بەهۆی كەمبونەوەی یەدەگی ئاو بەرێژەی لە سەدا 60 ، عیراق روبەروی مەترسی وشكەساڵی دەبێتەوە .

رێكخراوی یونسێفی سەر بە نەتەوەیەكگرتوەكان لە راپۆرتێكدا باسی لەوەكردوە ، هەوڵە حكومییەكان و پشتگیریە نێودەوڵەتییەكان بۆ روبەروبونەوەی مەترسی وشكە ساڵی لە عیراق ، راستەوخۆ پەیوەستە بە ئاستی هۆشیاری هاوڵاتیانەوە چونكە  دەبێت بە تەواوی بزانن چۆن پارێزگاری لە سامانی ئاو دەكەن .

یونسێف لە راپۆرتەكەدا هۆشداری داوە لەوەی كە كەمیی ئاو بە تەنها هەرەشە نیە لەسەر ئاسایشی خۆراك ، بەڵكو رەنگدانەوەی لەسەر تەندروستی هاووڵاتیان بەگشتی و منداڵان بەتایبەتی هەیە، ئەوەش بەهۆی نەبونی ئاوی شیاو بۆ خواردنەوە لە خوێندنگەكانی عیراق بە تایبەتی لە خوێندنگەی لە گوندەكاندا . 

یونسێف دەڵێت لە ئێستادا توێژینەوەیەك دەكەن لەبارەی ئەوەی ئێستا بەشە ئاوی رۆژانەی هاوڵاتیانی عیراق بەتایبەت لەو ناوچانەی گرفتی بێ ئاوییان هەیە چەندە ، لەو رێیەشەوە دەكرێت پلانی باشتر بۆ دابەشكردنی ئاوی خواردنەوە دابنرێت .

 وەزیری سەرچاوەكانی ئاوی عیراقیش زانیاریەكانی یوسنێف پشت راست دەكاتەوە و هۆشداریش لەبارەی لێكەوتەكانی وشكەساڵی دەدات

عەون زیاب وەزیری سەرچاوەكانی ئاوی عیراق رایگەیاندوە ،  بەهۆی كەمبوونەوەی رێژەی بارانبارین و كەمكردنەوەی پشكی ئاو لەلایەن توركیا و ئێرانەوە، عیراق بە سەخترین قەیرانی كەمئاوی لە دوو دەیەی رابردوودا تێپەڕدەبێت، هەوڵەكانیشیان چڕكردووەتەوە بۆئەوەی لەرێگەی نەهێشتنی زیادەڕۆیی سەر سەرچاوەكانی ئاو و قەدەغەكردنی كشتوكاڵی وەرزی هاوینە بە ئاوی خواردنەوە، لێكەوتەكانی وشكیساڵێ‌ كەمبكەنەوە

بەپێی داتا ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەكان ، یەدەگی ئاوی عیراق بەراورد بە ساڵانی پێشتر بە رێژەی لە سەدا 60 كەمبوەتەوە ، چونكە زستانی ئەمساڵ رێژەی باران و بەفر بارین تا رادەیەكی زۆر كەمیكرد . هەندێك لە راپۆرتەكانیش باس لەوە دەكەن كە ژمارەیەك لە بەنداوەكان بەتایبەت بەنداوی موسڵ و حەدیسە چالاكییەكانیان  كەمبوەتەوە بەهۆی دابەزینی ئاستی ئاوەكانیان ، ئەمەش كاریگەرییەكی زیاتری لەسەر كەمبونەوەی ئاوی خواردنەوە دروستكردوە .

بە پێی راپۆرتی رێكخراوە ناوخۆییەكانیش كەمی ئاو بوەتە هۆكار بۆ ئاوارەبونی هەزاران خێزانی عیراقی لەناوچەكانیان بەتایبەت لە بەسرە و زیقار و میسان ، چونكە لەو ناوچانە زەوییە كشتوكاڵییەكان بەهۆی بێئاوییەوە بونەتە خاكێكی بێ پیت بۆ كشتوكاڵ .

تەندروستیی عێراق بڵاویکردەوە، دوو حاڵەتی گیانلەدەستدان و 16 توشبوونی نوێی تای خوێنبەربوون تۆمار کراون، بەوەش ژمارەی گیانلەدەستدان گەیشتە 30 کەس و توشبوونیش گەیشتە 231 کەس.

سەیف بەدر وتەبێژی وەزارەتی تەندروستیی عیراق رایگەیاندووە، لەماوەی چەند رۆژی رابردوودا دوو حاڵەتی گیانلەدەستدان و 16 توشبوونی نوێی پەتای تای خوێنبەربوون لە عێراق تۆمارکراون، کە ئەو دوو کەسەی گیانیان لەدەستداوە لە پارێزگای زیقار و واست بوون.

ئاماژەی بەوەشکردووە، لە ئێستادا ژمارەی توشبووان بۆ ساڵی 2025 لە عیراقدا گەیشتووەتە 231 کەس.

بەپێی وتەی سەیف بەدر، لە هەرێمی کوردستان ژمارەی توشبوون بە پەتاکە بەم جۆرەیە: دهۆک- یەک گیانلەدەستدان و سێ توشبوون، هەولێر و سلێمانی هەریەکی یەک توشبوو".

پەتای تای خوێنبەربوون، ئەو پەتایەی ئێستا یەخەی عیراقی گرتووە و بەپێی دوایین ئامارە رەسمییەکان، 14 حاڵەتی توشبوون و دوو حاڵەتی گیانلەدەستدان بەهۆی پەتاکەوە تۆمار کراون.

پەتای تای خوێنبەربوون پەتایەکی ڤایرۆسییە، گواستراوەیە و بەهۆی ئاژەڵ و مێش و مەگەزەوە بۆ مرۆڤ دەگوازرێتەوە، کە لەنێوان مرۆڤەکانیشدا درمە و دەگوازرێتەوە.

ئەگەر نەخۆشییەکە لە سەرەتادا دیاریبکرێت، ئەوا چارەسەرەکەی ئاسانتر دەبێت. بۆیە باشترین شت ئەوەیە هاووڵاتیان هۆشیار بن بەرامبەر بە نەخۆشییەکە و نیشانەکانی، هەروەها رێگاکانی خۆپاراستن لێی جێبەجێ بکەن.

 

هۆکارەکانی توشبوون:

ئەم پەتایە لە رێگای بەرکەوتن بە ئاژەڵ و مێرووی هەڵگری ڤایرۆسەکەوە دەگات بە مرۆڤ، هەروەها بەشێوەیەکی زیاتر مێشوولە، گەنە، مشک و شەمشەمەکوێرە هۆکاری گواستنەوەین.

