سەرچاوەکانی ھەواڵ ڕایانگەیاند، دوای تۆمارکردنی ٤٤ حاڵەتی ئاوڵەی مەیمون لە ئوسترالیا، حکومەتی ئەو وڵاتە باری نائاسایی لە وڵاتەکەی ڕاگەیاندووە.

 ڕۆژنامەی"پۆلیتیکۆ"ی ئەمریکی ئاشکرایکردووە، بەھۆی زۆربوونی حاڵەتەکانی تووشبوون بە ئاوڵەی مەیمون، چاوەڕواندەکرێت ئیدارەی "جۆ بایدن" سەرۆکی ئەمریکا لە چەند ڕۆژی داھاتوودا باری نائاسایی لە وڵات ڕابگەیەنێت.

بەپێ ئامارەکانی تەندروستی جیھانی، تائێستا زیاتر لە ١٦ ھەزار حاڵەتی ئاوڵەی مەیمون لە ٧٥ وڵاتی جیھان تۆمارکراوە، زۆرترین حاڵەتەکان لە وڵاتانی ئەوروپا بوون، لە کیشوەری ئەفریقاش، میسر زۆرترین حاڵەی تێدا تۆمارکراوە.

تەندروستی جیھانی ئاشکرایکرووە. لەناو توشبووەکاندا ٨١ کەسی تەمەن خوار ١٨ ساڵ ھەیە، زۆربەی ئەوانەشی تووشبوون گەنجن و تەمەنیان لەنێوان ٣٧ بۆ ٣٨ ساڵانە.

"سەیف بەدر" وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی عێراق رایگەیاند، تووشبوویەکی دیکەی کۆلێرا لە شاری کەرکوک گیانی لەدەستدا، بەوەش کۆی گشتی گیانلەدەستدان بە کۆلێرا لە عێراق گەیشتە چوار کەس، وتیشی، تائێستا ٥٤٨ توشبووی کۆلێرا لە ھەموو عێراق تۆمارکراوە.

سەبارەت بە تای خوێنبەربوونیش رایگەیاندووە، کۆی گشتی تووشبووانی تای خوێنبەربوون لە عێراق گەیشتووەتە ٢٧٣ تووشبوو، ھاوکات ٤٩ کەسیش بە نەخۆشییەکە گیانیان لەدەستداوە.

تیدۆرس ئەدھانۆم بەڕێوەبەری گشتی ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی ڕایگەیاند، بەمەبەستی کۆنتڕۆڵکردن و ڕێگریکردن لە بڵاوبوونەوەی  ئاوڵەی مەیمون باری نائاساییان لە جیھان راگەیاندووە.

بەڕێوەبەری گشتی ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی باسی لەوەکردووە، بەو ئامرازانەی لەبەردەستن دەتوانن ئاوڵەی مەیمون کۆنتڕۆڵبکەن و ڕێگری بکەن لە بڵاوبوونەوەی، چونکە مەترسی نەخۆشییەکە ھێشتا مامناوەندە و جگە لە ئەوروپا حاڵەتەکان بەرزن.

بەپێی ئامارێکی ڕێکخراوی تەندروستی  جیھانی، تائێستا ١٧ ھەزار کەس لە ٧٤ وڵاتی جیھان تووشی ئاوڵەی مەیمون بوون.

بەپێی ئاماری وەزارەتی تەندروستی، لە ماوەی ١٧ رۆژی ئەم مانگەدا زیاتر لە ١٠ ھەزار کەس لە ھەرێم تووشی کۆرۆنا بوون، ھەر بەپێی ئامارەکە لە سەرەتای بڵاوبوونەوەی کۆرۆناوە تا ئێستا زۆرترین حاڵەتی رۆژانە کە تۆمار کرابێت، رۆژی ٢٦ی تەمموزی ٢٠٢١ بووە کە تیایدا ٣ ھەزار و ٩٠٠ کەس لەو رۆژەدا توشی کۆرۆنا بوون.

ھەروەھا زۆرترین حاڵەتی تووشبوونیش لە پارێزگای دھۆک تۆمارکراوە کە ژمارەیان ١٥١ ھەزار و ٦٠٠ کەسە.

