ڕاپۆرت
ئەو کۆچبەرانە کە ژمارەیان نزیکەی ٨ ھەزار کەسە، لە ڕێی ئاوی و وشکانییەوە، پەرژین و بەربەستەکانی سنورەکە بە بەرزی ١٠ مەتر تێدەپەڕێنن بەرەو ئیسپانیا و لەوێوە بەرەو وڵاتانی تری ئەوروپی.
لە سەروبەندی قەیرانی دیبلۆماسی نێوان "ئیسپانیا و مەغریب"، ئەو کۆچبەرانە پەیوەندییەکانی نێوان ئەو دوو وڵاتەیان ئاڵۆزتر کردووە و ھەردوولا باڵیۆزەکانیان بانگھێشت کردووەتەوە.
"پیدرۆ سانچێز" سەرۆک وەزیرانی ئیسپانیاش زمانێکی توندی بەرامبەر بە "مەغریب" بەکارھێناوە و بەڵێنیداوە بە ڕێکخستنەوەی ڕەوشەکە و وتی نزیکەی نیوەی ئەو کۆچبەرانەیان گەڕاندووەتەوە بۆ "مەغریب".
ئەو ڕەوشە دەسەڵاتدارانی ئیسپانیای ناچارکرد پەنا بباتە بەر بەکارھێنانی ھێزی سەربازی و بە وتەی وەزیری ناوخۆی ئیسپانیا، ٢٠٠ ئەندامی ھێزەکانی سەر بە سوپا و ٢٠٠ ئەندامی تری پۆلیس و ھەزار و ١٠٠ ئەندامی ھێزەکانی سنور خرانە حاڵەتی ئامادە باشییەوە، ھاوکات ھێزە ئەمنییەکانی مەغریب بۆمبی گازییان بڵاوکردەوە بۆ بڵاوەپێکردنی کۆچبەران.
لەسەر ئاستی ئەوروپاش، "شارل میشال" سەرۆکی ئەنجومەنی ئەوروپی لەسەر ئەو ڕەوشە ھاتووەتە دەنگ و لە تویتەر نووسی، سنوری ئیسپانیا سنوری یەکێتی ئەوروپایە.
لە دوای کەمکردنەوەی ڕێکارە ئەمنییەکان شاری "سەبتە"ی سەر بە ئیسپانیا بووەتە ئامانجی کۆچبەرانی ئەفریقا بۆ گەیشتن بە ئەوروپا، ژمارەی دانیشتووانەکەی نزیکەی ٨٠ ھەزار کەسە و لە ساڵی ١٩٩٥ەوە مافی خۆبەڕێوەبردنی ھەیە.
گۆڤاری "نیوزویک"ی ئەمریکی لە ڕاپۆرتێکدا، پەردەی لەسەر بابەتێکی نھێنی و ھەستیاری وڵاتەکەی ھەڵدایەوە و ئاماژەی بەوەکرد، وەزارەتی بەرگری ئەمریکا ناسراو بە "پنتاگۆن"، لە ١٠ ساڵی ڕابردوودا گەورەترین ھێزی نھێنی دروستکردووە، کە تا ئێستا جیھان بە خۆیەوە بینیوویەتی، ھێزەکە لە ٦٠ ھەزار کەس پێکھاتووە و زۆرینەیان بە ناسنامەی شاراوەوە کاری تێدا دەکەن.
بە پێی ڕاپۆرتەکە ئەم ھێزە نھێنییە بەسەر سێ گروپدا دابەشبوون، بەشێکیان کە نزیکەی ٣٠ ھەزار کەسن، ئەرکی نھێنی جۆراوجۆر لە سەرتاسەری جیھاندا بەجێدەھێنن و بەشێکی تریان پسپۆڕی ھەواڵگرین و بەشی سێیەمیش ئەو پسپۆڕە ئەلکترۆنیانەن، کە شارەزای ھێرشی ئەلکترۆنی و وەڵامدانەوەی ھێرشی ئەلکترۆنین و زۆرینەیان لە ناوخۆی ئەمریکا کار دەکەن.
گۆڤارەکە نوسیوویەتی، پنتاگۆن کار لەسەر پەرەپێدانی یەکە سەربازییە نھێنییەکان دەکات، بە ئامانجی کەمکردنەوەی چالاکییەکانی لە ئاستی نێودەوڵەتی، ئەم ھێزە نھێنییە ١٠ ھێندە لە دامەزراوەی ھەواڵگری ناوەندی "سی ئای ئەی" گەورەترە، خەرجی ساڵانەیان دەگاتە نزیکەی ٩٠٠ ملیۆن دۆلار و ئەرکەکانیان لە ناوەوە و دەرەوەی سنوورەکانی ئەمریکایە و لە بەرگی کەسانی سەربازیی و مەدەنی و لەسەر تۆڕەکانی ئینتەرنێت سەرقاڵی چالاکیین.