هەروەها بەهۆی سەربڕین و خواردنی گۆشتی ئاژەڵی توشبووەوە دەگوازرێتەوە بۆ مۆڤ.

بەدەر لەو هۆکارانەی دیکە، لەنێوان مرۆڤەکانیشدا بەهۆی کارکردن و تێکەڵبوونی کەسانی توشبوو و بەکارهێنانی دەرزی و ئامێری کەسی توشبوو، یانیش پەیوەندی جەستەیی لەگەڵ کەسی توشبوودا، هەروەها کارکردن و مانەوە لەو شوێنانەی مشکیان تێدایە، لەگەڵ بەرکەوتن بە خوێن یان هەر شلەیەکی دیکەی کەسیتوشبوو، دەگوازرێتەوە و بڵاو دەبێتەوە.

 

بۆ خوێندنەوەی زانیاری تەواو لەسەر نیشانەکان و رێکاری خۆپارێزی کلیک لێرە بکە

دەستەی پاراستن و چاککردنی ژینگەی هەرێم راپۆرتێکی لەبارەی مەترسییەکانی زیادبوونی خۆڵبارین لە عیراق و زیانەکانی بڵاوکردووەتەوە و ئاماژەی بەوەکردووە، زیانەکانی خۆڵبارین لە عیراق رۆژانە بە نزیکەی یەک ملیۆن دۆلار دەخەمڵێنرێت.

خۆڵبارین یەکێکە لەو دیاردانەی سروشت کە کاریگەریی نەرێنی لەسەر ژینگە و شێوەی ژیان و تەندروستی و خۆراک و خاک دروست دەکات و زیانەکانی لە رووی ئابووریشە بە ملیاران دۆلار دەخەمڵێنرێت.

لە راپۆرتەکەی دەستەی پاراستن و چاککردنی ژینگەی هەرێمدا ئاماژە بەوەکراوە، تێچوونی ئابووری گەردەلولەکانی خۆڵبارین لە عیراق و وڵاتانی عەرەبی زۆرە، بەوپێیەی سەرچاوەی رێژەی 80٪ی خۆڵی جیهان لە بیابانەکانی باکوری ئەفریقا و رۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوەیە.

بەپێی راپۆرتەکە، تێچووی ساڵانەوەی رووبەڕووبوونەوەی گەردەلولەکانی خۆڵبارین لە عیراق و وڵاتانی عەرەبی ساڵانە بە 150 ملیار دۆلار دەخەمڵێنرێت.

 

ناوچە عەرەبییەکان ئەم بەهارە ئاژاوەیەکی گەورەیان بەخۆیانەوە بینیوە

 

ئەوەش هاتووە، رێکخراوی کەشناسیی جیهانیی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان ئاماژەی بەوەکردووە، ناوچە عەرەبییەکان ئەم بەهارە ئاژاوەیەکی گەورەیان بەخۆیانەوە بینیوە و لە عیراقیش زریانی بەهێز رویداوە، کە بەهۆیەوە نەخۆشخانەکان پڕ بوون لەو نەخۆشانەی گرفتی هەناسەدانیان هەیە.

دەستەی پاراستن و چاککردنی ژینگەی هەرێم راشیگەیاندووە، لە چەند ساڵی رابردوودا رێژەی و خۆڵبارین لە عێراق زیادیکردووە و روانگەی "عیراقی سەوز" زیانەکانی خۆڵبارینی بە نزیکەی یەک ملیۆن دۆلار لە رۆژێکدا خەمڵاندووە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، عێراق یەکێکە لەو وڵاتانەی کە زۆرترین زیانی لە گەردەلولەکانی خۆڵبارین بەرکەوتووە و تەنها لە ساڵی 2023دا 158 رۆژ خۆڵبارین تۆمار کراوە.

باس لەوەشکراوە، رێکخراوی کەشناسیی جیهانیی داوای لە سەرجەم وڵاتان کردووە کە خۆڵبارین بخەنە ناو ئەجێندای جیهانی و نیشتمانییەوە، چارەسەر هەیە بەڵام پێویستی بە "بڕیار و بودجەی بەکۆمەڵ" هەیە بۆ فراوانکردنیان.

بەپێی راپۆرتی رێکخراوی کەشناسیی جیهانیی، خۆڵبارین کاریگەری لەسەر 330 ملیۆن کەس و 150 وڵات لە جیهاندا هەیە، ئەگەرچی گەردەلولەکان بوونەتە دیاردەیەکی ناسراو، بەڵام دەبێت هەنگاوی کرداریی و مەبەستدار و هاوبەش بۆ رووبەڕووبوونەوەیان بدرێت بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییە نەرێنییەکانی.

هاوکات، بەپێی راپۆرتی نەتەوە یەکگرتووەکان، بەهۆی گەردەلولەکانی خۆڵبارینەوە ساڵانە حەوت ملیۆن کەس پێشوەختە گیان لەدەست دەدەن، یان توشی گرفت و نەخۆشییەکانی کۆئەندامی هەناسە و دڵ دەبنەوە، ئەوە جگە لە کەمبوونەوەی بەرهەمی دانەوێڵە و بوون بە هۆکارێک بۆ دیاردەی کۆچکردن.

لە ناوەڕاستی سێهەم گەورەترین بیابانەكانی جیهاندا، چین لە هەوڵی پەرەپێدانی هێزی بەرگری وڵاتەكەیتی و كەشتییەكی فڕۆكەهەڵگری دروستكردووە.

ئەم كەشتییە كۆمەڵێك پرسیاری لەلای بەشێك لە سیاسییەكانی جیهان دروست كردووە، كە ئایا چین چ پێویستییەكی بە كەشتییەكە لە بیاباندا. 

كەشتییەكە راستەقینە نییە و ناوی فوجیانە لە توانایدا نییە بڕوات تەنها لە ناو لمی بیابانەكانی تەكلەماكان لە چین چەقێدراوە، سەرەتا بە هۆی هاوشێوەبوونی لەگەڵ كەشتییە فرۆكەگەڵگرەكانی ئەمریكا گومان دەكرا ئەمریكی بێت، لەبەر ئەوەی وێنەكانی مانگی دەسكرد دەری دەخەن قەبارەیەكی یەكجار گەورەی هەیە و لەتوانایدایە هاوشێوەی كەشتییەكانی ئەمریكا لە یەك كاتتدا 50 تا 60 فڕۆكەی جەنگی هەڵبگرێت.

شارەزایان پێیان وایە بۆ راهێنانی سەربازی یان هێرشكردنە سەر كەشتییە جەنگییە گەورەكانی تر بەكاریبهێنن، ئەم كەشتییە یارمەتی سەربازەكان دەدات خۆیان رابهێنن بەبێ ئەوەی پێویست بكات بچنە دەریاوە، لە ئەگەری بوونی جەنگی پێشبینی نەكراودا خێراتر ئامانج بپێكن.