تیدرۆس ئەدھانۆم بەڕێوەبەری گشتی رێکخراوی تەندروستی جیھانی رایگەیاندووە، ژمارەی توشبووانی کۆرۆنا لە جیھاندا رووی لە بەرزبوونەوە کردووە و پێویستە ھەموو وڵاتان بگەڕێنەوە سەر پەیڕەوکردنی رێکارەکان، بە تایبەت بەکارھێنانی دەمامک. 

ئەدھانۆم نیگەرانیشی دەربڕی لە بەرزبوونەوەی ئامارەکان و وتی فشاری زیاتر لەسەر کەرتی تەندروستی دروست دەبێت. 

لە جیھاندا، زیاتر لە ٥٦٤ ملیۆن کەس تووشی کۆرۆنا بوون و سەروو ٦ ملیۆن کەسیش گیانیان لەدەستداوە. زۆرترین ژمارەی توشبووش لە جیھاندا لە ئەمریکایە کە ژمارەی توشبووان لەو وڵاتە ٩٠ ملیۆن کەسی تێپەڕاندووە.

دەستەی تەندروستی نیشتیمانی چین رایگەیاند، لە شاری شەنگەھای چەند توشبوویەکی کۆرۆنا تۆمارکراون و دوای پشکنین دەرکەوتووە توشی جۆرێکی نوێی ڤایرۆسی ئۆمیکرۆن بوون کە یەکێکە لە نەوەکانی کۆرۆنا و توشبووەکانیش لە وڵاتانی دەرەوە گەڕاونەتەوە بۆ چین و مەترسی زیادبوونی حاڵەتەکانیش ھەیە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، تیمە پزیشکییە پسپۆڕەکان لێکۆڵینەوەی وردیان لەو جۆرە نوێیەی ئۆمیکرۆن دەستپێکردووە، بەڵام تائێستا نەگەیشتوونەتە ئەو ئەنجامەی کاریگەرییەکانی بڵاوبکەنەوە کە لە جۆرەکانی تر مەترسیدارترە یاخود نا.

فەزیلە شایب وتەبێژی رێکخراوی تەندروستی جیھانیی رایگەیاندووە ، تا ئێستا ئاماری توشبوانی ئاوڵەی مەیمون لە جیھاندا گەیشتووەتە ٥ ھەزار و ٣٢٢ کەس و حاڵەتێکی گیان لەدەستدانیش تۆمار کراوە.

ئاماری توشبوانیش لە ماوەی یەک ھەفتەدا بەرێژەی لە سەدا ٥٦ زیادیکردوە و زۆرینەی توشبوان لە وڵاتانی ئەوروپان . ھەروەھا رایگەیاندووە ، حاڵەتەکانی توشبون لە نێو منداڵان و ئەو کەسانەی بەرگری لەشیان لاوازە کەمترە .

ئەوە لەکاتێکدایە ھەفتەی رابردوو لێپرسراوانی رێکخراوی تەندروستی جیھانی رایانگەیاند ، سەرباری زیاد بونی ئامارەکانی توشبون بە ئاوڵەی مەیمون ، بەڵام تا ئێستا نەخۆشییەکە نەگەیشتووەتە ئەو ئاستەی کە بەھۆیەوە باری نائاسایی رابگەیەندرێت .

"سەیف بەدر" وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی عێراق رایگەیاند، لە ٢٤ سەعاتی رابردوودا ٣٩ کەسی تر تووشی کۆلێرا بوون، کۆی گشتی توشبووانیش لە سەرانسەری عێراق بۆ ٢٠٨ حاڵەت بەرزبووەتەوە و دوو توشبووش گیانیان لەدەستداوە. 

"سەیف بەدر" روونیشیکردەوە، لە نێو توشبوواندا بە کۆلێرا ١٠٦ حاڵەت لە کەرکوک و ٥٢ لە بەغداد و ١٩ لە زیقار و لە دیالە ١١ حاڵەت تۆمارکراون، ھەروەھا لە سلێمانی ١٠ حاڵەت و لە موسەنا ٣ و لە بابل و واست و کەربەلا یەک ٢ حاڵەت و لە نەجەف یەک حاڵەت تۆمارکراوە.

