کوردسات نیوز

گۆڕانی کەشوھەوا زیانی گەورەی بە ئابوریی جیھان گەیاندووە

توێژینەوەکەی کۆمپانیای (سویس ئینشۆرەنس) گەیشتووەتە ئەو دەرەنجامەی کە دەکرێت مەترسییەکانی گۆڕانی کەشوھەوا کەمبکرێتەوە، ئەویش بە پەیڕەوکردنی سیاسەتێکی ھەماھەنگی جیھانی بۆ کەمکردنەوەی بەکارھێنانی ئەو سوتەمەنیانەی دەبنە ھۆی گەرمبوونی کەشوھەوای گۆی زەوی.

بڵاوکردنەوەی ئەو ڕاپۆرتە ھاوکاتە لەگەڵ ڕۆژی جیھانیی زەوی و کۆبوونەوەی باڵای کەشوھەوا بە میوانداریی جۆو بایدن سەرۆکی ئەمریکا.

بەشدارانی ئەو کۆنفرانسە نیگەرانیان دەربڕیوە لە دیاردەی گەرمبوونی کەشوھەوا و بەڵێنیان داوە دەستپێشخەر بن بۆ دانانی سنورێک بۆ بڵاوبوونەوەی ئەو گازانەی لە ھەوادا ھۆکاری گەرمبوونی کەشوھەوای گۆی زەوین.

ڕاپۆرتەکە گەیشتووەتە ئەو دەرەنجامەی وڵاتانی ھەژار زۆرترین زیانیان لەو دیاردەیە بەردەکەوێت.

ڕاپۆرتەکە پشتی بەستووە بەو ڕاستییەی کە جێبەجێکردنی پەیماننانەی پاریسی تایبەت بە کەشوھەوا، ئەو پەیماننامەیەی وڵاتان پابەند دەکات بە ڕێگریکردن لە بەرزبوونەوەی پلەی گەرمای گۆی زەوی، کاریگەریی گەورەی لەسەر ئابوریی جیھان دەبێت و ڕێگری دەکات لە پاشەکشەی ئابوریی جیھان بە ڕێژەی ٤.٢٪ .

ھاوکات جەختیش لەوە دەکاتەوە کە بەرزبوونەوەی پلەی گەرمای گۆی زەوی بە بڕی دوو پلەی سەدی، بە ڕێژەی ١١٪ تا ١٣٪ زیان بە ئابوریی جیھان دەگەیەنێت.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

ڕاپۆرت٤ ساڵ لەمەوبەر

بکوژی جۆرج فلۆید ٢٩ بۆ ٤٠ ساڵ زیندانی دەکرێت

دەستەی دادوەرانی دۆسیەی کوژرانی جۆرج فلۆید، کە لە ١٢ دادوەر پێکدێن، "دێرک شۆیڤن"ی تەمەن ٤٥ ساڵ و پۆلیسی پێشووی ئەمریکایان وەک بکوژی جۆرج فلۆید ناساند و تاوانەکەی بەسەردا ساغبووەوە، "شۆیڤن" بە کوشتنی بە ئەنقەست تاوانبارکراوە و ٢٩ بۆ ٤٠ ساڵ زیندانی دەکرێت، خێزان و کەسوکارەکەی فلۆیدیش دڵخۆشن بە بڕیارەکەی دادگا.

دوای بڕیارەکەی دادگا، جۆو بایدن سەرۆکی ئەمریکا و کامالا ھاریسی جێگری، پەیوەندیان بە خێزانی جۆرج فلۆیدەوە کرد و بایدن ڕایگەیاند، بڕیارەکە ھەنگاوێکی گرنگە بۆ بەدەستھێنانی دادوەری.

بۆ پاڵپشتیکردنی بڕیارەکەی دادگا، ھەزاران کەس لە شارەکانی واشنتۆن، نیویۆرک و میناپۆلیس کۆبوونەوە و لە شاری میناپۆلیس و نزیک شوێنی کوژرانی فلۆید، ٢٠ دۆلارییان بڵاودەکردەوە وەک ئاماژەیەک بۆ ئەو ٢٠ دۆلارە ساختەیەی، کە جۆرج فلۆیدی لەسەر کوژرا.