بە پێی ڕیزبەندییەکانی ماڵپەڕی "گڵۆباڵ فایەر پاوەر"ی ئەمریکی، سوپای ئەمریکا بەھێزترین سوپایە لە جیھاندا و لە ١٣ بەش پێکدێت و بە ھەموویان ژمارەیان دەگاتە یەک ملیۆن و ٣٠٠ ھەزار کەس، لە ساڵی ١٧٧٥ەوە دامەزراوە.
گۆڤاری فۆربسی ئەمریکی لە نوێترین ڕاگەیەندراویدا ئاماژەی بە دابەزینی سامانی (ئیلۆن مەسک)ی سەرۆکی کۆمپانیای تسێلا کردووە بۆ ١٤٥ ملیار و ٥٠٠ ملیۆن دۆلار، ئەمەش دوای ئەوەی ئیلۆن مەسک تەنھا لەم ھەفتەیە بەھۆی بیتکۆینەوە بڕی ٢٠ ملیار و ٥٠٠ ملیۆن دۆلار زەرەری کرد و پێگەی ئەم گەورە ملیاردێرەی ھێنایە ڕیزبەندی سێھەمی دەوڵەمەندەکانی جیھانەوە.
لە نوێترین پێشھاتیشدا، ئیلۆن مەسک بڕیاریدا فرۆشتنی ئۆتۆمبیلی کارەبایی تسێلا بە بەتکۆین بوەستێنێت کە گومان دەکرا بە ئامانجی ساغکردنەوەی بتکۆینەکانی بێت.
ھاوکات دەنگۆی فرۆشتنی بیتکۆینەکانی کۆمپانیای تسێلا ھێندەی تر نرخی بیتکۆینی لە بازاڕەکانی جیھاندا نابوت تر کرد، کار گەیشتە ئەوەی ئیلۆن مەسک لە بڵاوکراوەیەکی تویتەرەکەیدا دەنگۆی فرۆشتنی بیتکۆینەکانی تسێلا ڕەتبکاتەوە کە بەھایان زیاتر لە ١ ملیار و ٥٠٠ ملیۆن دۆلارە.
بەڵام ئەم پەیامەی سەرۆکی کۆمپانیای تسێلا بەری نەگرت بە دابەزینی نرخی بیتکۆین و جارێکی دیکە بە ڕێژەی ٨٪ نرخەکەی دابەزی و لە ٤٥ ھەزار و ٥٠٠ دۆلار لەنگەری گرت.
دراوی گریمانەیی بیتکۆین لە ساڵی ٢٠٠٨ لەلایەن (ساتوشی ناکامۆتۆ)ەوە خرایەڕوو، لە سەرەتادا بیتکۆینێک تەنھا بە ٧ سەنت بوو، بەڵام سەرەتای ئەمساڵ بەھۆی پشتگیری ئیلۆن مەسک خاوەنی کۆمپانیای تسێلا نرخی یەک بیتکۆین سەر و ٦٢ ھەزار و ٥٠٠ دۆلاری تۆمار کرد، بەڵام لە ئێستا نرخی یەک بیتکۆین لەچاو دوو مانگی ڕابردووەوە زیاتر لە ٢٢ ھەزار دۆلار دابەزیوە.
ئێستا ئەو خوێندنگەیە کراوە بە مۆزەخانەی پەروەردەیی، لە ساڵانی ڕابردوودا دەیان نەوەی لەو شارە پێگەیاندووە، بەشێکی زۆریان لە ژیان نەماون و بەشێکیشیان بەتەمەنێکی زۆرەوە، سەردانی ئەو مۆزەخانەیە دەکەن و لە یادگارییەکانیان ڕادەمێنن.
بۆ چارەسەرکردنی گرفتی کەمی ئۆکسجین بۆ تووشبووانی کۆرۆنا لە ھندستان، لێپرسراوانی نیودلھی چەند بانکێکی ئۆکسجینیان لە سەرجەم ناوچەکان داناوە، تا بە زووترین کات بگاتە ئەو کەسانەی لە ماڵەکانی خۆیاندا چارەسەر وەردەگرن، بەڵام بە شێوەیەکی گشتی نرخی ئۆکسجین زۆر گرانە و ھەژاران ناتوانن بیکڕن، ھەر بۆیە ھەندێک لە ڕێکخراوە مرۆییەکان ھەڵمەتەکانیان بۆ ھاوکاریکردنی تووشبووانی کۆرۆنا لە دابینکردنی ئۆکسجین دەستپێکردووە و بێ بەرامبەر ئۆکسجینیان بۆ دابین دەکەن.
