نەخۆشی بەشێکی دانەبڕاوە لە ژیان، بەپێی جۆری نەخۆشییەکە و ئاستەکەشی نیشانەکانی دەگۆڕێت، بەڵام شۆفێریکردن بەهۆی ئەوەی کارێکی هەستیارە و راستەوخۆ پەیوەستە بە ژیانی شۆفێر و سەرنشین و شۆفێرەکانی دیکەوە، بۆیە پێویستە لەکاتی شۆفێریدا کەسەکان لە ئاگایی تەواو و تەندروستییەکی جێگیردا بن.

یەکێک لەو گرفتانەی رووبەڕووی شۆفێران دەبێتەوە هەندێک جار توشبوونە بە نەخۆشییەکانی گوێ یان ئەو جۆرە نەخۆشیانەی دیکەی کاریگەریی لەسەر هۆشی شۆفێر دروست دەکات.

لەوبارەیەوە پێشڕه‌و بورهان پسپۆڕی نه‌خۆشییه‌كانی بیستن‌ و گێژبوون‌ و ئاخاوتن بە رادیۆی رەسمی هاتوچۆی سلێمانی راگەیاندووە، ئەو شۆفێرانەی کێشەی سستی دەمارەکانی گوێیان هەیە پێویستە بیستۆک بەکاربهێنن، ئەگەر لە هەردوو گوێیاندا ئەو گرفتەیان هەیە دەبێت بیستۆک بۆ هەردوو گوێیان بەکار بهێنن.

لەبارەی ئەو کەسانەشی گرفتی ناهاوسەنگی و گێژبوونیان هەیە، رێنماییان دەکات، ئەگەر لەکاتی شۆفێریدا هەستیان بەوە کرد خەریکە گێژ دەبن، ئەوا پێویستە دەستبەجێ لابدەنە لایەکی شەقامەکە بەر لەوەی تەندروستییان بە تەواوی تێک بچێت، تاوەکو هەست بە باشبوون دەکەنەوە و تەندروستیان جێگیر دەبێت.

لەگەڵ ئەوەشدا، ئەگەر شۆفێران دۆخی تەندروستیان ناجێگیر بوو و هەستیان بەوە کرد زوو زوو تەندروستییان تێک دەچێت، ئەوا باشترین رێنمایی ئەوەیە، بۆ پاراستنی گیانی خۆیان و سەرنشینان و شۆفێرانی دیکەی سەر شەقام، تاوەکو بەرەو باشبوون دەچن شۆفێری نەکەن.

ناوەندی فەلەکناسی نێودەوڵەتیی یەکەم رۆژی جەژنی قوربانی دیاری کرد و دەڵێت، رۆژی 6ی مانگی داهاتوو یەکەم رۆژی جەژن دەبێت.

ناوەندی فەلەکناسی نێودەوڵەتی رایگەیاندووە، رۆژی 6ی 6 کە دەکاتە هەینی، یەکەم رۆژی جەژنی قوربان دەبێت، کە لە رۆژی 27ی 5دا، هیلالی مانگ دەبینرێت و رۆژی 28ی مانگ دەست دەکرێت بە رێورەسمەکانی حەج.

بەپێی هەواڵی ناوەندەکە، رۆژی 5ی ئەم مانگە کۆتا رۆژی رێورەسمەکانی حەج و دواتر دەست دەکرێت بە وەستان لەسەر کێوی عەرەفە، بەوەش رۆژی 6ی مانگی داهاتوو یەکەم رۆژی جەژنی قوربان دەبێت.

جەژنی رەمەزان و جەژنی قوربان دوو جەژنی رەسمین لە ئایینی ئیسلامدا و ساڵانە لەو وڵاتانەی زۆرینە موسوڵمانن جەژن دەکرێت و رۆژانی جەژنیش دەکرێتە پشوو.

ڕیاڵ مەدرید مەراسیمێکی گەورەی بۆ ماڵئاوایی یەکێک لە ئەستێرەکانی ڕێکخست، یانەی ڕیاڵ مەدرید دواین یاریی خۆی لەم وەرزەی لالیگا بەرانبەر یانەی ڕیاڵ سۆسیداد ئەنجامداو یارییەکەشی بە دوو گۆڵی بێبەرانبەر بردەوە.

لەو یارییەدا ئیدارەی ڕیاڵ مەدرید مەراسیمێکی شایستەیان بۆ لۆکا مۆدریچی کرواتی ڕێکخست کە ئەستێرە کرواتیەکە دواین یاریی خۆی لە سانتیاگۆ بیرنابیۆ ئەنجامداو لەلایەن یاریزانان و هاندەران و پێرێزەوە وەک ئەفسانەیەک ماڵئاوایی لێکرا، مۆدریچ دوای 28 نازناو ڕۆشتنی لەیانەکە ڕاگەیاند و بەشداریکردنی لەجامی جیهانی یانەکان لەگەڵ ڕیاڵ مەدرید دەبێتە دواین یارییەکانی کوڕە کرواتیەکە لەگەڵ یانەی شاهانە. 

لە یاریی کۆتایی جامی فەڕەنسا هەردوو یانەی پاریس سان جێرمان و ڕایمس بەیەک گەیشتن، یارییەکەی بۆ هەردوو تیپ گرنگ بوو بەتایبەت بۆ کوڕانی پایتەخت تا بە باشترین ئامادەکاری و لایەنێکی دەرونی باشەوە بچنە میونشن بۆ یاریی کۆتایی چامپیۆنس لیگ.

لەیارییەکەی نێوانیاندا کوڕانی لویس ئینریکی ئاستێکی بەرزیان پێشکەش کرد و بەردەوام باڵا دەستی یارییەکە بوون ، هەر زوو یاریزانانی پاریس شوێن دەستی خۆیان بەسەر یارییەکە نیشانداو بارکۆلا بەربەستی یەکسان بوونی لەدەقیقەی 16 شکاند و گۆڵی یەکەمی تیپەکەی تۆمار کرد ، دواتر لەدەقەکانی 19 و 43 بارکۆلا و ئەشرەف حەکیمی گۆڵی دووەم و سێیەمیان کردو نیوەی یەکەم بەو سێ گۆڵەی پاریس کۆتایی هات، بۆ تایمی دووەم ئەنجامەکە وەک خۆی  مایەوەو تیایدا یانەی پاریس سان جێرمان بە سێ گۆڵی بێبەرانبەر یارییەکەی بردەوەو بووە پاڵەوانی جامی فەڕەنسا و سێیەمی نازناوی خۆیان لەم وەرزە بەرز کردەوە 

لە گرتەیەکی ڤیدیۆییدا کە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاوکراوەتەوە دەردەکەوێت، کە دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەمریکا سەما بۆ منداڵی کارمەندەکانی کۆشکی سپی دەکات.

