ئەمڕۆ ئاھەنگی کردنەوەی یارییەکانی ئۆڵۆمپیاد لە فەڕەنسا دەستپێدەکات و زیاتر لە ١٠٠ سەرۆکی وڵاتان و سەرۆک وەزیران و پادشای وڵاتان بەشدار دەبن، کە لەنێویاندا د.لەتیف ڕەشید سەرۆک کۆماری عێراق ھەیە.
 

د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عێراق جەختدەکاتەوە، عێراق بە پشت بەستن بە سەقامگیریی لەڕووی ئاسایش و سیاسی و ئابورییەوە، ھەوڵدەدات پەیوەندییەکانی بەشێوەیەکی ئەرێنی لەگەڵ وڵاتانی جیھان پەرەپێبدات.
 

د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عێراق، پێشوازیکرد لە عەمید مستەفا رەزا یاسری خاوەنی پلەی یەکەمی لە پاڵەوانێتی بنبڕکردنی بازرگانیکردن بە مرۆڤەوە، کە لەلایەن وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە واشنتۆنی پایتەخت رێکخرابوو.
 

د.لەتیف رەشید سەرۆککۆماری عێراق، لەگەڵ جاسم محەمەد عەبوود سەرۆکی دادگای باڵای فیدراڵی کۆبۆوە و گفتوگۆیان کرد لەبارەی ناوەڕۆکی بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی سەبارەت بە ھەژماری بانکی فەرمانبەرانی ھەرێم.

سەرۆککۆمار رایگەیاند، پرۆسەی سیاسی عێراق لەدوای ساڵی ٢٠٠٣ لەسەر چەند بنەمایەکی نەگۆڕ داڕێژراوە، کە خواستی سەرکردە سیاسییەکانی لەسەر بووە و لە دەستوردا بەڕوونی ھەرێمی کوردستان و ئەو دەسەڵاتانەی ئێستای پەسندکردووە، ھەربۆیە دەسەڵاتدارانی ھەرێم دەسەڵاتی تەواویان بەسەر ھەرێم و ھاووڵاتیاندا ھەیە، بەشێوەیەک کە جگە لە دەسەڵاتە تایبەتەکانی حکومەتی فیدراڵ، دەستوور و یاسا پێشێل نەکات.

لە بەرامبەردا سەرۆکی دادگای باڵای فیدراڵی، ئاماژەی بەوە کرد ئەو فەرمانبەرانەی ھەرێمی کوردستان کە بەھۆی کێشەی ھونەرییەوە دروستکردنی ھەژماری بانکییان دوادەکەوێت، دەتوانن بە کاش موچەکانیان وەربگرن، دووپاتیشیکردەوە، ناردنی پارە بۆ موچەخۆرانی ھەرێم بەردەوام دەبێت تاوەکو پرۆسەی بە بانکی کردنی مووچەی فەرمانبەران تەواودەبێت، بەوپێیەی ڕێوشوێنەکانی پرۆسەی بەبانکیکردن کاتی پێویستە.

لە میانەی دیدارەکەدا، کە ئەمڕۆ سێشەممە ١٩-٣-٢٠٢٤، لە کۆشکی سەلام لە بەغداد بەڕێوەچوو، سەرۆککۆمار جەختیکردەوە لە پێویستی پاڵپشتیکردنی لێکۆڵینەوە و توێژینەوە پزیشکیییەکانی سەرجەم پسپۆڕییە جیاجیاکان لەڕێگەی سودوەرگرتن لە شارەزایی وڵاتانی پێشکەوتوی جیھان، ھەروەک ئاماژەیکرد بە پێویستی پەرەپێدانی پرۆگرامی زانستی و وانەوتنەوە لە زانکۆ و پەیمانگاکاندا.

سەرۆککۆمار دووپاتیکردەوە، کە زانکۆکانی عێراق ناوبانگێکی باشیان ھەیە بەوپێیەی زۆرێک لە خاوەن توانا و لێھاتوویی زانستی بەتایبەت لە بواری پزیشکیدا، لە ناوخۆی عێراقدا خوێندنیان تەواوکردوە.

لەلای خۆیەوە سەرۆکی کۆمەڵەی عێراقی بۆ لێکۆڵینەوە و توێژینەوەی پزیشکی کورتەیەکی لەبارەی کارەکانی کۆمەڵەکەیان و ئەو ئەرکانەی لەڕێگەی کردنەوەی خول و وۆرکشۆپ جێبەجێیان دەکەن خستەڕوو، تا بتوانن شان بە شانی پێشکەوتنەکانی بواری پزیشکی ھەنگاوبنێن، ھەروەھا باسی لە میکانیزمەکانی ھاریکاری نێوان کۆمەڵەکەیان و زانکۆ پسپۆڕەکانی عێراق کرد.

فەرمانگەی راگەیاندنی سەرۆکایەتی کۆمار بڵاویکردەوە، سەرۆککۆمار لە کۆڕبەندەکەدا وتەیەکی پێشکەشکرد و ئاماژەی بە پێشکەوتنەکانی بەرھەمھێنانی غاز کرد، ھەروەھا جەختیکردەوە، پێش کۆتایی ساڵی ٢٠٢٣ پڕۆژەیەکی غاز خراوەتەکار و لەئێستادا و بۆ ئەمساڵی وەزارەتی نەوت سەرقاڵی ھەوڵی گەورەترە بۆ دەستپێکردنی زیاتر لە پڕۆژەیەکی غاز لە چەندین ناوچەی عێراق.

