ئەمڕۆ لە دادگای تاوانە قورسەكانی ئامەد سێهەمین دانیشتنی دۆسیەی دووەمی دادگا سەبارەت بە دۆسەی كوشتنی نارین گورانی تەمەن هەشت ساڵ بەڕێوەچوو، كە پێشتر 12 كەس تۆمەتباركرابوون بە كوشتنی، دایك و برایەك و مامی بەناوی سالم گۆران لەناو دەستگیركراوەكاندان.

لە دادگاییكردنەكەدا بێجگە لە تۆمەتباران و پارێزەرەكانیان و كەسوكاریان هیچ كەسێكی تر رێگەی پێنەدرا بچێتە ژووری دادگاكە، داواكاری گشتی دووپاتیكردەوە، لە 29ـی نیسان داوایكردووە، سزای شەش مانگ تا پێنج ساڵ زیندانی بەسەر تۆمەتبارانی دۆسیەكە بسەپێنرێت، هەروەها داوایكردوە، تۆمەتباران لە دەستبەسەریدا بمێننەوە، دۆسیەكەش بۆ 30 ئەم مانگە دواخرا.

نارین گوران تەمەن هەشت ساڵ، لە 21ـی ئابی 2024، لە گوندی چولی سەر بە شارۆچكەی رەزانی پارێزگای ئامەد لە باكوری كوردستان بێسەروشوێن بوو، لە 8ی ئەیلول تەرمەكەی لە تورەكەیەكدا دۆزرایەوە، دواتر بەپێی راپۆرتی پزیشكی راگەیەنرا خنكێندراوە.

محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عیراق رایگەیاند کە بەستنی لوتکەی عەرەبی لە بەغدا گرنگییەکی تایبەتی هەیە، چونکە جەخت لە رۆڵی عیراق لە ناوچەکەدا دەکاتەوە بەهۆی هەڵوێستە هاوسەنگەکانی بەرامبەر بە کێشەکانی ناوچەکە.

لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ رۆژنامەنووسی ئەمریکی تیم کۆنستانتین، سودانی جەختی کردەوە کە “عیراق لە کۆبوونەوەی لوتکەکەدا پێشەنگ دەبێت و چارەسەر بۆ قەیرانە جیاوازەکانی ناوچەکە پێشکەش دەکات.”

سەبارەت بە بانگهێشتکردنی سەرۆکی سوریا، ئەحمەد شەرع، سودانی رونیکردەوە کە “بانگهێشتەکە بەپێی پرۆتۆکۆلی باوی کۆمکاری عەرەبی کراوە. شەرع نوێنەرایەتی دەوڵەتی سوریا دەکات، بەبێ گوێدانە شێوازی گۆڕانکاری لە دەسەڵاتدا.”

سەرۆک وەزیرانی عیراق زیاتر جەختی کردەوە کە “ئامادەبوونی شەرع گرنگە تاوەکو دیدگای نوێی سوریا لەبەردەم دەوڵەتە عەرەبیەکاندا رون بکاتەوە، چونکە زۆربەی وڵاتان حەزدەکەن سوریا قەیرانەکەی تێپەڕێنێت. ئێمە گرنگی بە ئاسایشی سوریا دەدەین چونکە بەشێکە لە ئاسایشی نەتەوەیی عیراق.”

هەروەها سودانی جەختی کردەوە لەسەر پێویستی “هەبوونی هەڵوێستی رون بۆ بەدیهێنانی سەقامگیری لە سوریا و بەرەنگاربوونەوەی ئاڵنگارییەکان، بەتایبەت ئەوانەی پەیوەندییان بە ئاسایشەوە هەیە.” ئاماژەی بەوەش کرد کە “گرووپە تیرۆریستیەکانی داعش بە چالاکی و کارایی بەرچاو لە سوریا ئامادەییان هەیە.”

وابڕیارە عیراق، رۆژی پێنجشەممە 17ـی ئایاری 2025 لە کۆشکی سەخیر میوانداری لوتکەی عەرەبی سی و چوارەم (لوتکەی بەغدا) بکات، بە سەرۆکایەتی محەمەد شیاع سودانی.