"روبا فەلاح" ئەندامی تیمی راگەیاندن لە وەزارەتی تەندروستی جەختی کردەوە لە گرنگی پابەند بوون بە دوورکەوتنەوەی کۆمەڵایەتی و بەستی دەمامک بە تایبەت لە رۆژانی جەژندا، چونکە ئامارەکانی توشبوون بە کۆرۆنا روویان لە بەرزبوونەوە کردووە. 

وتیشی تائێستا ھیچ رێنماییەکیان بۆ وەرگرتنی دۆزی چوارەمی ڤاکسین بڵاونەکردووەتەوە و رەزامەندییان لەسەر نەداوە، بەڵام وەرگرتنی سێیەم دۆزی ڤاکسین بۆ کەسانی سەروو ١٢ ساڵ رێگەپێدراوە و رێنمایی خەڵکیش دەکەن بۆ وەرگرتنی، بەتایبەت ئەو کەسانەی بەتەمەنن و نەخۆشی درێژخایەنیان ھەیە.

لە عێراق ژمارەی توشبووانی رۆژانە بە کۆرۆنا گەیشتووەتە سەروو ٢ ھەزار حاڵەت، لە کاتێکدا لە ماوەی رابردوودا چەند حاڵەتێکی کەم تۆمار دەکران. 

وەزارەتی تەندروستی عێراق بڵاویکردەوە، لە ٢٤ سەعاتی رابردوودا ٢٧٦٩ کەس تووشی کۆرۆنا بوون کە ٥٠٧ کەسیان لە ھەرێمی کوردستانن، دوو توشبوش گیانیان لەدەستداوە کە یەکێکیان لە نەجەف و ئەوەی دیکەیان لە ھەولێرە.

ئامارەکانی کۆرۆنا لەبەرزبوونەوەدان و ئاماری توشبوانی ئەمرۆ بەرزترین رێژەیە لەماوەی زیاتر لە ساڵێکدا و بەرپرسانی تەندروستیش دەڵێن، ھەڵکشانی ئامارەکان ئاماژەی دەستپێکردنی شەپۆلێکی نوێی ڤایرۆسەکەیە لە عێراق.

ڕوبا فەلاح ئەندامی تیمی ڕاگەیاندن لە وەزارەتی تەندروستی عێراق دەڵێت، سەرھەڵدانی شەپۆلێکی نوێی ڤایرۆسی کۆرۆنا لە عێراق چاوەڕوان کراو بوو، چونکە ھاوڵاتیان پابەند نین بە ڕێنماییە تەندروستییەکان و بە پێی پێویست ڤاکسینی کۆرۆنا بەکارناھێنن کە لە تەواوی ناوچەکانی عێراقدا بەردەستە.

تیدرۆس ئەدھانۆم بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی جیھانی لە کۆبوونەوەیەکدا رایگەیاند، پێویستە بە دواداچوونی زیاتر بۆ حاڵەتەکانی توشبوون بە ئاوڵەی مەیمون بکرێت، تا ئێستاش لە جیھاندا زیاتر لە سێ ھەزار و ٢٠٠ حاڵەتی توشبوون و یەک حاڵەتی گیان لەدەستدان ھەبووە.

لە کۆبوونەوەکەدا جەختیش کرایەوە لە گرتنەبەری رێکاری زیاتر بۆ رێگری کردن لە بڵاوبوونەوەی نەخۆشییە گوازراوەکان. 

ئاوڵەی مەیمون لە مانگی ئایاری رابردووەوە بڵاوبۆتەوە و تا ئێستاش ٤٨ وڵات حاڵەتی توشبوونیان راگەیاندووە. 

"ھەیسەم عەبیدی" لێپرسراو لە وەزارەتی تەندروستی عێراق ڕایگەیاندووە، تیمێکی نیشتمانی بۆ کۆنترۆڵکردنی نەخۆشییە گواستراوەکان سەردانی ئەو پارێزگایانەیان کردووە کە کۆلێرای تێدا بڵاوبووەتەوە و پشتیوانی پێویستیان پێشکەش کردوون.

