بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، رۆژی پێنجشەممە رایگەیاند، تەلئەبیب نیازی هەیە کۆنترۆڵی سەربازیی تەواوەتی بەسەر کەرتی غەززەدا بسەپێنێت و دواتر رادەستی هێزێکی چەکداری "دیارینەکراو"ی بکات کە بە شێوەیەکی "باش" ئیدارەی بکات.

ناتانیاهۆ لە چاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ تۆڕی "فۆکس نیوز"ی ئەمریکی، لە وەڵامی پرسیارێکدا سەبارەت بەوەی ئایا ئیسرائیل کۆنترۆڵی کەناراوەکە دەکات کە درێژییەکەی نزیکەی 42 کیلۆمەترە، وتی: "نیازمان هەیە ئەو کارە بکەین". وتیشی: "نامانەوێت بیهێڵینەوە. دەمانەوێت پشتێنەیەکی ئەمنی دروست بکەین. نامانەوێت حوکمڕانی بکەین. نامانەوێت وەک لایەنێکی حوکمڕان لەوێ بین".

سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل ئاماژەی بە سروشتی ئەو هێزە چەکدارە نەکرد کە نیازی وایە دوای کۆنترۆڵکردنی، حوکمڕانی کەرتی غەززەی پێ بسپێرێت، یان ئەوەی کە ئایا هێزەکە خۆجێی دەبێت یان دەرەکی.

هاوکات، بڕیارە ئەمڕۆ پێنجشەممە، کابینەی ئەمنی ئیسرائیل کۆببێتەوە بۆ تاوتوێکردنی ئەگەری فراوانکردنی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان لە کەرتی غەززە و داگیرکردنی بە تەواوی.

بەرپرسێکی ئیسرائیلی رایگەیاند، پێشبینی دەکرێت ئەنجومەنی ئاسایش گفتوگۆیەکی درێژ ئەنجام بدات و پلانێکی سەربازیی فراوان پەسەند بکات بۆ کۆنترۆڵکردنی تەواوی کەرتی غەززە یان ئەو بەشانەی کە هێشتا لە دەرەوەی کۆنترۆڵی ئیسرائیلدان.

بەپێی خەمڵاندنەکان، ئۆپەراسیۆنی نوێ بۆ داگیرکردنی ناوچەی زیاتر لە ناوەڕاستی غەززە، بە شاری غەززەشەوە، لانیکەم چەند مانگێکی دەوێت و دەبێتە هۆی ئاوارەبوونی نزیکەی یەک ملیۆن هاوڵاتی مەدەنی فەڵەستینی. هەروەها، هێزەکانی ئیسرائیل پێشڕەوی دەکەن بۆ ئەو ناوچانەی کە ئیسرائیل پێیوایە هاوڵاتییە دیلەکانی تێدا راگیراون، کە ئەمەش لەوانەیە ژیانیان بخاتە مەترسییەوە.

ناتانیاهۆ خۆی بۆ فراوانکردنی جەنگ ئامادە دەکات، سەرەڕای فشارە نێودەوڵەتییە زۆرەکان بۆ راگرتنی شەڕ و گرنگیدان بە قەیرانی مرۆیی لە کەرتەکە، و لەگەڵ دژایەتی فەرماندە باڵا سەربازییەکانی خۆی.

وتەبێژی پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی)، ئایشەگوڵ دۆغان، لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، پێکهێنانی "کۆمیسیۆنی پێکەوەژیانی کۆمەڵایەتی و بەهێزکردنی دیموکراسی" لە پەرلەمانی تورکیا، وەرچەرخانێکی مێژوویی و گرنگە و داوای لە هەموو لایەنەکان کرد بە جددی مامەڵەی لەگەڵدا بکەن و بەرپرسیارێتی هەڵبگرن.

ئایشەگوڵ دۆغان ئاماژەی بەوەدا کە کۆمیسیۆنەکە بە تەنها ناتوانێت هەموو کێشەکان چارەسەر بکات، بەڵام دەستپێکردنی کارەکانی هەنگاوێکی گرنگە و دەبێتە دەروازەیەک بۆ بنیاتنانی تورکیایەکی دیموکراتیک و دادپەروەر کە لەسەر بنەمای هاووڵاتی یەکسان دامەزرابێت.

