جۆ نێمێس وتەیەکی کردووە بە دروشمی خۆی کە دەڵێت "بە سادەیی بژی بۆ ئەوەی خەڵکی دیکە بە سادەیی بژین."
جۆ نێمێس لەبارەی ئەزموونی خۆی لەو ماوەیەدا نوسیویەتی، سەرەڕای ئەوەی خانووی نیە، مۆبایل بەکارناھێنێت، ئاوی گەرمی نییە و جلی نوێ ناکڕێت، بەڵام ھەست بە دابڕان ناکات.
جۆ نێمێس لەبارەی ئەوەی چۆن توانیویەتی بەبێ دەستکەوتن و خەرجکردنی ھیچ بڕە پارەیەک ئەو ماوە زۆرە بژی، دەڵێت خەڵکی دیکە لەبەرامبەر خزمەتکردن، شوێنی مانەوەی بۆ دابین دەکەن و خواردنی پێدەدەن.
ئێستا جۆ نێمێس لەگەڵ ژنێک دەژی کە ھاوسەرەکەی لەژیاندا نەماوە. ھاوڕێکەی کار دەکات و جۆ نێمێس-یش کاروباری ماڵەوەی بۆ جێبەجێدەکات، بۆیە ئەو ژنە لەبەرامبەر ئەم کارە شوێنی مانەوەی بۆ دابین کردووە و خواردنی پێدەدات.
ڕۆژی دووشەممەی ڕابردوو مارینا ئۆڤیسیانیکۆڤا، لە کاتی پەخشی ڕاستەوخۆی ھەواڵەکانی کەناڵی فەرمی ڕووسیا، بە لافیتەیەکەوە کە ئیدانەی ھێرشی ڕووسیای دەکرد بۆ ئۆکرانیا دەرکەوت، ڕووداوەکەش لەسەر ئاستی میدیاکانی جیھان دەنگدانەوەیەکی گەورەی ھەبوو لەسەر ئاستی جیھان.
ئەو کارمەندە کە کاری ھەواڵسازە و لەسەر لافیتەکەی دەستی نوسرابوو، نا بۆ جەنگ ، شەڕ بوەستێنن، باوەڕ بە پڕوپاگەندەکان مەکەن، ئەوان درۆتان لەگەڵ دەکەن.
لە ئێستاشدا بەھۆی سزادانی ئەو کارمەندەوە ژمارەیەکی بەرچاو لە کارمەندانی کەناڵەکە بە کۆمەڵ دەستیان لە کار کێشاوەتەوە.
بەھۆی ڕووداوەکەشەوە، دادگای ڕووسیا سزای دارایی بە بڕی ٢٨٠ دۆلار سەپاندووە بەسەر ئەو کارمەندە، بەڵام ئەگەر بە گوێرەی یاسای نوێی تایبەت بە بڕگەی ھەواڵی درۆ دادگایی بکرێت، مەترسی ئەوە دەکرێت سزای ١٥ ساڵ زیندانیکردنی بەسەردا بسەپێندرێت.
ئەو بازرگانە کە لە ئەمریکا دەژی، ناوی ئەلێکس کۆنانیخینە دەڵێت دەستگیرکردنی پوتن بە پێی دەستوور ڕێگە پێدراوە چونکە تاوانی جەنگی ئەنجامداوە.
ئەلێکس کۆنانیخین دژی داگیرکردنی ئۆکراینە لەلایەن ڕووسیاوە و پوتن تۆمەتبار دەکات بە "پێشێلکردنی دەستووری ڕووسیا" و "دەستوەردانی لە ھەڵبژاردنەکان" و "کوشتنی نەیارەکانی".
ئەو بازرگانە دەشڵێت "وەکو ھاوڵاتییەکی ڕووسی، من ئەوە بە ئەرکی ئەخلاقی خۆم دەزانم تاوەکو ئاسانکاری بکەم بۆ نەھێشتنی بیری نازی لە ڕووسیا، من بەردەوام دەبم لە ھاوکارییەکانم بۆ ئۆکراین".
ھێرشی ڕووسیا بۆ سەر ئۆکراین کاردانەوەی نێودەوڵەتی لێکەوتووەتەوە و ئەمریکا و یەکێتی ئەوروپا پشتیوانی بۆ ئۆکراین دووپاتدەکەنەوە و داوا لە ڕووسیا دەکەن ھێرشەکە ڕابگرێت.