ھەروەھا ھەڵوێستی عێراقی بۆ پشتیوانی لە خەباتی گەلی فەڵەستین دووپاتکردەوە، ھەروەک ئیدانەی ھەوڵەکانی داگیرکەرانی بۆ لەناوبردنی گەلی فەڵەستین راگەیاند، جەختی لەوەشکردەوە، ئاسایش و سەقامگیریی تەواوی ناوچەکە بەدی نایەت تا گەلی فەڵەستین مافەکانی بەدەستنەھێنێت.

لە پەراوێزی لوتکەکەدا، سەرۆک کۆمار پێشوازی لە ئیبراھیم رەئیسی سەرۆک کۆماری ئێران کرد و پەیوەندییەکانی نێوان ھەردوو وڵات و رێگاکانی پەرەپێدانیان تاوتوێ کرد، سەرەڕای ئەوەی بایەخی بەڕێوەچوونی حەوتەمین لوتکەی سەرۆکی دەوڵەت و حکومەتەکانی کۆڕبەندی وڵاتانی ھەناردەکاری غازیان دووپاتکردەوە.

لەگەڵ گەیشتنی سەرۆککۆمار بۆ شوێنی بەڕێوەچونی کۆڕبەندەکە، لەلایەن عەبدولمەجید تەبون سەرۆکی جەزائیرەوە پێشوازی لێکرا.

لە کۆڕبەندەکەدا سەرۆککۆمار وتەیەکی پێشکەشکرد و ئاماژەی بەوەکرد، کە تائێستا ھەوڵە جیھانییەکان بەئاراستەی گەیشتنن بە ھاوسەنگی لەنێوان ئاسایشی وزە و کەمکردنەوەی دەردانی گازی ژەھراوی، ھەروەک زیانی کەمیی وزەش کەمتر نییە لە کاریگەرییەکانی گەرمبونی زەوی لەسەر مرۆڤ.

سەرۆککۆمار ئاماژەی بە پێشکەوتن کرد لە پرۆسەی سودوەرگرتن لە غاز و رایگەیاند، پێش کۆتایی ساڵی ٢٠٢٣ پڕۆژەیەکی غازی خرایە بواری جێبەجێکردنەوە، لەئێستاشدا و بۆ ئەمساڵ وەزارەت ھەوڵی زۆردەدات بۆئەوەی زیاتر لە یەک پڕۆژەی غاز لە چەند ناوچەیەکی عێراقدا دەستپێبکات.

لەبارەی دۆزی فەڵەستینیشەوە، سەرۆککۆمار دوپاتیکردەوە، پشتیوانی تەواو لە خەباتی گەلی فەڵەستین دەکەن، کە رووبەڕووی دەستدرێژیی ناڕەوا بووەتەوە، ھەروەھا ئەو ھەوڵە دڕندانانە ئیدانە دەکەن، کە بۆ لەناوبردنی لەبەرچاوی جیھاندا رودەدەن.

دەقی وتەکەی سەرۆککۆمار: 

برای بەڕێز سەرۆک عەبدولمەجید تەبون سەرۆکی حەوتەمین لوتکەی کۆڕبەندی سەرۆکی دەوڵەتان و حکومەتەکانی وڵاتانی ھەناردەکاری غاز

بەڕێزان، ئامادەبووان
سڵاوی خوای گەورەتان لێبێت

سەرەتا دەمەوێت سوپاسی دڵسۆزانەتان بکەم بۆ بانگھێشتەکەتان بەمەبەستی بەشداریکردن لەم بۆنە گەورە جیھانییەدا، لەکاتێکدا ئەمڕۆ جیھان تووشی ململانێی کەشوھەوا و وزە بۆتەوە و سەرەتاکانی سەردەمی گۆڕینی وزە و کاردانەوەی ئەم ململانێیانە لەسەر سەقامگیری کەرتی وزەی جیھانی دەرکەوتوە، ئەوە رونبۆتەوە کە جیھان پێویستی بە سەقامگیری و متمانە ھەیە لە کەرتی وزەدا، ھەروەک چۆن پێویستی بە خودی وزە ھەیە.

تائێستا ھەوڵە جیھانییەکان بەئاراستەی گەیشتنن بە ھاوسەنگی لەنێوان ئاسایشی وزە و کەمکردنەوەی دەردانی گازی ژەھراوی، زیانی کەمیی وزەش کەمتر نییە لە کاریگەرییەکانی گەرمبونی زەوی لەسەر مرۆڤ، ئەوەتا نزیکەی یەک ملیار مرۆڤ لە جیھاندا ھەن، کە دەستیان بە سەرچاوەکانی وزە ناگات و ژمارەکە ھێشتا لەزیادبوندایە، بەتایبەتی لەگەڵ ھەوڵە بەردەوامەکان بۆ نەھێشتنی سوتەمەنی ھەرزان کە ئاستی دەردانی گازی ژەھراوییان بەرزە، ئەمەش پاڵی بە کۆمەڵگەی مرۆییەوە ناوە، کە پێویستە کاربکات لەپێناو دانانی دیدگایەک بۆ گواستنەوەی دادپەروەرانە لە پرسی وزەدا، بەشێوەیەک کە کەشوھەوای ھەسارەکەمان بپارێزێت و کەس لەدوای خۆی بەجێنەھێڵێت.

سوتەمەنی بەردینی لە ماوەی دەیەکانی رابردودا ٨٠٪ی تێکەڵەی وزەی جیھانی پێکھێناوە و پێشبینی دەکرێت ئەم رێژەیە تا پێش ناوەڕاستی ئەم سەدەیە لە سەرووی ٦٠٪ەوە بمێنێتەوە. سەرەڕای ھەموو ئاڵنگارییەکان، وەزارەتی نەوتی عێراق لە ماوەی ١٠ ساڵی رابردودا بەرھەمھێنانی دوو ھێندە زیادکردوە و گەیشتوەتە (٤.٧) ملیۆن بەرمیل لەرۆژێکدا، ئەمەش وایکرد بە تەنھا عێراق بەشداربێت لە یەک لەسەر پێنجی زیادبوونی بەرھەمی جیھانی.

دەقی راگەیەندراوی کۆتایی کۆنفرانسی لایەنەکان لە (Cop٢٨) ئاماژەی بە پشتبەستن بە سوتەمەنی گۆڕدراو وەک پایەی سەرەکی گۆڕانکاری کردووە، کە پێشتر ئامادە بووە و ساڵانێکە لە دیدگای نیشتمانیمان بۆ پیشەسازی غاز ئامادەیە، چونکە ئەو رۆڵە مامناوەندییەی کە پیشەسازی غاز دەتوانێت لەڕێڕەوی گۆڕینی وزەدا بیگێڕێت، وادەکات گرنگ بێت لە چوارچێوەی پلان و ئامانجەکانی وڵاتدا سەرنج بخرێتەسەر ئەم پیشەسازییە.

رۆڵی کاریگەری غاز لە کەرتی وزەدا لە ھەردوو ماوەی نزیک و دوردا دیارە، تەنھا لەبەرئەوەنا کە ئەم سوتەمەنییە کەمتر ژینگە پیس دەکات، بەڵکو بەھۆی رۆڵی تەواوکەر و ھاوبەشیکردنیەتی لەگەڵ سەرچاوە پاکەکانی وزە و ئاسان بەکارھێنانیەتی لە کەرتی بەرھەمھێنان و لە پیشەسازییە سەرەکییەکاندا، کە لە تەکنیکە کارامەکانی بەرھەمھێنانی وزەوە سەرچاوە دەگرێت؛ وەک خولگە تێکەڵەکان بە کارایی نزیکەی ٦٥٪، یان لەبەرئەوەی مادەیەکی خاوە بۆ پیشەسازییەکانی پترۆکیمیایی، کە جیھان لە ھەموو حاڵەتێکدا پێویستی پێیەتی.

ئەمە ئەو رۆڵەیە، کە کۆڕبەندی وڵاتانی ھەناردەکاری غاز لەئێستادا دەیگێڕێت، بۆ گەیشتن بە سەقامگیری کە پاڵپشتی ھەناردەکاران و بەکاربەران دەکات، پێش ئەوەش پاڵپشتی خودی پیشەسازیی غاز دەکات، کە پێویستی بە ھەوڵ و پارەدارکردنی زۆر ھەیە لەسەرئاستی بەرھەمھێنان و ھەناردەکردن، باوەڕبوون بەم رۆڵەی کۆڕبەندەکەش ھاندەرێک بوو بۆ عێراق بۆ دەربڕینی خواستی خۆی لە چوونە ناو کۆڕبەندەکە وەک چاودێرێک، وەک ئامادەکارییەک بۆ گەیشتن بە ئەندامێتی کارا، بەتایبەتی کە کۆڕبەندەکە سورە لەسەر رێکخستنی دیدگاکان و ھەڵوێستەکان لەگەڵ رێکخراوی وڵاتانی ھەناردەکاری نەوت (ئۆپێک).

لەسەرئاستی کرداری و بنەمای ئەم دیدگایە، پڕۆژەی تەواوکاریی خولی پێنجەم و خولی شەشەممان دەستپێکرد، کە زۆربەیان کێڵگەی غازیی ئومێدبەخشن. لەلایەکی دیکەوە ئەنجومەنی وەزیران راسپاردەکانی دامەزراندنی سەکۆی غازی شلی لە بەندەری گەورەی فاو پەسند کرد، کە یەکەم جۆرە لە وڵاتدا بەمەبەستی بەھێزکردنی ئاسایشی وزە و ھەمەچەشنکردنی سەرچاوەکانی.

ھەروەھا ئێمە بە ھەنگاوی دیراسەکراو بەرەوپێشدەڕۆین بۆ سودوەرگرتن لە غاز، پێش کۆتایی ساڵی ٢٠٢٣ پڕۆژەیەکی غازی خرایە بواری جێبەجێکردنەوە، لەئێستاشدا و بۆ ئەمساڵ وەزارەت ھەوڵی زۆردەدات بۆئەوەی زیاتر لە پڕۆژەیەکی غاز لە چەند ناوچەیەکی عێراقدا دەستپێبکات.

دەقی راگەیەندراوی کۆتایی کۆنفرانسی لایەنەکان بریتیبوو لە سێ ھێندە زیادکردنی وزەی نوێبووەوە پێش ساڵی ٢٠٣٠، ئەم دیدە تازە نەبووە بۆ ستراتیژی وزەی عێراق، چونکە عێراق بە پەرۆشەوە کاردەکات لە بوارەکانی وزەی نوێبووەوە بە زیادکردنی تواناکانی بەرھەمھێنانی وزەی خۆر، ھەروەک یاداشتی لێکتێگەیشتن و گرێبەستی لەگەڵ کۆمپانیا نێودەوڵەتییە پسپۆڕەکان ئیمزاکردوە.

یەکەم تەندەری کەمکردنەوەمان دەستپێکردووە بۆ جێبەجێکردنی پڕۆژەکانی کەمکردنەوەی کاربۆن، کە لە قەواڵەکانی کاربۆنەوە پارەیان بۆ دابین دەکرێت بۆ پڕۆژەی سوتاندنی غاز لە کێڵگەیەکی خۆرھەڵاتی بەغدا. لەم بۆنەیەدا جەخت لەوە دەکەینەوە، کە وڵاتانی بەرھەمھێنەری نەوت دەتوانن رۆڵێکی گرنگ لەم بوارەدا بگێڕن بە کارکردن بۆ باشترکردنی کارامەیی وزە، چونکە کۆتوبەندەکانی کەشوھەوا بۆ بەرەنگاربونەوەی کاریگەرییەکانی سوتەمەنی بەردینییە لەسەر کەشوھەوا نەک خودی سوتەمەنی.

لەلایەکی دیکەوە رەشنوسی یاسای وزەی نوێبووەوە ئامادەکرا بۆ دامەزراندنی ھەیکەلی بەڕێوەبردنی ئەم دۆسیە گرنگە و دەرکردنی یاسای پێویست بۆ خێراکردنی کارەکان، لە ئەنجومەنی وەزاری بۆ وزەش خراوەتەڕوو.

ئەمڕۆ لەم بۆنە گەورەیەدا کۆدەبینەوە، بۆ جەختکردنەوە لەسەر رۆڵی کۆڕبەندی وڵاتانی ھەناردەکاری غاز وەک یاریزانێکی سەرەکی لە سەقامگیریی بازاڕ و دروستکردنی کاریگەری لەسەری، دەست لە دەست لەگەڵ رێکخراوی وڵاتانی ھەناردەکاری نەوت (ئۆپێک).

لێرەدا دەمانەوێت ستایشی رۆڵی مێژوویی جەزائیر بکەین، کە رۆڵێکی سەرەکییە لە چەسپاندنی نرخی نەوت و سەقامگیرکردنی بازاڕی جیھانی لەڕێگەی کارە پێشەنگەکانییەوە بۆ لێکنزیککردنەوەی بۆچونەکانی نێوان وڵاتانی ھەناردەکاری نەوت لە ناوەوە و دەرەوەی ئۆپێک لەپێناو گەیشتن بە کۆدەنگی مێژوویی.

ھەروەھا شانازیی دەکەین بە ئامادەبوونمان لە جەزائیر، وڵاتی ملیۆنێک شەھید، کە دوای سەربەخۆیی، لەلایەن حکومەتە نیشتمانییەکەیەوە رێزی لە عێراق گرت و یەکەم سەردانی رەسمی بۆ رێکخرا.

لەکۆتاییدا، لەکاتێکدا خەباتی گەلی جەزائیر بیر دەھێنینەوە، پشتیوانی تەواوی خۆمان بۆ خەباتی گەلی فەڵەستین دوپاتدەکەینەوە، کە روبەڕوی دەستدرێژیی ناڕەوا بووەتەوە، ھەروەھا ئەو ھەوڵە دڕندانانە ئیدانە دەکەین، کە بۆ لەناوبردنی لەبەرچاوی جیھاندا رودەدەن. ئاسایش و سەقامگیری تەواوی ناوچەکە بە بێ ئەوەی گەلی فەڵەستین مافە تەواوەکانی خۆی بەدەستبھێنێت، بەدی نایەت، لەپێشەوەدا دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیان، کە قودسی پیرۆز پایتەختی بێت.

دوبارە سڵاوی خوای گەورەتان لێبێت.

لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی "حەدەس"، د. لەتیف رەشید سەرۆککۆماری عێراق رایگەیاند، وەرگرتنەوەی دەسەڵاتەکان لە ھەرێمی کوردستان رێی تێناچێت، چونکە دەستورین و ھیچ لایەنێکیش نییە بیەوێت ئەو کارە بکات.

سەبارەت بە کێشەکانی ھەرێم و بەغداد سەبارەت بە بودجە و نەوت دەڵێت، دانوستانەکان بەردەوامن بۆ چارەسەرکردنیان.

لەبارەی پرسی کشانەوەی ھێزی ھاوپەیمانانیش رایگەیاند، ئەو پرسە بە رێککەوتن لەگەڵ حکومەتی عێراق کراوە و مانەوەشیان لە وڵاتدا، پەیوەستە بە مەترسییەکانی داعشەوە، لەگەڵ ئەوەشدا سوپای عێراق ئامادەیە بۆ تەحەددای ناوخۆیی و دەرەکی.

سەرۆککۆمار دووپاتیشدەکاتەوە، ناتوانن پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ئەمریکا پشتگوێ بخەن، لەگەڵ ئەوەشدا پەیوەندییەکانیان لەگەڵ کۆماری ئیسلامی ئێران و تورکیا باشە.

لەبارەی ھێرش و پەلامارەکانی وڵاتانی دراوسێشەوە باسی لەوەکرد، دژی پێشێلکاریی ئەمنیین لە وڵات جا لە ھەرلایەنێکەوە بێت بە تورکیاشەوە، ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، گفتوگۆکانیان لەگەڵ تورکیا بەردەوامن بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان.

لە میانی دیدارەکەدا، کە ئەمڕۆ شەممە ٢٤-٢-٢٠٢٤ لە کۆشکی بەغداد بەڕێوەچوو، سەرۆککۆمار جەختیکردەوە، عێراق سورە لەسەر چەسپاندنی بناغەکانی دیالۆگی جددی و بنیاتنەر بۆ روبەڕوبونەوەی ئاستەنگەکان لەسەر ھەردوو ئاستی ناوخۆیی و ناوچەیی، ئاماژەی بەوەشکرد پرۆسەی سیاسی لە عێراقدا، بنەمای دیالۆگی پەسندکردووە بۆ گەیشتن بە لێکتێگەیشتنی ھاوبەش لەبارەی پرس و دۆسییەکان. ھەروەک عێراق رۆڵی ھەرێمی گێڕاوە لە نزیککردنەوەی دیدگاکان لەنێوان وڵاتانی ناوچەکەدا.

سەرۆککۆمار باسی لەوەکرد، گۆڕانکاری و روداوە خێراکان، کە لە جیھاندا روودەدەن، وا دەخوازن بەھاکانی دیالۆگ و پەیوەندی و ھاوبەشی بەھێزبکرێن، کە بنەماکانی پێکەوەژیان دەچەسپێنن و دەرفەتی ئاشتی لەسەرئاستی ناوچەیی و نێودەوڵەتی پتەودەکەن.

ھەروەھا ئاماژەی بەو ھەلومەرجەدا، کە عێراق پێیداتێپەڕی، لەوانە جەنگ، ئابڵوقە، توندوتیژی و تیرۆر و کاریگەرییان لەسەر ئاستی خزمەتگوزاری و ژێرخانی ئابوری.

جەختی لەوەشکردەوە، کە حکومەت بەرنامەیەکی داڕشتوە و کاری لەپێشینەی بریتییە لە چەسپاندنی ئاسایش و سەقامگیری و باشترکردنی ئاستی بژێوی ھاووڵاتیان، سەرەڕای پشتگیریکردن لە کەرتی تایبەت، ھاندانی وەبەرھێنان و ئاسانکاریکردن بۆ بازرگانان.

سەرۆککۆمار ئاماژەی بە بایەخی رۆڵی ناوەندەکانی دیالۆگ و لێکۆڵینەوە کرد لە پرۆسەی دروستکردنی بڕیاردان و خستنەڕووی بژاردەکان لەڕێی شیکردنەوەی روداوەکانی ئێستا و لێکەوتە چاوەڕوانکراوەکانی و پێشبینیکردنی داھاتوو بۆئەوەی یارمەتی بڕیاردەر بدەن، کە بڕیاری دروست بدات.

ھەروەھا ئەو ھەوڵانەی بەرزنرخاند، کە بۆ سازکردنی شەشەمین کۆنفرانسی دیالۆگی بەغداد دراون و ھیوای سەرکەوتنی بۆ خواستن لە بەدیھێنانی ئامانجەکانی کۆنفرانسەکە. ئاماژەی بەوەشدا، سازکردنی ئەم جۆرە کۆنفرانسانە دەبنەھۆی دەوڵەمەندکردنی ئەو دید و بیرۆکە و بۆچونانەی بەشداردەبن لە بەھێزکردنی بناغەکانی سەقامگیری و پەرەپێدانی دۆخی ئابوری و باشتر دابینکردنی پێداویستییەکانی ھاووڵاتیان.

لەلایەن خۆیانەوە، ئەندامانی وەفدەکە رێنماییەکانی سەرۆککۆمار و گرنگیپێدان و پەرۆشی بۆ ئامادەبونی لە کردنەوەی کۆنفرانسەکە و پێشکەشکردنی وتەکەی بەرزنرخاند، کە لەلای ئامادەبوانی کۆنفرانس جێی بایەخ بووە. دوپاتیشیانکردەوە، سەقامگیریی عێراق و بەھێزکردنی رۆڵی لە دیالۆگی ناوچەییدا، دەتوانێت بەشداری بکات لە بەدەستھێنانی سەقامگیری لە ناوچەکەدا.

ئەمڕۆ لە بەغداد، د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عێراق پێشوازی کرد لە عەلی رەزا گونای باڵیۆزی تورکیا لە عێراق و لە دیدادرێکدا سەرۆک کۆمار جەختیکردەوە لەسەر بایەخی پتەوکردنی ھاریکاری و کاری ھاوبەش سەبارەت بە بواری ئەمنی و ئابوری و بازرگانیی.

سەرۆک کۆمار ھەروەھا پێویستی ھەماھەنگی لە دۆسیەی ئاودا دووپاتکردەوە، بەشێوەیەک کە پشکێکی دادپەروەرانە بۆ عێراق مسۆگەر بکات و پێویستییەکانی دابین بکات.

لای خۆیەوە باڵیۆزی تورکیا پاڵپشتی وڵاتەکەی بۆ ئاسایش و سەقامگیریی عێراق دووپاتکردەوە و جاختیکردەوە لەسەر خواستی پتەوکردن و پەرەپێدانی پەیوەندییە دووقۆڵییەکان لە بوارەکانی بەرژەوەندی ھاوبەش و جێبایەخی ھەردوولا.

د.لەتیف رەشید، سەرۆککۆماری عێراق لە بەغداد پێشوازی لە دادوەر فایەق زێدان سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای دادوەری کرد و ھەردولا پشتیوانی خۆیان بۆ بەھێزکردنی رۆڵی دەسەڵاتی دادوەری لە پاڵپشتیکردنی ھێزی یاسا و بەرقەرارکردنی ئاسایش و سەقامگیری دوپاتکردەوە.

سەرۆکایەتی کۆمار ئاماژەی بەوەداوە، لەکۆبوونەوەکەدا جەختکراوەتەوە لەسەر گرنگی پاراستنی سەربەخۆیی دادوەری و پتەوکردنی بنەماکانی دادپەروەری و یەکسانی لەنێوان ھاووڵاتیاندا.

لەبارەی ھاریکاریی نێوان سەرۆکایەتی کۆمار و ئەنجومەنی باڵای دادوەریش، لە راگەیەنراوەکەدا ھاتووە، ھاریکاریی بەرھەمداری ھەردوو دامەزراوە بەردەوام دەبێت بەشێوەیەک، کە بتوانێت بەھێزیی یەکگرتوویی نێوان دەسەڵاتە دەستورییەکان بەدیبھێنێت لە بواری یاسادانان و بەرەنگاربونەوەی گەندەڵی و یەکلاکردنەوەی دۆسیەی ئەو دەستبەسەرکراوانەی ماوەی سزاکانیان کۆتاییھاتووە.

ئەمڕۆ سێشەممە د. لەتیف رەشید، سەرۆککۆماری عێراق، مەرسوومی کۆماریی بۆ دانانی ژمارەیەک پارێزگار دەرکرد، ئەوەش دوای تەواوکردنی ڕێکارەکانی وردبینی لەلایەن بەشی یاساییەوە.

مەرسومەکە تایبەتە بە پارێزگارەکانی بەغداد، بەسرە، نەینەوا، بابل، کەربەلا، واست، زیقار، نەجەف، ئەنبار، موسەنا و میسان و دیوانیەیە.

نوسینگەی سەرۆککۆماری عێراق دەڵێت، رێکارەکانی دانان و دەرکردنی فەرمان بۆ تەواوی پارێزگارەکانی دیکەش تەواودەکرێت.

رۆژی ١٨ی کانوونی یەکەمی ساڵی ڕابردوو، ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی عێراق جگە لە ھەێمی کوردستان ئەنجامدرا، لە ئێستاشدا زۆرێک لە پارێزگارەکان لەلایەن ئەنجومەنی پارێزگاکانەوە ھەڵبژێردراون.

لە میانی دیدارەکەدا، کە ئەمڕۆ سێشەممە ١٣-٢-٢٠٢٤ لە کۆشکی بەغداد بەڕێوەچوو، سەرۆککۆمار جەختیکردەوە لەسەر بایەخی ناوەندەکانی توێژینەوە و لێکۆڵینەوە لە بواری داڕشتنی سیاسەت و پلانی ستراتیژی لە بوارە جیاجیاکاندا، ھەروەھا ئاماژەی بە پێویستی گرنگیدان بە بزووتنەوەی رۆشنبیری لە وڵات و بەردەوامبون لە سەردان و دیداری رۆشنبیری کرد لەگەڵ چەسپاندنی بنەمای پشتبەستن بە کتێب و بڵاوکراوە زانستی و کولتورییەکان لە دامەزراوەکانی دەوڵەت و سوودوەرگرتن لە کتێبخانەکان و ناوەندە رۆشنبیرییەکان.

ھەروەھا باسی لە دامەزراندنی سەنتەری رۆشنبیری عەرەبی - کوردی لە بەغداد و سلێمانی کرد، کە ئامانج لە دامەزراندنی، بەھێزکردنی ھاوکاری و بونیادی ھاوبەشی نێوان کولتوری عەرەبی و کوردییە، لەم نێوەندەشدا ئاماژەی بە رۆڵی زمان کرد لە پتەوکردنی پەیوەندییەکان و بڵاوکردaنەوەی مەعریفە لەنێوان ھەموو پێکھاتەکاندا.

ھەروەک سەرۆککۆمار ئاماژەی بەوەکرد، کە پێویستە دامودەزگا فەرھەنگییەکان و بەرھەمە ئەدەبی و فیکرییەکان سەربەخۆبن و دوربن لە کاریگەرییە لاوەکییەکان بۆ ئەوەی کولتورێکی تەندروست بنیات بنرێت بێ ھیچ لایەنگرییەک لە تێڕوانین و بیرکردنەوەکان بە تایبەت لە نووسینی مێژوو، بڵاوکردنەوەی کولتوری قبوڵکردنی بەرامبەر، بەشێوەیەک کە خزمەت بە بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی تۆکمە و نیشتمانێکی یەکگرتوو بکات.

ھاوکات سەرۆککۆمار باسی لە رۆڵی سەرۆکایەتی کۆمار لە سازکردنی کۆنفرانس و وۆرک شۆپ کرد بۆ زیادکردنی ھۆشیاری و مەعریفە و پتەوکردنی یەکێتیی نیشتمانی، کە عێراقییەکان کۆدەکاتەوە بۆ سەرخستنی بەرژەوەندی گشتی بەسەر بەرژەوەندییە تاکەکەسی و حزبییەکاندا.

لای خۆیانەوە ئەندامانی وەفدەکە رێنماییە بەنرخەکانی  سەرۆککۆماریان بەرزنرخاند و جەختیان لە ھەوڵی دامەزراوەکەیان کردەوە بۆ جێبەجێکردنی ھەر کارێک، کە خزمەت بە عێراق و گەلەکەی بکات و پێکەوەژیان لەنێوان ھەموو پێکھاتەکاندا بەھێزتر بکات.

ھەروەھا ئەندامانی وەفدەکە جەختیان لە گرنگی کردنەوەی ناوەندەکانی توێژینەوە کردەوە بۆ پێشکەشکردنی ئەو بیرۆکانەی خزمەت بە گەل دەکەن، ھەروەھا رونکردنەوەیەکیان لەبارەی چالاکییەکانیان لەچوارچێوەی بەڕێوەبردنی قەیرانەکان بۆ لێکنزیککردنەوەی دیدگاکان و رەچاوکردنی بەرژەوەندی گشتی بە ھاریکاری لەگەڵ دامەزراوە نێودەوڵەتییەکان، پێشکەشکرد.

د.لەتیف رەشید سەرۆککۆماری عێراق لە کۆشکی بەغداد لەگەڵ زیاد جەنابی سەرۆکی لیژنەی دەستپاکی ئەنجومەنی نوێنەران کۆبووەوە و رایگەیاند، پێویستە بەدواداچوونی ورد بۆ دۆسێکانی گەندەڵی بکرێت و ھەوڵی جددیش بدرێت بە مەبەستی دانانی سنورێک بۆ رێگرتن لە بەھەدەردانی سامانی گشتی و پێویستە ئاستەنگەکانی بەردەم کارەکانی لیژنەکە نەھیڵدرێت بۆئەوەی رۆڵی چاودێرییەکەی لەسەر وەزارەت و دەستە و دامەزراوە جیاجیاکان بە باشی جێبەجێ بکات.

سەرۆککۆمار جەختیشکیردەوە، پێویستە کارەکانی لیژنەی دەستپاکی سەربەخۆ بێت و دوور بێت لە کاریگەرییە سیاسییەکان بۆئەوەی بنەماکانی دەستپاکی بڵاوببێتەوە و پەیوەندییەکی بەھێز لە نێوان ھاوڵاتیان و دامەزراوەکانی دەوڵەت دروست ببێت.

لای خۆیەوە، زیاد جەنابی سەرۆکی لیژنەی دەستپاکی ئەنجومەنی نوێنەران رایگەیاند، لیژنەکەیان بەپێی ستراتیژی پاراستنی سامانی گشتی کار دەکات و رۆڵی چاودێریکردنیش لە عێراق گەشەی کردووە بۆ ئاشکراکردنی گەندەڵییەکان و گرتنەبەری رێکارە یاساییەکان لە دژی ئەوانەی لە گەندەڵی تێوەدەگلێن.

سەرۆککۆمار لە رێوڕەسمی کردنەوەی پێشانگاکەدا، کە د.ئەحمەد ئەلموبەرقەع وەزیری لاوان و وەرزش، ژمارەیەک ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران، حسێن عیساوی سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگای نەجەف و کەسایەتی رۆشنبیریی ھەرێمی کوردستان ئامادەیبون، وتەیەکی پێشکەشکرد و دوپاتیکردەوە، کردنەوەی پێشانگاکە گرنگییەکی ناوازەی ھەیە، بەوپێیەی نەجەف شاری زانست و ئەدەب و زمان و فیقھە، ھەروەھا شوێنی لە ئامێزگرتنی حەوزە ئایینییەکانە.

ھەروەھا ئاماژەی بەوەکرد، عێراقییەکان لە سەختترین ھەلومەرج و لەژێر حوکمی ستەمکارترین و دڕندەترین دەسەڵاتە دیکتاتۆرییەکاندا، دەستبەرداری خوێندنەوە نەبوون و پشتیان لە کتێب نەکردوە، ئەمڕۆش نەجەف گەواھیدەری ھەستانەوەیەکی زانستی و ھزری و جوڵانەوەیەکی چاپ و بڵاوکردنەوەیە، کە پێشەنگی رۆشنگەریە و ھەموومان دڵخۆش دەکات.

ئەمەش دەقی وتەکەی سەرۆک کۆمارە؛



خوشکان و برایانی ئامادەبوی بەڕێز ..

 سڵاوی خوداتان لێبێت ..

خۆشحاڵم ئەمڕۆ لەگەڵتاندام بۆ کردنەوەی کارەکانی سێیەمین خولی پێشانگای نێودەوڵەتیی کتێب لە نەجەف، ئەگەر  چالاکییە رۆشنبیرییەکان لە ژیانی نەتەوە و گەلاندا گرنگییەکی زۆری ھەبێت، ئەوا گرنگییەکەی لە پارێزگای نەجەفی پیرۆزدا ناوازەترە، لەبەرئەوەی نەجەف شاری زانست و ئەدەب و زمان و فیقھە، ھەروەھا شوێنی لە ئامێزگرتنی حەوزە ئایینییەکانە.

لەمێژە ئەو وتە بەناوبانگە لەناو خەڵکدا بڵاوبوەتەوە کە؛ قاھیرە دەنوسێت، بەیروت چاپ دەکات، بەغداش دەخوێنێتەوە، ئەمەش ئاماژەیە بۆ رادەی تەشەنەکردنی رۆشنبیری و زۆری ژمارەی رۆشنبیران لە دەیەکانی رابردودا لە عێراق.

ئەمڕۆ مافی خۆمانە بە خۆنەویستییەکی زۆرەوە بانگەشەی ئەوە بکەین، کە عێراقییەکان لە سەختترین ھەلومەرج و لەژێر حوکمی ستەمکارترین و دڕندەترین دەسەڵاتە دیکتاتۆرییەکاندا، دەستبەرداری خوێندنەوە نەبوون و پشتیان لە کتێب نەکردوە، کتێب بەشێوەیەکی نھێنی لە نێوانیاندا دەستاودەستی کردوە دوای ئەوەی رژێمە تۆتالیتارییەکان سانسۆری خۆیان بەسەر مافی دەربڕین و نوسین و بڵاوکردنەوە و تەنانەت خوێندنەوەدا، سەپاندبو.

نەجەفی پیرۆز ھەر لە سەرەتاوە و پێش دامەزراندنی دەوڵەتی نوێی عێراق، بزوتنەوەیەکی چاپ و بڵاوکردنەوەی لەخۆگرتبوو، یەکەم چاپخانەی ھەڵمی زیاتر لە سەدەیەک لەمەوبەر لێرە لە نەجەف، دامەزرێندرا.

نەجەف لە سەردەمی رژێمی پێشوودا دوور نەبوو لە جوڵانەوەی چاپ و بڵاوکردنەوە، سەرەڕای ئەوەی وەک پارێزگاکانی دیکەی عێراق کەوتبوە ژێر سانسۆرێکی توندەوە و لەو سەردەمەشدا مانایەکی راستەقینەیان بۆ بزوتنەوەی بڵاوکردنەوەی رۆشنبیری نەھێشتبووەوە دوای ئەوەی دیکتاتۆر و دەزگا سەرکوتکەرەکانی کۆنترۆڵی چالاکی نوسین و نوسەرانیان کردبو.

ئەمڕۆ نەجەف گەواھیدەری ھەستانەوەیەکی زانستی و ھزری و جوڵانەوەیەکی چاپ و بڵاوکردنەوەیە، کەمترین شت دەربارەی بگوترێت ئەوەیە کە پێشەنگی رۆشنگەریە و ھەموومان دڵخۆش دەکات، رابون و  رێنیسانسێکی مەعریفی یان کلتورێکی واقیعی نییە - بە بڕوای من- تەنھا لەڕێگەی کتێب و کتێبخانەوە نەبێت.

ھیوای سەرکەوتن بۆ رێکخەران و سەرپەرشتیارانی پێشانگاکە دەخوازین، پێشکەوتنی زیاتری زانستی و رابونی مەعریفی بۆ شاری زانست و زانایان.

دوبارە سڵاوی خوداتان لێبێت

دواتر سەرۆک کۆمار بەشەکانی پێشانگاکەی بەسەرکردەوە، کە بەرھەمی ژمارەیەکی زۆر خانەی چاپی ناوخۆیی و عەرەبی تێدا نمایشکراوە، ھەروەک تەماشای نوێترین چاپکراوەکانی بواری سیاسی، ئابوری، رۆشنبیری، فیکر و زانستی کرد.

ھەر لەو چوارچێوەیەدا، سەرۆک کۆمار گفتوگۆی لەگەڵ ژمارەیەک لە خاوەن ناوەندەکانی چاپ و بڵاوکردنەوە کرد و ئاماژەی بەوەکرد، کە پێشانگاکانی کتێب ھاوکارن لە دەوڵەمەندکردنی ژینگەی رۆشنبیری و بواری بڵاوکردنەوە و بەھێزکردنی دەستکەوتی داھێنەرانەی عێراقی و ئاسۆی فراوان بۆ رۆشنبیران و ناوەندەکانی بڵاوکردنەوە و خوێنەران دەکاتەوە، سەرەڕای بەدیھێنانی لێکنزیکبونەوە و دیالۆگ و کرانەوە لەنێوان گەلان و نەتەوەکان.

 ھەر لە میانی چالاکییەکانی پێشانگاکەدا، سەرۆک کۆمار ئامادەی دانیشتنێکی دیالۆگ بوو لەبارەی چەسپاندنی بەھاکانی ھاووڵاتیبون و پێکەوەژیانی ئاشتیانەی عەرەبی-کوردی، کە تێیدا توێژەر عەبدولئەمیر زاھید باسی لە تیۆری تێکەڵبون و پێکەوەیی نێوان نەتەوەکان لە کۆمەڵگەی عێراقیدا کرد، ھەر لە سەردەمی پادشایەتییەوە تا ئێستا.

لەلایەن خۆیەوە بەڕێز ھاوڕێ تۆفیق بەڕێوەبەری گشتی فەرمانگەی پەیوەندییەکان و رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان لە سەرۆکایەتی کۆمار باسی ھاوبەشیی فیکری نێوان عەرەب و کورد کرد.
لەلایەن خۆیەوە توێژەر دانا ئەحمەد ئەزمونی کەسایەتییەکانی کوردی لە گۆڕەپانی کۆمەڵایەتی و کولتوری ھاوبەشدا خستەڕوو.