چەند ساڵێك لەمەوبەر چین خاوەنی هیچ كەشتییەكی فڕۆكە هەڵگر نەبوو. ئەمڕۆ، لەناو زەریادا دوو دانە كەشتی بە ناوی لیاونینگ و شاندۆنگ هەیە و لە بیابانیشدا فوجیانی هەیە و تاكە وڵاتە كە خاوەنی كەشتییە كە لە بیاباندا كە بۆتە نیشانەی خێرا گەشەسەندنی هێزی سەربازی چین.

بیابانەكانی تەكلەماكان كە سەردەمانێك بە گەرمییە تاقەت پروكێنەكەی ناسرا بوو ، ئێستا شوێنێكە بۆ راهێنانەكانی سەربازی چین. فوجیان ناتوانێت بجوڵێت بەڵام دەتوانێت چەندین فڕۆكە لەسەر سەقفەكەی هەڵبگرێت و سەربازەكان یامادەی شەڕبكات

روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردەوە، لە سەرەتای توندوتیژییەکانی شاری سوەیداوە تاوەکو ئێستا نزیکەی 600 کەس کوژراون، کە بەشێکی زۆریان ژن و منداڵن.

روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ رایگەیاند، لە سەرەتای سەرهەڵدانی توندوتیژییەکان پارێزگای سوەیدا لە 13ی ئەم مانگەوە تاوەکو 16ی تەممووز، کە گرژی و ئاڵۆزی لەنێوان هۆزەکانی سوریا و گروپە چەکدارییە ناوخۆییەکان و هێزە ئەمنییەکاندا رویداوە، 597 کەس کوژراون.

ئاماژەی بەوەشکردووە، بەهۆی گرژی و پێکدادانەکانەوە بە دەیان هاووڵاتی مەدەنیش کوژراون کە ژن و منداڵیان تێدایە.

 

بەپێی ئاماری روانگەی سوری لەو ژمارەیەی کوژراون:

-71یان هاووڵاتی مەدەنی سوەیدان؛ کە چواریان منداڵ و چواری دیکەیان ژنن.

-275 کەسیان سەر بە هێزەکانی وەزارەتی بەرگریی و ئاسایشی گشتیی سوریان.

-15یان سەر بە هێزەکانی ناوخۆن.

-سێ کەسی دیکەیان ناسنامەکانیان نەناسراوەتەوە.

-یەک راگەیەندکار.

-83 هاووڵاتی مەدەنی دیکە بە ئاشکرا تەقەیان لێکراوە لەلایەن هێزەکانی سەر بە وەزارەتی بەرگریی و ناوخۆ، کە ژن و بەساڵاچوو لەنێوانیاندا بووە.

-هەروەها سێ کەسی دیکە کە دوانیان ژن و منداڵن، لە چەکدارانی سەر بە هۆزەکان.

 

ئەمڕۆ ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق کۆبوونەوەیەکی نائاسایی ئەنجام دەدات و تیایدا گفتوگۆ لەبارەی پرسی موچەی موچەخۆران و نەوتی هەرێم دەکەن.

دوێنێ حکومەتی هەرێم کۆبوونەوەی ئاسایی هەفتانەی خۆی ئەنجامدا و رایگەیاند، ناوەڕۆکی لێکتێگەیشتنی نێوان هەرێم و بەغداد تایبەت بە موچەی موچەخۆران و پابەندییەکانی هەرێم جێبەجێ دەکەن.

بڕیارە سەعات 1:00ی پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ، ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق کۆبوونەوەیەکی نائاسایی و بەدەر لە کۆبوونەوەی ئاسایی هەفتانەی خۆی ئەنجام بدات.

لە کۆبوونەوەکەدا باس لە پرسی موچەی موچەخۆرانی هەرێم و خەرجکردنی موچە دەکرێت و هەروەها بابەتی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمیش یەکێکی دیکە دەبێت لە تەوەرەکانی کۆبوونەوەکە.

بەپێی راگەیەنراوەکەی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم، دوای جێبەجێکردنی ناوەڕۆکی ئەو لێکتێگەیشتنە، چاوەڕوان دەکرێت حکومەتی عیراق موچە و شایستە داراییەکانی هەرێم بنێرێت.

لە ئێستادا موچەخۆرانی هەرێم لە مانگی ئاب نزیک دەبنەوە، بەڵام بەهۆی ناکۆکییەکانی نێوان حکومەتی هەرێم و عیراق لەبارەی پرسی هەناردەکردنەوەی نەوت، هێشتا موچەی مانگی ئایاریان وەرنەگرتووە و زیاتر لە 70 رۆژە هیچ موچەیەک دابەش نەکراوە.

رۆژی 7ی ئەم مانگە، وەدفێکی باڵای هەرێم چوونە بەغداد و وەڵامی ئەو رەشنووسەیان گەیاندە حکومەتی عیراق، کە پێشتر خستبوویانە بەردەستی بەرپرسانی هەرێم.

پێشتر کوردسات نیوز ئەوەی ئاشکرا کردبوو کە، بەپێی رەشنووسەکە پرسی نەوت بەمجۆرەی ئێستا دەمێنێتەوە تاوەکو لەماوەی داهاتوودا وەفدێکی تەکنیکی دێتە هەرێم و لە نزیکەوە ئەوە چارەسەر دەکەن ئاخۆ هەرێم بۆ پێداویستی ناوخۆ بڕی چەند نەوتی پێویستە.

پێشتر هەرێم داوای زیاتر لە 115 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانەی دەکرد بۆ پێداویستی ناوخۆ و دواتر داوای 65 هەزار بەرمیل نەوتی دەکرد، بەڵام بەغداد ئامادە بوو تەنها 46 هەزار بەرمیل نەوتی بدات.

لەبارەی داهاتی نانەوتی و ناوخۆشەوە رێککەوتنێکی سەرەتایی باسدەکرا کە هەرێم مانگانە 115 ملیار دینار رادەستی بەغداد بکات و کرێی کۆمپانیاکانی نەوتیش یان بە پارەی کاش بدرێت یان بە پێدانی نەوت.

ئاستی ئاوی بەنداوی فورات كە بە بەنداوی تەبقەش ناسراوە بەردەوام لە دابەزیندایە و بە جۆرێك لە ئاستی وشكبون نزیك بوەتەوە.

عیماد عەبد، بەرێوبەری بەنداوەكانی باكور و رۆژهەڵاتی سوریا بە ئاژانسی هەواڵی هاوارنیوزی راگەیاندوە كە رۆژانە دوو سانیتمەتر لە ئاستی بەنداوەكە دادەبەزێت و بە گشتی ئاستی دابەزینی ئاوی بەنداوەكە گەیشتوەتە حەوت مەتر و بەوەش لە قۆناغی وشكبون نزیك بوەتەوە.