وتیشی، ھێشتا نەخۆشییەکە لە ژێر کۆنترۆڵدایە و پێویست بە بڵاوکردنەوەی ترس ناکات لە نێو ھاووڵاتیان، تەنھا پابەند بوون بە ڕێنماییە تەندروستییەکان بەسە.

پێشتریش وەزارەتی تەندروستی عێراق ڕایگەیاندبوو، پشکنینی پێشوەخت ھاوکار دەبێت لە خێرا چارەسەر کردنی تووشبووان، بە دووریشی نازانێت ئاماری تووشبووان ڕوو لە بەرزبوونەوە بکات.

وەزارەتی تەندروستی عێراق رایگەیاند، دوو حاڵەتی تووشبوون بە پەتای کۆلێرایان پشتڕاستکردووەتەوە، کە یەکێکیان لە بەغداد و حاڵەتەکەی تریش لە کەرکوک تۆمارکراوە.

وەزارەتی تەندروستی عێراق راشیگەیاند، کۆی گشتی ١٥ حاڵەتی تووشبوون بە پەتای کۆلێرا لە ھەموو عێراق، لە رێگەی پشکنینی تاقیگەییەوە پشتڕاستکراونەتەوە.

ھاوکات د.سەیف بەدر، وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی عێراق رایگەیاند، ژمارەی حاڵەتەکانی تووشبوون بە تای خوێنبەربوون لە ھەموو عێراق، بۆ ٢٠٧ حاڵەت بەرزبوونەتەوە، کە نیوەی ئەو تووشبووانە چاکبوونەتەوە و ٣٥ تووشبوویش گیانیان لە دەستداوە.

ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی ئاماژەی بەوەکردووە، لە دوای ساڵی نەوەدەکانەوە وەزارەتی تەندروستی و کشتوکاڵی عێراق، ھەڵمەتی ڕشاندن و شۆردنی ئاژەڵی پەیڕەوکردووە، بەو ھۆیەشەوە ساڵانە ژمارەی تووشبوون بە نەخۆشییەکە ١٠ کەس تێپەڕی نەکردووە.

ڕێکخراوەکە پێشبینی ئەوەی کردووە، لە رٍۆژانی جەژنی قورباندا بەھۆی کەمتەرخەمی و سەربڕینی ژمارەیەکی زۆر ئاژەڵ، ژمارەی تووشبوون بە تای خوێنبەربوون زیاتر تۆمار بکرێت.

نوێنەرایەتی ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی لە عێراق ڕایگەیاندووە، بە ھاوکاری وەزارەتی تەندروستی، بە چڕوپڕی کار دەکەن، بۆ ھۆشیارکردنەوەی زیاتری ھاوڵاتیان لە مەترسی نەخۆشییەکە و ڕێگەکانی خۆپارێزی لێی.

بە گوێرەی ڕاگەیەندراوەکە، تووشبووەکە سەربازێکی سوپای ئەمریکایە لە بنکەی سەربازیی شتوتگارت لە ئەڵمانیا.

تۆڕی ھەواڵی (سی ئێن ئێن)ی ئەمریکا لە زاری وتەبێژی سوپای ئەمریکاوە لە ئەوروپا بڵاویکردەوە، دوای پشکنینی پێویست دەرکەوتووە ئەو سەربازەی ھێزەکانیان تووشی ئاوڵەی مەیمون بووە.

ئاماژەی بەوەشکردوو، دوای دەستنیشانکردنی حاڵەتەکە، یەکەی تەندروستی سوپای ئەمریکا لە شتوتگارت، سەربازەکەی جیاکردووەتەوە و لە دەرەوەی بنکە سەربازییەکە چارەسەر وەردەگرێت.

باسی لەوەشکردووە، بۆ کەمکردنەوەی مەترسی لەسەر دانیشتوانی ناوچەکە و ھێزەکانی دیکە، ھەموو ئەو کەسانە لە یەکەیەکی تایبەت جیاکراونەتەوە، کە مامەڵە و تێکەڵاویان لەگەڵ ئەو سەربازە تووشبووەدا ھەبووە.