گۆڕەپانی سیاسی عیراق دابەشبوونێکی ڕوونی بەخۆیەوە بینی لەسەر بەشداریکردنی شەرع لە لوتکەی بەغدا، دوای ئەوەی بانگهێشتنامەیەکی فەرمی لە عێراقەوە وەرگرت بۆ ئامادەبوون. ئەم دابەشبوونە لە هەڵوێستی هەندێک لە هێزە سیاسییەکانی عێراقدا دەرکەوت، بەتایبەت ئەوانەی نزیکن لە ئێران، کە ناڕەزایی یان دوودڵی خۆیان دەربڕی سەبارەت بە بەشداریکردنی شەرع، لە کاتێکدا حکومەتی عێراق بەرگری لە بڕیارەکەی کرد و ڕایگەیاند کە مەسەلەی بانگهێشتکردنی سەرکردەکان و بەشداریکردن لە لوتکەکەدا کارێکی تەواو حکومییە و پەیوەندی بە کێشە سیاسییە ناوخۆییەکانەوە نییە.

ناوچەی قەدەغەكراو، بەڵگە فیلمێكی دامەزراوەی بی بی سی بەریتانیە كە بە سێ زمانی جیاواز، پەردە لەسەر "هێرشە تاوانكارییەكانی توركیا بە هاوكاری پارتی لە هەرێمی كوردستان" هەڵدەداتەوە.

بی بی سی چیرۆكی ئالان ئیسماعیل و هاشم شاكری خاڵۆزای، هاوشێوەی سەدان قوربانی دیكە لە هەرێم ئاشكرا دەكات كە چۆن بەبێ هۆكار لەلایەن سوپای توركیاوە بۆردومان كراون و دۆسیەكانیان شێوێندراوە و پەردەپۆش كراوە.

ئەم بەڵگە فیلمە كە بەرهەمی دوو ساڵ كاركردنی دامەزراوەی بی بی سییە لە هەرێمی كوردستان، چەندین بەڵگەی حاشا هەڵنەگر دەخاتەڕوو كە توركیا چۆن بە بیانووی پەكەكەوە لەشكركێشی لەناو خاكی هەرێم كردووە و بە رۆژی رووناك هاووڵاتیانی مەدەنی دەكاتە ئامانج و دەسەڵاتدارانی پارتیش هەوڵی پەردەپۆشكردن و بێدەنگكردنی دۆسیە تاوانكاریەكان دەدەن.

هەروەها باس لە هەماهەنگی سەربازی و هەواڵگری نێوان سوپای توركیا و دەسەڵاتدارانی پارتی دەكات لە ناوچەی بادینان، لەگەڵ ئەوەشدا ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی پارتی، سوپای توركیا بە نەرمونیانتر لە پەكەكە نیشان دەدات.

ئالان ئیسماعیل، تەمەن 24 ساڵ، لە ئابی 2023 لەگەڵ هاشم شاكری خاڵۆزی لەكاتی تێپەڕبوونیان لە سنوری گوندەكەیان لە ئامێدی، دەكەونە بەر دوو هێرشی ئاسمانی سوپای توركیا، ئالان لەو هێرشەدا شەهید دەبێت و هاشمیش بەسەختی بریندار دەبێت.

وەك ئەوەی لە بەڵگە فیلمەكەدا خراوەتەڕوو، دۆسیەی ئەم دوو قوربانییە لە شوێنی روداوەكەدا كۆتایی نایەت، بەڵكو سەردەكێشێت بۆ تۆمەتباركردن و گرتن و دواجار شێواندنی دۆسیەكەیان.

هاشم كە وەك قوربانییەكی زیندوو لەناو چیرۆكەكەدا گەواهی هەیە، بە ئێستاشەوە نازانێت كە بۆچی بۆردومان كراون، هەربۆیە دوای چاكبوونەوەی برینەكەی و بەجێهێشتنی نەخۆشخانە، دەچێتە دادگا و سكاڵا لەسەر ئەو تاوانە دەكات، بەڵام دواتر لەلایەن هێزە ئەمنییەكانەوە دەستگیر دەكرێت و بۆ ماوەی هەشت مانگ  زیندانیی دەكرێت، بەتۆمەتی هەبوونی پەیوەندی لەگەڵ پارتی كرێكارانی كوردستان _ پەكەكە.

هاوكات باوكی ئالان باس لەوە دەكات، لە راپۆرتی پزیشكی دادوەریدا، دۆسیەی كوڕەكەی بەلاڕێدا براوەو هۆكاری كوشتنەكەیان گۆڕیوە بۆ پاشماوەی تەقەمەنی، لەكاتێكدا راپۆرتی پۆلیس پشتڕاستیكردووەتەوە كە بەهۆی بۆردومانی توركیاوە شەهید بووە.

بەڵگە فیلمەكە باس لە چۆڵبوونی سەدان گوند دەكات بەهۆی لەشكركێشی و بۆردومانەكانی سوپای توركیاوە، بەڵام بەپێچەوانەوە هۆشیار زێباری، ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی دەڵێت، چۆڵبوونی گوندەكان بەهۆی پەكەكەوەیە.

زێباری لەم بەڵگە فیلمەدا باس لەوە دەكات، پەكەكە وەك بارگرانییەك خۆی بەسەریاندا سەپاندووە و پێچەوانەی ئیرادەی گەلی كورد لێرەن، جەخت لەوەش دەكاتەوە، مامەڵەی توركیا لەگەڵ خەڵكی مەدەنی میهرەبانترە وەك لە مامەڵەی پەكەكە، لەكاتێدا رۆرژنامەنوسەكە زێباری رادەگرێ و دەڵێت، بەڵام خەڵكی واناڵێن و دەڵێن، لەلایەن توركیاوە بۆردومان دەكرێن و لە گوندەكانیان دەردەكرێن.

كامەران عوسمان ئەندامی تۆڕی سی پی تی ئەمریكی لە هەرێم باس لەوە دەكات، لە ساڵی‌ 1991وە تا ئێستا، 724 هاووڵاتی مەدەنی بەهۆی هێرشەكانی توركیاوە بوونەتە قوربانی كە زۆربەیان گوندنشین بوون، بەبێ ئەوەی ئەندام بن لە پەكەكە.

كامەران جەخت لەوە دەكاتەوە، دەسەڵاتدارانی‌ هەرێم رووبەڕووی‌ هەر كەسێك دەبنەوە كە بیەوێت لێپرسینەوە لە توركیا بكرێت، بەجۆرێك هەركەسێك باسی‌ ئەوە بكات ئەوەی‌ توركیا دەیكات تاوانە، دەستگیر دەكرێت و تۆمەتی‌ ئەندامبوونی‌ پەكەكەی‌ دەخرێتەپاڵ‌.

بەگوێرەی‌ بەڵگە فیلمەكەی‌ بی بی سی، توركیا 136 بنكەی‌ لە هەرێمی‌ كوردستان هەیە، بەڕای زوبێر ئایدار ئەندامی كۆنگرەی نەتەوەیی كورد، بەبێ‌ گۆڕینی‌ مامەڵەی‌ توركیا بەرامبەر كوردەكان، ململانێ كۆتایی نایەت.

لە بەرانبەردا بافڵ جەلال تاڵەبانی، سەرۆكی یەكێتیی نیشتمانی كوردستان لەم بەڵگە فیلمەدا پێیوایە، كاتێك لە نزیكەوە هاوكاری سوپای وڵاتێك دەکرێت، ئاماژەیە بۆ هاوكاری هەواڵگریش، جەخت لەوەش دەكاتەوە، هەماهەنگییەكی تەواو لەنێوان توركەكان و باڵی‌ سەربازی‌ پارتیدا هەیە.

سەرۆكی‌ یەكێتی‌ باس لەوەش دەكات، توركیا پەكەكە دەكاتە بیانوو بۆ هاتنەناوەوە بۆ ناو خاكی عیراق، پێشیوایە توركیا بۆ پشتیوانی پارتی لە كوردستانە.

سوپای توركیا زیاتر لە دوو هەزار كیلۆمەتر چوارگۆشەی لە خاكی عیراق و هەرێم كۆنتڕۆڵ كردووە، هەروەها وێنەی مانگە دەستكردەكان ئاشكرای دەكەن، توركیا لانیكەم 660 كیلۆمەتر رێگای بۆ بەستنەوەی دامەزراوە سەربازییەكانیی دروستكردووە، ئەم رێگایانەش بوونەتە هۆی زیان گەیاندن بە دارستان و ژینگەی كوردستان.

ئێستا بۆ قوربانیە زیندووەكان و بنەماڵەكانیان، هیچ شتێك هێندەی بەلاڕێدابردنی دۆسیەكانیان بەئازار نییە كە لەلایەن دام و دەزگاكانی حكومەتەوە لەسەر پەڕاوەكانیان دەنوسرێت كە گوایا ئەندام و لایەنگری پەكەكە بوون، ئەوەش وادەكات بێبەش بن لە هەر قەرەبووییەك، لە كاتێكدا باوكی ئالان داواكارە راپۆرتی شەهیدكردنی كوڕەكەی راست بكرێتەوە و هیچ قەرەبوویەكیشی ناوێت.