لە سەرەتای ئەمساڵەوە 16 سەعات كارەبا لەبەنداوەكە بەرهەمهێنراوە، بەڵام لەگەڵ كەمبوونەوەی بەردەوامی دابینكردنی ئاو، سەعاتەكانی كاركردن بۆ كەمتر لە هەشت سەعات دابەزیوە.

بە وتەی عیماد عەبد؛ ئاوی روباری فورات رۆژانە شەش ملیۆن مەتر سێجا كەم دەكات و خێرایی ئاوی بەنداوەكەش بۆ 20 مەتر لە چركەیەكدا كەمی كردوە هەر ئەوەش وای كردوە تەنها هەشت سەعات بەرهەمهێنانی كارەبای تێدا بكرێت.

كەمی ئاوی ڕووباری فورات زیانی بە ئاژەڵداریی و كشتوكاڵی ناوچەكەش گەیاندوە ئەو پڕۆژە ئاوییانەی كە پێشتر 24 سەعات كاریان كردوە ئێستا تەنها 12 سەعات كاردەكەن.

بەرێوبەری بەنداوەكانی باكور و رۆژهەڵاتی سوریا هۆشداریی داوە كە ئەگەر توركیا ئاستی بەردانەوەی سەرچاوەكانی ئاوی روباری فورات بەرەو سوریا و رۆژئاوای كوردستان زیاد نەكات، بەنداوی فورات دەگاتە قۆناغی وشكبونی تەواوەتی كە ژیانی حەوت ملیۆن كەس دەخاتە مەترسییەوە.

بەنداوی فورات  دەكەوێتە  شارۆچكەی تەبقە لە كانتۆنی رەقا، درێژیەكەی 4.5 كیلۆمەترە و بەرزییەكەشی 60 مەترە و توانای لەخۆگرتنی 14 ملیار مەتر سێجا ئاوی هەیە ، لەساڵی 1968 لەسەر رووباری فورات دروست كراوە و لە ئێستاشدا لەلایەن خۆسەریی باكور و رۆژهەڵاتی سوریا بەڕێودەبرێت.

شەڕوپێكدادانی نێوان دروزەكان و هێزەكانی سوریا لە ناوچەكانی پارێزگای سوەیدا لە باشووری ئەو وڵاتە بەردەوامە، بەهۆیەوە دەیان كەس كوژراون و تادێت رەوشەكەش زیاتر ئاڵۆز دەبێت.

روانگەی سوری بۆ مافەكانی مرۆڤ بڵاویكردەوە، لەماوەی دوو رۆژی شەڕ و پێكدادانی نێوان چەكدارە دروزەكان و هێزەكانی وەزارەتی ناوخۆ و بەرگری سوریا نزیكەی 100 كەس كوژراون ، لە نێو كوژراوەكانیشدا 50 كەسیان هاوولاتی مەدەنی پارێزگای سوەیدان كە ژمارەیەكیان ژن و منداڵن، هەروەها 13 چەكداری وەزارەتی بەرگری سوریا و  7 چەكداری دیكە كە ناسنامەكانیان نەزانراوە، 300 كەسی دیكەش برینداربوون.

 وەزارتی بەرگری سوریا رایگەیاند، هێزەكانیان دەسوەردانی راستەوخۆیان لە سوەیدا كردوە بۆ چارەسەركردنی كێشەكان.

راشیگەیاندوە، بەدواداچوون دەكەن  بۆ ئەوكەسانەی كە بەرپرسیارن لە هەڵگیرسانی شەڕ و رووداوەكان و رووبەڕوی یاسایان دەكەنەوە، تاكو روداوی لەو شێوەیە دوبارە نەبێتەوە.

ئاشكراشیكرد، بۆ كۆنتڕۆلكردنی گرژیەكان هێزی زیاتر رەوانەی ئەو ناوچانە دەكەن كە شەڕ و پێكدادانەكان تێیاندا بەردەوامە.

لەلایەكی دیكەوە نوسینگەی رابەری رۆحی دروزەكان كە یەكێكن لە پێكهاتەكانی سوریا و لە ناوچەكانی باشووری ئەو وڵاتە لە نزیك سنوری ئیسرائیل دەژین بڵێ‌ویكردەوە، جەختدەكەنەوە لەو بانگەوازەی كە پێشتر كردویانە لەبارەی مەترسی رەوشەكە و پاراستنی ناوچەكانیان ، هەروەها دژی هاتنە ناوەوەی هێزەكانی سەر بە حكومەتی سوریان كە لە رێگەی چەكی قورس و درۆنەوە سنوری ئیداری دروزەكانیان بەزاندووە.

لەلایەكی ترەوە سوپای ئیسرائیل لە راگەیەنراوێكدا بڵاویكردەوە، لە گوندی سەمیع لە پارێزگای سوەیدا بەهۆی بەزاندنی ئەو سنورەی كە دیاریانكردەوە بۆ دەسەڵاتدارانی دیمەشق، چەند تانكێكی هێزەكانی سوریایان كردووەتە ئامانج، هەروەها رێگری دەكەن لە هەبوونی هەرلا هەڕەشەیەكی سەربازی لە باشوری سوریا بۆسەر ئیسرائیل.

دروزەكان گروپێكی ئاینین لە ناوچەكانی باشوری سوریا و لە ناوچە سنورییەكانی نێوان ئوردن و لوبنان و ئیسرائیل نیشتەجێن و ژمارەیان نزیكەی یەك ملیۆن كەسە، لەدوای روخانی رژێمی سوریاشەوە ئەمە بۆ جاری دووەمە شەڕو پێكدادان لەنێوان دروزەكان و هێزەكانی سوریا روودەدات.

لەناوبردنی چەك لەلایەن ژمارەیەك گەریلای پارتی كرێكارانی كوردستان " پەكەكە"، لە ئەشكەوتی جاسەنەی سنووری پارێزگای سلێمانی، كاردانەوەی لەسەر ئاستی ناوخۆیی و هەرێمی و نێودەوڵەتی لێكەوتەوە و تێكڕا بە جۆش و خرۆشێكی زۆرەوە پێشوازییان لێكرد و بە هەنگاوێكی مێژوویی وەسفیان كرد.