پێشنیازی پڕکردنەوەی کورسییەکانی "ئیی پارتی"

وتەبێژی دەم پارتی ئاشکرایکرد، دوای ئەوەی "ئیی پارتی" بڕیاریدا بەشداری لە کۆمیسیۆنەکەدا نەکات، ئەوان پێشنیازیان کردووە ئەو سێ کورسییە بەتاڵە بەسەر پارتەکانی تردا دابەش بکرێت. دۆغان وتی: "پێشتر داوامان لە ئیی پارتی کرد ئەگەر رەخنە و تێبینییان هەیە، بێنە ناو کۆمیسیۆنەکەوە و لەوێ دەریببڕن، بەڵام ئەوان رەتیانکردەوە."

وتیشی، "ئەگەر کۆمیسیۆن پێشنیازەکەمان قبووڵ بکات، ئێمە وەک دەم پارتی، جەلال فرات، پەرلەمانتاری ئیستەنبوڵ و ئەندامی دەستەی بەڕێوەبەریی دەزگای غەریب دەدە، وەک نوێنەری خۆمان پێشنیاز دەکەین، چونکە بەلای ئێمەوە گرنگە نوێنەرایەتی عەلەوییەکانیش لەم کۆمیسیۆنەدا هەبێت."

"توندوتیژی دژی ژنان و گەندەڵی نیشانەی داڕزانی ئەخلاقین"

دۆغان بە توندی رەخنەی لە زیادبوونی توندوتیژی دژی ژنان گرت و ئاماژەی بە کوژرانی کارمەندێکی پەرلەمان بەناوی ساڵحە ئۆزان کرد و وتی: "ئەگەر پەرلەمان نەتوانێت کارمەندێکی خۆی بپارێزێت، چۆن ژنانی تر دەپارێزێت؟" و داوای کرد جارێکی دیکە تورکیا بگەڕێتەوە بۆ پەیماننامەی ئەستەنبوڵ.

هەروەها باسی لە ئابڕووچوونی بەڵگەنامە و دیپلۆمی ساختە کرد و وتی: "وڵات لە رووی ئەخلاقییەوە داڕزاوە. ئەم تۆڕە گەورەیەی تاوان بێگومان پەیوەندیی سیاسیی لەپشتە و دەبێت ئاشکرا بکرێت. ئێمە وەک دەم پارتی بەدواداچوونی بۆ دەکەین."

وتەبێژی دەم پارتی رەخنەشی لە مامەڵەی دەسەڵات لەگەڵ زیندانیانی نەخۆش و ئەو زیندانیانە گرت کە سزاکانیان تەواو کردووە بەڵام ئازاد ناکرێن و بە "درێژەدان بە سیاسەتی ئەشکەنجە و زوڵم" ناویبرد.

"ئامانجی کۆمیسیۆنەکە بنیاتنانی برایەتییەکی یەکسانە"

لە وەڵامی پرسیارێکدا سەبارەت بە داواکارییەکانیان لە کۆمیسیۆنەکە، ئایشەگوڵ دۆغان جەختی کردەوە: "ئێمە چاوەڕوانییەکی تایبەتمان لە کۆمیسیۆنەکە نییە، بەڵکو چاوەڕوانییەکانی کۆمەڵگەی تێدا دەبینینەوە. کۆمەڵگە پێویستی بە ئازادی، دیموکراسی و برایەتییەکی یەکسان هەیە و دەبێت کۆمیسیۆنەکە کار بۆ دەرکردنی ئەو یاسایانە بکات کە ئەمە مسۆگەر دەکەن. دیموکراسیی خۆجێی بۆ تورکیا زۆر گرنگە و دەبێت بەهێز بکرێت."

وتیشی، "کۆمیسیۆنەکە لە وەرچەرخانێکی مێژووییدا دامەزراوە و هەموو لایەنەکان، لە دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆنەوە، دەبێت عەقڵییەتی کۆن بەجێبهێڵن و بوێرانە کار بۆ سەرخستنی بکەن."

 

پێشنیازێک پێشکەشی سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق کراوە، سەبارەت بە دواخستنی تاوتوێکردن و پەسەندکردنی پرۆژەیاسای حەشدی شەعبی، کە مشتومڕێکی زۆری لەنێو لایەنە سیاسییەکاندا دروستکردووە.

لەمبارەیەوە، عەبدولڕەحمان جەزائیری رایگەیاند، پێشنیازەکە داوا دەکات پرۆسەی پەسەندکردنی یاساکە دوابخرێت بۆ دوای ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکان، بەمەبەستی چارەسەرکردنی کێشە و تێبینییەکان.

جەزائیری ئاشکراشیکرد، بڕیارە گفتوگۆ لەگەڵ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ئەنجامبدرێت، بەتایبەتی لەسەر ئەو بڕگە و ماددانەی پرۆژەیاساکە کە ناکۆکییان لەسەرە.