پزیشکی تایبەتی منداڵبوونەکەش ڕایگەیاند، لە بار و دۆخێکی دوور لە مرۆڤایەتی و نە گونجاو بۆ ژیان منداڵێکی نوێ چاوی بە دونیا ھەڵھێنا بۆیە لێرەوە داوا لە دایکانی ڕووسیا و بێلاروس دەکەین ناڕەزایی لە دژی داگیرکاری ڕووسیا دەرببڕن.
سەرۆکی بەشی سیاسەتی ئەمنی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبوک ڕایگەیاند، ڕێگری دەکەن لە دەزگا میدیایەکانی حکومەتی ڕووسیا، ڕیکلام پیشان بدات و داھات لە تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبوک و ماڵپەڕەکانی دیکەی کۆمپانیاکەیان کۆبکاتەوە لە سەرانسەری جیھاندا.
پێشتریش کۆمپانیای فەیسبوک کۆت و بەندی خستە سەر ئەژماری ڕەسمی چوار دەزگای میدیایی ڕووسیا.
ئەو بڕیارەی فەیسبوک لە کاتێکدایە، حکومەتی ڕووسیاش لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا کۆت و بەندی خستبووە سەر تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبوک لە ناوخۆیی وڵاتەکەی.
ئەو کەشتییە بە "سەرسوڕھێنەر" ناودەبرێت و گەورەترینە لە جیھاندا، دروستکردنی ماوەی سێ ساڵی خایاندووە، بەرزییەکەی ٣٢٦ مەترە و لە ١٨ قات پێکھاتووە،.... جێگەی ٦ ھەزار و ٩٨٨ میوان دەبێتەوە لەگەڵ ٢ ھەزار و ٣٠٠ ئەندامی تیمی کەشتییەکە.
یەکەمین گەشتی ئەو کەشتییە لە شاری "فورت لادردێل" لە ویلایەتی "فلۆریدا"وە لە ٤ی ٣ دەستپێدەکات بەرەو ناوچەی کاریبی، خەڵکێکی زۆریش ریزیان بەستووە بۆ بڕینی بلیت و دەستپێکردنی گەشتەکەیان بەو کەشتییە ناوازەیە.
بەڵام تاکە دوو دڵی کە لای گەشتیاران ھەیە مەترسی کۆرۆنایە، بە تایبەت کە بەردەوام گۆڕاوی نوێی کۆرۆنا بە جیھاندا بڵاودەبێتەوە.
بلیتی گەشتکردن بەو کەشتییە بەپێی ماوە و ئاڕاستەی گەشتەکە دەگۆڕێت و لە نێوان ٧٦٠ بۆ ھەزار و ٢٠٠ دۆلاردایە.
ئەو کەشتییە لە ھەشت ناوچە پێکدێت، زیاتر لە ٢٠ ھەزار رووەک و گوڵ و درێژترین خلیسکێنەی ئاوی تێدایە، ھەروەھا شاشەی سینەما و چەندین یاری و چالاکی تر لەخۆدەگرێت.
مەرجی گەشتکردن بەو کەشتییە ئەوەیە کە دەبێت ئەوانەی سەروو ١٢ ساڵن ڤاکسینیان وەرگرتبێت، منداڵانیش کە تەمەنیان خوار دوو ساڵە پشکنینی نێگەتیڤی کۆرۆنایان پێبێت، ھەروەھا دەبێت لە زۆرێک لە شوێنە گشتییەکاندا دەمامک ببەستن و پابەندی رێنماییەکانی دەستەی تەندروستی ئەمریکا بن.
لە لایەکی دیکەوە ڕێکخراوی خۆراک و کشتوکاڵی جیھانی ناسراو بە فاو، ئامۆژگاری مرۆڤ دەکات بە پەیڕەوکردنی سیستمێکی خۆراکی دەوڵەمەند بە بەرھەمە پاقلەمەنییەکان، چونکە دەبێتە ھۆی:
کەمکردنەوەی فشاری خوێن و کەمبوونەوەی ڕێژەی سۆدیۆم لە خوێن و جەستەدا.
دەوڵەمەندن بە پۆتاسیۆم و دەبێتە باشتر ڕێکخستنی چالاکی دڵ و ئاسانی ھەرسکردنی خۆراک و بەھێزکردنی ماسولکەکان.
پاقلەمەنییەکان سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندن بە کانزای ئاسن و ڤیتامین سی.
بەرگری جەستە بەھێز دەکەن، بە تایبەت بۆ ژنانی دووگیان و کەمکردنەوەی کەموکوڕییەکانی بۆماوەیی کۆرپەلە.