لەنێو كاردانەوە ناوخۆییەكان، بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆكی یەكێتی نیشتمانی كوردستان رایگەیاند، لەناوبردنی چەك لەلایەن ژمارەیەك گەریلای پەكەكەوە هەنگاوێكی مێژووییە، بۆ دەستپێكی قۆناغێكی نوێ لە باكووری كوردستان و توركیا لە رێگەی دیالۆگ  و ئاشتییەوە، ئاماژەی بەوەشدا، جێگەی شانازییانە بناغەی پرۆسەی ئاشتی یەكەمجار سەرۆك مام جەلال دایڕشتووە.

هەروەها، نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان رایگەیاند، ئەو هەنگاوەی پەكەكە  پرۆسەی ئاشتی دەباتە قۆناغێكی نوێ و ئامادەییشی نیشاندا، بۆ پێشكەشكردنی هەموو هاوكاری و ئاسانكارییەكی پێویست و جێبەجێكردنی هەر ئەركێك كە بكەوێتە سەر شانی هەرێم.

هەر لەسەر ئاستی ناوخۆ، قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆك وەزیرانی هەرێم رایگەیاند، پەكەكـە لە پێگەیەكی بەهێزەوە وەك بەشێك لە دەستپێشخەرییەكی گەورە بۆ ئاشتی چەكەكانیان لەناوبرد، سلێمانیش وەك شارێك كە بە دروستكردنی پرد و چارەسەركردنی ناكۆكی لەرێگەی دیالۆگەوە ناسراوە، جارێكی تر ئەو رۆڵەی زیاتر بەرجەستە كرد.

لەسەر ئاستی توركیاش، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا و سەرۆكی پارتی داد و گەشەپێدان " ئاكەپە" رایگەیاند، هیوادارن لەناوبردنی چەك لەلایەن پەكەكەوە سوودی بۆ پرۆسەی ئاشتی هەبێت، راشیگەیاند، لە هەوڵدان بۆ بەرقەراركردنی ئاشتی و سەقامگیری هەمیشەیی لەناوچەكەدا.

هاوكات، دەوڵەت باخچەلی سەرۆكی گشتی بزووتنەوەی نەتەوەپەرستی توركیا "مەهەپە"، كە لەسەر دەستپێشخەریی ناوبراو، رۆژی 22ـی تشرینی یەكەمی 2024، جارێكی تر پرۆسەی ئاشتی لە توركیا دەستیپێكردەوە، رایگەیاند، ئامانجی توركیای دوور لە تیرۆر بە هەنگاوی راستەقینە و دروست دەچێتە پێشەوە، ئاماژەی بەوەشدا، وەرچەرخانێكی مێژوویی و كۆتاییهاتنی سەردەمێكی تاریك هاتووەتە ئاراوە.

نوعمان كورتوڵموش، سەرۆكی پەرلەمانی توركیاش رایگەیاند، پرۆسەی ئاشتی تایبەت بە هیچ پارتێك نییە بە تەنها، بەڵكو پرۆسەكە هی تەواوی توركیایە، سەركەوتنی پرۆسەكەش سەركەوتنی هەموو توركیا دەبێت.

هەریەك لە سەڵاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆكی پێشووی پارتی دیموكراتی گەلان " هەدەپە" و  ئۆزگور ئوزەل سەرۆكی پارتی گەلی كۆماری "جەهەپە"ش پێشوازییان لە لەناوبردنی چەك كرد.

لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیش باڵیۆزی زۆرێك لە وڵاتانی رۆژئاوا و جیهان پێشوازییان لە لەناوبردنی چەك لەلایەن پەكەكەوە كرد و بە بەرەوپێشچوونێكی گرنگ  و كاریگەر لە پرۆسەی ئاشتی وێنایان كرد.

گروپی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتی- ئەو گەریلایانەی ئەمڕۆ لە ئەشکەوتی جاسەنە چەکەکانیان لەناوبرد، لەدوای لەناوبردنی چەکەکانیان پەیامی خۆیان خوێندەوە و ئاماژەیان بەوەکرد، "مایەی شانازی و سەربەرزییەکی گەورەیە کە هەڵدەستین بە جێبەجێکردنی بنەماکانی ئەم پرەنسیپە مێژووییە".

 

لە گرنگترین دەقی ناو پەیامی گروپی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتی:

-بە ئامانجی بەردەوامیدان بە تێکۆشانی ئازادی و دیموکراسی و سۆسیالیزمی بە رێبازی سیاسەتی دیموکراتی و یاسایی؛ بە ئیرادەی خۆمان چەکەکانمان لەناو دەبەین.

-پڕ بەدڵ هاوڕاین لەگەڵ پەیامەکەی عەبدوڵا ئۆجەلان کە دەڵێت بڕوامان بە هێزی سیاسەت و ئاشتی کۆمەڵایەتی هەیە نەک چەک.

-مایەی شانازی و سەربەرزییەکی گەورەیە کە هەڵدەستین بە جێبەجێکردنی بنەماکانی ئەم پرەنسیپە مێژووییە.

-هیچ شتێک بە ئاسانی و بێ قوربانی و تێکۆشان بەدی نەهاتووە، لە ئێستا بەدواشەوە هەر بە تێکۆشانی سەخت و دژوار بەردەوام دەبێت.

-لە ژینگەیەکی وادا کە گوشار و تاڵانکاری فاشیستی برەوی سەندووە و رۆژهەڵاتی ناوەراست بووە بە گۆمی خوێن، گەلەکەمان لە هەموو کات زیاتر پێویستی بە ئاشتەوایی، ئازادی، یەکسانی و دیموکراسی هەیە، گرنگی و راست و هەنووکەیی ئەم هەنگاوە مێژوییەمان دەبینین و هەستی پێدەکەین.

-بانگ لە سەرجەم هێزە ناوچەیی و جیهانییەکان دەکەین کە بەرپرسن لە ئێس و ئازارەکانی گەلەکەمان، رێز لە مافە رەوا و نەتەوەیی و دیموکراتییەکانی گەلەکەمان برگن و پشتیوانی پرۆسەی ئاستی بکەن.

-بە ئامانجی بەردەوامیدان بە تێکۆشانی ئازادی و دیموکراسی و سۆسیالیزمی بە رێبازی سیاسەتی دیموکراتی و یاسایی؛ بە ئیرادەی خۆمان چەکەکانمان لەناو دەبەین.

-داوای ئازادی جەستەیی رێبەر عەبدوڵا ئۆج ئالان دەکەین.

 

لە کۆتایی پەیامەکەشدا هاتووە:

زوڵم و داگیرکاری کۆتایی دێت و ئازادی و هاوخەباتی سەردەکەوێت

پرۆسەی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتی مسۆگەر سەردەکەوێت

 

ئەمڕۆ پرۆسەی لەناوبردنی چەکی بەشێک لە گەریلاکانی پەکەکە لە ئەشکەوتی جاسەنە بەڕێوەدەچێت و لە قەزای دوکان و قەندیلیشەوە نوێنەری لایەنەکان ئامادەن و چاودێری پرۆسەکە دەکەن.