ساڵانە کارمەندەکانی کۆشکی سپی لە رۆژێکی دیاریکراودا بەناوی "رۆژی کچ و کوڕەکانتان ببەن بۆسەر کار" منداڵەکانیان دەبەنە سەر کارەکانیان لەگەڵ خۆیان، کە وەک وتەبێژی کۆشکی سپی باسی دەکات، بۆ ئەوەیە منداڵەکان ئاشنای شوێنی کاری دایک و باوکیان ببن.

وەک لە گرتە ڤیدیۆییەکەدا دەردەکەوێت، دۆناڵد ترەمپ لەو رۆژەدا لەگەڵ گۆرانییەکی بەناوبانگی ئەمریکی بەناوی YMCA، سەما بۆ منداڵەکان دەکات.

هەر لەو رۆژەدا کارۆلین لیڤیت وتەبێژی کۆشکی سپی کۆنفرانسێکی رۆژنامەنووسی بۆ منداڵەکان رێکخست و لە هۆڵی کۆنفرانسی رۆژنامەنووسی کۆشکی سپی؛ منداڵەکان کۆبوونەوە و پرسیاری جیاوازیان لەبارەی کۆشكی سپی و کارەکان و دۆناڵد ترەمپەوە لە کارۆلین کرد.

لە وەڵامی یەکێک لە پرسیارەکاندا کارۆلین باس لە دڵخوازترین خواردنی دۆناڵد ترەمپ دەکات و دەڵێت، پێم وابێت حەزی لە "ستەیکە". یەکێک لە منداڵەکانیش لێی دەپرسێت، ئاخۆ دۆناڵد ترەمپ حەزی لە باوەشپێداکردن هەیە، بەشێکیشیان پرسیاری جددی دەکەن و باسی سنورەکانی لەگەڵذا دەکەن.

 

بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژى ئافرەتان و خێزان ئەو رێنماییانەی بڵاوکردەوە کە پێویستە جێبەجێ بکرێن بۆ رووبەڕووبوونەوەی کەسی هەراسانکار لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان.

لقی سلێمانی بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژى ئافرەتان و خێزان چوار رێنمایی تایبەت بە رووبەڕووبوونەوەی کەسەی هەراسانکار لەسەر تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاوکردووەتەوە و دەڵێت: ئەوانە رێنمایی گرنگن.

دقی رێنماییەکان:

1-پەیوەندی بە كەسی هەراسانكارەوە ببڕە، تەنانەت ئەگەر لەژێر گوشارێكی زۆردا بیت.

2-نابێت هیچ بڕە پارەیەك رەوانە بكەن یان ژمارەی كارتی بانكیتان ئاشكرا بكەن.

3- لە بانگەشەكانی هەراسانكار دوور بكەونەوە و هەڕەشەی ئاگاداركردنەوەی پۆلیسی لێ‌ مەكە لەكاتی روداوەكەدا، بەڵكو راستەوخۆ كەسانی شارەزاو پەیوەندیداری لێ‌ ئاگادار بكەرەوە.

4- وێنە "سكرینشوت"ـی بەڵگەكان بپارێزە بۆ بەرگریكردن لە خۆت لە كاتی سكاڵا تۆماركردندا.

لەگەڵ فراوانبوونی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان، کە کۆنتڕۆڵکردنی رەفتاری تاکەکان تیایاندا سەختترە، ئەو گرفت و تاوانانەی بەهۆی ئامێرەکانی پەیوەندیکردنەوە دروست دەبن و رودەدەن زیاتر بون، ئەگەرچی هەوڵی زۆر دراوە و لایەنە پەیوەندیدارەکانیش چەندین رێکاریان بۆ روبەڕوبونەوەی ئەو تاوانانە گرتوەتە بەر، بەڵام هێشتا بەهۆی ئەوەی تاکەکان دەتوانن ناسنامەی خۆیان بشارنەوە و سنوردارکردن و کۆنتڕۆڵ کردن ئاسان نییە.

باشترین رێگەچارەش هۆشیاری تاکەکان و بەکارهێنەرانی ئەو تۆڕانەیە کە چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەو تۆڕانەدا بکەن و بەکاریان بهێنن، هەروەها هۆشیاری بەرانبەر بە تاوانەکان و ئەو رێکارانەی دەبێت بیگرێتە بەر لەکاتی توشبون بە هەر دۆخێکی نەخوازراودا.

خانمی یەکەمی عیراق ستایشی دوایین کۆنسێرتی ئۆرکێسترای سیمفۆنی سلێمانی کرد و رایگەیاند، "گرنگە لەیادمان بێت، کاتێک وشەکان پەکیان دەکەوێت موزیک دێتە گۆ".

شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەمی عیراق رایگەیاند، ئۆرکێسترای سیمفۆنی سلێمانی بەڕابەرایەتی هانس رۆتمان و ئاکۆ عەزیز، کۆششێکی بێ وێنەی پێشکەشکرد کە سەرنجی ئامادەبووانی نمایشەکەی راکێشا بە چەند بڕگەیەکی موزیکی بتهۆڤن و چەند ئاوازێکی کوردیی ناسراو.

ئاماژەی بەوەشکرد، "گرنگە لەیادمان بێت، کاتێک وشەکان پەکیان دەکەوێت موزیک دێتە گۆ".

