكڕای تەمەنیان 75 ساڵ بووە.
لە چوارچێوەی توێژینەوەکەدا زانایان بۆیان دەرکەوتووە کحول کاریگەریەکی گەورەی لەسەر تووشبوون بە ئالزەهایمەر دەبێت، هاوکات ئەگەری لاوازبوونی مێشک %133 زیاددەکات، ئەمەش سەرەڕای زیادکردنی مەترسیی تووشبوون بە لەبیرچوونەوە و ئەگەری مردنی پێشوەختە.
د. هاریس کامال، کە پسپۆڕی نەخۆشییە دەمارییەکانە دەڵێت، "کاریگەریی کحول لەسەر مێشکی مرۆڤ پشت بە چەند فاکتەرێک دەبەستێت: تەمەن، شێوازی خواردن، ماوەی خواردنەوەی کحول و تەندروستیی گشتیی کەسەکە. "
بەگوێرەی بڵاوکراوەکانی ناوەندی کۆنترۆڵکردن و رێگریکردن لە نەخۆشییەکان (CDC) لە ئەمریکا، کحول ئەگەری تووشبوون بە شێرپەنجە، بەرزەفشاری خوێن، نەخۆشییەکانی دڵ و جەڵتە زیاددەکات.
عەلی خامنەیی، رابەری باڵای ئێران بە بەرپرسانی باڵای سێ لقی حکوومەتی ئێرانی راگەیاند: "کارێکی باش لەسەر دانوستانەکان کراوە"، بەڵام "نابێت پرسەکانی وڵات بە دانوستانەکانەوە ببەسترێتەوە".
ئەمڕۆ سێ شەممە عەلی خامنەیی رایگەیاند کە "نابێت گەشبینی و ڕەشبینییەکی زۆرمان هەبێت"، ئاماژەی بەوەشکرد، "بۆ گەیشتن بە ئامانجەکان لە هەموو بوارەکاندا، پێویستە بە خێرایی بەردەوام بین و نابێت هیچ شتێک بە ئەنجامی دانوستانەکانەوە ببەسترێتەوە".
ڕێبەری باڵای ئێران بە ئاماژەدان بە دانوستانە ئەتۆمییەکانی سەردەمی حەسەن ڕۆحانی، سەرۆک کۆماری پێشووی ئێران کە بووە هۆی داڕشتنی پلانی هەمەلایەنەی هاوبەش، وتی: ئەو هەڵەیەی کە لە رێکخراوی JCPOA کرا کە هەموو شتێکی وڵاتی بەستبووەوە بە دانوستانەکانەوە، نابێت دووبارە بکرێتەوە چونکە وڵات دەبێتە مەرج و هەموو شتێک بە وەبەرهێنانەوە رادەگیرێت تا دەرئەنجامی دانوستانەکان رون دەبێتەوە.
عەلی خامنەیی رایگەیاند: چالاکییەکانی وڵات بۆ گەیشتن بە ئامانجەکان لە هەموو بوارەکاندا دەبێ بە خێرایی زیاترەوە بەردەوام بێت و هیچ شتێک بە ئەنجامی دانوستانەکانەوە نەبەسترێتەوە.