ئەشکەوتی جاسەنە بەشێکی دانەبڕاوە لە مێژووی شۆڕشی کورد، کە بە دووری 50 کیلۆمەتر دەکەوێتە رۆژئاوای شاری سلێمانی لە ناحیەی سورداش، بە دیاریکراوی دەکەوێتە پشت گوندی کانی خان لە دامێنی بەرزایی نەبی ئاغا لە شاخی سارا.

ئەشکەوتەکە دەروازەیەکی سێگۆشەیی هەیە، درێژییەکەی 40 مەتر و پانییەکەی نۆ مەترە، هەروەها حەوت مەتر بەرزە و لە بەشی ناوەوەی لە دوو ژوور پێکدێت.

 

یەکەم رۆژنامەی شاخ و ئەشکەوتی جاسەنە

جاسەنە پێشتر بەکارهێنانێکی ئاسایی هەبووە، بەڵام بەگوێرەی کات و سەردەمەکان بەکارهێنانەکەی گۆڕاوە، بە جۆرێک لە ساڵی 1923 یەکەم رۆژنامەی شاخ لە مێژووی رۆژنامەگەری کوردیدا لەو ئەشکەوتەوە دەرکراوە بە ناوی "بانگی حەق".

لە سەردەمی شۆڕشی شێخ مەحموددا ئەشکەوتەکەی وەک پەناگە بەکارهێنا و سێ ژمارەی لە بانگی حەق بڵاوکردەوە.

لە شۆڕشی نوێشدا پێشمەرگە ئەشکەوتەکەی وەک پەناگەیەکی گرنگ دژ بە حزبی بەعسی دیکتاتۆر بەکارهێناوە.

ئێستاش ئەشکەوتەکە وەک شوێنەوارێکی مێژوویی لێی دەڕوانرێت و بەردەوام رێکخراوەکان سەردانی دەکەن و ساڵانەش خوێندنگەکان گەشتی زانستیی بۆ خوێندکاران رێکدەخەن بەمەبەستی پێناساندنی ئەشکەوتەکە بە نەوەکانی داهاتووی کوردستان.

زۆرینەی لێپرسراوانی باڵای توركیا بەرەوپێشچوونی پڕۆسەی ئاشتی بە گرنگ و ئەرێنی دەبینن و جەخت دەكەنەوە پڕۆسەكە هەنگاوی باشی ناوە، سەركردەكانی پەكەكەش نەرمیان نواندوە و بۆ پیشاندانی نیازپاكی بڕیارە ژمارەیەك گەریلا چەكەكانیان دابنێن، بەڵام داواشیان كردووە حكومەتی توركیا بە بەرپرسیارێتیەكانی خۆی هەڵبستێت.

رۆژنامەی حوریەتی توركیا بڵاویكردەوە، بڕیارە لە چەند رۆژی داهاتوودا عەبدوڵڵا ئۆجەلان، سەرۆكی زیندانیكراوی پارتی كرێكارانی كوردستان-پەكەكە لەبارەی پرۆسەی ئاشتیەوە پەیامێكی نوێ بڵاوبكاتەوە، پاشان 20 بۆ 30  گەریلای پەكەكە وەك پیشاندانی  “نیازپاكی” بۆ سەرخستنی پرۆسەی ئاشتی، لەرێورەسمێكدا لە هەرێمی كوردستان چەكەكانیان دابنێن.  پاش دانانی چەكەكانیشیان دەگەڕێنەوە ئەو شوێنەی لێیدەژین و ناگەڕێنەوە شارەكانی خۆیان.

لەوبارەیەوە رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا  ئاشكرای كرد، بەشێك لە چەكەكانی پەكەكە كۆكراونەتەوە و ئامادەكراون بۆ ئەوەی بە ئامێری كارەبایی بسوتێنرێن و لەناوبرێن، بەم نزیكانەش دیمەنەكانی بۆ رای گشتی بڵاودەكرێتەوە.

 رۆژنامەی "یەنی شەفەق"ی توركیش لە راپۆرتێكدا وردەكاری كۆبوونەوەیەكی ئەردۆغانی لەگەڵ پەرلەمانتارانی پارتەكەی بڵاوكردەوە و تیایدا ئاماژەی بەوە كردووە، بەم نزیكانە لیژنەیەكی  30 بۆ 40 كەسی لە پەرلەمان، تایبەت بە بەڕێوەچوونی پڕۆسەكە پێكدەهێنرێت. 
ئاماژەی بەوەش كردووە، پرۆسەكە بەو شێوەیەیە كە ئەوان  دەیانەوێت و هیچ كێشەیەك نییە، لەو چوارچێوەیەشدا هەفتەی داهاتوو لەگەڵ وەفدی دەم پارتی كۆدەبنەوە و باس لە هەنگاو و دەستكەوتەكان و میكانیزمی جێبەجێكردنی پڕۆسەكە دەكەن.

لەلایەكی ترەوە، مستەفا قەرەسو، ئەندامی كۆنسەی بەڕێوەبەری كۆما جڤاكێن كوردستان (كەجەكە) رایگەیاند، هێرشەكانی توركیا بۆ سەر پێگەكانیان لە هەرێمی كوردستان بەردەوامە، ئەوەش واتە، هێشتا لە توركیا لایەنێك هەیە، دەیەوێت بەربەست بۆ پرۆسەی ئاشتی دروست بكات.

قەرەسو جەختیشی كردەوە، ئەوان ئەوەی پێویست بووە كردویانە، كۆنگرەیان بەستووە و بڕیاری و كۆتایهێنانیان بە خەباتی چەكداری داوە، ئێستاش كاتی ئەوەیە حكومەتی توركیا هەنگاوەكانی دواتر بێت، چونكە ئەگەر بەڕاستی بیەوێت پرۆسەكە سەربكەوێت، دەبێت ئایدیۆلۆژی و سیاسەت و هەڵوێستەكانی بگۆڕێت و تێگەیشتنی نوێی هەبێت.

سیحر و جادو ئەگەر لای زۆربەی گەلان و حکومەتەکان قەدەغەکراوبێت، ئەوە بە رەسمی لە زانکۆیەکی بەریتانیا دەخوێندرێت و بڕوانامەی باڵاشیان تیا وەردەگیرێت.

زانکۆی ئێکستەر لە بەریتانیا، ماوەی دوو ساڵە هەلی خوێندنی ماستەر لە بواری سیحر و جادوی بۆ فێرخوازان رەخساندووە، بەشێک کە لە زۆربەی وڵاتانی جیهان بووەتە تاوان و  سزای قورسی بەدواوەیە.