دوێنێ شەممە، ئۆرکێسترای سیمفۆنی سلێمانی بە رابەرایەتی هانس رۆتمانی بە رەگەز ئەڵمانی رابەری ئۆرکێسترا و سۆڵۆی ڤایۆلین و کۆنسێرت ماستەر ئاکۆ عەزیز عینایەت، هەروەها بەشداری چەندین هونەرمەند و موزیکژەنی ناوخۆ و جیهانیی، یەکەم کۆنسێرتی ساڵی 2025ی پێشکەش کرد و زیاتر لە هەزار بینەر بۆ بینینی کۆنسێرتەکە ئامادە بوون.

دۆزینەوەیەکی نوێ دەریدەخات، کە لەسەر خاکی سوریا 4500 ساڵ پێش ئێستا کەلوپەلی یاری منداڵان بەرهەمهێنراوە و فرۆشگە هەبووە بۆ فرۆشتنی ئەو کەلوپەلانە.

شەقشەقە و بوکەشووشەی یاریکردنی منداڵان، ئەو دوو کەلوپەلی یارییەن کە بەرکارهێنانێکی بەربڵاویان هەیە لە جیهاندا و ئێستاش تەمەنی نزیک پێنجهەزار ساڵەی چەند شەقشەقە و بوکەشووشەیەک، توێژەرە جیهانییەکانی بەخۆوە سەرقاڵ کردووە.

لێکۆڵەرانی دانیمارکی لە توێژینەوەیەکدا دۆزینەوەی 19 شەقشەقەی منداڵان و چەند پارچەیەکی بوکەشووشەی منداڵانیان لە شاری حەمای سوریا راگەیاندووە، مێژووەکەی بۆ سەردەمی چاخی برۆنز دەگەڕێتەوە. 

چاخی برۆنز ئەو چاخە بوو کە تیایدا بۆ یەکەم جار مرۆڤ دەستی بە کارکردن بە کانزا کرد، چەک و ئامراز و ئامێری کانزایی جێگەی بەردینی گرتەوە، ئەگەرچی لە 3000 ساڵ بەر لە زایین یۆنان و چین چوونەتە ئەو قۆناغە، بەڵام لە ئەنادۆڵ و لای سۆمەرییەکان، لە 6000 ساڵ بەر لە زایینەوە چوونەتە ئەو چاخەوە.

گۆڤاری "childhood In the past" توێژینەوەیەکی بڵاوکردووەتەوە کە چەندین لێکۆڵەر تێیدا بەشدارییان کردووە، لە توێژینەوەکەدا 19 شەقشەقەی منداڵانیان لە شاری حەمای سوریا دۆزیوەتەوە، کە بۆیان دەرکەوتووە، مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ چوار هەزار و 500 ساڵ بەر لە ئێستا.

 

4500 ساڵ پێش ئێستا دایکان و باوکان لە بازاڕ یارییان بۆ منداڵەکانیان کڕیوە

 

ماری هاڵد لێکۆڵەری بەشدار لە توێژینەوەکەدا باسی لەوەکردووە، ئەگەر لەو سەردەمەدا دایک ویستبێتی منداڵەکەی بۆماوەیەک سەرقاڵ بکات، کەوچکێکی دارین یان ئاسنینی داوەتە دەستی، بەڵام لەسەر خاکی سوریا، تەنانەت لەو سەردەمەدا، دایک و باوکەکان هەڵبژاردنێکی دیکەیان هەبووە، کە ئەوە بووە توانیویانە بچن بۆ بازاڕ و یارییەک بۆ منداڵەکەیان بکڕن.

توێژەران لەم توێژینەوەیەوە گەیشتوونەتە ئەو دەرئەنجامەی، کە نزیکەی پێنج هەزار ساڵ بەر لە ئێستا لەسەر خاکی سوریا کەلوپەلی یاری منداڵان بەرهەمهێنراوە و لە بازاڕدا فرۆشراوە، بەوپێیەی مێژووی ئەو شەقشەقانەی دۆزراونەتەوە دەگەڕێنەوە بۆ چاخی برۆنز، کە ئەمە گەورەترین دۆزینەوەیەی لەو شێوەیەیە.

خاکی سوریا یەکێکە لەو خاکانەی بەهۆی نزیکییەکەی لە ئەنادۆڵ و خاکی کوردستانەوە، مێژوویەکی دێرینی هەیە و یەکێکیشە لەو خاکانەی لەپاڵ کوردستاندا کە کۆنترین پاشماوەی مرۆڤی تێدا دۆزراوەتەوە. سوریا یەکێک بوو لە ناوەندە سەرەتاییەکانی چاخی بەردینی نوێ '12 هەزار ساڵ' لەمەوبەر.

خاکی سوریای ئێستا چەندین فەرمانڕەوایی بەخۆوە دیوە و لەناو فەرمانڕەوایەتییە کوردییەکانیشدا بەشێکی زۆریان لەو خاکەدا باڵادەست بوون و شارستانییەتیان فراوان بووە، لەناویشیاندا سۆمەری و ئاشوری و ئارامی و سەلجوقی و هوری و بێزەنتی و ئاموری، ئێستاش لەدوای گۆڕانی سەردەمەکان و ناساندنی سوریا وەک وڵاتێکی عەرەبی، بەڵام مۆرکی کوردیبوونی لەدەستنەداوە و تەنانەت زۆرینەی ناوی شار و شوێنەکان زمانی کوردین.

 

ئەگەرچی گڵینن بەڵام لەناونەچوون

 

بەپێی توێژینەوەکە، شەقشەقەکان لە قوڕ دروست کراون و پێکهاتەکەیان بە جۆرێکە، کە دوای نزیکەی پێنج هەزار ساڵ هێشتا لەناونەچوون.

توێژەران ئەوەیان بۆ دەرکەوتووە، گڵەکان بە جۆرێک کاریان لەسەر کراوە، وەک ئەوەی کەسانی شارەزا و پیشەگەر کاریان لەسەر کردبن، بەڵام شێوەی دروستکردنەکەیان بەهێندەی پێکهاتەکەیان جیاواز نییە.

 

بوکەشووشەیمنداڵانیش بەرهەمهێنراون

 

توێژەران داواش دەکەن، رێگە بە پسپۆڕانی ئەو بوارە بدرێت کە لە نزیکەوە کار لەسەر دۆزینەوەکانی دیکە و پارچە گڵەکان بکەن، چونکە پێدەچێت بەشێکیان کەلوپەلی دیکەی یاریکردن بن وەک بوکەشووشەی قوڕین.

