ئابووری
بە گوێرەی داتا و زانیارییەکانی بازاڕی وزە، نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی برنت بەرزبۆوە بۆ ١٠٩ دۆلار و نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی ئەمریکاش گەیشتە ١٠٥ دۆلار.
پسۆڕانی وزە دەڵێن، بەھۆی ئەوەی ھیچ ئاسۆیەکی ڕوون نییە بۆ ئاشتی لە ئۆکراین، چاوەڕوان دەکرێت نرخی نەوت جارێکی تر بەرزبوونەوەی زیاتر تومار بکاتەوە.
دوای لێدوانەکانی پوتن و وتەبێژی کۆشکی کرملن، کە ھیچ بەرەو پێشچوونێک لە گفتوگۆکانی مۆسکۆ و کیێڤ نەھاتووەتە ئاراوە، دواتریش جۆ بایدن ھاوتا ڕووسییەکەی بە تاوانباری جەنگ ناوبرد، ئەوانە ھۆکاری سەرەکی بوون بۆ دووبارە بەرزبوونەوەی نرخی نەوت.
دابەزینی نرخی نەوت لە ١٣٢ دۆلارەوە بۆ نزمترین ئاست لە ماوەی دوو ھەفتەی ڕابردوو پەیوەندی بە بەردەوامی کۆبوونەوەکانی ھەردوو وەفدی ڕووسیا و ئۆکراین و لێدوانی بەرپرسانی ڕووسیا لەسەر بەردەوامی و پابەندبوونیان بە ھەناردەی نەوت و غازی سروشتی و وزە بۆ ئەوروپا ھەیە، جگە لەوە مەیلی زیادکردنی بەرھەمھێنان لەلایەن وڵاتانی ھەناردەکاری نەوت ئۆپیک و تۆمارکردنی ژمارەی پێوانەیی تووشبووانی کۆرۆنا لە چینی گەورە بەکارھێنەری نەوت کاریگەری نەرێنی لەسەر نرخی نەوت ھەیە.
ئاژانسی ھەواڵی رۆیتەرز بڵاویکردەوە، بڕیارەکەی کۆنگرێس بە پەسەندکردنی بڕیارەکانی جۆبایدن بە قەدەغەکردنی ھاوردەی ووزەی روسیا و لێدوانی لێپرسراوانی ئیمارات کە رایانگەیاندووە" دەتوانن بەشێوەیەکی زۆر خێرا نزیکەی ٨٠٠ ھەزار بەرمیل بەرھەمھێنانی نەوت زیادبکەن، وەک قەرەبووی بەشێک لە نەوتی روسیا، کاریگەری خێرای لەسەر بازاڕی نەوت و ووزە ھەبووە.
لە سەرەتای ھێرشەکانی روسیا بۆسەر ئۆکراین نرخی نەوت بە ریژەی لە ٣٠٪ بەرزبووەوە و گەیشتە ١٣٩ دۆلار.
ئاژانسەکانی ھەواڵ بڵاویانکردەوە، ئەمڕۆ نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاوی برێنت گەیشتووەتە ١٣٠ دۆلار و پێنج سەنت، ھاوکات یەک بەرمیل نەوتی تەکساسیش بە ١٢٥ دۆلار و ٧ سەنت لە بازاڕەکانی جیھان مامەڵەی پێودەکرێت، ئەوەش دوای ئەوە دێت کە جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا بە بڕیارێک ھاوردەکردنی نەوتی روسیای قەدەغە کرد.
لە دوو ھەفتەی رابردوودا و بەھۆی ھێرشی روسیا بۆ سەر ئۆکراین نرخی نەوت بەشێوەیەکی بەرچاو بەرزبووەوە و پێشبینیش دەکرێت لە چەند رۆژی داھاتوودا نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاوی برێنت ١٤٠ دۆلار تێپەڕینێت و بەوەش نرخی نەوت لە ماوەی ١٤ ساڵی رابردوودا ئاستی پێوانەیی تۆمار دەکات.
ئەمڕۆ، نرخی یەک بەرمیل نەوتی برێنت بەرێژەی ١٠.٤٪ بەرزبوونەوەی تۆمارکرد و گەیشتە ١٣٠ دۆلار و ٣٠ سەنت بۆ بەرمیلێک، ھاوکات نرخی نەوتی تەکساسیش ٩.٣٪ بەرزبووەوە و گەیشتە ١٢٦ دۆلار و ٣٨ سەنت.
یەکەمین جارە لە مانگی تەمموزی ساڵی ٢٠٠٨ەوە، نرخی نەوتی برێنت و تەکساس بگاتە ئەو ئاستە، ھۆکارەکەشی بۆ مەترسی قەدەغەی ئەمریکا و ئەوروپا بۆ سەر نەوتی روسیا دەگەڕێتەوە.
ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکاش رایگەیاندووە، ئیدارەی ئەمریکا لەگەڵ ھاوپەیمانەکانی تاوتوێی قەدەغەکردنی ھاوردەی کەرتی وزەی روسیا دەکەن.
بە پێی ڕاگەیەندراوەکەی "سۆمۆ"، لە مانگی شوباتدا ڕۆژانە ٣ ملیۆن و ٣١٤ ھەزار بەرمیل نەوت ھەناردەکراوە و داھاتی ئەو مانگەش ٨ ملیار و ٥٠٠ ملیۆن دۆلار بووە، ئەوەش بەرزترین ڕێژەی داھاتی مانگانەی فرۆشی نەوتە لە ماوەی ھەشت ساڵی ڕابردوودا. دەشڵێت، پێدەچێت داھاتی نەوتی ئەم مانگەش بگاتە بەرزترین ئاست.
ئەمڕۆ لە کاتی داخستنی بازاڕەکانی جیھاندا نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاوی برێنت گەیشتە ١١٨ دۆلار و نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاوی ئەمریکیش بە ١١٥ دۆلار مامەڵەی پێوەکرا.
توندکردنی سزاکانی سەر روسیا، و شکستی خولی یەکەمی دانوستانەکانی نێوان مۆسکۆ و کیێڤ، و کەمبوونەوەی نەوتی ستراتیژی عەمبارکراوی ئەمریکا و ژاپۆن و ھندستان، بازاڕی وزەی شڵەژاندووە و سەرەرای فشارە زۆرەکانی ئەمریکا، رۆژی چوارشەممە ئۆپێک و ئۆپێک پڵەس بڕیاریاندا لە مانگی ئاداریش درێژە بە رێککەوتنەکانی پێشووی خۆیان بدەن لەبارەی زیادکردنی ئاستی ھەناردەکردنی نەوت.
ئاژنسەکانی ھەواڵی بڵاویانکردەوە، ئەمرۆ نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە رێژەی ٤.١٣٪ بەرزبوەتەوە و گەیشتوەتە ١١٧ دۆلار و نەوتی تەکساسیش ١١٤ دۆلاری تێپەراند.
ھێڵی" نۆرد ستریم تو"ی روسی کە غاز لە روسیاوە دەگوازێتەوە بۆ ئەڵمانیا و چەند ولاتێکی تری ئەوروپی ، بەھۆی ئەو سزایانەی بەسەر روسیا سەپێندراوە کاریگەری لەسەر دروست بووە و کۆمپانیای خاوەن ھێڵەکە روبەروی مایەپوچ بوون دەبێتەوە و تا ئێستاش ١٠٦ کارمەندی لە کارەکانیان دورخستووەتەوە .
رۆبەرت ھابێک وەزیری ئابوری ئەڵمانیاش رایگەیاندوە ، بەمنزیکانە ئەو ھێڵە مۆڵەتی پێنادرێتەوە بۆ ئەوەی دەست بەکارەکانی بکاتەوە ، راشیگەیاندوە لە ١٠ ساڵی رابردوودا ئەڵمانیا سیاسییەتێکی باشی بەرامبەر روسیا پەیرەو نەکردوە لەبواری وزەدا ، بەڵام لە حکومەتی نوێی ئەڵمانیادا ئەو سیاسەتە پەیرەو ناکرێت .
ھاوکات لێدوانەکەی (جنیفر گرانھۆڵم) وەزیری وزەی ئەمریکا لەبارەی بڕیارەکەی جۆبایدن بۆ خستنە بازاڕی ٣٠ ملیۆن بەرمیل نەوتی ستراتیژی عەمبارکراوەی ئەمریکا، رەوشی بازاڕی نەوتی زیاتر شڵەژاند و لەماوەی کەمتر لە ٢٠ سەعاتی رابردوو نرخی نەوت بە رێژەی ٤.٨٨٪ بەرزبووەتەوە.
بڕیاریشە ئەمڕۆ وڵاتانی ئۆپێک و ئۆپێک پڵەس بە بەشداری روسیا، لەبارەی نرخی نەوت و بەرزکردنەوەی ئاستی ھەناردەکردن کۆببنەوە، بەڵام ئاژانسی ھەواڵی رۆیتەرز ئاشکرای کردووە، ئۆپێک و ئۆپێک پڵەس پێکداگردەبن لەسەر ھەڵوێستەکانی پێشوویان لەبارەی ھاوسەنگی بازاڕی نەوت، و بەدووری زانیوە لە مانگی ئازار ئاستی ھەناردەکردن زیاد بکەن.
سێرگی کۆبریانۆڤ، نوێنەری ڕەسمی کۆمپانیای گازپڕۆمی ڕووسی ڕایگەیاند: ھەناردەکردنی گازی سرووشتیی ڕووسیا بۆ ئەوروپا لە ڕێگەی ئۆکراینەوە بە شێوەیەکی ئاسایی بەردەوامە و ڕۆژی دووشەممە ١٠٥.٨ ملیۆن مەتر سێجا گاز ھەناردە کراوە، ھەروەھا ڕۆژی یەکشەممەش بڕی ١٠٧.٥ ملیۆن مەتر سێجا گاز ھەناردە کراوە.
ئەوەش لە کاتێکدایە وەربەرھێنەران ترسیان ھەیە ئاڵۆزییەکان کاریگەری بکاتە سەر گەیشتنی سووتەمەنی و ئەمڕۆ نرخی گازی سرووشتی لە ئەوروپا بە ڕێژەی ٣٤٪ بەرزبووەوە، وەبەرھێنەرانیش دەترسن ڕەوشی ئۆکراین کاریگەری بکاتە سەر گەیاندنی گازی سرووشتی لە ڕووسیاوە بۆ ئەوروپا.
دوای رێکەوتنی ئەمریکا و یەکێتی ئەوروپا، بۆ دەرکردنی ژمارەیەک بانکی سەرەکی روسیا لە سیستمی دارایی سویفت، کە تایبەتە بە حەواڵەکردنی پارە، دراوی رۆبڵی روسی بەرامبەر دۆلاری ئەمریکی، ٤١.٥٪ی بەھاکەی لە دەستدا، تەنھا لەم مانگەشدا ٥٣.٧٧٪ی بەھاکەی بەرامبەر دۆلار لە دەستداوە و ئێستا ١١٩ رۆبڵ بەرامبەر یەک دۆلار مامەڵەی پێوەدەکرێت.
دوای ھێرشی فراوانی روسیا بۆ سەر ئۆکراین، ئەمریکا و وڵاتانی خۆرئاوا سزای توندی ئابورییان بەسەر مۆسکۆدا سەپاند و ژمارەیەک بانکی گەورەی ئەو وڵاتەیان لە سیستمی دارایی سویفت دەرکرد، گەشتە ئاسمانییەکانیشیان بۆ روسیا راگرت و ھەڕەشەی سەپاندنی سزای زیاتریش بەسەر ئەو وڵاتە دەکەن.
ئەمڕۆ یەک بەرمیل نەوتی برێنت بە ١٠٣ دۆلار و ٤٦ سەنت و نەوتی خاوی تەکساسی ئەمریکاش بە ٩٦ دۆلار و ٧٢ سەنت مامەڵەیان پێوەکرا، ئەوەش لەکاتێکدایە کە روسیا ھەناردەکارێکی گەورەی نەوتی خاوە لە جیھاندا و مەترسی ھەیە ھەناردەکردنەکانی بکەوێتە ژێر کاریگەریی ئەو سزایانەی چاوەڕوان دەکرێت بەسەریدا بسەپێنرێن.
رۆژی ٢٤ی ئەم مانگە لەگەڵ دەستپێکردنی داگیرکارییەکانی روسیا بۆسەر ئۆکراین نرخی نەوتی برێنت بۆ سەروو ١٠٥ دۆلار بەرزبووەوە، لە دوای ھەشت ساڵیش ئەوە یەکەمجارە نرخی نەوت بگاتە ئەو ئاستە.
لە دوای دەستپێکردنی داگیرکارییەکەی روسیاوە، نرخی یەک بەرمیل نەوتی برێنت بۆ ١٠٢ دۆلار و ١٨ سەنت بەرزبوەوە، کە بۆ یەکەمین جارە لە ماوەی ٧ ساڵدا بگاتە ئەو ئاستە، ھەروەھا نرخی یەک بەرمیل نەوتی تەکساسیش گەیشتوەتە سەروو ٩٦ دۆلار بۆ ھەر بەرمیلێک.
ھاوکات بەھای روبڵی روسی بەرامبەر دۆلاری ئەمریکی بۆ ئاستی پێوانەیی دابەزی، نرخی زێڕیش بە رێژەی زیاتر لە ٢٪ بەرزبوونەوەی تۆمارکرد، ئەوەش لەگەڵ دەستپێکردنی ھێرشەکەی روسیا بۆ سەر ئۆکراین.
دوای ئەوەی رۆژی سێشەممە، بە کاریگەری زیادبوونی ناکۆکییەکانی نێوان روسیا و ناتۆ، و دروستبوونی مەترسی لەسەر وزەی جیھان، نرخی نەوت گەیشتە بەرزترین ئاست لەماوەی حەوت ساڵی رابردودا و ٩٩ دۆلاری تێپەڕاند، بەڵام بە کردنەوەی بازاڕەکانی بۆرسەی ئەمریکا نرخی نەوت جارێکی تر دابەزینێکی بەرچاوی بەخۆیەوە بینی بەڵام ئەمرۆ جارێکی تر بە کردنەوەی بازارەکانی ئاسیا نرخی نەوتی برنت بۆ ٩٦ دۆلار و ٧٠ سەنت و نەوتی تەکساسیش بۆ ٩١ دۆلار و ٧٨ سەنت بەرزبۆوە.
چاودێرانی رەوشی بازاڕی نەوت رایانگەیاندووە، ئەگەر گرژییەکان لەسەر سنووری ئۆکراینا تەشەنەبستێنێت، نرخی نەوت دەگاتە ١٠٥ بۆ١١٠ دۆلار، تاکە بەربەستیش لەبەردەم بەرز نەبوونەوەی نرخی نەوت، گەڕانەوەی یەک ملیۆن بەرمیل نەوتی رۆژانەی ئێرانە بۆ ناو بازاڕەکانی جیھان.
ئەمڕۆ نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاوی برێنت لە بازاڕەکانی جیھان، ٤٦ سەنت لە بەھاکەی لە دەستدا و لە ٩١ دۆلارەوە بۆ ٩٠ دۆلار و ٧٠ سەنت دابەزی، ھاوکات نرخی گرێبەستە دواخراوەکانی نەوتی خاوی خۆرئاوای تێکساس، ٤١ سەنت کەمیکرد و بۆ ٨٩ دۆلار و ٧٨ سەنت دابەزی.
لە سەرەتای ئەم مانگەوە بازاڕی نەوت لە جیھاندا ناجێگیرە، بەجۆرێک نرخی نەوت بۆ بەرزترین ئاست لە ماوەی ٧ ساڵی رابردوودا بەرز بووەوە و گەیشتە نزیکەی ٩٥ دۆلار.
دابەزینی نرخی نەوتی خاوی برێنتیش بۆ خوار ٩١ دۆلار، بۆ ئەگەری کۆبوونەوەی چاوەڕوانکراوی جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا و ڤلادیمیر پوتن سەرۆکی روسیا لە بارەی رەوشی ئۆکراین و ئەگەری رێککەوتنی وڵاتانی ئەندامی رێککەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئێران، دەگەڕێتەوە.
بە گوێرەی داتاکانی بازاڕی وزە، ئەمڕۆ نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٩٢ دۆلار و ٥٠ سەنت مامەڵەی پێوە کراوە و نزیکەی دوو دۆلار نرخەکەی دابەزی.
ھاوکات نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی ئەمریکاش بە ٩١ دۆلار و ١٤ سەنت مامەڵەی پێوە کراوە.
ڕۆژی دووشەممەی رابردوو، بۆ یەکەمجار لە دوای ساڵی ٢٠١٤وە نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت گەیشتە ٩٦ دۆلار.
لە ئێستاشدا بەھۆی ئەو ڕاپۆرتانەی باس لە ئەگەری زیندووکردنەوەی ڕێککەوتنی ئەتۆمی ئێران دەکەن، کاریگەریی لەسەر نزمبوونەوەی نرخی نەوت کردووە، چونکە ئەگەری گەڕانەوەی نەوتی ئێران بۆ بازاڕی وزە زیاتر بووە.