لەم زانکۆیەدا گرنگی بە مێژووی جادووگەری، ئەستێرەناسی و ئاینەکۆنەکان دەدرێت.

ئەمە زانکۆیە لە بەریتانیا کە بڕوانامەی رەسمی لەم بوارەدا پێشکەش بە خوێندکاران دەکات.

هەر لە بەریتانیا کۆلێژی )وێست دین(ی پیشەیی پرۆگرامێک لە زانستی کاتژمێر سازیدا دەخوێندرێت کە خوێندکار دەتوانێت فێری چۆنیەتی چاککردنەوە و دیزاینکردنی کاتژمێر ببێت، ئەمەش بە کارامەیییەکی دەگمەن و تایبەتمەندی سەدەکانی پێشوو دادەنرێت کە تا ئێستا خواستی لەسەرە.

هەڵبەت ئەمریکاش بێبەش نەبووە لە هەبوونی ئەم بەشە نامۆ و دەگمەنانە، زانکۆی کۆنتێکتیکۆت لە ئەمریکا پرۆگرامی خوێندنی بەکالۆریۆس و ماستەر لە بواری هونەری دروستکردنی بوکەڵەدا پێشکەش بە خوازیارانی ئەو بوارە دەکات.

خوێندکاران لەو بەشەدا پیشەییانە فێری دیزاینکردنی بوکەڵە و نووسینی سیناریۆ و نمایشی بوکەڵەیی لەسەر شانۆ و تەلەفزیۆن دەبن.

هەر لە ئەمریکا زانکۆی ڤینسێنس لە ویلایەتی ئیندیانا  پرۆگرامێک لە بواری بەڕێوەبردنی یاری بۆولینگ پێشکەش دەکات.

لەم بەشەدا تیۆرییەکانی بەڕێوەبردنی یاریگای بۆولینگ ، لەوانە خزمەتگوزاری کڕیاران، ئامێری دانانی پێن و چاککردنەوەی هێڵەکان. زانکۆی ڤینسێنس تاکە زانکۆیە لە تەواوی جیهاندا وخاوەنی ئەم بەشەیە.

زانکۆی ئەدینبۆرگ لە سکۆتلەندا ناسراوە بە بەشی زانستەکانی سەرو دەنگ ئەم بەشە لە تەلەپاتی و هێزە دەروونییەکان دەکۆڵێتەوە. هەرچەندە خوێندکاران ناتوانن گوێیان لەو دەنگانە بێت کە لێی دەکۆڵنەوە، بەڵام شێوازی زانستی بەکاردەهێنێت بۆ لێکۆڵینەوە لەو بابەتانەی کە تا ئێستا روون نین.

میسریش بێبەش نییە لەم بەشە سەرسوڕهێنەرانە، زانکۆی ئەسکەندەرییە خاوەنی بەشێکە بە ناوی شوێنەوارناسی لە ژێر ئاودا.

بەو پێیەی بەشێکی میسر لەسەر دەریایی ناوەڕاست و بەشێکیشی لەسەر دەریای سوورە و وڵاتێکی گەشتیارییە، پێویستی بە دەرچوانی ئەم بەشە هەیە  بۆ لێکۆڵینەوە لە شوینەوەرە گرنگەکانی ژێردەریا .

بەشە جیاوازەکان لە جیهاندا دەرخەری ئەو راستییەن کە خوێندنی باڵا دەتوانێت بێ سنوور بێت لە فێرکردنی زانستە جیاجیاکان. لە جادووگەرییەوە تا هونەری دروستکردنی بووکەڵە و چاککردنەوەی کاتژمێر.

وەفدێکی باڵای هەرێم گەیشتە بەغداد و وەڵامی رەشنووسەکەی حکومەتی عیراقیان پێیە، بەپێی زانیارییە سەرەتاییەکانیش لەسەر زۆرینەی پرسەکان رێککەوتوون.

پەیامنێری کوردسات نیوز باسی لەوەکرد، وەفدێکی باڵای هەرێم گەیشتووەتە بەغداد و لەگەڵ خۆیاندا وەڵامی ئەو رەشنووسەیان پێیە کە حکومەتی عیراق خستبوویە بەردەستی هەرێم.

ئاماژەی بەوەشکرد، لێکتێگەیشتن لەنێوان هەرێم و بەغداد هەیە و زۆرینەی گرفتەکانیان تێپەڕاندووە.

بەپێی زانیارییە سەرەتاییەکان، پرسی نەوت بەمجۆرەی ئێستا دەمێنێتەوە تاوەکو لەماوەی داهاتوودا وەفدێکی تەکنیکی دێتە هەرێم و لە نزیکەوە ئەوە چارەسەر دەکەن ئاخۆ هەرێم بۆ پێداویستی ناوخۆ بڕی چەند نەوتی پێویستە.

پێشتر هەرێم داوای زیاتر لە 115 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانەی دەکرد بۆ پێداویستی ناوخۆ، بەڵام ئێستا داوای 65 هەزار بەرمیل نەوت دەکات، بەڵام بەغداد بەپێدانی تەنها 46 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە رازییە.

لەبارەی داهاتی نانەوتی و ناوخۆشەوە رێککەوتنێکی سەرەتایی هەیە کە هەرێم مانگانە 115 ملیار دینار رادەستی بەغداد بکات.

هەرچی لەبارەی کرێی کۆمپانیاکانە؛ لێکتێگەیشتن هەیە لەنێوان هەرێم و عیراق کە کرێکە یان بە پارەی کاش یان بە پێدانی نەوت بدرێتەوە بەو کۆمپانیایانە.

ئەوەی جێگای ئومێدە، بەپێی زانیارییەکانی پەیامنێری کوردسات نیوز چاوەڕوان دەکرێت بۆئەوەی لە کۆبوونەوەی سبەینێی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراقدا بڕیار لەسەر چارەنووسی موچە بدرێت.

پاسەوانانی شاهانە لە بەریتانیا لە سەرانسەری جیهاندا بە بێدەنگی و بەهێزی و جلە رەسمی و سەرنجڕاكێشەكەیان ناسراون بەڵام لە پشت ئەم ئەركەوە ڕۆڵێكی قورس و ستانداردی بەرز هەیە. ئەم پاسەوانانە سەربازی ڕاستەقینەی سوپای بەریتانیان، نەك تەنها بۆ شەڕكردن بەڵكو بۆ ئەركی رێوڕەسمی شاهانەش ڕاهێنانیان پێكراوە و ئەركیان پارێزگاریكردنە لە شوێنە شاهانەییەكانی وەك كۆشكی بەیكینگهام و سانت جەیمس و قەڵای ویندسۆر.