توێژەرەکان ئەوەشیان خستووەتە روو، ئەگەرچی ئەو پارچە گڵانەی دیکە وەک پەیکەری پەرستگەکان دەردەکەون، بەڵام پێناچێت پەیکەر بن، بەڵکو زیاتر لە بوکەشووشە دەچن چونکە شێوەکانیان تاڕادەیەک وادەردەکەون بیانەوێت منداڵان بخەنە پێکەنین.

بەپێی توێژینەوەی گۆڤارەکە، بەشێکی زۆری یارییەکانی دیکە بەشێوەی پارچە پارچە دۆزراونەتەوە و دەبێت پارچەکان پێکەوە بنرێنەوە، بۆیە ئەوە دیاریکردنی سروشتی یارییەکانی سەختتر کردووە، بەشیکیشیان هێشتا سەرجەم پارچەکانیان نەدۆزراوەتەوە.

کافێ64 یەکێکە لە قاوەخانە بەناوبانگەکانی رانیە، ژمارەیەکی زۆر لە خەڵکی لە شارەکانی کوردستان و دەرەوەی عیراق سەردانی ئەم شوێنە دەکەن، ئەمەش بەهۆی دیزاینی شوێنەکە و پاراستنی کولتوور لە دیزاینەکەیدا.

کافێکە میوانداری ژمارەیەکی زۆر لە کەسایەتییە دیارەکانی کوردستان و دەرەوەی کردووە لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئینستاگرام وێنەکانی بڵاوکردووەتەوە، لەپاڵ ئەوەشدا میوانداری چەندین کەسایەتی دیاری کردووە کە لە ژیاندا نەماون بەڵام ئەمەیان لە رێگەی ژیریی دەستکردەوە.

لە کەسایەتییە دیارەکانیش کە لە رێگەی ژیریی دەستکردەوە میوانداریی کردوون: سەرۆک مام جەلال، حەپسەخانی نەقیب و چارڵی چاپلن.

کافێکە لەسەر وێنەکان نووسیویەتی، "ئەو کەسایەتییانەی پێمان خۆش بوو رۆژێک لە رۆژان میوانمان بن و قاوەیەکیان پێشکەش بکەین".

دوای 22 ساڵ تەمەن، ئەمڕۆ تۆڕی پەیوەندییەکانی skype بۆ هەمیشە ماڵئاوایی لە بەکارهێنەرانی دەکات و لەبری ئەوە کۆمپانیای مایکرۆسۆفت رایگەیاندووە، microfost teams شوێنی دەگرێتەوە.

Skype ئەو تۆڕەی کەم کەس هەیە یادگاریی لەگەڵیدا نەبێت و لەو رێگایەوە قسەی لەگەڵ ئازیزێکیدا نەکردبێت، یان چاوپێکەوتنێکی کاری پێ ئەنجام نەدابێت، ئێستاش دوای 22 ساڵ ئەمڕۆ 5ی ئایار، بە تەواوی کۆمپانیای مایکرۆسۆفت تۆڕەکە دادەخات.

کۆمپانیای مایکرۆسۆفت رایگەیاندووە، لەبری سکایپ، دەتوانن هەژماری تایبەتی لە MICROSOFT TEAMS بکەنەوە و سەرجەم زانیاریی و پێویستییەکانتان راستەوخۆ لە سکایپەوە بگوازنەوە سەری.

Skype لە 29ی ئابی ساڵی 2003، لەلایەن سکاندیناڤیاس نیکلاس زێنسترۆم و جانوس فریس ئیستۆنیاوە دامەزراوە، کە بۆ ئەو قۆناغە وەک شۆڕشێک لە سیستمی پەیوەندیدا دادەنرا، کە بە تێچوویەکی کەم لەرێگای کۆمپیوتەرەکانەوە پەیوەندی ئەنجام دەدرا، تاوەکو لەگەڵ پێشکەوتنی ئینتەرنێت و زیادبوونی خێراییەکەیدا، سکایپیش زیاتر پێشکەوت و خزمەتگوزارییەکانی فراوانکرد بۆ پەیوەندی ڤیدیۆیی، ئەوە جگە لە نامە و ناردنی فایل و پەیوەندیکردن بە گروپ.

ئیلۆن مەسک، ئەو گەنجەی بە داهێنانەکانی جیهانی بەخۆیەوە سەرقاڵ کردووە، جارێکی دیکە جیهانی سەرسام کردووە بە باسکردنی رۆڵی سەرەکی رۆبۆتەکان لە داهاتووی زانستی پزیشکیدا.

ئیلۆن مەسک ملیاردێری ئەمریکی و خاوەن و جێبەجێکاری کۆمپانیای سپەیس ئێکس و سەرۆکی تێسلا باس لەوەدەکات، لەماوەی چەند ساڵێکی کەمدا رۆبۆتەکان تواناکانی پزیشکێکی باش تێدەپەڕێنن لە ئەنجامدانی نەشتەرگەریدا، هەروەها تەنها لەماوەی پێنج ساڵی داهاتوودا توانای باشترین پزیشکەکانی ئەو بوارە تێدەپەڕێنن.

مەسک باسی لەوەشکردووە، یەکێک لە کۆمپانیاکانی بەناوی "نیورالینک" بۆ تەکنەلۆجیای تایبەتمەند بە مێشک و دەمار، رۆبۆتێکی بەکارهێناوە بۆ چاندنی چەند ئەلیکترۆکۆدێک لە مێشکدا، کە ئەوە زۆر ئەستەم بووە بۆ مرۆڤەکان بتوانن لەو ماوە کەمەدا و بەو وردییە ئەو کارە بکەن.

داهێنانەکانی مەسک لە بواری تەکنەلۆجیادا لەماوەی ئەم چەند ساڵەی کۆتاییدا وای کردووە، مەسک لە پێشەنگی بوارەکەدا بمێنێتەوە و رۆژ بە رۆژ میدیاکان بە بابەتی سەرسوڕهێنەرەوە سەرقاڵ دەکات.