جۆرج فلۆید گەنجێکی ڕەش پێستی ئەمریکی تەمەن ٤٦ ساڵە بوو، ٢٥ی ئایاری ساڵی ڕابردوو لەلایەن پۆلیسێکەوە دەستگیرکرا، پۆلیسەکە بە توندی ئەژنۆی لەسەر ملی فلۆید دانا و بەو ھۆیەوە گیانی لە دەستدا، ڕووداوەکە کاردانەوەی فراوانی لەسەر ئاستی ئەمریکا و جیھان لێکەوتەوە.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

ڕاپۆرت٤ ساڵ لەمەوبەر

زیاتر لە ١٣ ملیۆن عێراقی لە ھێڵی ھەژاریدا دەژین

(عەلی عەلاوی) وەزیری دارایی عێراق لەکۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، وەزارەتەکەی پلانێکی داڕشتوە بۆ بەرزکردنەوەی مووچە و دەسھاتی تاک ،ھاوکات ئاژانسی ھەواڵەکانی عێراقی نزیک لە حکومەت ئاشکرای کرد ، (مستەفا کازمی) سەرۆکی وەزیران پێشنیارەکەی وەزارەتی دارایی ڕەتکردووەتەوە کە تایبەت بوو بە باج خستنە سەر مووچەی فەرمانبەران، بە پاساوی ئەوەی کە مووچە خۆران لە چینە ھەژارەکانی عێراقن .

کۆمسیۆنی مافەکانی مرۆڤ لە عێراق لە کۆتایی مانگی ئادار لە ڕاپۆرتێکی تایبەتدا ئاشکرایکرد، ڕێژەی ھەژاری لە عیراقدا ئاستێکی پێوانەیی تۆمار کردووەو زیاتر لە ١٣ ملیۆن ھاوڵاتی لەناو ھێڵی ھەژاریدا دەژین.

وەزارەتی پلاندانی عێراقیش لەسەرەتای ئەم مانگە ئاماژەی بۆ ئەوە کرد، ھۆکاری فراوان بوونی تێکڕای ھەژاری لە عێراقدا دەگەڕێتەوە بۆ ھەڵکشانی کۆی گشتی نرخەکان.. بە تێکڕایی گشتیش لە ئێستادا نرخەکان نزیکەی ٢١٪ بەرزبوونەتەوە.

چاودێرانی ئابووریش ھۆکاری بەرزبوونەوەی نرخەکان دەگەڕێننەوە بۆ زیاد بوونی خەرجیە گشتیەکان و دابەزینی بەھای دراوی عیراقی بەرامبەر دۆلاری ئەمریکی لە لایەکەوەو، کەمی بەرھەمی ناوخۆیی لە کاڵاو خزمەتگوزرایەکان لەلایەکی دیکەوە کە تەنھا نزیکەی ٦٪ ی کاڵاو خزمەتگوزرایەکانی پێکھێناوە.

ھەربۆیە ئابووریناسان مەترسی خۆیان لەم ھەوڵەی (عەلی عەلاوی) وەزیری دارایی ناشارنەوە لە زیاد بوونی دەسھاتی تاک ئەگەر لە بەرامبەردا زیادبوونی بەرھەمی ناوخۆی لەکاڵاو شمەک بەدوادا نەیەت،ئەوا ڕاستەخۆ ھەڵاوسانی سەرکێش لە نرخەکاندا روودەدات و گوزەرانی ھاوڵاتیان خراپتر دەکات و ئابووری عێراقیش دووچاری قەیرانی گەورە دەکات.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

ڕاپۆرت٤ ساڵ لەمەوبەر

سیاسەتەکانی ئەردۆگان ئابووری تورکیا بەرەو داڕمان دەبات

لەکاردانەوەیەکدا سەبارەت بەو مشتومڕانەی چەند ڕۆژێکە لەسەر نەمانی ١٢٨ ملیار دۆلار لە بانکی ناوەندی دروستبوون ، لوتفی عەلوان وەزیری دارایی تورکیا رایگەیاند، بەکارھێنانی ١٢٨ ملیار دۆلار لە یەدەگی وڵاتەکەی بۆ رێگری لە ھەرەسی بەھای لیرە بووەو، بانکی ناوەندی یەدەگی بیانی ناو بە ناو بەکاردەھێنێت بۆ سەقامگیری و ھاوسەنگی نەختینەیی لە بازاڕەکان و ھێشتنەوەی بە ھای لیرەی تورکی بە بەرزی . ئەو دەنگۆیانەشی باس لە نەمانی ئەو پارەیە دەکەن دوورن لە ڕاستییەوە.

