لە کۆتایی کۆبوونەوەی ئەمڕۆیدا، ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق دەنگی لەسەر دوو بڕیاری چارەنووسساز دا سەبارەت بە میکانیزمی مامەڵەکردن لەگەڵ کۆمپانیا نەوتییە بیانییەکان و پرسی نەوتی هەرێمی کوردستان.

بەپێی زانیارییەکان، بڕیارەکان بەم شێوەیەن:

یەکەم: پێدانی شایستەی دارایی کۆمپانیا نەوتییەکان بە نەوتی خاو

ئەنجومەنی وەزیران بڕیاریدا کە کرێی دەرهێنانی نەوت بۆ کۆمپانیا بیانییەکان، کە بۆ هەر بەرمیلێک بە 16 دۆلار دیاریکراوە، چیتر بە پارەی کاش نەدرێت. لە بری ئەوە، بڕی ئەو نەوتەیان پێدەدرێت کە هاوتای شایستە داراییەکانیانە و کۆمپانیاکان خۆیان بەرپرس دەبن لە فرۆشتنی ئەو نەوتە لە بازاڕەکاندا.

دووەم: رەزامەندی لەسەر گرێبەستی سێقۆڵی لەنێوان هەرێم، بەغدا و کۆمپانیاکان

ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق رەزامەندیی سەرەتایی نیشاندا لەسەر ئەنجامدانی گرێبەستێکی سێقۆڵی لەنێوان (حکومەتی هەرێمی کوردستان - حکومەتی فیدراڵی عیراق - کۆمپانیا نەوتییە بیانییەکان).

مەرجی جێبەجێکردنی ئەم بڕیارە ئەوەیە کە حکومەتی عیراق گرێبەستەکە بەرز بکاتەوە بۆ لیژنەی راوێژکاریی وەزارەتی نەوتی عیراق. چاوەڕوان دەکرێت لیژنەکە لە ماوەی 48 کاتژمێری داهاتوودا وەڵامی کۆتایی خۆی بداتەوە، تاوەکو گرێبەستە سێ لایەنییەکە بە فەرمی ئەنجام بدرێت و بچێتە بواری جێبەجێکردنەوە.

ئەم دوو بڕیارە بە هەنگاوی گرنگ دادەنرێن بۆ کردنەوەی گرێکوێرەی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان و چارەسەرکردنی کێشە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان هەولێر و بەغدا.

خوێن کۆڵەکەی سەرەکیی تەندروستیی مرۆڤە؛ بەرپرسیارە لە دابینکردنی ئۆکسجین و خۆراکەماددە بۆ سەرجەم خانە و شانە جۆراوجۆرەکانی جەستە، هاوکات بەشێکی گرنگە لە کۆئەندامی بەرگری و پرۆسەی دەردانە دەروەی پاشەڕۆ لە جەستەدا، ئەمەش وێڕای رۆڵی کارای لە رێکخستنی پلەی گەرمیی جەستە و بوون بە ناوەندێک بۆ گواستنەوەی هۆرمۆن لە بەشێکەوە بۆ بەشێکی دیکەی جەستە.

پێکهاتەی خوێن %55ـی شلەی پلازمایە،کە لە ئاو  و پرۆتین پێکدێت، هاوکات %45ـەکەی دیکەشی بریتییە لە خرۆکە سوورەکان، خرۆکە سپییەکان و پەڕەکانی خوێن.

دامەزراوەی دڵ لە بەریتانیا دەڵێت، هەر دڵۆپێک خوێن لە ماوەی 24 سەعاتدا زیاتر لە 19 هەزار کیلۆمەتر لە جەستەدا دەبڕێت؛ یەکسانە بە نیو خول سووڕانەوە بە دەوری زەویدا.

پیاوێکی پێگەیشتووی تەندروست نزیکەی 5 بۆ 6 لیتر خوێن لە جەستەیدایە، لە کاتێکدا رێژەکە بۆ خانمان نزیکەی 4 بۆ 5 لیترە. هۆکاری ئەم جیاوازییە دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی پیاوان بڕێکی زیاتر ماسوولکە لە جەستەیاندا هەیە و پێویستیان بە سەرچاوەی زیاتری خوێنە بۆ دابینکردنی خۆراکەماددە و ئۆکسجینی تەواو بۆ ماسوولکەکان.

کاروان یاروەیس، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران لە فراکسیۆنی یەکێتی لە پەرلەمانی عیراق لە بەرنامەی پرسی رۆژ رایگەیاند کە سەرەڕای هەموو هەوڵە یاساییەکان، کێشەی موچەی موچەخۆرانی هەرێمی کوردستان وەک خۆی ماوەتەوە، چونکە "ویست و ئیرادەی راستەقینە بۆ چارەسەرکردنی گرفتەکە لەلایەن هەرێم و ناوەندەوە نییە."

یاروەیس جەختی لەوە کردەوە کە "لە روی یاساییەوە هەموو هەوڵێکمانداوە بۆ چارەسەری کێشەی موچە،" بەڵام بەداخەوە "هەرێم و بەغدا وەک پێویست پابەندی بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی نەبوون" و گرفتەکە "نە بە یاسای بودجە و نە بە بڕیاری دادگای فیدراڵی چارەسەر نەکرا."

"ئەنجومەنی دەوڵەت دەسەڵاتی بڕیاردانی نییە"

سەبارەت بە ڕۆڵی ئەنجومەنی دەوڵەت (شورا)، یاروەیس رونیکردەوە کە "ئەنجومەنی دەوڵەت دەسەڵاتی چارەسەرکردنی کێشەی موچەی نییە،" چونکە "کاری تەنها راوێژکارییە نەک دەرکردنی بڕیار."

"ساڵی داهاتوو سەخت دەبێت و چوار موچە دوادەکەون"

ناوبراو هۆشداری دا لە دۆخی موچەخۆران لە ساڵی داهاتودا و وتی: "ساڵی داهاتوو بۆ موچەخۆرانی هەرێمی کوردستان سەخت دەبێت." ئاشکراشی کرد کە "چوار موچەی موچەخۆرانی هەرێم دەکەوێتە ساڵی داهاتوو،" و ئاماژەی بەوەشکرد کە "موچەی مانگی 12ی ساڵی رابردوو لەنێوان هەرێم و بەغدادا دیار نەما."

"یاسای بودجەی سێ ساڵە هەڵەیەکی کوشندە بوو"

کاروان یاروەیس رەخنەی توندی لە یاسای بودجەی گشتیی عیراق گرت و وتی: "پەسەندکردنی یاسای بودجە بۆ سێ ساڵ هەڵەیەکی کوشندە بوو."

لە کۆتاییدا دووپاتی کردەوە کە "ویستی راستەقینە بۆ چارەسەری کێشەی موچەخۆرانی هەرێم نییە" و ئەمەش هۆکاری سەرەکیی بەردەوامیی قەیرانەکەیە.