لەماوەی رابردووشدا توانیویەتی لەرێگای چاندنی چیپی بچووک لە مێشکی مرۆڤەکاندا، توانای گفتوگۆ و قسەکردن بگەڕێنێتەوە بۆ ئەو کەسانەی توانای قسەکردنیان نییە.

Robots will surpass good human surgeons within a few years and the best human surgeons within ~5 years. @Neuralink had to use a robot for the brain-computer electrode insertion, as it was impossible for a human to achieve the required speed and precision. https://t.co/ipPhQK8z1j

— Elon Musk (@elonmusk) April 27, 2025

ئەمڕۆ چوارشەممەی سور و سەری ساڵی ئێزدییەکانە، کە ئەو جەژنەیە نەریتەکانی هاوشێوەی جەژنی نەورۆز ئاوێزانی سروشتن و خاک و ئاوی کوردستان لە نەریتەکانیدا رەنگی داوەتەوە.

چوارشەممەی سور یان سەری ساڵی ئێزدییەکان، ساڵانە لە سێهەم چوارشەممەی مانگی نیساندا یادی دەکەنەوە، کە ساڵ لای ئێزدییەکان بەپێی رۆژمێری خۆرهەڵاتییە.

ئێزدییەکان مانگی نیسان بە بوکی ساڵ ناو دەبەن، چونکە لایان وایە ئەو مانگە مانگی ئاوەدانی و نوێبونەوەیە، هۆکاری ئەوەی کە جەژنەکەشیان لە سێهەم چوارشەممەی مانگی نیساندا داناوە بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، بەپێی بیروباوەڕی ئێزدییەکان، "مەلەک تاوس لەوکاتەدا هاتووەتە سەر زەوی".

 

ئێزدییەکان:

ئێزدی، یەکێکە لە ئایینە رەسەنەکانی سەر خاکی کوردستان و خاوەنی رێسا و نەریتی تایبەت بە خۆیانن. ئێزدییەکان لە ناوچە کوردییەکانی سنوری نێوان رۆژئاوا و باکور و باشوردا ژیاون، بەگشتی زۆربەیان لە باشوری کوردستان بەتایبەتی لە شێخان و شنگال دەژین. هەروەها لە بۆتان، دەربێسیە، باکوری پارێزگای حەسەکە، عەفرین لە حەلەب، ئەلەگەزی ئەرمەنستان، پارێزگای قەرس و ئەردێخانی باکوری رۆژھەڵاتی تورکیاشدا دەژین.

شەرەفخانی بەدلیسی لە شەرەفنامەدا لە ساڵی 1599ی زایینی باس لەوە دەکات، ئێزدییەکان بەسەر ناوچەکانی موسڵ و دهۆک و ئامەد و حەلەب و بۆتاندا دابەش بوون.

ئێزیدییەکان بە زمانی کوردی و شێوەزاری کرمانجی و ئەوانەشی لە دەوروبەری موسڵ و سوریا و بەعشیقەن بە عەرەبی قسەدەکەن، هەموو نوێژ و ئەرکە ئایینییەکانیان بە شێوەزاری کرمانجییە بەڵام کتێبە ئایینییەکان بە زمانی سریانی نووسراون.

یەکێکن لەو نەتەوانەی روبەڕوی زۆرترین توندوتیژی و هەوڵی لەناوبردن بوونەتەوە، لەم ساڵانەی دواییشدا تیرۆرستانی داعش چەندین گەنجیان لێ بیسەروشوێن کردن و چەندین کچی گەنجیان لێفڕاندن.

 

لەبارەی چوارشەممەی سورەوە دوو بیروباوەڕ هەن:

سەرجەم ئایینەکان تێڕوانینی تایبەتیان بۆ سروشت و دروستبوونی گەردون هەیە، ئەو ئایینانەشی بنەڕەتیان خاکی کوردستانە، زیاتر ئاوێزانی سروشتن.

یەکێک لە بیروباوەڕەکان لەبارەی چوارشەممەی سورەوە ئەوەیە، ئێزدییەکان پێیان وایە، "لە سێیەم چوارشەممەی مانگی نیساندا جیهانی بەستوو دەتوێتەوە و ئەفراندن دروست دەبێت و شێوەی هێلکە وەردەگرێت و خۆر زەوی رووناک و ئاوەدان دەکاتەوە، کە ئەم بۆچوونەیان ئاوێزانی رووداوە سروشتیەكانە".

بیروباوەڕی دووەمیشیان ئەوەیە، "چوارشەممە كۆتا رۆژی دروستكردنی گەردوونە".

 

نەریتەکانی چوارشەممەی سور:

کوڵاندن و رەنگکردنی هێلکە

کە باس لە کوڵاندن و رەنگکردنی هێلکە دەکرێت وا دەردەکەوێت کە سادە بێت، بەڵام مانایەکی زهنی قوڵ لە پشتییەوەیەتی، کە دەتوانرێت بە تەواوی رەنگدانەوەی سروشتی کوردستانی تێدا ببینرێت، ئێزدییەکان لە سەرەتای چوارشەممەی سوردا هێلکە لەگەڵ گیای تاڵیشکدا دەکوڵێنن.

گیای تاڵیشک گیایەکی خۆڕسکی بەهارەیە و تامێکی تاڵی هەیە، لە کوردستان بەکارهێنانێکی فراوانی هەیە و لەگەڵ خواردنی دیکەشدا تێکەڵ دەکرێت، سودەکانیشی بۆ جەستە پزیشکەکان بە سەرسوڕهێنەر ناوی دەبەن، ئێزدییەکانیش تاڵیشک لەگەڵ هێلکەدا تێکەڵ دەکەن بەمەبەستی ئەوەی لەکاتی کوڵاندا توێکڵەکەی رەق و بەهێزتر ببێت و درز نەبات.

لەدوای کوڵانی هێلکەکان بە حەوت رەنگی سەرەکی رەنگ دەکرێن.

