ئابووری
ئەمڕۆ لە بازاڕەکانی جیھاندا نرخی یەک بەرمیل نەوتی برێنت ٥٨ سەنت دابەزینی تۆمارکردووە و بە ٨١ دۆلار و ٥٩ سەنت مامەڵەی پێوەکراوە، نرخی نەوتی تەکساسیش بۆ ٨٠ دۆلار و ٢١ سەنت دابەزی و ٠.٧٪ نرخەکەی کەمبوەتەوە.
شارەزایانی ئابوریش ھۆکاری کەمبوونەوەی نرخی نەوت دەگەڕێننەوە بۆ بەرزبوونەوەی نرخی دۆلار و بڕیارێکی ئیدارەکەی جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا، کە دەیەوێت نەوتی یەدەگ بخاتە بازاڕەوە.
رێکخراوی وڵاتانی ھەناردەکاری نەوت ئۆپیکیش ھەفتەی رابردوو پێشبینییەکانیان بۆ داواکاری لەسەر نەوت بۆ چارەکی چوارەمی ئەمساڵ کەمکردوەتەوە.
مانگی رابردوو ئیبراھیم رەئیسی سەرۆک کۆماری ئێران دوای لە بانکی ناوەندی و وەزارەتی ئابوری وڵاتەکەی کرد، رێگە لە دابەزینی بەھای تمەن بگرن، بەڵام بەڕای شارەزایانی ئابوری جێبەجێکردنی ئەو بڕیارە ئەستەمە تا ئەو کاتەی ئەمریکا گەمارۆکانی لەسەر ئێران ھەڵنەگرێت.
مەھناز ھێمەتی بەڕێوەبەری گشتی ڕێکخراوی کوالیەتی کونتڕۆڵی پارێزگای ئیلام ڕایگەیاند، لە ئاداری ئەمساڵەوە تاوەکو ئەیلول، ٥٣ ھەزار و ٤٩٤ تۆن کاڵا لە سنورەکانی شاری مێھرانەوە ھەناردەی عێراق کراوە.
ئاماژەی بەوەشکرد، زۆربەی ئەو کاڵایانەی ھەناردەکراون، کاشی و ئاسن و کەلوپەلی بیناسازی و پێداویستی ئۆتۆمبێل و مەوادی پلاستیکی بوون.
ئاماژەی بۆ ئەوەشكردووە ، لە ڕیزبەندییەكەدا عێراق لە كۆی ١٠٠ وڵاتی خاوەن زۆرترین یەدەگی زێڕ، پلەی 39 یەمینی گرتووە و بۆ چوارەم مانگ لەسەریەك پارێزگاری لەو پلەیە كردووە، بەبوونی ٩٦.٤ تۆن زێڕ.
دوای مشتومڕێکی زۆر لە نێوان کۆمارییەکان و دیموکراتەکانی ناو ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکا، بە کۆی دەنگ بودجەیەکی یەک تریلیۆن دۆلاری بۆ وەبەرھێنان لە ژێرخانی وڵات پەسەند کرا و لە ئێستاشدا تەنھا ئیمزای جۆو بایدن سەرۆکی ئەمریکای ماوە بۆ ئەوەی ببێت بە یاسا.
ئەوەش دوای ئەوە دێت کە جۆو بایدن سەرۆکی ئەمریکا چەند پڕۆژەیەکی تایبەت بە بنیاتنانەوەی شێوازەکانی گەیاندن و ڕێگەوبان و بوارەکانی کۆمەڵایەتی و کەشوھەوا و کەمکردنەوەی تێچووی بەرنامەکانی تایبەت بە سەرپەرشیتیکردنی منداڵانی پێشکەش بە ئەنجومەنی نوێنەران کرد کە بە جێبەجێکردنییان یەک ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار ھەلی کار بۆ ھاوڵاتیانی ئەمریکا دەڕەخسێت.