ئێستا نزیکەی مانگێکە ڕۆژانە ژمارەی تووشبووانی کۆرۆنا لە ھندستان ٣٠٠ ھەزار تێدەپەرێنێت، تا ئێستاش نیودلھی پایتەخت یەکێکە لە زەرەرمەندترین ناوچەکانی ھندستان زۆرترین تووشبووی کۆرۆنای تێدایە کە سەرجەمیان لە نەخۆشخانەکان جێگەیان نابێتەوە و بە ناچاری لە ماڵەوە ئۆکسجین و چارەسەر وەردەگرن.
کۆی گشتی ژمارەی تووشبووانی کۆرۆنا لە ھندستان لە ٢٥ ملیۆن نزیک دەبێتەوە و تا ئێستاش زیاتر لە ٢٦٦ ھەزار تووشبوو لەو وڵاتە گیانیان لە دەستداوە.
چاودێرانی سیاسی لە ڕووسیا دەڵێن وابڕیارە ئەو دیدارەی نێوان پوتین و بایدن لە ناوەڕاستی مانگی تەموزی داھاتوو، ڕاستەوخۆ دوای کۆبوونەوەی باڵای حەوت وڵاتە پیشەسازیە گەورەکەی جیھان، جی ٧ لە بەریتانیا و کۆبوونەوەی نێوان ڕووسیا و پەیمانی ناتۆ لە برۆکسل بەڕێوەبچێت.
ھەروەھا شارەزایانی کاروباری نێودەوڵەتی پێیان وایە ئەو دیدارە پێویستە بۆ وڵاتانی ئەوروپا تا سیاسەتەکانی خۆیان بە جۆرێک ھاوئاھەنگ بکەن کە لە ئاست چاوەڕوانیەکانی ئەمریکادا بێت. زۆربەشیان پێشبینی دەکەن ئەو دیدارەی نێوان پوتین و بایدن لە شاری باکۆی پایتەختی ئازەربایجان ڕێکبخرێت، لە کاتێکدا کاربەدەستانی ئازەربایجان پێداگری دەکەن میوانداریکردنی دیدارەکە لە پێناو پتەوکردنی پێگەی وڵاتەکەیان لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیی، بە تایبەت دوای جەنگی ھەرێمی ناگۆرنۆ قەرەباغ.
ھەرچەندە وردەکاریی ئەو دیدارەی نێوانیان ھێشتا ڕوون نیە، بەڵام بە بۆچوونی ئەو پسپۆڕە ڕووسیە ھەردوولا چەندین پرسی پەیوەست بە ئاسایشی نێودەوڵەتی تاووتوێ دەکەن، لە کاتێکدا ئامانجی سەرەکیی دیدارەکە دۆزینەوەی خاڵی ھاوبەشە بۆ کارکردن لەسەر کۆی پرسەکان، بە تایبەت ئەو پرسانەی کە تیایدا بەرژەوەندیەکانی مۆسکۆ و واشنتۆن و یەکێتیی ئەوروپا یەکتر دەبڕن.
سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی ڕووسیا لەو بارەیەوە وتوویەتی مۆسکۆ چاوەڕوانی وەڵامە لە واشنتۆنەوە سەبارەت بەو دیدارە چاوەڕوانکراوە لە نێوان ھەردوو سەرۆکدا و ئاماژەی بەوەشکردووە ڕووسیا بە ئەرێنی لەو دیدارە دەڕوانێت بەڵام ھێشتا زۆر لایەنی ئەو دیدارە بەنادیاری ماوەتەوە.
لە ماوەی ڕابردوودا ئەمریکا چەندین سزای تری بەسەر ڕووسیادا سەپاند، وەک کاردانەوەیەکیش بەرامبەر بەو ھەنگاوەی ئەمریکا، ڕووسیاش ڕێوشوێنی تۆڵەکردنەوەی بەرامبەر بە ئەمریکا گرتەبەر کە ڕەنگە ئاستەنگ بۆ کاری دیپلۆماتکارانی ئەمریکا لە ڕووسیا دروست بکات.
سەرباری بەڕێوەچوونی چەند خولێکی دانوستان لە "ڤییەنا" لە نێوان ئەمریکا و ئێران سەبارەت بە ڕێککەوتنی ئەتۆمی بەڵام تا ئێستا ھیچ بەرەو پێشچوونێک نییە، چارەنووسی ڕێککەوتنە دیار نییە.
لە چوارچێوەی فشاری کۆمارییەکاندا بۆ سەر ئیدارەکەی "جۆو بایدن" بۆ ھەڵنەگرتنی سزاکان لەسەر "ئێران"، ١٥ ئەندامی ئەنجومەنی پیران لە کۆمارییەکان ھۆشدارییان داوەتە کۆمپانیا ئەمریکییەکان لە مامەڵە کردن لەگەڵ "تاران" یاخود دامەزراوە و قەوارە ئێرانییەکانی تر.