دەبنە ھۆی ھاوسەنگی کێش و جێگیربوونی ڕێژەی شەکر و ئەنسۆلین لە خوێن، چونکە ڕێژەیەکی زۆر کەم لە شەکریان تێدایە.
پاقلەمەنییەکان لەو خۆراکە ھەرە باشانەن، کە بێ کۆلسترۆڵن و ڕێژەیەکی کەم چەوریان تێدایە و، ھاوکارە بۆ کەمکردنەوەی مەترسی نەخۆشییەکانی دڵ و خوێنبەرەکان.
سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندە بە پرۆتینی گیایی و کانزا و بە خۆراکی کەسانی تەندروست لە جیھاندا ناسراوە.
بەھۆی ئەو سودە زۆرانەوە بەشێکی زۆری توێژینەوەکان ئامۆژگاری مرۆڤەکان دەکەن، بایەخی زیاتر بدەن بە خواردنی بەرھەمە پاقلەمەنییە وشکەکان، بۆ ئەوەی بەدووربن لە زۆربەی نەخۆشییە درێژخایەنەکان، کە لە ئێستادا بوونەتە نەخۆشی سەردەم لە جیھاندا.
ئەندازیاری پرۆژەکە ڕایگەیاند، کرێکارەکان لە کاتی ھەڵکەندن لە پرۆژەکەدا، پارچە شوێنەوارێکیان دۆزیوەتەوە و دەستبەجێ لایەنی رەسمی لێ ئاگادار کراوەتەوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، دوای بنکۆڵکاری، پارچە شوێنەوارێکی گەورە دەرکەوتووە و ھێڵ و زەخرەفەی سەردەمی خەلافەتی عەباسی لەسەر نەخشێنراوە.
پسپۆڕانی بواری شوێنەوارناسی عێراقیش دەڵێن ، شوێنەوارەکە بۆ سەردەمی عەباسیيەکان دەگەڕێتەوە، کاتێک شاری سامەڕا پایتەختی خەلافەتی عەباسی بووە.
ماڵپەڕی (ھێڵس لاین) تایبەت بە بواری تەندروستی ئاماژەی بە چەند سودێکی گرنگی خواردنەوەی قاوە کردووە لە دیارترینیان:
بەرزکردنەوەی ئاستی وزە: قاوە یەکێکە لەو خواردنەوانەی دەوڵەمەندە بە مادەی کافایین، کە ھاوکارییەکی باشی مرۆڤ دەکات بۆ بەرگەگرتنی ھیلاکی و زیادکردنی ئاستی وزەی لەش.
کەمکردنەوەی تووشبوون بە جۆری دووەمی نەخۆشی شەکرە: خواردنەوەی کوپێک قاوە لە ڕۆژێکدا، کاریگەریی بەرچاوی ھەیە لە کەمکردنەوەی مەترسییەکانی تووشبوون بە نەخۆشی شەکرە لە جۆری دووەم.
پارێزگاری لە تەندروستی ژیری: توێژینەوەکان دەریانخستووە قاوە پارێزگاری دەکات لە تەندروستی مێشک و پارێزگاری کەسەکان لە دووچاربوون بە نەخۆشی لەبیرچوونەوە و پارکینسن و شڵەژانی دەروونی.
کەمکردنەوەی کێش: قاوە یەکێکە لەو خواردنەوانەی کاریگەریی ھەیە لەسەر سوتاندنی چەوری لە جەستەدا، پارێزگاریکردن لە تەندروستی گەدە، ئەوەش ھاوکار دەبێت بۆ کەمکردنەوەی کێش و پاراستنی لە ئاستێکی گونجاودا.
کەمکردنەوەی ئاستی دوودڵی: توێژینەوەکان سەلماندوویانە خواردنەوەی قاوە کاریگەریی ھەیە لەسەر کەمکردنەوەی دوودڵی و ڕاڕایی و خەمۆکی، ئەو کەسانەی ڕۆژانە قاوە دەخۆنەوە چووست و چالاکترن لە ڕووی جەستەییەوە.
پارێزگاریکردن لە تەندروستی جگەر: بە خواردنەوەی قاوە دەتوانین پارێزگاری بکەین لە تەندروستی جگەر و خۆ بە دوور گرتن لەو نەخۆشیانەی دووچاری جگەر دەبن، بە تایبەتی چەوری جگەر و بە مۆمبوونی جگەر.