ئازاد حەمەئەمین، سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی تایبەت بە کوردسات نیوزی ڕایگەیاند: کەمبوونەوەی باج بەھۆی کەمی جووڵەی بازاڕەوەیە، خەڵکیش کە داھاتی نەبێت، کەمتر خۆی لە باج دەدات.
(ئازاد حەمەئەمین)، ڕەتیشیکردەوە دەستێک لە پشت کەمبوونەوەی داھاتی باج لە سنووری سلێمانی و ئیدارەکانی ناوچەکەدا ھەبێت.
شەوی ڕابردووش نووسینگەی پارێزگاری ھەولێر بڵاویکردەوە، بەھۆی ئەو شەپۆلە بەخوڕەی باران و تەرزەی سنووری پارێزگای ھەولێری گرتەوە و لە چەند شوێنێک لافاو ھەستا و ھاتووچۆی ھاوڵاتییان پەکیکەوت، ڕۆژی یەکشەممە بە مەبەستی پاککردنەوەی ئەم ڕێگایانە و ئاساییکردنەوەی ھاتووچۆی ھاوڵاتییان، لە سەرجەم دام و دەزگاکان پشووی ڕەسمی دەبێت.
بە پێی ھەواڵێکی ئاژانسی بلومبێرگ، ئەمریکا و ژاپۆن و ھندستان ماوەی سێ ھەفتەیە سەرگەرمی وتووێژن و لەگەڵ گەیشتنی نەرخی بەرمیلێک نەوت بە ٨٥ دۆلار ھەوڵەکانیان چڕکردووەتەوە و بۆ ھاندانی ئۆپیک بە زیادکردنی ئاستی بەرھەمھێنان.
ئاژانسەکە ئاشکرایکردووە، ئیدارەکەی جۆو بایدن سەرۆکی ئەمریکا نیگەرانە بەرامبەر بە ھەڵکشانی نرخی نەوت لە بازاڕەکانی جیھاندا.
دەستەی دەروازە سنورییەکانی عێراق رایگەیاند: لە ١٠ مانگی ئەمساڵ، داھاتی دەروازەکان گەیشتوەتە ٩٤٧ ملیار دینار، کە بەراورد بە ساڵی رابردوو ٦٢ ملیار دینار زیادیکردوە.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە ، کاراکردنەوەی سیستەمی ئەلیکترۆنی لەسەرجەم دەروازە سنوری و فیدڕاڵییەکان و بەکارھێنانی سەکۆی ئەلیکترۆنی تایبەتە بەوردبینی بۆ سەوداکاری گومرکی، ھۆکاری سەرەکی زیادبوونی داھاتەکەیە.
کۆمپانیای رووس نەفت رایگەیاند: بەرزبوونەوەی نرخ دەبێتە ھۆی خاوبوونەوەی گەشەی ئابووری و لە ئێستا بەدواوە سەردەمی ھەرزانی نرخی وزە بەسەرچوو، کە نزیکەی ١٠٠ ساڵە بەردەوامە، ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد" پەیکەری کەرتی وزەی جیھانی پێویستە ھاوسەنگانە بێت، بۆ ئەوەی رێگری بکرێت لەوەی ئابووری جیھان داڕمێت.
"عومەر وائیلی" سەرۆکی دەستەی دەروازە سنورییەکانی عێراق ڕایگەیاند، داھاتی ئەمساڵ لە مانگی یەک تا مانگی ١٠ی ٢٠٢١ گەیشتووەتە ٩٤٧ ملیار دینار، ئەوەش لە کاتێکدایە لە ١٠ مانگە یەکەمی ساڵی ڕابردوودا داھاتی دەروازە سنورییەکان ٨٨٥ ملیار دینار بووە، بەو شێوەیەش لەمساڵدا ٦٢ ملیار دینار داھات زیاتر بووە.
وتیشی، لە ساڵی ٢٠١٩ کۆی گشتی داھاتی دەوازە سنورییەکان تریلیۆنێک و ١٢٢ ملیار دینار بووە، داھاتی ساڵی ٢٠٢٠یش تریلیۆنێک و ١٩٤ ملیار دینار بووە.