ئێزدییەکان هێلکە کوڵاو و رەنگکراوەکە بە گەردون دەچوێنن، کوڵاندنی بەمەبەستی ئەوەیە هێلکەکە دۆخی شلی نەمێنێت و بچیتە دۆخی رەقییەوە و توند بێتەوە، بۆئەوەی وەک گەردون و زەردێنەکەی ناویشی وەک خۆر؛ خۆیان بنوێنن، ئەو حەوت رەنگە جیاوازەش بە مانای ئەوە دادەنێن کە گەردون رەنگاورەنگە و لە چەندین رەنگی جیاواز پێکهاتووە.

رەنگەکانیش تەنها مانای رەنگ نادەن، بەڵکو ئاڵوواڵایی و تێکەڵاوی گەردون لە چەندین پێکهاتە و بونەوەر و رووەکی جیاواز.

دواتریش، بەهیوای زیادبوونی دەغڵودان و بەپیتی خاک و بە بەرەکەتی زەوییەکانیان. توێکڵی هێلکەکان دەخەنە ناو خاکەکانیانەوە.

 

گوڵاڵەسورە

بەپێی بیروباوەڕی ئێزدییەکان، سەرەتای بوون بە دروستبوونی زەویی دەست پێ دەکات، دواتر ئاو، هەوا، رووەک و سەوزایی، ئاژەڵ و مێروو و باڵندەکان، لەکۆتاییشدا مرۆڤ.

ئێزدییەکان لێرەشدا خۆیان لە سروشت پێ رزگار نەکراوە و سروشت رەنگی داوەتەوە تیایاندا، گوڵاڵەسورە و بوون بەیەکەوە دەبەستنەوە و دەڵێن، ئەو گوڵاڵەسورانەی لە بەهار و نیساندا لە خاکەوە سەر دەردەکەن و دەگەشێنەوە، ئەو خوێنە سورەیە کە دەچێت بۆ هەموو شتە زیندووەکان و جەستەی مرۆڤ.

وەک نەریتێکیش کە لە کۆنەوە بۆیان ماوەتەوە، گەنجەکان گوڵاڵەسورە لە سەر و یەخەیان دەدەن و دەچنە دەشتودەر.

لە بەردەرگای ماڵەکانیش، وەک خواستنێک بۆ زیادبوونی رسق و رووتێکردنی خێر و خۆشی و ئاشتی، لەسەر پارچەیەک قوڕ "کە قوڕ لە خاکەوە بەرهەم دێت"، توێکڵی هێلکە رەنگکراوەکان و گوڵاڵەسورەی لەسەر دادەنێن و هەڵی دەواسن.

 

پەرستگەی لالش

لالش پەرستگەی تایبەتی ئێزدییەکانە کە بە پیرۆسترین پەرستگای کوردە ئێزدییەکان ناوی دەبەن، یەکێکە لە پەرستگە دێرینەکانی جیهان، لە دۆڵێکی نیمچەسەختدا 12 کیلۆمەتر لە باکوری رۆژئاوای قەزای شێخانەوە دوورە.

ساڵانە لە چوارشەممەی سوردا بەشێکی ئێزدییەکانی دەرەوەی هەرێمیش دەگەڕێنەوە و سەردانی لالش دەکەن.

 

ژنان لای ئێزدییەکان و ئەنجومەنی روناهی لە لالش

بە گشتیی لە کۆنەوە بەپێی گێڕانەوە و تۆمارە مێژووییەکان، ژن پێگەی گرنگی خۆی هەبووە لەناو کورددا و گەلێک سەرکردەوە و فەرمانڕەوا و پاڵەوانی ژن هەبوون، بەپێی سەردەمەکانیش ژنان لە سەرجەم کایە و بوارەکاندا رۆڵی سەرەکییان گێڕاوە و ژن وەک مانایەکی بوون و بەردەوامی ژنان لەلای کورد پیرۆزی خۆی هەبووە، ئێزدییەکانیش لەو بیرکردنەوەیە بەدەر نین و ژنان سەنگ و جوانی خۆیان هەیە.

ئەنجومەنی روناهی لە لالش پێشوازی لە سەردانیکاران دەکەن، کە ئەنجومەنەکە لە ژن پێکدێن. لەو رۆژەدا ژنان دەچنە ناوچەی پیرۆزەوە لە لاش و بە ئاوی تایبەت کەسەکانیان پیرۆز دەکەن، بە ئومێدی پاکبوونەوە و هەڵدانەوەی پەڕەی نوێ، پاککردنەوەی دڵ و دەروون و دەستپێکی نوێ.

لەم چەند ساڵەی کۆتاییشدا بەتایبەت تر ئەو گەنجانەی کە لەدەست تیرۆرستانی داعش رزگار کراون زیاتر ئەو نەریتە پەیڕەو دەکەن، بەهیوای ئەوەی لەروی دەرونییەوە ئارام ببنەوە و وەک هێمایەک بۆ سەرەتایەکی نوێ بیبینن و دەست بکەنەوە بە ژیان و چونەوە ناو خەڵک بە دڵودەرونێکی جێگیرەوە.

لە ئیستەنبوڵ كتێبفرۆشێك بۆ بەرپەرچدانەوەی ئەو فشارانەی لەسەر زمانی كوردین، هەڵمەتێكی دەستپێكردووە بەناوی "كتێبە توركییەكەت بهێنە، كتێبێكی كوردی ببە" هەزاران كتێبی لە كتێبخانەكەیدا بۆ ئەو مەبەستە تەرخانكردووە.

 

شڤان زەرەن خاوەنی كتێبخانەی "لیبێرتا" لە ئیستەنبوڵ هەڵمەتێكی ئاڵگۆڕكردنی كتێبی راگەیاندووە و تیایدا خوێنەران دەتوانن كتێبە توركییەكانیان ببەنە كتێبخانەكەی و لە بەرانبەردا كتێبی كوردی وەربگرن، خاوەنی كتێبخانەكە دەڵێت، زیاتر لە پێنج هەزار كتێبیان بۆ منداڵان و زیاتر لە 10 هەزار كتێبیشیان بۆ پێگەیشتووان ئامادە كردووە و چاوەڕێن خوێنەران سەردانیان بكەن و كتێبە توركییەكانیان بەو كتێبە كوردیانە بگۆڕنەوە.