پێوەرەكانی بوون بە یەكێك لەپاسەوانانی كۆشكی شاهانە ئاسان نییە، سەربازەكان دوای چەندین تاقیكردنەوەی وەك وەستان بە پێوە بۆ ماوەی هەشت سەعات لە رۆژیكدا و كەمترین تروكانی چاوو و دەرنەبڕینی هیچ كاردانەوەیەك لە كاتی كار هەڵدەبژێردرێن، ئەو پاسەوانانەی كە لەدەرەوەی كۆشكن هەندیكیان ئەسپسوارن و پێویستە لە كاتی ئەركەكەیاندا جدی تر بن چونكە وێنەی ناوبانگی سەربازانی بەریتانیا نیشاندەدەن و گەشتیاران بەردەوام سەردانی كۆشكە شاهانەییەكانی بەڕیتانیا دەكەن و پێان خۆشە وێنە لەگەڵ پاسەوانەكان بگرن .

هەرچەندە زۆرجار گەشتیاران هەوڵدەدەن وێنە لەگەڵ پاسەوانان و ئەسپەكان بگرن یان بەركەوتنیان لەگەڵدا هەبێت، بەڵام بەركەوتنی جەستەیی و قسەكردن لە گەڵیان ڕێگەپێدراو نییە. سەردانكەران ئاگادار دەكرێنەوە كە دەست لە پاسەوانەكان یان ئەسپەكان نەدەن، چونكە هەردووكیان مەشق و ڕاهێنانیان پێكراوە و رێگەپێدراون كاردانەوەی توندیان هەبێت.

 ئەركی هەر سەربازێك لە رۆژێكدا هەشت بۆ حەوت کاتژمێر وەستانە بە پێوە، سەربازەكە بۆی هەیە هەر دەخولەك جارێك كەمێك بجوڵێت لەبەر سەلامەتی قاچ و ماسولكەكانی، هەر دوو كاتژمێر جارێكیش شوێنی سەربازەكان دەگۆڕێت، ئەم ئەركە هەموو رۆژێك دووبارە دەبیتەوە لە وەرزی سەرما و گەرمادا.

جگە لە ئەركە قورسەكانیان یەكپۆشییەكاشیشیان سەرنجڕاكێشە كە پێكهاتووە لە چاكەتی سوور و كڵاوێكی گەورە كە لە فەرووی راستەقینەی ورچی رەشی كەنەدی دروستكراوە و ساڵانە زیاتر لە 100 ورچ بە هۆی ئەوەوە دەكوژرێن.جلی سەربازەكانیش بە پیی پلە دەگۆڕدرێت.

كارگە تاریكەكان دیاردەیەكی نوێن كە لە وڵاتی چین، كە بە خێرایی پەرە دەسەنن و سەرنجی جیهانیان بۆ لای خۆیان ڕاكێشاوە. ئەم كارگانە بە تەواوی ئۆتۆماتیكین و هیچ  مرۆڤێك كاری تێدا ناكات.

ناوی كارگەی تاریك لەوەوە سەرچاوەی گرتووە كە ئەم كارگانە پێویستیان بە ڕووناكی و كارەبا نییە، چونكە ڕۆبۆت و ئامێرە ئۆتۆماتیكەكان بە بێ ڕووناكیش دەتوانن كارەكانیان ئەنجام بدەن. لەم كارگانەدا، نەك  گەرمكەرەوە و ساردكەرەوە، تەنانەت دەستشۆر و ژووری پشوودان پێویست نییە.

سیستەمێكی دیجیتاڵی پێشكەوتوو كۆنتڕۆڵی هەموو پرۆسەكان دەكات. هەر بەشێك رۆبۆتێكی جیاواز كاری تێدادەكات- هەندێكیان بەرهەمەكان دروست دەكەن، هەندێكی تر كەرەستەی قورس دەگوازنەوە، هەندێكیی تریش كوالێتی بەرهەمە تەواوبووەكان دەپشكنن. تەنها چەند ئەندازیارێك لە دەرەوەی كارگەكە چاودێری سیستمەكە دەكەن و لە كاتی پێویستیدا چاكسازی تێدا دەكەن.

كارگە تاریكەكان چەندین سوودی گرنگیان هەیە. ئەم كارگانە بە بێ وەستان بەردەوام لە كاردان، تەنانەت بە شەو و بەرۆژ، تەواوی رۆژەكانی هەفتە، ئەمەش رێژەی بەرهەمهێنان لە كارگەكاندا بەرز دەكاتەوە. خەرجییەكان بە شێوەیەكی بەرچاو كەم دەبنەوە، لەبەر نەبوونی پێویستی بە مووچەی كارمەندان و خەرجی ڕووناكی، گەرمكردنەوە و ساردكردنەوە. كوالێتی بەرهەمەكان زۆر بەرزە، چونكە ڕۆبۆتەكان هەڵەی مرۆیی ناكەن. هەروەها مەترسی برینداربوون و ڕووداوەكانی كار روونادات.

سەرەرای ئەم سودانەش، ئەم كارگانە چەند كێشەیەكی گرنگیشی هەیە. گەورەترین كێشە تێچووی دامەزراندنە  ، تێچوی دامەزراندنی كارگەیەكی تاریك زۆر گرانە و تەنها كۆمپانیا گەورەكان دەتوانن ئەو وەبەرهێنانە بكەن. سەرەرای ئەمەش، سەرەرای ئەوەش كێشەی كۆمەڵایەتی و ئابووریی دروست دەكات، ملیۆنان كەس هەلی كار لەدەست دەدەن، كە دەتوانێت كاریگەری نەرێنی لەسەر خێزانەكان و كۆمەڵگاكان بەجێبهێڵێت.

چین پێشەنگە لە پەرەپێدانی ئەم تەكنەلۆجیایە و چەندین كۆمپانیای گەورەی چینی خەریكی دروستكردنی كارگەی تاریكن بۆ زیادكردنی بەرهەمهێنان و كەمكردنەوەی خەرجی. وڵاتانی پیشەسازی تریش بە وردی چاودێری ئەم پێشكەوتنە دەكەن و چاوەڕوان دەكرێت لە ساڵانی داهاتوودا كارگەی هاوشێوە دابمەزرێنن.

كارگە تاریكەكان نیشانەیەكی ڕوونن بۆ ئەوەی چۆن تەكنەلۆجیا بە خێرایی شێوازی كاركردن و بەرهەمهێنان جیهان دەگۆڕێت. ئەگەرچی كاریگەرن و قازانجی ئابووری زۆر دەكەن، بەڵام پرسیارە گرنگەكان سەبارەت بە داهاتووی كار و پێویستی دۆزینەوەی هاوسەنگی نێوان تەكنەلۆجیا و پێداویستییە مرۆییەكان بەردەوام لە ئارادان.