سەرۆکی دەستەی دەروازە سنورییەکانی عێراق ڕاشیگەیاندووە، سەرەڕایی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا و کەمبوونەوەی جموجۆڵەکان، داھاتی دەروازەکان زیاتر بووە، سیستمی ئەلیکترۆنیش لە ھەموو دەروازە سنوری و فیدڕاڵییەکان کارا کراوە، کە تایبەتە بە وردبینی ئەلیکترۆنی بۆ مامەڵەی گومرگ.
وەزارەتی نەوتی عێراق لە ڕاگەیەندراوێکدا ئاشکرایکرد، کۆمپانیای سۆمۆ لە مانگی ڕابردوودا ٩٢ ملیۆن و ٤٢٢ ھەزار و ٤٨٥ بەرمیل نەوتی ھەناردەی وڵاتانی جیھان کردووە و تێکڕای نرخی فرشتنی یەک بەرمیل نەوت ٧٣.٣ دۆلار بووە، کۆی داھاتەکەشی لەو مانگەدا ٦ ملیار و ٧٧٧ ملیۆن و ١٣٤ ھەزار دۆلار بووە.
ئەمڕۆ نرخی نەوتی برێنت بە ڕێژەی ١.٣١٪ بەرزبووەتەوە و نرخی بەرمیلێک گەیشتووەتە ٨٥ دۆلار و ٧٢ سەنت، ھەروەھا نرخی نەوتی ئەمریکی بەرزبووەتەوە و بەھای بەرمیلێک نەوتی تەکساس گەیشتووەتە ٨٣ دۆلار و ٩٨ سەنت کە بەراورد بە ڕۆژی شەممە بە ڕێژەی ١.٧٩٪ بەرزبووەتەوە.
لە ھەفتەی ڕابردووەوە نرخی نەوت بەردەوام لە بەرزیدایە و ڕۆژی پێنجشەممەی ڕابردوو نرخی بەرمیلێک نەوتی برنت گەیشتە بەرزترین ئاست و ٨٦ دۆلاری تێپەڕاند.
حەمید نایف، وتەبێژی وەزارەتی كشتوكاڵی عێراق داوای لە سەرجەم دەروازە سنورییەكان كردووە چیتر رێگە بە هاوردەكردنی پەتاتە نەدەن بۆ ناوخۆی عێراق، چونكە وڵاتەكەی لە بەرهەمهێنانی پەتاتە گەیشتە ئاستی خود بژێوی و دەتوانێت هەناردەی دەرەوەی بكات.
وتەبێژی وەزارەتی كشتوكاڵی عێراق باسی لەوەشكردووە ، ئەو پەتاتەیەی بەرهەمدەهێنرێت بەشی بەكاربردنی ژیانی رۆژانەی هاووڵاتیان دەكات جگە لەوەش وەزارەتی كشتوكاڵ پلانی دارشتووە بەهاوكاری چەند وەبەرهێنەرێك پەتاتە رەوانەی وڵاتانی كەنداو بكەن.
گەورە شارەزایانی ئابووری لە بانکی نێودەوڵەتی ئاماژەیان بۆ ئەوە کردووە، ھەڵکشانی خێرای نرخی نەوت، ھەڕەشە بۆ سەرھەڵدانی ھەڵاوسان لەسەر ئاستی جیھان دروست دەکات و ئەگەر بەو شێوەیەش بەردەوام بێت کاریگەریی لەسەر گەشەی ئابووری ئەو وڵاتە دروست دەکات کە وزە ھاوردە دەکەن.
ئەوەش لە کاتێکدایە پێشبینی کرابوو تا کۆتایی ئەم ساڵ نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاو بگاتە ٧٠ دۆلار، بەڵام تا ئێستا گەیشتووەتە، نزیکەی ٨٦ دۆلار.