 

هەڵمەتەكەی ئەو كتێبفرۆشە و ژمارەیەك كەسی تر كە بە كاری هاوشێوە هەستاون دەچێتە چوارچێوەی هەوڵدان بۆ بەرەوپێشبردنی زمانی كوردی لە باكوری كوردستان و توركیا، چونكە لە دەیەكانی رابردوودا و تا ئێستاش فشار و مەترسییەكانی سەر زمانی كوردی زۆر و جددین.

گورگە سامناکەکان دوای تێپەڕبوونی 10 هەزار ساڵ بەسەر لەناوچوونیان لەلایەن کۆمپانیایەکی ئەمریکییەوە بە سەرکەوتوویی 'دی ئێن ئەی'یان کۆپی کرایەوە و گەڕێنرانەوە بۆ ژیان.

کۆمپانیای  Colossal Biosciences" کە بارەگاکەی لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکایە، رایگەیاند، زاناکانیان توانیویانە "DNA" لە گورگە بەبەردبووەکان دەربهێننەوە و رێکیبخەن کە مێژووەکەیان بۆ 11 هەزار و 500 ساڵ تاوەکو 70 هەزار ساڵ پێش ئێستا دەگەڕێتەوە، دواتر بەسەرکەوتوویی سێ بەچکە گورگی لێ کۆپی بکەن بە ناوەکانی: رێموس، رێمولوس و خالیسی.

ئەو جۆرە گورگە لە زنجیرە درامای "یاریی تەختە پادشاییەکان" و چەندین فیلمی دیکەدا دەردەکەون و بەو هۆیەوە خەڵکی پێیان ئاشنان.

لە چاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ پێگەی "CBR"ـی ئەمریکی، بێن لام هاودامەزرێنەری کۆمپانیای کۆڵۆساڵ ئاماژەی بەوە کردووە، کە بەچکە گورگەکانیان پیشانی جۆرج رایمۆند ریچارد مارتینی نووسەری "یاریی تەختە پادشاییەکان" داوە و راستەوخۆ دەستی کردووە بە گریان.

ئەم کۆمپانیا ئەمریکییە بەردەوامە لە توێژینەوەکانی بۆ زیندووکردنەوەی بوونەوەرە لەناوچووەکانی وەک مامۆس و باڵندەی دۆدۆ و رەخساندنی ژینگەیەکی گونجاو بۆ ژیانیان.

هەورەبروسکە، دیاردەیەکی سروشتییە و بە گشتی لە وەرزی زستاندا، بەهۆی بوونی تەزووی بای هەڵکشاو زیاتر روو دەدات.

هەورەبروسکە کرداری خاڵیبوونەوەی کارەباییە، کە لەنێوان بەشەکانی پەڵەهەورێک یان دوو پەڵەهەوری باراناوی بارگە جیاواز، یان لەنێوان پەڵەهەور و باڵەخانەیەک، یان مرۆڤ، درەخت و ئاژەڵ و هەر شتێکی دیکە لەسەری زەوی روو دەدات.

لەناو هەورە باراناوییەکاندا گەردیلە پۆزەتیڤ و نێگەتیڤەکان دابەش دەبن، بەجۆرێک بارگە پۆزەتیڤەکان دەچنە سەرەوەی هەورەکان و بارگە نێگەتیڤەکان لە بەشی خوارەوەی هەورەکان دەبن، ئەگەر ئەو بارگانە لە هەورەکەدا لەیەکتر نزیک ببنەوە هەورە بروسکە لەناو هەورەکاندا روو دەدات، کە ئەمەیان مەترسیدار نییە لەسەر مرۆڤ و زیندەوەران و زەوی.

لە دۆخێکدا ئەگەر ئەو هەورانە لە زەوی نزیک ببنەوە کە زەوی بارگەی موجەبە، ئەوا بارگەکە لە زەویدا بەتاڵ دەبێتەوە، کە ئەمە ئەو بروسکەیەیە مەترسی دروست دەکات.

ساڵانە هەورە بروسکەکان دەبنە هۆی گیانلەدەستدانی دەیان کەس لە جیهاندا، یان بەهۆی بروسکەوە بە سەتان رووداوی ئاگرکەوتنەوە روودەدەن.

بروسکە گەرمییەکەی 30 هەزار پلەی سیلیزییە، کە دەکاتە زیاتر لە پێنج ئەوەندەی گەرمی رووبەری خۆر، لوتکەی تەزووەکەشی دەگاتە 30 هەزار ئەمپێر.

 

چۆن خۆت لە بەرکەوتن بە هەورەبروسکە دەپارێزیت؟

باشترین کار بیکەیت ئەوەیە لە ماڵەوە بمێنیتەوە و دووربیت لە دەرگا و پەنجەرەوە، ئەگەر لە دەرەوەش بوویت باشترە لە سەرجەم ئەو شتانە دوور بکەویتەوە کە درێژ و بەرزن، هەروەها بچۆ ژێر پرد، یانیش لە ناو ئۆتۆمبێلەکەتدا بمێنیتەوە، بەڵام هەرگیز چەتر بەکارمەهێنە بۆ خۆپاراستن.

دەبێت بە هەموو شێوەیەک لە درەختەکان و ئاو دووربکەویتەوە، چونکە ئاو گەیەنەرێکی بەهێزە و درەختەکانیش سەرچاوەیەکی باشی خاڵیبوونەوەی بارگەی هەورەکەن.

خۆ ئەگەر لە دەشتودەرێکی تەختدا بوویت، باشترین کار ئەوەیە لە هەموو دار و درەخت و کانزا و هەر شتێکی دیکە دووربیت کە لە دەورتدا هەیە، بەپێی توانا خۆت گرمۆڵە بکە و با سەرت بەرز نەبێت تەنها قاچەکانت لەسەر زەوی بن، ئەگەر چەند کەسێکیش بوون، ئەوا با دووری نێوانتان لە 30 مەتر کەمتر نەبێت.