لە چەند مانگی ڕابردووشدا بەھۆی ناڕەزاییەکانی ئۆپۆزسیۆن لە سیاسەتی دارایی حکومەت، باراک بەیراک وەزیری خەزێنە و دارایی پێشووی تورکیا و زاوای ئەردۆغان دەستی لە کار کێشایەوە ، سەرچاوەی گرفتەکانیش کاتێک سەریھەڵدا کە یەدەگی بیانی تورکیا بۆ ٢٠ ملیار دۆلار دابەزی و ئەگەری ھەیە لیرەی تورکیش ھاوشێوەی لیرەی لوبنانی دووچاری داڕمان ببێتەوە.

لابردنی پارێزگاری بانکی ناوەندی لە مانگی دووی ئەمساڵدا و دانانی پارێزگاری نوێ کاریگەری لە سەر لیرەی تورکی ھەبووەو زیاتر ١٧٪ بەھاکەی بەرامبەر دۆلار لە دەستداوە، بەڵام لوتفی عەلوان وەزیری دارایی تورکیا دەڵێت دوورخستنەوەی پارێزگار کارناکاتە سەر جێگیری لیرە و وڵاتەکەشیان پابەندە بە یاساکانی بازاڕی ئازاد و سیستمی ئاڵوگۆڕی دراوەوە .

لە ماوەی چارەکی یەکەمی ٢٠٢١ دا سەرۆکی تورکیا چەندین گۆڕانکاری کرد لە بواری ئابووری و داراییدا بەگۆڕینی پارێزگاری بانکی ناوەندی و دیاریکردنی ڕێژەی سوود بەڵام دواجار ھەوڵەکان شکستیانھێنا .

ئەردۆغان بەرزکردنەوەی نرخی سوود بەھۆکاری سەرەکی زیادبوونی ھەڵاوسان دادەنێت , بۆ ئەو مەبەستەش پلانی دابەزاندنی ھەڵاوسانی لە ١٩٪ بۆ ١٠٪ تا کۆتایی ساڵی ٢٠٢١ داناوەو بەنیازە تاساڵی ٢٠٢٣ ھەڵاوسان بۆ ٥٪ دابەزێنێت ئەمەش ھاوکات دەبێت لەگەڵ وادەی ھەڵبژادنەکانی تورکیادا .

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

ڕاپۆرت٤ ساڵ لەمەوبەر

چەند زانیارییەک لەبارەی یاسای بودجەوە

لە بودجەی ٢٠٢١دا ئاماژە بۆ قەبارەی باجەکان کراوە، کە تەنھا لە % ٣ یە ، ئەمەش نزمترین ئاستی داھاتە لە کۆی دھاتی گشتی وڵاتدا، داھاتی باجی دەسھاتەکانیش ساڵانە تەنھا لە ٤٥٠ بۆ ٥٠٠ ملیار دینار پێک دەھێنێت، لە کاتێکدا مانگانە ٥ ترلیۆن و ٤٠٠ ملیار دینار بۆ موچەی فەرمانبەرانی حکومی دەڕوات، کە نزیکەی %٣٤ی بۆ مووچەی بنەڕەتی فەرمانبەرانە و %٦٦ەکەی بۆ دەرماڵەکەیانە، دەرماڵە و مووچەی بنەڕەتی بە ھەردووکیان تائێستا ھیچ باجێکیان لەسەر نیە، ھەر بۆیە لە ١٣ی نیسان (عەلی عەلاوی) وەزیری دارایی عێراق پێشنیازی باج خستنە سەر مووچەی بەشێک لە فەرمانبەرانی خستبووەروو.

بەگشتی ئەم بودجەی ٢٠٢١ەی عێراق گرفتارە بە بودجەی ٢٠٢٠ و ساڵانی پێش خۆی کاتێک خەرجی کارپێکردن سەردەمانێک ٧ ترلیۆن دیناری مانگانەی تێپەڕاند بوو، تاکە سەرچاوەی پارەدارکردنی ئەو خەرجیە زەبەلاحەش لە %٩٠ ی دەگەڕایەوە بۆ داھاتی نەوت، ھەر بۆیە لەگەڵ دابەزینی نرخی نەوتدا حکومەت لە نێوان دوو بژاردەدا خۆی بینیوە:

یەکەمیان قەرز لە ناوخۆی عێراق بکات بە بانکی ناوەندیشەوە ، ھەمان قەرز نەکات و خەرجیە کارپێکراوەکانی کەم بکاتەوە، حکومەتەکەی مستەفا کازمی بژاردەی یەکەمیانی قبوڵکرد و بۆ ئەو مەبەستەش داھاتی گشتی نەوت دەبوو بە رێژەی لە %١٢٠ زیاد بکات ھەتا بتوانێ بەشی موچە خۆرانی بکات، بۆیە ئەم سیناریۆیە لە بودجەی ٢٠٢١یشدا رەنگی داوەتەوە، چونکە بەر لە ناردنی بودجەکە بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانیش لە کۆتایی ٢٠٢٠دا، حکومەتەکەی کازمی نزیکەی ٧٠ ترلیۆن دینار قەرزی ناوخۆ و دەرەوەی لەلابووە، بەڵام لە چانسی بودجەی ٢٠٢١ ئەوەیە نرخی یەک بەرمیل نەوت بە (٤٥) دۆلار خەمڵاندووە، بەڵام لە ماوەی ٤ مانگی رابردوو نرخی نەوت لە سەرو ٦٠ دۆلارەوە ھەڵبەز و دابەز دەکات.ھەروەھا بەپێی ھەمان بڕگە لە یاسای بودجە بەھای دیناری عێراقی بەرامبەر دۆلاری ئەمریکی بە (١٤٥٠)دینار دیاری کردووە،بەمەش سیاسەتی نەختینەی گۆڕانکاری لە خۆیدا کرد بەگرتنەبەری فەلسەفەی دراوی گران بە دراوی ھەرزان و توانی %٢٣ وەک باجی ھەڵاوسان بگەڕێنێتەوە خەزێنەی دەوڵەت،بەڵام ئەمەش لەسەر شانی مووچەخۆران و دەسھات دیاری کراوەکان.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

ڕاپۆرت٤ ساڵ لەمەوبەر

ھەوڵەکان بۆ گەیاندنی ڤاکسینی کۆرۆنا بە وڵاتانی ھەژار کەمبووەتەوە

ڕۆژنامەی "وۆڵ ستریت جۆرناڵ"ی ئەمریکی، لە ڕاپۆرتێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، ھەوڵەکان بۆ گەیاندنی ڤاکسینی کۆرۆنا بە وڵاتە ھەژار و تازە گەشەکردووەکان زۆر کەمبووەتەوە، ئەوەش وا دەکات لەو وڵاتانەدا ئامارەکانی کۆرۆنا لە بەرزبوونەوەدا بن، بەرنامەی کۆڤاکس کە لەلایەن ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی و وڵاتە دەوڵەمەندەکانەوە پشتگیری دەکرێت، دەستپێشخەری کردووە بۆ گەیاندنی ڤاکسین بە ٩٢ وڵاتی ھەژار و داھات مامناوەندەکان، بە پێی دەستپێشخەریەکە دەبوو تا کۆتایی مانگی ئایار ٢٤٠ ملیۆن دۆزی ڤاکسینی کۆرۆنا بگەیەندرێتە ئەو وڵاتانە، بەڵام ئێستا ژمارەکە بۆ ١٤٥ ملیۆن دۆز کەمکراوەتەوە، ئەوەش بەھۆی ئەوەی ھندستان ئامادە نیە ڤاکسین ھەناردەی دەرەوە بکات چونکە حاڵەتەکانی تووشبوون لە ناوخۆی وڵاتەکەدا زۆر زیادیکردووە.

بە پێی ڕاپۆرتەکەی ڕۆژنامەی "وۆڵ ستریت جۆرناڵ"، کەمکردنەوەی بڕی ئەو ڤاکسینانەی بۆ وڵاتـە ھەژارەکان دەنێرێت، ھێندەی تر جیاوازی و نادادپەروەرییەکان دەردەخات لە نێوان وڵاتاندا، لەبەرئەوەی لە وڵاتێکی وەک ئەمریکا تا ئێستا زیاتر لە ٢٠٠ ملیۆن دۆزی ڤاکسین بەکارھێنراوە، بەڵام بەرنامەی کۆڤاکس تا ئێستا کەمتر لە ٤١ ملیۆن دۆزی ڕەوانەی وڵاتە ھەژارەکان کردووە.

بە وتەی پسپۆرانی پەتاکان، شکستھێنان لە دابەشکردنی ڤاکسین بەسەر سەرجەم وڵاتانی جیھاندا، کێشە بۆ تەواوی وڵاتان دروست دەکات، ئەوەش وا دەکات کۆرۆنا لە ژمارەیەک وڵات بەردەوام بڵاوبێت و بەردەوامیش بۆ وڵاتانی تر بگوازرێتەوە، بەو شێوەیەش کۆنترۆڵکردنی ماوەیەکی دوور و درێژتری پێویست دەبێت.