کۆمارییەکان ئەو پەیامەیان ئاڕاستەی سەرۆکانی ژووری بازرگانی ئەمریکی و کۆڕبەندی خزمەتگوزاری کردووە و ھۆشداریشیان داوە لەوەی ھەڵگرتنی سزاکان لەسەر "ئێران" تەنھا پڕۆژەی شکستخواردووی لێدەکەوێتەوە.
کۆمارییەکان ترسیشیان ھەیە لەوەی تیمەکەی "بایدن" فشارەکان ھەڵبگرێت و بگەڕێنەوە چوارچێوەی کاری ھاوبەش لەگەڵ تاران و وڵاتانی خۆرئاوا کە لە ساڵی ٢٠١٥ لەسەری ڕێککەوتبوون.
لای خۆشیەوە، "مەحمود ئەحمەدی نەژاد" کاندید بۆ سەرۆکایەتی ئێران ڕایدەگەیەنێت، نە ئەمریکا و نە ئێران سود لە گرژییەکان نابینن.
لە دوای کشانەوەی ئەمریکا لەسەر دەستی "دۆناڵد تڕەمپ" لە ڕێککەوتنی ئەتۆمی و لە ترسی سزادانیان لەلایەن ئەمریکاوە، چەندین کۆمپانیای ئەمریکی و ئەوروپی لە ماوەی چەند ساڵی ڕابردوودا کارکردنیان لەگەڵ "تاران" لەسەرە قەدەغە کراوە.
لەسەر ئاستی وڵاتانی عەرەبیش سعودیە و لوبنان و جەزائیر و لیبیا لە یەکەم تا چوارەمی ڕیزبەندی وڵاتانی عەرەبیان گرتووە و عێراقیش پلەی پێنجەمی ڕیزبەندییەکەی گرتووە لە بوونی زۆرترین یەدەگی زێڕدا و خاوەنی ٩٦ تۆن و ٣٠٠ کیلۆگرامە.
لە ڕاگەیەندراوەکەی ئەنجومەنی جیھانی زێڕدا ھاتووە، ئەمریکا زۆرترین یەدەگی زێڕی ھەیە لەسەر ئاستی جیھان بە ٨ ھەزار تۆن و ١٣٣ کیلۆگرام لە ڕیزبەندی یەکەمی وڵاتاندایە، ئەڵمانیاش بە ٣ ھەزار تۆن و ٣٦٢ کیلۆگرام لە پلەی دووەمدا ماوەتەوە.
لەسەر ئاستی جیھانیش خواست لەسەر ئەم کانزا زەردە ڕووی لە ھەڵکشان کردووە، بە جۆرێک تەنھا لە ٤ مانگی ئەمساڵ خواست لەسەر زێڕ بە ڕێژەی ٥٢٪ ھەڵکشاوە، تەنھا لەم چارەکەی یەکەمی ئەمساڵدا چین ١٩١ ھەزار و ١٠٠ کیلۆ زێڕی کڕیوە، ھندستان وێڕای بڵاوبوونەوەی کۆرۆنا و نەبوونی پێداویستییە تەندروستییەکان، لە پلەی دووەمی وڵاتانی کڕیارانی زێڕدایە بە ١٠٢ ھەزار و ٥٠٠ کیلۆ و ئەمریکاش ٢٤ ھەزار و ٣٠٠ کیلۆ زێڕی لەم چوارمانگەی سەرەتای ٢٠٢١دا کڕیووە.
بانکی ناوەندی عێراق کە لە کۆتایی ٢٠٢٠ چاوەڕێی مایەپووچبوونی لێدەکرا بەھۆی قەیرانە یەک لە دوایەکەکان، لە تازەترین ڕاگەیەندراوی ئەنجومەنی جیھانی زێڕدا ھاتووە، بانکی ناوەندی عێراق توانیویەتی بەرگری لە ڕیزبەندی خۆی بکات لە چوارچێوەی ئەو وڵاتانەی زۆرترین یەدەگی زێڕیان ھەیە و، لە پلەی ٣٨ھەمینی جیھان و پێنجەمی وڵاتانی عەرەبیدایە لە بوونی زۆرترین یەدەگی زێڕدا و خاوەنی ٩٦ تۆن و ٣٠٠ کیلۆگرامە.
بەڕێوەبەری ئاوی ڕاپەڕینیش دەڵێت، لەگەڵ سەرھەڵدانی مەترسی بوونی وشکەساڵی تەنھا ئەو پڕۆژەیە دەتوانێت ئاوی خواردنەوەی ڕانیە و دەوروبەری دابین بکات.