 

یاسای 30 بە 30 جێبەجێ بکە

یاسای 30 بە 30 بریتییە لەوەی، کە ئەگەر بروسکە روویدا، ئەوا تاوەکو 30 بژمێرە، ئەگەر گەیشتیتە ژمارە 30 یان بەر لە گەیشتن بە ژمارە 30 گوێت لە دەنگەکەشی بوو، ئەوا مانای ئەوە دەگەیەنێت هەورەکە زۆر نزیکە و بایی ئەوەندە مەترسیدارە کە پێویست بکات بە زوویی خۆت بپارێزیت.

دواجار تیزەر ترەیلەری فیلمی (رەست) بڵاوكرایەوە و بڕیاریشە فیلمەكە لە سەرەتای مانگی مایسدا لە هۆڵەكانی سینەما نمایش بكرێ‌. فیلمەكە لە مانگی نۆڤەمبەری رابردوودا بۆ یەكەمجار لە فێستیڤاڵێكی فیلمدا لە پۆڵەندا نمایش كرا، ئەویش دوای كوژرانی (هاڵینا هیاچینز) سینەماتۆگرافەری فیلمەكە و برینداربوونی دەرهێنەرەكەی لە كاتی وێنەگرتنی فیلمەكەدا لە روداوێكی نەخوازراودا لەسەر سێتی فیلمەكە.

دواجار تیزەر ترەیلەری فیلمی (رەست) بڵاوكرایەوە و بڕیاریشە فیلمەكە لە سەرەتای مانگی مایسدا لە هۆڵەكانی سینەما نمایش بكرێ‌.
دوای تێپەڕینی زیاتر لە 3 ساڵ بەسەر رووداوی تەقەكردنەكەی سەر سێتی فیلمی (رەست)، وێنەگرتنی فیلمەكە دەستی پێكردەوە، و لە مانگی نۆڤەمبەری رابردووشدا بۆ یەكەمجار لە فێستیڤاڵێكی فیلمدا لە پۆڵەندا نمایش كرا، ئەویش دوای كوژرانی (هاڵینا هیاچینز) سینەماتۆگرافەرەكەی و برینداربوونی دەرهێنەرەكەی لە كاتی وێنەگرتنی فیلمەكەدا.

وێنەگرتنی فیلمی ڕەست لە مانگی تشرینی یەكەمی 2021 دا لە نزیك شاری نیو مەكسیكۆ دەستیپێكرد، ئەلیك باڵدوین كە كارەكتەری سەرەكیی فیلمەكە بەرجەستە دەكات، دەبوو تەنها فیشەكی ناڕاستەقینە لە چەكەكەیدا بەكاربهێنێت بۆ دیمەنێكی فیلمەكە، بەڵام لە دیمەنەكەدا فیشەكی ڕاستەقینە بەكارهاتوە  و ئەو كارەساتەی لێكەوتەوە.
بە گوێرەی راپۆرتێكی پێگەی (ئێن پی ئاڕ) ی ئەمریكی، لە ترەیلەرەكەدا ئاماژە بە ناوی (هاڵینا هیاچینز) كراوە وەك سینەماتۆگرافەری فیلمەكە، شانبەشانی (بیانكا كڵاین) كە درێژەپێدەری كارەكەی ئەو بوو، ئەو دەمەی كە وێنەگرتنی فیلمەكە دەستی پێكردەوە، و ئاماژە ناوی هاوسەرەكەی(هاڵینا هیاچینز)  یش كراوە وەك پرۆدیوسەری جیبەجێكاری فیلمەكە.

هەر بەگوێرەی ئەو راپۆرتە داهاتی فیلمەكە بۆ (هاڵینا هیاچینز) و كوڕەكەی دەبێت،  ئەویش بەگوێرەی رێكەوتنێكی نهێنی تایبەت بە كەیسی تەقەكردنەكە، و بەرهەمهێنەرانی راستەقینەی فیلمەكە هیچ سودێك لە فرۆشی فیلمەكە نابینن.
دوابەدوای تۆمەتباركردنی بە كوشتنی هاوكارەكەی لە كاتی وێنەگرتنی فیلمەكەدا، دواجار دادگا بێتاوانیی ئەكتەری ئەمریكی ئەڵیك باڵدوینی لەو رووداوە راگەیاند.
رووداوەكە لەكاتی وێنەگرتنی دیمەنێكی فیلمەكەدا بووە كە فیلمێكی وێسترنە و باس لە سەدەی 19 دەكات. باڵدوین لەو فیلمەدا كارەكتەری پیاوێكی یاساشكێن بەرجەستە دەكات كە نەوەیەكی 13 ساڵانی بە تاوانی كوشتن تۆمەتباركراوە.

میلینا سبادۆنی پارێزەری كۆمپانیای بەرهەمهێنی فیلمی (رەست) لەوبارەیەوە رایگەیاندبوو لە وێنەگرتنی فیلمەكەدا هیچ جۆرە چەك و تەقەمەنییەكی زیندوو بەكارناهێنرێت، و روونیشی كردبۆوە كە تەقەمەنیی زیندوو پێشتر و ئێستاش لەسەر سێتی وێنەگرتنی فیلمە سینەماییەكان قەدەغە كراوە. 
بە پێی یاساكانی ئەمریكا سزای كوشتنی بی مەبەست بەهۆی پشتگوێ‌ خستنەوە دەگاتە 18 مانگ زیندانی و پێبژاردن بە بڕی 5 هەزار دۆلار، و لە هەندێك حاڵەتیشدا تا 5 ساڵ زیندانی دەڕوات.

پارێزەرەكەی ئەڵیك باڵدوین ئاماژەی بەوەشكردبوو لێكۆڵینەوەكان دەریانخستووە كە باڵدوین نەیزانیوە كە ئەو دەمانچەیەی تەقەی پێكردووە گوللەی راستەقینەی تێدا بووە.
دوای رووداوەكە هەڵمەتێك بۆ قەدەغەكردنی چەكی راستەقینە لە فیلمەكاندا خرایەگەڕ.
رووداوەكە كەرتی فیلمسازیی لە ئەمریكا و جیهانیش دوچاری شۆك كرد، و چەند لایەنێك داوای قەدەغەكردنی بەكارهێنانی چەكی زیندویان كردووە لەكاتی وێنەگرتنی كارە سینەمایی و تەلەفزیۆنیەكاندا.