پارێزگاریکردن لە تەندروستی دڵ: خواردنەوەی قاوە بە بڕی پێویست مەترسی دووچاربوون بە نەخۆشییەکانی دڵ و جەڵتەی مێشک و دڵ کەمدەکاتەوە.
سەرجەم توێژینەوەکانی ئەو بوارە جەخت لەوە دەکەنەوە، سەرەڕای ئەو ھەموو سودە زۆرانەی کە قاوە ھەیەتی بۆ جەستەی مرۆڤ، بەڵام دەبێت خواردنەوەی بە پێی پێویست بێت و زیادەڕەوی تێدا نەکرێت.
پاش ئەوەی بەشداری لە دەیان فیلم کردووە و ناو و ناوبانگی لەسەر ئاستی ئەمریکاو جیھان بۆخۆی پەیداکرد، بە پێی نوێترین ئامار سامانی جیم کاری ئەکتەری سینەمای ھۆڵیوود زیاتر لە ١٨٠ ملیۆن دۆلارە.
جیم کاری کە بە ڕەچەڵەک کەنەدییە، لە تەمەنی ١٥ ساڵییەوە کاری نواندن دەکات و لە فیلمی "دە ماسک " ناوبانگی دەرکردووە لەدوای ئەم فیلمەش، بەشداری لە دەیان فیلمی تر کردووە و خاوەنی بینەرێکی زۆرە.
ڕۆژی دووشەممە، لەگەڵ کردنەوەی بۆرسەکانی ئەمریکا، بەھای پشکەکانی کۆمپانیای ئەپڵ، ڕیکۆردی نوێی تۆمارکرد و گەیشتە سێ ترلیۆن دۆلار، کە بەھای ھەر پشکێک بە ڕێژەی لە ٢.٦% بەرزبووەوە و نرخی ھەر پشێک بە ١٨٢ دۆلار و ١٩ سەنت مامەڵەی پێوەکرا.
بەو جۆرەش کۆمپانیای ئەپڵ ناوی چووە مێژووی ئەو وڵاتەوە لە ڕووی تۆمارکردنی بەرزی بەھای پشکەکان. لە ساڵی ٢٠٢٠-یشدا بەھای پشکەکانی ئەو کۆمپانیایە گەیشتە دوو ترلیۆن دۆلار.
بەرزبوونەوەی بەھای پشکەکانی کۆمپانیاکە، پەیوەندی بە بەرزبوونەوەی خواست لەسەر کەلوپەل و ئامێرە ئەلیکترۆنییەکانیەتی لە کاتی بڵاوبوونەوەی پەتاکاندا.
پارێزەران لە لەندە رایدەگەیەنن، یەکلایی بوونەوەی ئەو دۆسییە، بە گەورەترین بڕی پارە دادەنرێت کە لە جیابوونەوەی ھاوسەران لە دادگای لەندەن تۆمار کراوە.
ھەیا حسین زڕ خوشکی شا عەبدوڵا دووەمی پادشای ئوردونە و لە ساڵی ٢٠١٩وە لەگەڵ دوو منداڵەکەی ھەڵاتن بۆ لەندەن، لەو کاتەشەوە چەندین دانیشتنی دادگا ئەنجام دراوە، سەبارەت بە دایەنی دوو منداڵەکە و ئەمڕۆ دۆسیەکە یەکلایی بووەوە.
ماڵپەڕی The New Indian Express بڵاویکردەوە، مەیموونەکان لە کاتی ھێرشەکانیان بێچوە سەگەکان دەبنە سەر درەختەکانی ناوچەکە یان سەربانی ماڵەکانەوە دەیانخەنە خوارەوە و دەیانکوژن.
یەکێک لە گوندنشینەکان دەڵێت، مەیمونەکان بە کۆمەڵ دێنە گوندەکە و بەدوای بێچووی سەگەکاندا دەگەڕێن، کاتێک دەیاندۆزنەوە راستەوخۆ دەیبەنە سەر دارە بەرزەکان و باڵەخانەکان و بەریان دەدەنەوە.
دانیشتوانی گوندەکە داوایان لە ئیدارەی دارستانی ناوچەکە کردووە، چارەسەرێکی رەوشەکە بکەن، چونکە مەیموونەکان ھێندە شەڕانی بوون، تا ئێستا لە ڕێگاکان پەلاماری ھاوڵاتیان چەند منداڵکیان داوە لەسەر ڕێگە خوێندنگە و برینداریان کردوون.