پێشتریش ڕێکخراوی تەندروستی جیھانیی نیگەرانیی توندی دەربڕیبوو لە نەبوونی یەکسانی لە دابەشکردنی ڤاکسینەکاندا و ڕایگەیاندبوو ڕێژەی ٧٦٪ی ڤاکسینە بەرھەمھێنراوەکان دراونەتە ١٠ وڵاتی دەوڵەمەند.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

ڕاپۆرت٤ ساڵ لەمەوبەر

کۆبوونەوەی باڵای کەشوھەوا لە ئەمریکا بەڕێوەچوو

بایدن ئاماژەی بەوەشکرد ھەوڵەکانی ڕووبەڕووبوونەوەی گۆڕانی کەشوھەوا دەرفەتی ئابوریی گەورە دەڕەخسێنێت، ئەویش لە ڕێی بنیادنانی تەکنەلۆژیای پاکەوە کە دەشێت ئەمڕۆ و سبەی بەکاربھێنرێت.
بایدن ئاماژەی بەوەشکرد کە پێشنیاری وەبەرھێنانی زەبەلاحی کردووە بۆ سودمەندبوون لەو دەرفەتانەی بەکارھێنانی ئەو تەکنەلۆژیایە دەیانڕەخسێنێت، لەوانە وەبەرھێنان لە کەرتی ئوتومبێلی کارەبایی و وێستگەکانی بارگاویکردنەوەی ئەو جۆرە ئوتومبێلانە و داواشی لەو وڵاتانە کرد کە زۆرترین ڕێژە لە گازە پەنگخواردووە گەرمبووەکانی خانووە پلاستیکیەکانی ڕووەک بە ئەتمۆسفیردا بڵاودەکەنەوە، سنورێکی بۆ دابنێن.
بایدن بەڵێنیشیدا وڵاتەکەی دەستپێشخەر بێت لە کەمکردنەوەی بڵاوکردنەوەی گازە گوڵخانەییەکاندا کە ھۆکاری سەرەکیی گەرمبوونی کەشوھەوای گۆی زەویە.
ھاوکات ئەنتۆنیۆ گۆتەرێس سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان باسی لە مەترسیەکانی گەرمبوونی کەشوھەوا کرد و بە ھەڕەشەیەکی ناوبرد بۆ سەر ژیان. گۆتەرێس ئاماژەی بەوەکرد گازە پەنگخواردووەکان ھێندە زیادیان کردووە کە پێشتر ھاوشێوەی نەبووە.
شی جین پینگ سەرۆکی چینیش لە وتەیەکیدا لە ڕێی ڤیدیۆ کۆنفرانسەوە داوای کرد ڕێز لە سروشت بگیرێت و ئاماژەی بەوەکرد گۆڕانی کەشوھەوا ئاستەنگی گەورە بۆ جیھان دروست دەکات.
سەرۆکی چین کە وڵاتەکەی دووەم ئابوریی گەورەی جیھانە، بەڵێنی کەمکردنەوەی بڵاوکردنەوەی ئەو جۆرە گازانەیدا. وتیشی، وڵاتەکەی کۆنفرانسێک سەبارەت بە بە جۆراوجۆریی بایۆلۆژی ڕێکدەخات.
ڤلادیمێر پوتین سەرۆکی ڕووسیاش لە وتەیەکیدا پابەندبوونی وڵاتەکەی بە ھەوڵەکانی کەمکردنەوەی گەرمبوونی کەشوھەوا دووپاتکردەوە.
پوتین لە وتەکەیدا ئاماژەی بەوەکرد دانوستانەکان سەبارەت بە گۆڕانی کەشوھەوا بەڵگەیە بۆ ئەو نیگەرانیانەی سەبارەت بەو دیاردەیە لای کۆمەڵی نێودەوڵەتی دروست بوە، و وتیشی داھاتووی ھەسارەی زەوی و تێکڕای وڵاتان و خۆشگوزەرانی دانیشتوانەکانیان تا ڕادەیەکی زۆر پەیوەستە بەو ھەوڵانەوە کە دەدرێن بۆ سنوردانان بۆ گەرمبوونی کەشوھەوا.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە