وەزارەتی ناوخۆ ئەنجومەنێک بۆ لێکۆڵینەوە لە روداوەکەی یاریگەی نەورۆز پێکدەهێنێت، داواش لە هاندەرانی هەردوو یانەی نەورۆز و زاخۆ دەکات بە رۆحی وەرزشی مامەڵە بکەن.

وەزارەتی ناوخۆ بڵاویکردەوە، ئەمشەو، لە یارییەکی گەڕی 29ی خولی ئەستێرەکانی عیراق کە لە یاریگەی نەورۆز لە شاری سلێمانی  لە نێوان یانەی وەرزشی زاخۆ و یانەی وەرزشی نەورۆز بەڕێوەچوو، بەداخەوە گرژی دروست بوو لە نیوان هاندەرانی هەردوو یانەکە و بووە هۆی وەستاندنی یارییەکە و بە سووکی برینداربوونی ژمارەیەک هاندەر.

ئاماژەی بەوەشکرد، بارودۆخی نەخوازراو کۆنترۆڵکراوە و هێزەکانی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی لە گۆڕەپانەکەن بۆ ئاساییکردنەوەی دۆخەکە و پاراستنی گیانی یاریزان و هاندەران.

وەزارەتی ناوخۆ راشیگەیاند، بە فەرمانی وەزیری ناوخۆ ئەنجومەنێکی لێکۆڵینەوە دروستکرا و بەیانی سەردانی شوێنی روداوەکە دەکات بۆ لێکۆڵینەوەکردن و دەرخستنی ڕاستییەکان.

وەزارەتی ناوخۆ داواش لە هاندەرانی هەردوو یانە و هاووڵاتیان دەکات کە بە گیانی وەرزشی مامەڵە بکەن و کەناڵەکانی میدیاش هاوکار بن لە بڵاوکردنەوەی گیانی وەرزشی و برایەتی کە بەشێکن لە بنەماکانی کێبڕکێی نێوان هەموو یانەکانی کوردستان و عێراق و وەرزش بە شێوەیەکی گشتی.

بافڵ جەلال تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە دەباشان پێشوازی لە ئەکیرا ئیندۆ، باڵیۆزی ژاپۆن لە عیراق کرد.

لە کۆبوونەوەکەدا دوایین گۆڕانکارییەکان لەسەر ئاستی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست تاوتوێکرا و جەخت لە چارەسەرکردنی ئاشتییانەی کێشەکان کرایەوە.

هەردوولا هاوڕابوون لەسەر فراوانکردنی هاریکاری و پەیوەندییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و ژاپۆن لەسەر هەموو ئاستەکان.

سەرۆک بافڵ باسی لە گرنگی بەشداریی کارای کۆمپانیا و وەبەرهێنەرانی ژاپۆن لە بازاڕەکانی هەرێمی کوردستان کرد و هیوای خواست وەبەرهێنانی زیاتر لە هەرێمی کوردستان بکەن بۆ بەهێزترکردنی ژێرخانی ئابووری و رەخساندنی هەلی کار.

شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەمی عیراق ئەمڕۆ لە شاری سلێمانی  پێشوازیکرد لە باڵیۆزی ژاپۆن لە عیراق ئاکیرا ئیندۆ و وەفدی یاوەری .

لەسەرەتای کۆبوونەوەکەدا کە سارا لەتیف رەشید سەرۆکی رێکخراوی مناڵپارێزی کوردستان ئامادەی بوو  ستایشی هەوڵەکانی کرد بۆ پەرەپێدانی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵاتی دۆست.

شاناز ئیبراهیم ئەحمەد جەختی لەسەر گرنگی بەهێزکردنی هاوکاری و هەماهەنگی لە بوارە رۆشنبیری و مرۆییەکاندا کردەوە بەشێوەیەک کە یارمەتیدەر بێت بۆ پاراستنی پەیوەندی و لێکنزیکبوونەوە لەنێوان گەلانی عیراق و ژاپۆن.

سەرۆکی رێکخراوی منداڵپارێزی  کوردستان  سارا لەتیف رەشید  باسی له هەوڵەکان کرد له پێناو بەهێزکردنی سیستمی پاراستنی منداڵان و بنیاتنانی ژینگەیەک که ژیانێکی ئارامیان بۆ دابین بکات.

لای خۆیەوە باڵیۆز ئاکیرا ئیندۆ پلانەکانی وڵاتەکەی بۆ بەرەوپێشبردنی پەیوەندییەکان و هاریکاری هاوبەشی نێوان هەردوو وڵات خستەروو بەتایبەتی لەبوارەکانی پەروەردە و کەرتە گرنگەکانی دیکەدا کە بەشێوەیەکی کاریگەر بەشداری دەکەن لەبەدیهێنانی ئامانجەکانی گەشەپێدان و سەقامگیری و خۆشگوزەرانی وڵاتدا.

لەکۆتایی کۆبوونەوەکەدا خانمی یەکەم و وەفدی ژاپۆنی سەردانی یەکێک لەبازاڕە بەناوبانگەکانی شاری سلێمانییان کرد که گوزارشت له مێژووی کورد دەکات.

قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆک وەزیران پێشوازیکرد لە عیرفان سدیق، باڵیۆزی نوێی بەریتانیا لە عیراق و لە کۆبوونەوەی نێوانیاندا لەبارەی پەیوەندییەکانی نێوان بەریتانیا و هەرێمی کوردستان و چەند پرسێکی دیکە گفتوگۆکرا.

لە دەستپێکی کۆبوونەوەکەدا کە ئەمڕۆ بەڕێوەچوو، باس لە پەیوەندیی مێژوویی نێوان کورد و بەریتانیا کرا و هەردوولا هاوڕابوون لەسەر گرنگیی بەهێزترکردنی پەیوەندییەکان لەم قۆناغەدا.

هەر لەم چوارچێوەیەدا جێگری سەرۆکوەزیران ئاماژەیدا بەوەی لە هەرێمی کوردستان دەرفەتی گونجاو هەیە بۆ کۆمپانیاکان و وەبەرهێنەرانی بەریتانی و حکومەتی هەرێمیش ئامادەیە هەموو جۆرە ئاسانکارییەکیان پێشكەش بکات.

لە بەشێکی دیکەی کۆبوونەوەکەدا باس لە دیاردەی کۆچی نایاسایی کرا. لەمبارەیەشەوە قوباد تاڵەبانی جەختی کردەوە، باشترین رێگە بۆ نەهێشتنی کۆچی نایاسایی، گەشەپێدانی ئابوریی هەرێمی کوردستانە. باڵیۆزی بەریتانیاش ئامادەیی وڵاتەکەی خۆی دەربڕی بۆ هاوکاریکردنی حکومەتی هەرێم لە پرۆسەی گەشەپێداندا و بە تایبەتیش گەشەپێدانی ئەو ناوچانەی کە کەمتر گەشەیان کردوە و گەنجان زیاتر کۆچی لێ دەکەن.

لە تەوەرێکی دیکەدا ئاڵوگۆڕی بیروڕا کرا لەبارەی دواین گۆڕانکارییەکانی ناوچەکە و هەردوولا هیوایان خواست گۆڕانکارییەکان بە ئاراستەیەکدابن کە ئارامی و سەقامگیری لێ بکەوێتەوە و لە بەرژەوەندی هەموو گەلانی ناوچەکەدابێت.

 سەبارەت بە پەیوەندییەکانی نێوان هەرێم و بەغداش، جێگری سەرۆکوەزیران روونیکردەوە هەنگاوی زۆر باش نراوە بۆ ئەوەی لەڕێگەی گفتوگۆوە و بەپێی دەستور کێشەکان چارەسەر بکرێن.

لە تەوەرێکی دیکەدا باسی پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی هەرێم کرا. لەمبارەیەشەوە قوباد تاڵەبانی ئاماژەی بە دواین کۆبوونەوەکانی وەفدە دانووستانکارەکانی یەکێتی و پارتی کرد و گەشبینی خۆی دەربڕی بەپێی ئەو لێکتێگەیشتنەی دروست بووە، لە ماوەیەکی نزیکدا رێککەوتنی کۆتایی بکرێت و حکومەتێکی کارا و بەهێز و خزمەتگوزار پێکبهێنرێت.

قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆک وەزیران لەگەڵ فەرامەرز ئەسەدی کونسوڵی گشتیی نوێی کۆماری ئیسلامیی ئێران لە هەولێر کۆبووەوە و لە کۆبوونەوەی نێوانیاندا لەبارەی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوولا گفتوگۆ کرا.

لە دەستپێکی کۆبوونەوەکەدا، قوباد تاڵەبانی پیرۆزبایی دەستبەکاربوونی لە کونسوڵی نوێی کۆماری ئیسلامیی ئێران کرد و هیوای سەرکەوتنی بۆ خواست لە ئەرکە نوێیەکەیدا.

لە کۆبوونەوەکەدا گفتوگۆکرا لەبارەی چۆنییەتی بەهێزترکردنی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوولا و لەمبارەیەوە جێگری سەرۆک وەزیران بە ئاماژەدان بە پەیوەندیی مێژوویی نێوان هەرێمی کوردستان و کۆماری ئیسلامیی ئێران، جەختیکردەوە کە هەرێمی کوردستان خوازیاری گەشەپێدانی پەیوەندییەکانییەتی لەگەڵ ئێران و بە تایبەتیش لە بواری بازرگانیدا.

هاوڕاشبوون لەسەر پێویستیی کاری هاوبەش بۆ کارئاسانیکردنی زیاتر بۆ بازرگانانی هەردوولا.

بافڵ جەلال تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە دەباشان پێشوازی لە شێخ جەعفەر شێخ مستەفا، لێپرسراوی ئەنجوومەنی پاراستنی بەرژەوەندییە باڵاکانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان کرد.

لە دیدارەکەدا پێداچوونەوە و نوێبوونەوە لەناو ئۆرگانەکان و داڕشتنەوەی بەرنامە و رێکخستنەوەی دامەزراوەکانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان گفتوگۆیان لەبارەوە کرا.

بافڵ جەلال تاڵەبانی رایگەیاند، ئەرک و بەرپرسیارێتی لەناو حزبدا رێکدەخەینەوە و بە بەرنامەی نوێ و نیشتمانییانە هێزی یەکێتی باشتر بەگەڕدەخەینەوە و گیانی یەکێتی بوون لەسەر رێبازی راست و رەوانی سەرۆک مام جەلال دەبوژێنینەوە.

 شێخ جەعفەر شێخ مستەفا نوێبوونەوە و رێکخستنەوەی دامەزراوەکانی یەکێتی بە گرنگ وەسفکرد و سوپاسی سەرۆک بافڵی کرد کە پاڵپشتی ئەو هەنگاوانە دەکات.

بەڕێوەبەرایەتی کەشناسی و بوومەلەرزەزانی هەرێمی کوردستان پێشبینییەکانی کەشوهەوای ئەمڕۆ و سبەینێی بڵاوکردەوە و بەپێی راگەیاندراوەکە، ئەمڕۆ سێشەممە ئاسمانی هەرێم نیمچە هەور دەبێت، لە ناوچە شاخاوییەکاندا هەندێک کات دەگۆڕێت بۆ هەوری تەواو لەگەڵ ئەگەری بارینی کەمێک تاوەباران، بەتایبەت لە ناوچە سنورییەکانی باکور و رۆژئاوا بە دیاریکراوی سنوری پارێزگای دهۆک.

خێرایی با مامناوەند دەبێت و لە نێوان 10 بۆ 20 کیلۆمەتر لە کاتژمێرێکدا دەبێت و پلەکانی گەرما کەمێک بەرز دەبێتەوە بەراورد بە تۆمارەکانی دوێنێ.

سەبارەت بە بارودۆخی سبەینێ چوارشەممە، بەڕێوەبەرایەتی کەشناسی راگەیاند کە ئاسمان نیمچە هەور دەبێت و لە دوای نیوەڕۆدا لە ناوچە شاخاوییەکان هەندێک کات دەگۆڕێت بۆ هەوری تەواو لەگەڵ کەمێک تاوەباران لە ناوچە شاخاوییەکانی باکور و باکوری رۆژئاوا.

مەودای بینین (8-10) کیلۆمەتر دەبێت، و بەرزترین پلەکانی گەرما بەم شێوەیە دەبن:

- هەولێر: 34 پلەی سیلیزی
- سلێمانی: 32 پلەی سیلیزی
- دهۆک: 30 پلەی سیلیزی
- کەرکوک: 38 پلەی سیلیزی
- زاخۆ: 27 پلەی سیلیزی
- هەڵەبجە: 32 پلەی سیلیزی
- سۆران: 29 پلەی سیلیزی
- حاجی ئۆمەران: 21 پلەی سیلیزی
- گەرمیان: 39 پلەی سیلیزی

لە ساڵیادی رۆژنامەگەری كوردیدا، دەزگای میدیایی كوردسات چەند خەڵاتێك وەردەگرێت.

لە ساڵیادی 127 ساڵەی رۆژنامەگەری كوردیدا، چەند چالاكییەك بەڕێوەدەچێت، لەو چوارچێوەیەشدا لە چەند شوێنێك بۆ رێزگرتن لە كارە رۆژنامەوانییەكانی كوردسات، دەزگای میدیای كوردسات سێ‌ خەڵاتی پێشكەش دەكرێت.

ئەمڕۆ 127 ساڵ بەسەر دەرچوونی یەكەم رۆژنامەی كوردی بە ناوی رۆژنامەی كوردستان تێدەپەڕێت كە لە 22ی نیسانی 1898 لەلایەن میقداد میدحەت بەدرخان لە قاهیرە چاپ كرا.

سبەینێ‌ بە ئامادەبوونی بافڵ جەلال تاڵەبانی، دووەمین دیداری گشتی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لە سلێمانی دەستپێدەكات.

دووەمین دیداری گشتی یەكێتیی بە ئامادەبوونی بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆكی یەكێتی و بەسەرپەرشتی قوباد تاڵەبانی لێپرسراوی مەكتەبی سكرتاریەتی سەرۆك مام جەلال لە سلێمانی بەڕ‌ێوەدەچێت.

پێشتریش لە 15ی شوباتی رابردوو كۆنفرانسی مەڵبەند و ئۆرگانەكانی یەكێتی بە مەبەستی ئەنجامدانی دووەمین دیدار دەستی بەكارەكانی كرد.

ئەوەش لە كاتێكدایە بەپێی پەیڕ‌‌ەوی ناوخۆی پەسندكراوی كۆنگرەی پێنجەم، دیداری یەكێتی چالاكییەكی رەسمی دەورییە و بەشێكە لە وێستگەكانی خەبات، یەكەمین دیداری گشتیش لە 28ی5ی2022 لە سلێمانی بەئامادەبونی بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆكی یەكێت دەستیپێكرد و رۆژی 31ی5ی2022 كۆتایی هات.

گەلاوێژخان لە یادی رۆژنامەگەری کوردیدا پەیامێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، لە مێژووی كورد و كوردستاندا، وەك بیرەوەری و یادگارییەكی ماڵباتی بەدرخانیان بە زیندوویی ماوەتەوە و دەمێنێتەوە، ئەو ڕاستییەمان بۆ دەچەسپێنێت كە ڕۆڵە دڵسۆزەكانی ئەم نەتەوە نیشتیمان بەشبەشكراوە.

دەقی پەیامەکەی گەلاوێژخان... 

بەرز و شكۆداربێت یادی ڕۆژنامەگەریی كوردی

لەیادی 127 ساڵەی ڕۆژنامەگەریی كوردیی دا، سڵاو و درود بۆ گیانی بەرزی مامۆستای گەورە "میقداد مەدحەت بەدرخان" و هەموو شەهیدان و قوربانیان و ڕێبوارانی بواری ڕۆژنامەگەریی كوردی.

ئەم ڕۆژە، كە لە مێژووی كورد و كوردستاندا، وەك بیرەوەری و یادگارییەكی ماڵباتی بەدرخانیان بە زیندوویی ماوەتەوە و دەمێنێتەوە، ئەو ڕاستییەمان بۆ دەچەسپێنێت كە ڕۆڵە دڵسۆزەكانی ئەم نەتەوە نیشتیمان بەشبەشكراوە، تەنانەت لە دەربەدەری و دوورخراوەییشدا، هەر دڵیان لای خەباتی ڕەوای نەتەوەكەیانە، ئەوەتا كاتێك عوسمانییەكان؛ بەشێك لە خەڵكی باكووری كوردستان ئاوارە دەكەن و لە زێدی خۆیان هەڵیاندەكەنن، كەچی بەدرخانییەكان؛ لە قاهیرەوە بانگەوازی شۆڕشی ڕووناكبیریی دەكەن و لەسەردەستی ئەوان یەكەم ژمارەی ڕۆژنامەی "كوردستان" لە 22ی نیسانی 1898دا دەردەكەن.

هەر لەیەكەم ژمارەیشیدا "میقداد"ی بەهەشتی دەنووسێت "ڕۆژنامەیەكم بەناوی كوردستان دەركرد، ئامانجم لەم كارە ئەوەیە كە گەلی كورد لە بوارەكانی كلتوری، سیاسی، زمان، ئابوری و زانستەوە، هۆشیار بكەمەوە".

لەم یادە پیرۆزەدا، لەئاستی بەدرخانییە ڕۆژنامەنووسەكان و هەموو ئەو كەسانەی ڕۆژنامە و ڕۆژنامەگەریی كوردییان بە ئەمڕۆ گەیاند؛ دەست دەخەینە سەرسنگ و پیرۆزبایی گەرمیش لە هەموو ئەوانە دەكەین كە لە ئێستا و لە داهاتوویشدا، ئەم ئەركە سەخت و تاقەتپروكێنە لە ئەستۆ دەگرن.

بەرز و بەشكۆبێت یادی ڕۆژنامەگەریی كوردی.
                                                                        
  گەلاوێژ

قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان، لە یادی 127 ساڵەی دەرچوونی یەکەمین رۆژنامەی کوردی، پەیامێکی پیرۆزبایی ئاراستەی رۆژنامەنووسان و کەناڵەکانی راگەیاندن کرد و تیایدا هاتووە: “یادی ١٢٧ ساڵەی دەرچوونی یەکەمین ڕۆژنامەی کوردی و ڕۆژی ڕۆژنامەگەریی کوردی لە هەموو ڕۆژنامەنووسان و کەناڵەکانی ڕاگەیاندنی کوردستان پیرۆزبێت.”

دەقی پەیامەکەی قوباد تاڵەبانی:

سەندیكای رۆژنامەنوسانی كوردستان ناڕەزایەتی بەرانبەر دەستگیركردن ‌و شكاندن ‌و رێگریكردن لە رۆژنامەنووسان بەبیانوی جیاواز دەردەبڕێت‌ و داواش دەكات، ئازادی رادەبڕین ‌و ئازادی رۆژنامەگەری بەدوور بگیرێت لە ململانێی حزبی‌.

سەندیكای رۆژنامەنوسانی كوردستان لە یادی 127 ساڵەی رۆژنامەگەری كوردیدا راگەیەنراوێكی بڵاوكردەوە و تیایدا ناڕەزایەتی بەرانبەر دەستگیركردن ‌و شكاندن ‌و رێگریكردن لە رۆژنامەنووسان بەبیانوی جیاواز دەردەبڕێت‌، داواش دەكات، ئازادی رادەبڕین ‌و ئازادی رۆژنامەگەری بەدوور بكرێت لەململانێی حزبی‌ و كارایی یاسای رۆژنامەگەری وەكو دەستكەوتێكی گرنگ پەیڕەو بكرێت‌.

لە بەشێكی تری راگەیەنراوەكەدا هاتووە، هاتنەپێشەوەی ژنانی رۆژنامەنوس، نیشانەیەكی ئەرێنی گۆڕانكاری كۆمەڵایەتییە، پێویستە بەهەموو شێوەیەك پاڵپشتی بكرێن و دەرفەتی زیاتریان پێ بدرێت.

هەروەها بانگەوازی هەموو رۆژنامەنووسان و بەڕێوەبەرانی دەزگاكانی میدیا‌و لایەنە پەیوەندیدارەكان دەكات، بازنەیەكی گفتوگۆی كراوە لەپێناو رێكخستن ‌و ریفۆرمی بواری میدیادا، دەستپێبكەن ‌و هاوكاری یەكتر بن لە بەرەوپێشچوونەكان و لە رووی یاسایی‌ و پاراستنی تایبەتمەندی هاووڵاتی، هاوكات بەزمانی كوردی لەرۆژنامەگەریدا، گرنگی پێ بدرێت. 

ئەمڕۆ لیستی موچەی مانگی چواری موچەخۆران رادەستی بەغداد دەكرێت و بەشی گەنجینەی فیدراڵی لە داهاتی نانەوتی هەرێم دەخرێتە سەر هەژماری دارایی عیراق.

سەرچاوەیەك لە وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێم بە كوردسات نیوزی وت، بۆ ئەوەی بەغداد مانگانە تەمویلی مووچە بكات، پێویستە هەموو مانگێك پێداچوونەوە بە بودجەی مانگی رابردوو بكرێت و داهاتی ناوخۆ ئامادە بكرێت كە نزیكەی 50 ملیار دینارە، هەروەها لیستی مووچەش رەوانە بكرێت.

وتیشی، بڕیارە ئەمڕۆ وەفدێكی تەكنیكی وەزارەتی دارایی هەرێم بچێتە بەغداد و لیستی موچەی مانگی چوار رادەستی وەزارەتی دارایی عیراق بكات و نیوەی داهاتی نانەوتی مانگی سێ رادەستی گەنجینەی فیدراڵی بكرێت.

ئەو سەرچاوە باسی لەوەش كرد، لەسەر بنەمای مانگەكانی رابردوو لیستی مووچە ئامادە دەكرێت و چەند كێشەیەكی بچوكی تێدایە،دوای چارەسەركردنی وەفدەكە دەچێتە بەغداد، دوای وردبینی و دابەشكردنی مووچەی مووچەخۆرانی عیراق، مووچەخۆرانی هەرێم وەریدەگرن.

وەزارەتی شارەوانی هەرێم رایگەیاند، ناوی 38 هەزار فەرمانبەری تر بۆ وەرگرتنی زەوی لە گەڕاوەتەوە و ئەمڕۆش ناوی 10 هەزار فەرمانبەری تر رەوانەی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران دەكرێت.

سەربەست مەولود، بەڕێوەبەری یاسایی لە وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزاری هەرێم بە كوردسات نیوزی راگەیاند، لە دوو رۆژی رابردوودا 38 هەزار ناوی تر لە ئەنجومەنی وەزیران گەڕاوەتەوە بۆ وەرگرتنی زەوی، كە خانەنشین و فەرمانبەری وەزارەتی ناوخۆن.

ئەوەشی خستەڕوو، تائێستا 315 هەزار فەرمانبەر سوودمەندبوون لە وەرگرتنی زەوی و هێشتا 100 هەزار فەرمانبەری تر ماوە، بڕیارە ئەمڕۆش ناوی 10 هەزار فەرمانبەری تر رەوانەی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران بكرێت بۆ وەرگرتنی زەوی.

ئەو بەڕێوەبەرە روونیشیكردەوە، كاتی دابەشكردنی زەوییەكان بەسەر فەرمانبەراندا دیارینەكراوە، بەڵام هەر شارەوانییەك زەوی ئامادەبێت دەتوانێت دەستبكات بە دابەشكردنی.