بەھۆی ئەو ڕوداوانەوە ئیدارەی دارستانەکان بە ھاوکاری پۆلیس ژمارەیەک لە مەیمونەکانیان دەستگیر کردووە .
ئەحمەد سەحاف وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی عێراق لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، لە شەشەمین کۆبوونەوەی لیژنەی حکومەت بۆ پاراستنی کلتور و شوێنەوارەکان، کە بە شێوەی ئۆن لاین لە یونسکۆ بەڕێوەچوو، بڕیاردرا ناعورە مێژووییەکانی عێراق بخرێنە لیستی کەلەپورە مێژووییەکانی سەر بە ڕێکخراوی پەروەردە و فێرکردنی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە.
ناعورەکانی شارۆچکەی ھیتی سەر بە پارێزگای ئەنبار، بەشێکە لە ناسنامەی ناوچەکە و ھەرچەندە لە ئێستادا بەھۆی پێشکەوتنی تەکنەلۆژیای کشتوکاڵ و ئاودانەوە سودی لێ نابینرێت، بەڵام دانیشتوانەکەی سورن لەسەر پاراستنی وەک بەشێک لە کەلەپوری ناوچەکەیان، کە بە درێژایی ھەردوو بەرەی ڕووباری فوڕات ماونەتەوە.
ناعورەکانی تایبەت بە ئاودێری لە عێراق بە زۆری دەکەونە پارێزگای ئەنبار و لە شارۆچکەکانی حەدیسە و ھیت و بەغدادی و ڕاوە و عانە قائیم ھەیە، بەڵام لە ئێستادا بەھۆی کشانەوەی ئاوی ڕووباری فوڕات بەشێکی زۆریان دووچاری داخوران و لەناوچوون بوونەتەوە.
جێنشینی دوبەی لە تویتەری خۆی بڵاویکردەوە، خۆشحاڵە بەوەی حکومەتەکەی ئەمڕۆ وەک یەکەم شوێن لەسەر ئاستی جیھان بڕیاریدا چیتر کاغەز بەکار نەھێنێت لە ڕایکردنی کارەکانی ڕۆژانەی خۆی.
ڕاشیگەیاند، ئەو دەستکەوتە پێشبڕکی دوبەی زیاتر دەچەسپێنێت وەک پایەتەختێکی ئەلکترۆنی و دەبێتە نموونەیەک کە چاوی لێ بکرێت لە بواری گەشەپێدانی شێوازی کارکردنی حکومەت.
ڕۆژنامەی دەیلی مەیلی بەریتانی بڵاویکردەوە، چەند ساڵێک لەمەوبەر زانایانی شوێنەوارناسی لە گوندێکی ناوچەی (کامبریدجشیر)ی بەریتانیا پاشماوەی ئێسکە پەیکەرێکی مرۆڤیان دۆزیوەتەوە و ئێستا ئەنجامی لێکۆڵینەوە لە ئێسکە پەیکەرەکە ئاشکرا بووە، دەریدەخات ئەو بەندەیە تەمەنی لە نێوان ٢٥ بۆ ٣٥ ساڵی و درێژی ١٧٠ سانتیمەتر بووە، لە قولەپێیدا مێخێکی ئاسن بوونی ھەبووە.
بە گوێرەی پشکنیینەکان کە بە کاربۆنی تیشکدەرەوە ئەنجامدراوە، ئەو کەسە لە ساڵانی نێوان ١٣٠ بۆ ٣٣٧ی زاینی کوژراوە ، بە واتای لە سەردەمی ئیمپراتۆریەتی ڕۆمانیدا.
شوێنەوارناسەکان لە پاڵ ئێسکە پەیکەرەکەدا دوو پارچە تەختەیان دۆزیوەتەوە، ئەوەش بەڵگەیە لەسەر ئەوەی لە بەریتانیا لە خاچدان پەیڕەوکراوە.
سەرباری ئەوەی لە خاچدان پەیوەستە بە ئاینی مەسیحییەوە، بەڵام زاناکانی شوێنەوارناسی لەو بڕوایەدان ئەو لە خاچدانە پەیوەندیی نییە بە ئایینەوە، چونکە ئەو بەندەیە بە خاچدا ھەڵنەواسراوە، لەبەرئەوەی ھیچ مێخێکی دیکەیان لە ئێسکە پەیکەرەکەدا نەدۆزیوەتەوە، بەڵکو مرۆڤەکە لە سەرەوە بە یەکێک لە پارچە تەختەکاندا بەستراوەتەوە و لە خوارەوەش مێخ بە قاچیدا داکوتراوە.